بسم الله الرحمن الرحيم

حرف الألف – АЛИФ ҲАРФИ (ا)

* آتِي بَابَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَسْتَفْتِحُ، فَيَقُولُ الْخَازِنُ: مَنْ أَنْتَ؟ فَأَقُولُ: مُحَمَّدٌ. فَيَقُولُ: بِكَ أُمِرْتُ ألاَّ أَفْتَحَ لأَحَدٍ قَبْلَكَ. (رَوَاهُ أحمد عن أنس)

1. Қиёмат куни жаннат эшиги олдига келиб, уни очиш­ларини талаб қиламан. Дарвозабон: «Сен кимсан?» деб сўрайди. «Муҳаммадман», дейман. У: «Сендан олдин бирор кишига очмасликка буюрилганман», дейди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* ائْتِ الْمَعْرُوفَ، وَاجْتَنِبِ الْمُنْكَرَ. وَانْظُرْ مَا يُعْجِبُ أُذُنكَ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَأْتِهِ وَانْظُرِ الَّذِي تَكْرَهُ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَاجْتَنِبْهُ. (رواه الجماعة)

1. Яхши амалларни қил, ёмон ишлардан сақлан. Би­рор қавм билан ўтириб, сўнг туриб кетганингда уларнинг нима дейиши қулоғингга ёқса, ўша ҳолатда давом эт. Аксинча, уларнинг олдидан туриб кетганингда ни­ма дейишларини ёқтирмасанг, ўша ҳолатдан сақлан. Жа­моат ривояти.

* آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْيَانُ، وَإِضَاعَتُهُ أَنْ تُحَدِّثَ بِهِ غَيْرَ أَهْلِهِ. (رواه ابن أبِي شيبة)

1. Илмнинг офати унутишдир. Илмни ноаҳл кимсага сўзлаш эса, уни зое қилишдир. Ибн Абу Шайба ривояти.

* آفَةُ الدِّينِ ثَلاَثَةٌ: فَقِيهٌ فَاجِرٌ وَإِمَامٌ جَائِرٌ وَمُجْتَهِدٌ جَاهِلٌ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)

1. Диннинг офати учта: гуноҳларни қилаверувчи фа­қиҳ, золим имом ва жоҳил мужтаҳиддир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.

* آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاَثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ. (رواه الشيخان عن أبِي هريرة)

1. Мунофиқнинг аломати учта: гапирса, ёлғон сўзлайди; ваъда берса, вафо қилмайди; омонат берилса, хиёнат қилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* آيَةُ الْعِزّ (وَقُلِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكَن لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا). (رواه الإمام أحمد)

1. «Ҳамду сано бола-чақа қилмаган, подшоҳлик-илоҳ­ликда шериги йўқ, хор-зорликдан (қутқарувчи) дўсти-ёрдамчиси бўлмаган (яъни, ҳеч кимга хор-муҳ­тож бўлмайдиган) Зот – Аллоҳ учундир, деб айтинг ва У Зотни мудом улуғланг!» ояти иззат – куч-қувват оятидир. Аҳмад ривояти.

* ابْتَغُوا الرِّفْعَةَ عِنْدَ اللهِ: تَحْلُمُ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْكَ، وَتُعْطِي مَنْ حَرَمَكَ. (رواه عدىٌّ عن ابن عمر)

1. Юқори даражани Аллоҳ ҳузуридан талаб этинглар. Бу сизга жоҳиллик қилганга мулойим бўлишингиз ва сизга бермаганга беришингиздир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Адий ривояти.

* أَبْغَضُ الْعِبَادِ إِلَى اللهِ مَنْ كَانَ ثَوْبَاهُ خَيْرًا مِنْ عَمَلِهِ: أَنْ تَكُونَ ثِيَابُهُ ثِيَابَ الْأَنْبِيَاءِ، وَعَمَلُهُ عَمَلَ الْجَبَّارِينَ. (رواه الديلمي عن عائشة)

1. Бандалари ичида либоси амалидан яхши бўлганлари Аллоҳ таолонинг энг кўп ғазабини келтирувчилардир. Яъни, кийими пайғамбарлар либоси, амали эса жабр қилувчи золимлар амали каби бўлганларидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.

* أَبْلِغُوا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إِبْلاَغَ حَاجَتِهِ، فَمَنْ أَبْلَغَ سُلْطَانًا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إبْلاَغَهَا ثَبَّتَ اللهُ تَعَالَى قَدَمَيْهِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)

1. Ҳожатини амалга оширишга қодир бўлмаган кишиларга ҳожатини амалга оширишда ёрдамлашинглар. Ким арзини етказишга қодир бўлмаган кишилар ҳожатини бошлиққа етказса, Аллоҳ таоло уни қиёмат куни сирот кўпригида собитқадам қилади. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* ابنَ آدَمَ: أَطِعْ رَبَّكَ تُسَمَّى عَاقِلاً، وَلاَ تَعْصِهِ فَتُسَمَّى جَاهِلاً. (رواه أبو نعيم عن أبِى هريرة)

1. (Эй) Одам боласи, Раббингга итоат қил, оқил, деб номланасан. У Зотга осийлик қилма. Акс ҳолда, жоҳил, деб номланасан. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* أَبْغَضُ الْحَلاَلِ إِلَى اللهِ الطَّلاَقُ. (رواه أبو داود في سننه)

1. Ўзи ҳалол бўлса-да, Аллоҳнинг энг ғазабини кел­тирадиган нарса талоқдир. Абу Довуд ривояти.

* أَتَانِي جِبْرِيلُ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ عِشْ ما شِئْتَ فَإنَّكَ مَيِّتٌ، وَأَحْبِبْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُهُ، وَاعْمَلْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مَجْزِىٌّ بِهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ شَرَفَ الْمُؤْمِنِ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ، وَعِزَّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ. (رواه البيهقي عن جابر)

12. Ҳузуримга Жаброил (алайҳиссалом) келиб: «Ё Муҳаммад, хоҳлаганингизча яшанг, барибир бир куни вафот этасиз. Истаган кишингизни яхши кўринг, барибир бир куни ундан ажраласиз. Хоҳлаган нарсангизга амал қилинг, барибир ўша бажарган ишингизга мукофот (ёки жазо) оласиз. Билингки, мўминнинг шарафи кечасини (баъзисини ибодат ила) бедор қилишидадир. Азизлиги эса, одамлардан (ҳеч нарса сўрамасдан) беҳожат бўлишида­дир», дедилар. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан.  Байҳақий ривояти.

* أَتَانِي آتٍ مِنْ رَبِّي فَأَخْبَرَنِي: أَنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِي لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا دَخَلَ الْجَنَّةَ، قَالَ: فَقُلْتُ وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ، قَالَ: وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ. (رواه مسلم والترمذي والنسائي)

1. Раббимдан бир келувчи келиб, умматимдан ким Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмай вафот этса, жаннатга киришининг хабарини берди. Мен: «Агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам-а?» десам, у: «Ҳа, агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам», деди. Муслим, Термизий ва Насоий ривояти.

Изоҳ: Ушбу ҳадисдан Аллоҳга ширк келтирмасдан, зино ва ўғрилик қилса бўлаверар экан-да, деган хулоса чи­қармаслик даркор. Бу ерда Аллоҳга ҳеч ким ва ҳеч нарсани шерик қилмаслик нақадар муҳим эканини билдириш учун шундай дейилмоқда.

* أَتَانِي آتٍ مِنْ عِنْدِ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَقَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَيْكَ مِنْ أُمَّتِكَ صَلاَةً كَتَبَ اللهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَيِّئَاتٍ وَرَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَرَدَّ عَلَيْهِ مِثْلَهَا. (رواه أحمد عن أبي طلحة)

1. Раббим азза ва жалла ҳузуридан бир келувчи келиб: «Умматингиздан қайси бир киши сизга бир салавот айтса, Аллоҳ таоло унга ўнта яхшилик ёзиб, ундан ўнта ёмонликни ўчиради, даражасини ўн баробар кўтариб, яна унинг мисли (миқдори)ча қўшиб беради», деди. Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* أَتُحِبُّ أَنْ يَلِينَ قَلْبُكَ، وَتُدْرِكَ حَاجَتَكَ: ارْحَم الْيَتِيمَ، وَامْسَحْ رَأْسَهُ وَاَطْعِمْهُ مِنْ طَعَامِكَ: يَلِنْ قَلْبُكَ وَتُدْرِكْ حَاجَتَكَ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)

1. Қалбинг мулойим бўлиб, ҳожатинг бароридан ке­лишини яхши кўрасанми? Унда етимга раҳм қилиб, бо­шини сила ва унга ўз таомингдан едир. Шунда қалбинг юмшаб, ҳожатинг бароридан келади. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اتَّقِ اللهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. (رواه الطبرانِي عن أبِي ذرٍّ)

1. Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳга тақво қил. Ёмон амалингга яхшисини эргаштир. Шунда яхшиси ёмонини ўчириб юборади. Одамлар билан яхши хулқ ила муомалада бўл. Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اتَّقِ اللهَ: وَلاَ تَحْقِرَنَّ مِنَ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا، وَلَوْ أَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِي وَأَنْ تَلْقَى أَخَاكَ وَوَجْهُكَ إِلَيْهِ مُنْبَسِطٌ وَإِيَّاكَ وَإسْبَالَ الإِزَارِ فَإنَّ إسْبَالَ الإزَارِ مِنَ الْمَخِيلَةِ وَلاَ يُحِبُّهَا اللهُ، وَإِنِ امْرُؤٌ شَتَمَكَ وَعَيَّرَكَ بأَمْرٍ لَيْسَ فِيكَ فَلاَ تُعَيِّرْهُ بِأَمْرٍ هُوَ فِيهِ، وَدَعْهُ يَكُونُ وَبَالُهُ عَلَيْهِ وأجْرُهُ لَكَ وَلاَ تَسُبَّنَ أَحَدًا. (رواه الطيالسي عن جابر بن سُليم)

1. Аллоҳга тақво қил. Яхшиликлардан бирортасини паст санама. Сув талаб қилиб келган кишига челагингдаги сувингни қуйиб беришинг ҳамда биродаринг­га йўлиққанингда очиқ чеҳра билан кўришишинг ҳам яхшиликдир. Лекин иштонингни узайтириб юришдан сақлан. Чунки иштонни узайтириб юриш такаббурлик бўлиб, Аллоҳ уни яхши кўрмайди. Агар бирор кимса сени ўзингда йўқ нарса билан сўкиб айбласа, сен уни унда бор нарса билан ҳам айбламагин. Шундайлигича қолдир. Шунда гуноҳи ўзига, ажри сенга бўлади. Сен асло бирор кишини сўкмагин. Жобир ибн Сулайм (розиялло­ҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.

* اتَّقُوا اللهَ وَاعْدِلُوا بَينَ أَوْلاَدِكُمْ (رَوَاهُ النعمان)

1. Аллоҳга тақво қилинглар ва фарзандларингиз орасида адолатли бўлинглар. Нўъмон ривояти.

* اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ، فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللهِ. (رواه الترمذي)

1. Мўминнинг фаросатлилиги (ботиний кўзи билан қараши)дан қўрқинглар, чунки у Аллоҳнинг нури ила қарайди. Термизий ривояти.

Изоҳ: Яъни, Аллоҳ нури билан дили порлаган киши қалб кўзи билан кўради. Албатта, руҳнинг кўзи ақл кўзи билан боғлиқдир. Инсон кўзи аъзо бўлса, қалб кўзи руҳга боғлиқдир.

* اتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللهِ حِجَابٌ. (رواه الترمذي)

20. Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки у билан Аллоҳ ўртасида тўсиқ-парда бўлмайди.  Термизий ривояти.

* اتَّقِ الْمَحَارِمَ تَكُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ، وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ. وَأَحْسِنْ إِلَى جَارِكَ تَكُنْ مُؤْمِنًا. وَأَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُسْلِمًا، وَلاَ تُكْثِرِ الضَّحِكَ فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ. (رواه الإمام أحمد عن أبِى هريرة)

1. Ҳаромдан тақво қил, одамларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан. Қўшнингга яхшилик қил, мўмин бўласан. Ўзингга яхши кўрган нарсани одамларга ҳам раво кўр, мусулмон бўласан. Кулгини кўпайтирма, чунки кўп кулги қалбни ўлдиради. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* اتَّقُوا اللهَ: وَصَلُّوا خَمْسَكُمْ، وَصُومُوا شَهْرَكُمْ، وَأَدُّوا زَكَاةَ أَمْوَالِكُمْ، طَيِّبَةً بِهَا أَنْفُسُكُمْ وَأَطِيعُوا ذَا أَمْرِكُمْ تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ. (رواه الْحاكم عن أبِي أمامة)

1. Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозларингизни ўқинг, (Рамазон) ойи рўзани тутинг, молларингиз закотини нафсингиз шод бўлган ҳолда беринг, бошлиқлари­нгиз буйруғига итоат қилинг, шунда Раббингиз жаннатига кирасизлар. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* اتَّقُوا دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا تُحْمَلُ عَلَى الْغَمَامِ يَقُولُ اللهُ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لأَنْصُرَنَّكَ، وَلَوْ بَعْدَ حِينٍ. (رواه الطبرانِي عن خزيْمة بن ثابت)

1. Мазлумнинг дуосидан қўрқинглар, чунки у (дуо) булутларга кўтарилади. Аллоҳ таоло: «Азизлигим ва улуғлигим ҳаққи, кейинроқ бўлса ҳам (мазлумга) ёрдам бераман», дейди. Ҳузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اتَّقُوا الظُّلْمَ، فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. وَاتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، وَحَمَلَهُمْ عَلَى أَنْ سَفَكُوا دِمَاءَهُمْ وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَهُمْ. (رواه مسلم)

1. Зулм қилишдан сақланинглар, чунки зулм қиёмат кунида зулумот бўлади. Бахилликдан қўрқинглар, чунки бахиллик сизлардан олдингиларни ҳалок этиб, қонлар тўкиб, ҳаром нарсаларни ҳалол санашларига етаклаган. Муслим ривояти.

* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ، وَتَرْكُهَا كُفْرٌ. وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. وَالْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَالْفُرْقَةُ عَذَابٌ. (رواه البيهقي)

1. Аллоҳнинг неъматларини гапириш шукр қилишдир, у (зикр этиш)ни тарк қилиш куфрдир. Ким оз нарсага шукр қилмаса, кўпига ҳам шукр этмайди. Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр этмайди. Жамоат (кўпчилик) раҳматдир. Фирқалик (тарқоқлик) азобдир. Байҳақий ривояти.

* التَّأَنِّي مِنَ اللهِ وَالْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَان. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Босиқлик (шошмаслик) Аллоҳдан, шошқалоқлик эса шайтондандир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бай­ҳақий ривояти.

* اثْنَانِ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إلَيْهِمَا يَوْمَ القِيَامَةِ: قَاطِعُ الرَّحْمِ وَجَارُ السُّوْءِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ عَنْ أنس)

1. Аллоҳ таоло қиёмат куни икки тоифа киши – қариндошлик алоқасини узувчи ва ёмон қўшнига қарамайди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* اثْنَانِ يَكْرَهُهُمَا ابْنُ آدَمَ: يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْفِتْنَةِ، وَيَكْرَهُ قِلَّةَ الْمَالِ، وَقِلَّةُ الْمَالِ أَقَلُّ لِلْحِسَابِ. (رواه أحمد عن محمود بن لبيد)

1. Одам боласи икки нарсани ёмон кўради, ўлимни хуш кўрмайди. Ваҳоланки, ўлим унинг учун фитнадан яхшироқдир. Мол-дунёси кам бўлишини ёмон кўради, ҳолбуки, мол-мулкининг озлиги (қиёматда) ҳисоб учун енгилроқдир. Маҳмуд ибн Лабид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* اثْنَانِ يُعَجِّلُهُمَا اللهُ فِي الدُّنْيَا: البغْيُ وعُقوقُ الوَالِدَيْنِ. (رواه الطبراني عن ابن أبي بكرة)

1. Аллоҳ таоло дунёнинг ўзидаёқ икки тоифа – шафқатсиз ва ота-онага оқ бўлган кишининг уқубатини тез­латади. Ибн Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اجْتَنِبُوا الْكِبْرَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لا يزالُ يَتَكَبَّرُ حَتى يقولَ اللهُ تعالى لِمَلاَئِكَتِهِ: «اكتُبُوا عَبْدِي هَذَا فِي الْجَبَّارِينَ». (رواه ابن عدي عن أبي أمامة)

1. Кибрдан четланинглар, чунки банда такаббурликда давомли бўлса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандамни гердайиб юрувчилар сирасидан қилиб ёзинг­лар», деб айтади. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* اجْعَلُوا مِنْ صَلاَتِكُمْ فِي بُيُوتِكُمْ، وَلاَ تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا. (رواه البخاري)

1. Намозларингиздан уйларингизга ҳам (насиба) қолдиринглар. Уйларингизни қабр қилиб олманглар. Бухорий ривояти.

* اجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَات: الشِّرْكَ بِاللهِ، وَالسِّحْرَ، وَقَتْلَ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلَ الرِّبَا، وَأَكْلَ مَالِ الْيَتِيمِ، وَالتَّوَلِّيَ يَوْمَ الزَّحْفِ، وَقَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاَتِ الْمُؤْمِنَاتِ. (رواه الشيخان)

1. Ҳалокатга элтувчи етти нарсадан сақланинглар:

1) Аллоҳга ширк келтириш, яъни Унинг шериги бор, дейиш;

2) сеҳргарлик;

3) Аллоҳ қатл этилишини ҳаром қилган жонни ўлдириш – лекин ҳақ билан (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас;

4) судхўрлик ортидан кун кўриш;

5) етимлар молини ейиш;

6) уруш кунида орқага чекиниш;

7) иффатли, ҳеч нарсадан хабари йўқ, имонли аёлларни (фоҳишаликда) айблашдан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَحَبُّ الأعمالِ إلَى اللهِ أدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان عن عائشة)

1. Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси оз бўлса-да, давомлисидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَحَبُّ الأعْمَالِ إِلَى اللهِ أَنْ تَمُوتَ وَلِسَانُكَ رَطْبٌ مِنْ ذِكْرِ اللهِ. (رواه البيهقي عن معاذ)

1. Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси Аллоҳ зикридан тилинг нам бўлиб вафот этишингдир. Муоз (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* أَحَبُّ الصَّلاَةِ إِلَى اللهِ تَعَالَى صَلاَةُ دَاوُدَ، وَأَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ، وَكَانَ يَنَامُ نِصْفَ الَّيْلِ، وَيَقُومُ ثُلُثَهُ، وَيَنَامُ سُدُسَهُ وَيَصُومُ يَومًا، وَيُفْطِرُ يَوْمًا. (رواه مسلم)

1. Аллоҳ таолога намозларнинг энг суюклиси Довуд (алайҳиссалом)нинг намозидир. Рўзаларнинг энг яхшиси Довуд (алайҳиссалом)нинг рўзасидир. У зот кечанинг ярмида ухлаб, учдан бири қолганида турардилар, олтидан бири қолганида яна ухлардилар. (Рўза бобида эса) бир кун рўза тутиб, бир кун оғизлари очиқ бўларди. Муслим ривояти.

* أحَبُّ الْكَلاَمِ إلَى اللهِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ: «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ». (رواه الترمذي عن أبي ذرّ)

1. Аллоҳ таолога каломларнинг энг севимлиси банданинг «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи», яъни, Аллоҳни ҳамд айтиш билан поклайман, деб айтишдир. Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* أَحِبَّ لِلنَّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ. (رواه البخاري)

1. Ўзингга яхши кўрган нарсангни (бошқа) одамлар учун ҳам раво кўр. Бухорий ривояти.

* احْفَظْ وُدَّ أَبِيكَ لاَ تَقْطَعْهُ فَيُطْفِىءُ اللهُ نُورَكَ. (رواه البخاري)

1. Отангнинг (дўстлари билан бўлган) алоқасини давом эттир, алоқани (у киши ўлганидан кейин) узиб қўйма. Акс ҳолда, Аллоҳ нурингни ўчириб қўяди. Бухорий ривояти.

* أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللهِ تَعَالَى أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ، لاَ يَضُرُّكَ بِأَيِّهِنَّ بَدَأْتَ. (رواه أَحمد عن سمرة بن جندب)

1. Аллоҳ таолога маҳбуб калом тўрттадир: «Субҳанал­лоҳи» (Аллоҳни поклаб ёд этаман), «Алҳам­дулиллаҳ» (Аллоҳга мақтовлар бўлсин), «Ла илаҳа иллаллоҳ» (Аллоҳ­дан бошқа илоҳ йўқ), «Аллоҳу акбар» (Аллоҳ буюкдир). Бу­ларнинг қайси биридан бошласанг ҳам, зарари йўқ. Самура ибн Жундуб (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* أَحَبُّ بُيُوتِكُمْ إِلَى اللهِ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيم مُكْرَمٌ. (رواه البيهقي عن عمر)

1. Аллоҳ таоло наздида уйларингизнинг энг яхшиси етим ҳурмат қилинадиган хонадондир. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* أَحَبَّ اللهُ تَعَالَى عَبْدًا، سَمْحًا إِذَا بَاعَ، سَمْحًا إِذا اشْتَرَى، وَسَمْحًا إِذا قَضَى وَسَمْحًا إِذا اقْتَضَى. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)

1. Бирор нарсани сотишда, ё сотиб олишда, ёки қарз беришда, ёхуд қарз талаб қилишда мулойимлик қилган бандани Аллоҳ таоло яхши кўради. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* أَحَبُّكُمْ إِلَى الله أَقَلَّكُمْ طُعْمًا، وَأَخَفُّكُمْ بَدَنًا. (رواه الديلمي عن ابن عباس)

1. Аллоҳга маҳбубларингиз овқатни кам еб, бадани енгил (ориқ) бўлганларингиздир. Ибн Аббос (розияллоҳу ан­ҳумо)дан. Дайламий ривояти.

* أَحبُّوا العَرَبَ لِثَلاَثٍ: لأَنِّى عَرَبِيٌّ وَالْقُرْآنَ عَرَبِىٌّ. وَكلامَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ عَرَبِىٌّ. (رواه الطبرانِي وغيره)

1. Арабларни уч нарса учун яхши кўринглар. Би­ринчиси – чунки мен (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам) арабман. Иккинчиси – Қуръон араб тилида. Учинчиси – жаннатда у ер аҳлининг тили арабчадир. Табароний ва бошқалар ривояти.

* احْتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بِسُوءِ الظَّنِّ. (رواه أحمد والبيهقي)

1. Одамлар ёмонлигидан улардан ёмон гумон қилиш билан сақланинглар. Аҳмад ва Байҳақий ривояти.

* أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْمًا مَّا، وَأَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْمًا مَّا. (رواه الترمذي)

1. Дўстингни ўртача яхши кўр, куни келиб душманга айланиб қолиши мумкин. Душманингни ҳам ўртача ёмон кўр, куни келиб дўстга айланиб қолиши мумкин. Термизий ривояти.

* أَخْشَى ما خَشِيْتُ عَلى أُمَّتِى: كِبَرُ الْبَطْنِ، وَمُدَاوَمَةُ النَّوْمِ، والْكَسَلُ وَضَعْفُ الْيَقِينِ. (رواه الدار قُطْني عن جابر)

1. Умматим хусусида хавфсирайдиган нарсамнинг энг қўрқинчлиси қорин катталиги, уйқуда бардавомлик, дангасалик ва имон заифлигидир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.

* أَدِّ مَا افْتَرَضَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُنْ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ، وَاجْتَنِبْ مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُون أَوْرَعَ النَّاسِ. وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ. (رواه ابن عدى عن ابن مسعود)

1. Аллоҳ сенга фарз қилган амалларни адо этгин, инсонларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга ҳаром қилган ишлардан ўзингни четда тут, кишиларнинг энг тақво­лиси бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* أَدِّبُوا أوْلاَدَكُمْ عَلى ثَلاَثِ خِصَالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ. فَإِنَّ حَمَلَةَ الْقُرْآنِ فِي ظِلَّ اللهِ، يَوْمَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ مَعَ أَنْبِيَائِهِ وَأَصْفِيَائِهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)

1. Фарзандларингизни уч хислатда тарбияланглар: Пайғамбарингизни яхши кўриш, у зотнинг хонадони аҳл­ларига муҳаббатли бўлиш ва Қуръон қироат қилишни. Чунки Қуръон ҳомиллари (уни ёд олиб, доим ўқиб юрувчилар) соя йўқ кунда Аллоҳнинг соясида пайғамбар ва соф кишилар (чин дўстлар) билан бирга бўлишади. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти).

* ادْعُوا اللهَ وَأَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالإِجَابَةِ. وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ لاَ يَسْتَجِيبُ دُعَاء مِنْ قَلْبٍ غَافِلٍ لاَهٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)

1. Аллоҳга ижобат қилишига ишонган ҳолда дуо қилинглар. Билингки, Аллоҳ таоло қалби ғофил, эътиборсиз кишилар дуосини қабул этмайди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِذَا آتَاكَ اللهُ مَالاً فَلْيُرَ أَثَرُ نِعْمَةِ اللهِ عَلَيْكَ وَكَرَامَتِه. (رواه الحاكم عن والد أبي الأحوص)

1. Агар Аллоҳ таоло сенга мол ато этса, Аллоҳнинг сенга берган неъмати ва каромати устингда кўринсин. Абул­Аҳваснинг (розияллоҳу анҳу) отасидан. Ҳоким ривояти.

* إِذَا أَتَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ. فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه الشيخان)

1. Намозга борганингизда, ўзингизга хотиржамликни лозим билинг. Ундан топган ракатингизни ўқиб, қолдирганингизни охирига етказиш билан мукаммал қилинг. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا أَحَبَّ اللهُ عَبْدًا ابْتَلاَهُ لِيَسْمَعَ تَضَرُّعَهُ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)

1. Аллоҳ таоло бир бандани яхши кўрса, тазарру қилишини эшитиш учун унга бало юборади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* إذَا أحْسَنَ الرَّجُلُ الصَّلاَةَ فَأتَمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ حَفِظَكَ اللهُ كَمَا حَفِظْتَنِي، فَتُرْفَعُ وَإذَا أسَاءَ الصَّلاَةَ فَلَمْ يُتِمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ ضَيَّعَكَ اللهُ كَمَا ضَيَّعْتَنِي، فَتُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوبُ الْخَلَقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ. (رَوَاهُ الطَّيَالِسِي عن عبادة بن الصامت)

1. Киши намозини чиройли суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажарса, намоз: «Мени сақлаганинг­дек, Аллоҳ ҳам сени сақласин», дейди ва бу айтган сўзи кўтарилади. Агар киши намозини ёмон суратда адо этса, руку ва саждани ёмон суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажармаса, намоз: «Мени зое қилганингдек, Аллоҳ ҳам сени зое қилсин», дейди. Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.

* إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ حَرُمَ الْعَمَلُ. (رواه الديلمي)

1. Жума куни муаззин азон айтгач, (жума намози ўқилгунча) ишлаш ҳаромдир. Дайламий ривояти.

* إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ وَضُوءَكَ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيْمَنِ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهى إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَى مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ، اللهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Ётар жойингга келганингда, намозга таҳорат олганинг каби таҳорат қилиб, ўнг томонингга ёнбошлаб: «Аллоҳумма асламту важҳий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжаъту заҳрий илайка рағбатан илайка ла малжаа вала манжа минка илла илайка, оманту бикитобикаллазий анзалта ва набиййикаллазий арсалта» (Ё Аллоҳ, юзимни Сенга таслим этдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга имон келтирдим), деб айт. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا جَعَلَ غِناهُ فِي نَفْسِهِ، وَتُقاهُ فِي قَلْبِهِ، وَإِذَا أَرادَ اللهُ شَرًّا جَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)

1. Аллоҳ бандага бирор яхшиликни хоҳласа, бойлигини ўз нафсида, тақвосини қалбида қилиб қўяди. Аллоҳ бир бандага бирор ёмонликни хоҳласа, камбағалликни кўз олдида қилиб қўяди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا فَقَّهَهُ فِي الدَّينِ، وَزَهَّدَهُ فِي الدُّنْيَا، وَبَصَّرَهُ عُيُوبَهُ. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, динда фақиҳ, дунёда зоҳид ва ўз айбларини кўрувчи қилиб қўяди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الْخَيْرَ عَجَّلَ لَهُ الْعُقُوبَةَ فِي الدُّنْيَا، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الشَّرَّ أَمْسَكَ عَنْهُ بِذَنْبِهِ، حَتَّى يُوَافَي بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبراني عن عمار بن ياسر)

1. Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, бу дунёнинг ўзида (қилган гуноҳи учун) уқубатни тезлатиб қўяди. Аллоҳ таоло бир бандага ёмонликни хоҳласа, қилган гуноҳига яраша жазони тўхтатиб туради ҳамда қиёмат куни тўла-тўкис қилиб беради. Аммор ибн Ёсир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ خَيْرًا فَتَحَ لَهُ قُفْلَ قَلْبِهِ، وَجَعَلَ فِيهِ الْيَقِينَ وَالصِّدْقَ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ وَاعِيًا لِمَا سَلَكَ فِيهِ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ سَلِيمًا، وَلِسَانَهُ صَادِقًا، وَخَلِيقَتَهُ مُسْتَقِيمَةًً، وَجَعَلَ أُذنَهُ سَمِيعَةً، وَعَيْنَهُ بَصِيرَةً. (رواه أبو الشيخ عن أبي ذر)

1. Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳласа, ди­ли қулфини очиб, унга ишонч (яқийн) ва ростгўйликни жойлаб, қалбини англовчи ва саломат, тилини ростгўй, хилқатини тўғри, қулоғини эшитувчи ва кўзини кўрувчи қилиб қўяди. Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.

* إِذَا أَرَادَ اللهُ إِنْفَاذَ قَضَائِهِ وقَدَرِهِ، سَلَبَ ذوِي الْعُقُولِ عُقُولَهُمْ، حَتَّى يَنْفُذَ فِيهِمْ قَضَاؤُهُ وقَدَرُهُ، فَإِذَا قَضَى أَمْرَهُ رَدَّ عُقُولَهُمْ، وَوَقَعَتِ النَّدَامَةُ. (رواه الديملى عن أنس)

1. Аллоҳ таоло тақдир-қазосини ижро қилишни хоҳ­ласа, ақл эгаларидан ақлни тортиб олиб, тақдир-қазосини рўёбга чиқаради. Рўёбга чиқариб бўлгани­дан сўнг ақлларини қайтариб беради ва ўз-ўзидан пушаймонлик во­қе бўлади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَفْعَلَ أَمْرًا فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ، فَإِنْ كَانَ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِنْ كَان شَرًّا فَانْتَهِ. (رواه ابن المبارك)

1. Бирор иш қилишни хоҳласанг, оқибатини тадаббур қил. Агар яхши бўлса, уни бажар, ёмон бўлса, ундан тўхта. Ибн Муборак ривояти.

* إِذَا أَرَدْتَ أَمْرًا فَعَلَيْكَ بِالتُّؤَدَةِ، حَتَّى يُرِيَكَ اللهُ مِنْهُ الْمَخْرَجَ. (رواه البخاري)

1. Бирор иш қилишни хоҳласанг, босиқликни ўзинг­га лозим тут. Шунда Аллоҳ сенга чиқар йўлни кўрсата­ди. Бухорий ривояти.

* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَذْكُرَ عُيُوبَ غَيْرِكَ فَاذْكرْ عُيُوبَ نَفْسِكَ. (رواه الرافعي)

1. Бошқаларнинг айбини зикр қилишни хоҳласанг, ўз айбингни зикр қилиб қўяқол (шуниси яхшироқ). Рофеъий ривояти.

* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ يُحِبَّك اللهُ فَأَبْغِضِ الدُّنْيَا، وإِذَا أَرَدتَ أَنْ يُحِبَّك الناسُ فَمَا كانَ عِنْدَكَ مِنْ فُضُولِهَا فَانْبذْهُ إِلَيْهِمْ. (رواه الخطيب عن ربعي بن خراش مرسلا)

1. Агар Аллоҳ сени яхши кўришини хоҳласанг, дунёга ғазаб қил, яъни уни севма. Одамлар сени яхши кўришларини хоҳласанг, ўзингдаги ортиқча нарсаларни уларга тортиқ эт. Рибъий ибн Хирош (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб мурсал ҳолатда қилган ривоят.

* إِذَا اسْتَيْقَظَ الرَّجُلُ مِنَ اللَّيْلِ وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ، فَصَلَّيَا رَكْعَتَيْنِ كُتِبَا مِنَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ. (رواه ابن حبان عن أبي سعيد)

1. Киши кечаси уйқусидан туриб, ўз аҳли аёлини ҳам уйғотиб, икковлари икки ракат намоз ўқишса, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркак ва аёллар қаторида ёзиб қўйилади. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* إِذَا اسْتَيْقَظَ أحَدُكُمْ مِنْ مَنَامِهِ فَلْيَقُلْ: (الْحَمْدُ للهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي وَعَافَانِي فِي جَسَدِي، وَأَذِنَ لِي بِذِكْرِهِ). (رواه ابن السني عن أبي هريرة)

1. Сизлардан бирингиз уйқусидан уйғонса, «Алҳам­ду­лиллаҳиллазий радда ъалаййа руҳий ва ъафаний фий жасадий ва азина лий бизикриҳи» (Руҳимни қайтариб, жасадимни офиятда қилиб, Ўзининг зикрига изн берган Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Сунний ривояти.

* إِذَا اشْتَكَيْتَ فَضَعْ يَدَكَ حَيْثُ تَشْتَكِي، وَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ، أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ مِنْ وَجَعِي هَذَا» ثُمَّ ارْفَعْ يَدَكَ ثُمَّ أَعِدْ ذَلِكَ وِتْرًا. (رواه الترمذي عن أنس)

1. Бирор еринг оғриса, ўша оғриган ерингга қўл қў­йиб: «Бисмиллаҳ, аъузу биъиззатиллаҳи ва қудротиҳи мин шарри маа ажиду мин важаъий ҳаза» (Аллоҳнинг ис­ми билан, Аллоҳнинг азизлиги ва қудрати ила ўзим­даги мана бу касалликдан паноҳ тилайман), деб айт, кейин қўлингни кўтариб, яна тоқ ҳолатда қайтаргин. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ مُصِيبَةٌ فَلْيَقُلْ: «إِنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ عِنْدَكَ أَحْتَسِبُ مُصِيبَتِي فَأْجُرْنِي فِيهَا، وَأَبْدِلْ لِي، بِهَا خَيْرًا مِنْهَا». (رواه ابن ماجه عن أبي سلمة)

1. Сизлардан бирингизга мусибат етса: «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун, Аллоҳумма ъиндака аҳтасибу мусийбатий фаъжурний фийҳа ва абдилний биҳа хойрон минҳа» (Биз Аллоҳ учунмиз ва Унга қайтажакмиз. Ё Аллоҳ, мусибатим учун Сенинг ҳузурингдан савоб умид қиламан, менга унда ажр бергин. Ва у мусибатимдан яхшироғига алиштиргин), деб айтсин. Абу Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* إِذَا أَصْبَحْتُمْ فَقُولُوا: (اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (رواه ابن ماجه عن أَبى هريرة)

1. Тонг оттирсангиз: «Аллоҳумма бика асбаҳна ва бика амсайна ва бика наҳйа ва бика намувту ва илайкал масийр» (Ё Аллоҳ, Сенинг исминг ила тонг оттирдик ва Сенинг исминг ила кеч киргиздик. Сенинг исминг ила тириламиз ва Сенинг исминг ила вафот этамиз. Фақат Сенинг Ўзингга қайтамиз), деб айтинглар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

*إذا اضْطَجَعْتَ فَقُلْ: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَمِنْ شَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ. (رواه أبو نصر السنجري عن عمر)

1. Ётиш учун ёнбошласангиз: «Аъузу бикалиматиллаҳит томмаҳ мин ғозабиҳи ва ъиқобиҳи ва мин шарри ъибадиҳи ва мин ҳамазатиш шайатийни ва ан яҳзуру­ни» (Аллоҳнинг мукаммал калималари ила Унинг ғаза­бидан, иқобидан, бандаларининг ёмонидан ва шайтон вас­васа қилиб менинг ҳузуримда ҳозир бўлишидан паноҳ ти­лайман), деб айтинглар. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Наср Санжарий ривояти.

* إِذَا أُعْطِيتَ شَيْئًا مِنْ غَيْرِ أَنْ تَسْأَلَ فَكُلْ وَتَصَدَّقْ. (رواه النسائي عن ابن عمر)

1. Сўрамасанг-да, сенга бирор нарса берилса, ўша нарсани еб, садақа ҳам қилавергин. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Насоий ривояти.

* إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنَّهُ بَرَكَةٌ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ تَمرًا فَلْيُفْطِرْ عَلَى الْمَاءِ فَإِنَّهُ طَهُورٌ. (رواه الإمام أحمد)

1. Сизлардан бирингиз рўза оғзини очадиган бўлса, хурмода очсин, чунки у баракалидир. Агар хурмо топа олмаса, сувда очсин, чунки сув покловчидир. Аҳмад ривояти.

* إِذَا أَقَلَّ الرَّجُلُ الطُّعْمَ مُلىءَ جَوْفُهُ نُورًا. (رواه الديْلمي عن أبي هريرة)

1. Киши овқат ейишни озайтирса, қорни нурга тўлдирилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ وَحَضَرَ الْعَشَاءُ فَابْدَءُوا بِالْعَشَاءِ. (رواه الشيخان)

1. Намозга иқомат айтилса ва емак ҳозир бўлиб қолса, емакдан бошланглар. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَامًا فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ تَعَالَى، فَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ فِي أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ». (رواه الترمذي)

1. Сизлардан бирингиз овқат тановул қиладиган бўлса, Аллоҳ таоло исмини зикр қилсин. Агар Аллоҳ исмини овқат аввалида зикр этишни унутса, «Бисмиллаҳи фий аввалиҳи ва ахириҳи», деб айтсин. Термизий ривояти.

* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأكُلْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَأْخُذْ بِيَمِينِهِ، وَلْيُعْطِ بِيَمِينِهِ. (رواه الحسن بن سفيان)

1. Сизлардан бирингиз таом тановул қиладиган бўлса, ўнг қўли билан есин. Ичимлик ичадиган бўлса, ўнг қўли ила ичсин. Бирор нарса оладиган бўлса, ўнг қўли билан олсин. Бирор нарса берадиган бўлса ҳам, ўнг қўли ила берсин. Ҳасан ибн Суфён ривояти.

* إِذَا أَمَّ أَحَدُكُمُ النَّاسَ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الصَّغِيرَ وَالْكَبِيرَ وَالضَّعِيفَ وَالْمَرِيضَ وَذَا الْحَاجَةِ، وَإِذَا صَلَّى لِنَفْسِهِ فَلْيُطَوِّلْ مَا شَاءَ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)

1. Сизлардан бирортангиз одамларга имомлик қиладиган бўлса, енгил ўқисин. Чунки улар орасида кичиклар, кексалар, заифлар, касаллар ва ҳожатмандлар бордир. Агар ўзи ўқийдиган бўлса, хоҳлаганича узун қилаверсин. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِذَا أَنْفَقَتِ الْمَرْأَةُ مِنْ طَعَامِ بَيْتِهَا غَيْرَ مُفْسِدَةٍ كَانَ لَهَا أَجْرُهَا بِمَا أَنْفَقَتْ وَلِزَوْجِهَا أَجْرُهُ بِمَا كَسَبَ وَلِلْخَازِنِ مِثْلُ ذَلِكَ، لاَ يَنْقُصُ بَعْضُهُمْ أَجْرَ بَعْضٍ شَيْئًا. (رواه الشيخان عن عائشة)

1. Агар аёл эри хонадонидаги нарсадан фасод этмаган ҳолда инфоқ қилса, у аёл инфоқ қилгани учун, эри касб қилиб топгани учун, хазиначи ҳам ана шулар каби ажрга эришади. Буларнинг баъзиси сабабли бошқасининг савобидан камайтирилмайди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти).

* إِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَضَعْ يَدَهُ عَلَى فِيهِ، وَلاَ يَعْوِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَضْحَكُ مِنْهُ. (رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)

1. Қайси бирингиз эснаса, қўлини оғзига қўйсин, (итга ўхшаб) увулламасин. Чунки шайтон шу ишидан кулади. Абу Ҳу­райра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ри­вояти.

* إذا تَمَّ فُجُورُ الْعَبْدِ مَلَكَ عَيْنَيْهِ فَبَكَى بِهِمَا مَتَى شَاءَ. (رواه ابن عدى عن عقبة بن عامر)

1. Қайси бандада фисқу фужур сифати мукаммал бўлса, икки кўзига эгалик қила олади – қачон хоҳласа, йиғлай олади. Уқба ибн Омир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* إِذَا تَرَكَ الْعَبْدُ الدُّعَاءَ للوَالِدِيْنِ فَإِنَّهُ يَنْقَطِعُ عَنْهُ الرِّزْقَ. (رواه الديلمي)

1. Банда ота-онаси ҳақига дуо қилишни тарк қилса, унинг ризқи узилади. Дайламий ривояти.

* إذَا جَامَعَ أحَدُكُمْ امْرَأتَهُ فَلاَ يَتَنَحَّي حَتَّى تَقْضِيَ حَاجَتَهَا كَمَا يُحِبُّ أنْ يَقْضِيَ حَاجَتَهُ. (رَوَاه ابن عدي عن طلق)

1. Сизлардан бирингиз хотинини жимоъ қилса, у киши ўз ҳожатини чиқаришни яхши кўрганидек, хотинининг ҳам ҳожати чиқишига тўсқинлик қилмасин. Талқ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* إِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاكُمْ فَأَغْمِضُوا الْبَصَرَ، فَإِنَّ الْبَصَرَ يَتْبَعُ الرُّوحَ وَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تُؤَمِّنُ عَلَى مَا يَقُولُ أَهْلُ الْمَيِّتِ. (رواه أحمد عن شداد بن أوس)

1. Ўликларингиз олдида ҳозир бўлсангиз, кўзини юмиб қўйинглар. Чунки кўз (чиқиб кетаётган) руҳга эргашади. Ва яна ўша ўлик ҳақида яхши сўзларни айтинг­лар. Фаришталар ўликнинг аҳли айтаётган дуога омин (қабул қил), деб туришади. Шаддод ибн Авс (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ فَأَصَابَ فَلَهُ أَجْرَان، وَإِذَا حَكَمَ فَأَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ وَاحِدٌ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Ҳоким бирор ҳукм чиқариш учун ижтиҳод қилса ва у ҳукм тўғри чиқса, иккита ажр бўлади. Борди-ю, қилган ҳукмида хатога йўл қўйса, унга битта ажр бўлади. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا خَتَمَ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ صَلَّى عَلَيْهِ عِنْدَ خَتْمِهِ سِتُّونَ أَلْفَ مَلَكِ. (رواه الديلمي عن عمرو بن شعيب)

1. Агар банда Қуръонни хатм қиладиган бўлса, хатм қилаётган пайтида олтмиш минг фаришта унга салавот айтиб туради. Амр ибн Шуъайб (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِذَا خَرَجَ أَحَدُكُمْ إِلَى سَفَرٍ فَلْيُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ، فَإنَّ اللهَ جَاعِلٌ فِي دُعَائِهِمْ البَرَكَةَ. (رواه ابن عساكر عن زيد بن أرقم)

1. Сизлардан бирингиз сафарга чиқадиган бўлса, биродарларидан дуо талаб қилсин. Чунки Аллоҳ таоло уларнинг дуолари сабабидан барака ато этувчидир. Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ إلَى القَوْمِ فأُوسِعَ لَهُ فَلْيَجْلِسْ، فَإِنَّمَا هِىَ كَرَامَةٌ مِنَ اللهِ أَكْرَمَهُ بِهَا أَخُوهُ الْمُسْلِمُ. فَإِنْ لَمْ يُوسِعْ لَهُ فَلْيَنْظُرْ أَوْسعَهَا مَكانًا فَلْيَجْلِسْ فِيهِ. (رواه الحارث عن أبي شيبة الْخُدْري)

1. Сизлардан бирингиз бирор қавм ҳузурига кирса ва қавм у кишига жой берса, ўша ерга ўтирсин. Чунки бу муомала Аллоҳ томонидан юборилган каромат бўлиб, ўша сабабли мусулмон биродари унга карам кўрсатган. Борди-ю, у кишига жой бермаса, бўш жой топиб, ўша ерга ўтирсин. Абу Шайба Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳорис ривоят).

* إذا دَخَلَ الضَّيْفُ عَلَى الْقَوْمِ دَخَلَ بِرِزْقِهِ، وإِذَا خَرَجَ خَرَجَ بِمَغْفِرَةِ ذُنوبِهِمْ. (رواه الديلمي عن أنس)

1. Меҳмон бирор қавм ҳузурига кирса, ризқи билан киради. У ердан чиқишида уларнинг гуноҳлари учун мағфират билан чиқади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ، عَلَيْهِ فَبَاتَ وَهُوَ غَضْبَانُ لَعَنَتْهَا الْمَلاَئِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)

1. Агар киши ўз хотинини (жимоъ мақсадида) тўшагига чақирса-ю, у хотин бундан бош тортса ва эри кечани унинг қилган ишидан ғазабланиб ўтказса, фаришталар тонг отгунча у хотинни лаънатлаб чиқишади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِذَا دُعِيَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْوَلِيمَةِ فَلْيَأْتِهَا. (رواه البخاري ومسلم)

1. Сизлардан бирингиз тўйга таклиф этилса, у ерга борсин. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ. (رواه الجماعة)

1. Сизлардан бирингиз масжидга кирса, ўтиришдан олдин икки ракат намоз ўқисин. Жамоат ривояти.

* إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ. (رواه الشيخان)

1. Рамазон ойи кирса, осмон эшиклари очилиб, дўзах эшиклари ёпилади, шайтонлар занжирбанд қилинади. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ الرُّؤْيَا يَكْرَهُهَا فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلاَثًا، وَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ ثَلاَثًا وَلْيَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيْهِ. (رواه مسلم عن جابر)

1. Сизлардан бирингиз ёмон кўрадиган нарсасини тушида кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва Аллоҳ номи ила шайтондан уч бора паноҳ тиласин ҳамда ётган томонидан бошқа тарафига ўгирилиб олсин. Жобир (ро­зияллоҳу анҳу)дан Муслим ривояти).

* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ اللهِ فَلْيَحْمَدِ اللهَ عَلَيْهَا وَلْيُحَدِّثْ بِهَا، وَإِذَا رَأَى غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يَكْرَهُ فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ وَلاَ يَذْكُرْهَا لأَِحَدٍ فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ. (رواه البخاري عن أبي سعيد)

1. Сизлардан бирингиз ўзи яхши кўрадиган туш кўрса, ўша туши Аллоҳдандир. Шундай туш кўргани учун Аллоҳга ҳамд айтсин ва уни одамларга гапираверсин. Агар ундан бошқасини, яъни ёқимсиз туш кўрса, ўша ту­ши шайтондандир. У тушдан Аллоҳ номи ила паноҳ тиласин ва уни ҳеч кимга сўзламасин. Ана шунда ўша туши зарар бера олмайди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.

* إِذَا رَأَيْتُمْ عَمُودًا أَحْمَرَ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فأَدخِرُوا طعامَ سَنَتِكُمْ فَإِنَّهَا سَنَةُ جُوعٍ. (رواه الطبراني)

1. Рамазон ойида машриқ томонда устун шаклидаги қизил ёруғликни кўрсангизлар, (қалбингиз хотиржам бўлиши учун) бир йиллик таом захира қилиб қўйинглар. Чунки у келаси йил очлик йили бўлиши мумкинлигидан нишонадир. Табароний ривояти.

* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ جِنَازَةً فَإِنْ لَمْ يَكُنْ مَاشِيًا مَعَهَا فَلْيَقُمْ حَتَّى يُخَلِّفَهَا أَوْ تُخَلِّفَهُ أَوْ تُوضَعَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُخَلِّفَهُ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Сизлардан бирингиз тобут кўрса ва у билан бирга кетмаётган бўлса, тобут уни орқада қолдиргунча ёки ўзи орқада қолгунча ёхуд орқада қолдиришдан олдин ерга қўйилгунча тек турсин. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً حَسْنَاءَ فَأَعْجَبَتْهُ فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ الْبُضْعَ واحْدٌ، وَمَعَهَا مِثْلُ الَّذِى مَعَهَا. (رواه الخطيب عن عمر)

1. Сизлардан бирингиз чиройли хотинни кўриб, ёқ­тириб қолса, ўз хотини ҳузурига келсин. Чунки фарж (жинсий аъзо) бир хилдир. Ундаги бор нарса бунда ҳам бордир. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ بِأَخِيهِ بَلاَءً فَلْيَحْمَدِ اللهَ وَلاَ يُسْمِعْهُ ذَلِكَ. (رواه ابن النجار عن جابر)

1. Сизлардан бирингиз биродари устида синов (им­тиҳон) бўлаётганини кўрса, унга эшиттирмасдан (Аллоҳ уни сақлагани учун) Аллоҳга ҳамд айтсин. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لهُ بِالإيْمَانِ. (رواه البيهقي عن أبي سعيد)

1. Масжидга чиқишни одат қилган кишини кўрсангизлар, у киши имонли эканига гувоҳ бўлинглар. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* إِذَا رَأَيْتُمْ الْحَرِيقَ فَكَبِّرُوا، فَإِنَّ التَّكْبِيرَ يُطْفِئُهُ. (رواه ابن عساكر)

1. Ёнғин кўрсангизлар, такбир айтинглар. Чунки такбир ўша ёнғинни ўчиради. Ибн Асокир ривояти.

إِذَا أَرَادَ اللهُ بَقَوْمٍ سُوءًا جَعَلَ أَمْرَهُمْ إِلَى مُتْرَفِيهِمْ. (رواه الديلمي)

1. Аллоҳ таоло бир қавмга ёмонликни хоҳласа, уларнинг ишларини ҳаддан ошувчи золимлар қўлида қилиб қўяди. Дайламий ривояти.

* إِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا ثُمَّ لاَ تَرُدُّهَا حَتى تَمْسَحُوا بِهَا وُجُوهَكُمْ، فَإِنَّ اللهَ جَاعِل فِيهَا بركةً. (رواه أبو داود)

1. Аллоҳдан бирор нарса сўрасангизлар, кафтлари­нгизнинг ичи билан сўранг. Устида сўраманглар ҳамда кафтингизнинг ичини юзингизга суртмагунингизча туширманглар. Ана шундай қилсангиз, Аллоҳ унда барака барпо этади. Абу Довуд ривояти.

* إِذَا سَأَلَ أَحَدُكُمْ رَبَّهُ مَسْأَلَةً فَتَعَرَّفَ الإِجَابَةَ فَلْيقُلِ (الْحَمْدُ ِللهِ الذى بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) وَمَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ ذَلِكَ فَلْيَقُلِ (الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ). (رواه البيهقي عن أبي هريرة)

1. Сизлардан бирингиз Раббисидан бирор нарса сўраса ва ўша сўраган нарсаси ижобат бўлганини билса, «Алҳамду лиллаҳиллазий биниъматиҳи татиммус соли­ҳат», яъни, «Аллоҳга ҳамдлар бўлсин, У берган неъматлар сабабли солиҳ нарсалар мукаммал бўлади», деб айтсин. Агар сўраган нарсаси кечиктирилса, «Алҳамду лиллаҳи ъала кулли ҳол», яъни, «Аллоҳга барча ҳолатларда ҳамд бўлсин», деб айтсин. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* إِذَا سَرَّتْكَ حَسَنَتُكَ. وساءَتكَ سَيِّئَتُكَ فَأَنْتَ مُؤمِنٌ). (رواه الضياء عن أَبى أُمامة)

1. Агар яхшилигинг сени хурсанд қилса, ёмонлигинг хафа этса, демак, сен мўминсан. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Зиё ривояти.

* إِذَا سَمَّيْتُمْ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ، وَأَوْسِعُوا لَهُ فِي الْمَجْلِسِ وَلاَتُقَبِّحُوا لَهُ وَجْهًا. (رواه الخطيب عن عليّّ)

1. Фарзандларингиз исмини Муҳаммад деб номласангиз, уни ҳурмат қилинг, мажлисда кенг жой беринг ва юзингни хунук қилсин, деб сўкманг. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* إِذَا شَرِبْتُمْ الْمَاءَ فَأَشْرَبُوهُ مَصًّا، وَلاَ تَشْرَبُوهُ عَبًّا: فإنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ. (رواه الديلمي)

1. Сув ичганда, нафас олиб ичинг. Нафас олмасдан ичманг, чунки нафас олмасдан ичиш жигар хасталигини келтириб чиқаради. Дайламий ривояти.

* إِذَا صَلَّى أَحَدَكُمْ فَلْيُصَلِّ صَلاَةَ مُوَدّعٍ صَلاَةَ مَنْ لا يَظُنُّ أَنَّهُ يَرْجِعَ إلَيْهَا أَبَدًا. (رواه الديلمي عن أم سلمة)

1. Сизлардан бирингиз намоз ўқийдиган бўлса, ун­га қайтишни ҳечам гумон қилмайдиган кишидек видолашув намози ўқисин. Умму Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَها، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وأطاعَتْ زَوْجَهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه البزار عن أنس)

1. Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, бир ой рўзасини тутса, номусини ҳимоя қилиб, эрига итоат этса, жаннатга киради. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.

* إِذَا ضُيِّعَتِ الأمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ، قَالَ، كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар омонатлар зое қилинса, қиёматни кут», деганларида, саҳобалардан бири: «Ё Аллоҳнинг Расули, омонатнинг зое бўлиши қандай?» деди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар ишлар ўз аҳлидан бўлмаган кишилар қўлига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер», дедилар. Бухорий ривояти.

* إِذَا ضَرَبَ الْعَبْدَ فَلْيَجْتَنِبِ الْوَجْهَ. (رواه البخاري)

1. Сизлардан бирингиз урадиган бўлса, юзга уришдан сақлансин. Бухорий ривояти.

* إِذَا طَلَعَتِ الثرَيَّا أَمِنَ الزَّارِعُ مِنَ الْعَاهةِ. (رواه الطبراني)

1. Агар Сурайё (юлдузи) чиқса, экин экувчи офатлардан омонда бўлибди. Табароний ривояти.

* إذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيَذْكرْنِى، وَلْيُصَلِّ عَلىَّ، وَلْيَقُلْ ذكرَ اللهُ مَنْ ذكرَنِى. (رواه ابن عدي عن أبي رافع)

1. Сизлардан бирингизнинг қулоғи ғувилласа, ме­ни эсласин ва менга салавот айтсин ҳамда «Закарал­лоҳу ва ман закараний бихайрин» (Мени эслаган кишини Аллоҳ яхшилик билан эсласин), деб айтсин. Абу Рофеъ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) وَلْيَقُلْ لَهُ أَوْ صَاحِبُهُ (يَرْحَمُكَ اللهُ) فَإِذَا قَالَ لَهُ يَرْحَمُك اللهُ فَلْيَقُلْ هُوَ يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ. (رواه أَبو داود والنسائي)

1. Сизлардан бирингиз акса урадиган бўлса, «Ал­ҳам­дулиллаҳи раббил аъламийн», деб айтсин. Уни эшитган биродари ёки дўсти «Ярҳамукаллоҳу», яъни «Аллоҳ сенга раҳм қилсин», дея тилак билдирсин. «Ярҳаму­кал­лоҳ», деса, акса урган киши «Яҳдикумуллоҳу ва юслиҳ балакум», яъни «Аллоҳ сизни ҳидоятига бошлаб, шаънингизни ислоҳ этсин», деб айтсин. Абу Довуд ва Насоий ривояти.

* إِذَا عَرَفَ الْغُلاَمُ يَمِينَهُ مِنْ شِمَالِهِ فَمُرُوهُ بِالصَّلاَةِ. (رواه أَبو داود)

1. Агар фарзанд ўнг қўли билан чап қўлини таниса, намозга буюринг. Абу Довуд ривояти.

* إِذَا عَظَّمَتْ أُمَّتِى الدُّنْيَا نُزِعَتْ مِنْهَا هَيْبَةُ الإسْلاَمِ، وَإِذَا تَرَكتِ الأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهِى عَنِ الْمُنْكَرِ حُرِمَتْ بَرَكَةَ الْوَحِى. (رواه الترمذي)

1. Умматимда мол-дунё улуғ нарса бўлиб қолса, улардан Ислом ҳайбати тортиб олинади. Агар амру маъруф, наҳйи мункарни тарк қилишса, ваҳий баракасидан маҳрум қилинади. Термизий ривояти.

* إِذَا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَنْصِتْ- وَالإِمَامُ يَخْطُبُ - فَقَدْ لَغَوْت. (رواه البخاري)

1. Жума куни имом хутба айтиб турганида, ёнинг­даги кишига «Жим бўл», десанг, батаҳқиқ, лағв-бефойда ишни қилибсан. Бухорий ривояти.

* إِذَا قَالَ (يَا رَبِّ يَا رَبِ) قَالَ اللهُ: لَبَّيْكَ عَبْدِي، سَلْ تُعْط. (رواه ابن أبي الدنيا عن عائشة)

1. Банда «Ё Раббим, ё Раббим!» деса, Аллоҳ таоло: «Лаббай, эй бандам! Сўрагин, ўша сўраганинг берилади», дейди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فى صلاَتِه ذُرَّ الْبِرُّ عَلى رَأْسِهِ حتى يَرْكعَ. فَإِذا رَكَعَ عَلَتهُ رَحْمَةُ اللهِ ختى يَسْجُدَ، وَالسَاجِدُ يَسْجُدُ عَلى قَدَمَى اللهِ تَعَالَى فلْيَسْألْ وَلْيرْغَبْ. (رواه سعيد بن منصور عن أبي عمار مرسلا)

1. Банда намозга қоим бўлса, руку қилгунигача боши (хаёли)га яхшилик зоҳир бўлади. Руку қилса, то саждани адо этгунича Аллоҳнинг раҳмати олий бўлади. Сажда қилувчи Аллоҳнинг ҳузурида сажда қилади. Шу ҳолатдалигида Аллоҳдан сўрасин ва сўрашга рағбат қилсин. Абу Аммор (розияллоҳу анҳу)дан. Саид ибн Мансур мурсал ҳолатда қилган ривоят.

* إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ، فَسَجَدَ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي يَقُولُ: يَا وَيْلَهُ أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ فَلَهُ الْجَنَّةِ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ فَعَصَيْتُ فَلِيَ النَّارُ. (رواه مسلم عن أَبي هريرة)

1. Одам боласи сажда (ояти)ни ўқиб сажда қилса, шайтон ундан узоқлашиб, йиғлайди ва: «Аттанг! Одам боласига сажда қил, деб буюрилганда сажда қилди ва жаннатга эришди. Мен ҳам сажда қилишга буюрилдим, лекин бош тортдим ва менга дўзах берилди», деб айтади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا تَسْعَوْنَ. وَأْتُوهَا تَمْشُونَ، عَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ، فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا، وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه البخاري ومسلم)

1. Намозга иқомат (такбир) айтилса, югуриб келманг, балки оҳиста юриб келинг. Ўзингизга хотиржамликни лозим тутинг. У намозда топганингизни ўқинг. Топа олмаганингизни (кейин) тўлдириб қўйинг. Бу­хорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا. (رواه البخاري ومسلم)

1. Намозга иқомат айтилса, такбир ўқиб (қуло­ғинг юмшоғига қўлингни етказ). Кейин Қуръондан ёдлаганларингни хоҳлаганингча ўқи. Сўнгра руку қил ва ўша рукуингда хотиржам бўлгунингча эгил. Кейин рукуингдан бошингни кўтар, то тик туриб хотиржам бўлгунингча. Сўнгра сажда қил, то унда хотиржам бўлгунингча. Ундан бошингни кўтар, то хотиржам ўтиргунингча. Кейин (иккинчи) саждани бажар, то хотиржам бўлгунингча. Сўнгра бутун намозингни ана шундай бажар. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا قُرِّبَ إِلَى أَحَدِكمْ طَعامُهُ وفِى رِجْلَيْهِ نَعلانِ فَلْيَنْزِعْ نَعْلَيْهِ؛ فَإِنَّهُ أَرْوَحُ لِلقَدَمَيْنِ: وَهُوَمِنَ السَّنَةِ. (رواه أبو يعلى عن أنس)

122. Сизлардан бирингизга таом ҳозирланса-ю, унинг оёғида пойабзали бўлса, ўша пойабзалини ечсин. Чунки мана шундай қилишда икки оёққа роҳатланиш бор (ва у суннат амалдир). Анас (розияллоҳу анҳу)дан.  Абу Яъло ривояти.

* إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعَبْدِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ مَا يُكَفِّرُهَا مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرَهَا ابْتَلاَهُ اللهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا عَنْهُ. (رواه أحمد عن عائشة)

1. Агар банданинг гуноҳи кўпайиб кетса ва унда гуноҳини каффорат қиладиган амали бўлмаса, Аллоҳ тао­ло унга хафалик етказиш ила гуноҳларига каффорат бўлиши учун имтиҳон қилади. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)­дан. Аҳмад ривояти.

* إِذَا كان آخِرُ الزَّمَانِ كانَ قِوَامُ دِينِ النَّاسِ وَدُنْيَاهُمُ الدَّرَاهِمُ والدَّنَانِير. (رواه الطبراني)

1. Замон охирлаганда, инсонларнинг дин ва дунёлари устуни дирҳам ва динорлар бўлади. Табароний ривояти.

* إِذَا مَاتَ وَلَدُ الْعَبْدِ قَالَ اللهُ لِمَلاَئِكَتِهِ: (قَبَضْتُمْ وَلَدَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (قَبَضْتُمْ ثَمَرَةَ فُؤَادِهِ) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (مَاذَا قَالَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ حَمِدَكَ وَاسْتَرْجَعَ، فَيَقُولُ اللهُ تَعَالَى: (ابْنُوا لِعَبْدِي بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَسَمُّوهُ بَيْتَ الْحَمْدِ). (رواه الترمذي عن أبي موسى)

1. Агар бирор банданинг фарзанди вафот этса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандам фарзандининг руҳини қабз қилдингларми, яъни вафот эттирдингларми?” деса, фаришталар: «Ҳа» дейишади. Аллоҳ таоло: «Қалби мевасини қабз қилдингларми?» деса, улар: «Ҳа», дейишади. Аллоҳ таоло: «Бандам нима деди?», деб сўраса, фаришталар: «Сенга ҳамд ва истиржоъ – яъни «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» деб айтди, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Бандам учун жаннатда бир уй қуринглар ва уни «ҳамд уйи» деб номланглар, дейди. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَملُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ. (رواه مسلم)

1. Инсон вафот этганда, амали ундан узилади. Ле­кин уч нарсада узилмасдан, бардавом бўлади. 1. Жорий қилиб қўйган садақасида. 2. Фойда берадиган илмида. 3. Дуо қилувчи солиҳ фарзандида. Муслим ривояти.

* إِذَا نَزَلَ بِكمْ كَرْبُ أَوْ جَهْدُ أَوْ بلاءُ فَقولوا: (اللهُ رَبّنَا لاَ شَرِيكَ لَهُ). (رواه البيهقي عن ابن عباس)

1. Сизларга бирор машаққат ёки қийинчилик, ёхуд бало етадиган бўлса, «Аллоҳу раббуна ла шарийка лаҳу», яъни «Аллоҳ Раббимиздир, Унинг шериги йўқдир», деб айтинглар. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.

* إِذَا نَظَرَ أَحَدَكمْ إِلى مَنْ فضِّلَ عَلَيْهِ فى الْمالِ وَالْخلْقِ فَلْيَنْظُرْ إِلى مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Сизлардан бирингиз мол-дунё ва халқ қилиниш­да фазилатли кишига қарамоқчи бўлса, ўзидан паст­ро­ғи­га қарасин. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ، ثُمَّ لِيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي، ثُمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِي، بِهِ، قَالَ: وَيُسَمِّي حَاجَتَهُ. (رواه البخاري)

1. Бирортангиз бир ишни қасд қилса, фарздан таш­қари икки ракат намоз ўқисин. Сўнг: «Аллоҳумма инний астахийрука биъилмика, ва астақдирука биқудротика ва ас`алука мин фазликал ъазийм. Фаиннака тақдиру ва ла ақдиру ва таъламу ва ла аъламу ва анта ъалламул ғуйуб. Аллоҳумма ин кунта таъламу анна ҳазал амро хойрун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи, фақдурҳу лий ва йассирҳу лий, сумма барик лий фийҳи ва ин кунта таъламу анна ҳазал амро шаррун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи фасрифҳу ъанний вақдурлийал хойро ҳайсу кана сумма роззиний биҳ», деб ҳожатини айтсин», дедилар. (Яъни: Ё Аллоҳ! Сенинг илминг билан Сендан яхшилик сўрайман. Сенинг қудратинг билан Сендан қодирлик ва улуғ фазлингни сўрайман. Сен (ҳар нарсага) қодирсан, мен қодир эмасман. Сен (ҳар нарсани) билувчисан, мен билмайман. Сен ғайбни билувчисан. Ё Раббим, агар мана шу қилаётган ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқи­батида, дунё ва охиратимда мен учун яхши бўлса, уни менга насиб эт ва осон қил. Сўнг уни менга баракотли эт. Агар мана шу ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратим­да мен учун ёмон бўлса, мендан уни узоқлаштир, қаерда бўлса ҳам, мен учун яхшиликни тақдир қил ва мени ундан рози эт). Бухорий ривояти.

* إِذَا وُضِعَتِ الْجِنَازَةُ وَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ، فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ: قَدِّمُونِي، وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ: يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا، يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلاَّ الإِنْسَانَ، وَلَوْ سَمِعَهُ لَصَعِقَ. (رواه البخاري)

1. Тобут ҳозирланиб, кишилар елкаларига қўйишганда, тобут ичидаги одам солиҳ бўлса, мени тезроқ олиб боринглар, дейди. Агар солиҳ бўлмаса, вой бўлсин, то­бутни қаёққа олиб кетмоқдасизлар, дейди. Унинг овозини инсондан бошқа бутун борлиқ эшитади. Агар инсон эшитса, ҳалок бўлади. Бухорий ривояти.

* إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)

1. Агар иш ўз аҳлидан бўлмаган кишига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер. Бухорий ривояти.

* إِذَا وُقِعَ فِي الرَّجُلِ وَأَنْتَ فِي مَلاءٍ فَكَنْ للَّرَّجُلِ نَاصِرًا،وَلِلْقَوْمِ زَاجِرًا، وَقُمْ عَنْهُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا فى ذم الغيبة عن أنس)

1. Бир жамоа ичида бўлганингда, улар бир одам ҳа­қида (ғийбат сўзларни) гапиришга шўнғишса, сен ўша ғийбат қилинаётган кишига ёрдамчи бўл. Қавмга дашном берувчи бўл ҳамда улар ичидан туриб кет. Анас (ро­зияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِالأَمِيرِ خَيْرًا جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ صِدْقٍ، إِنْ نَسِيَ ذَكَّرَهُ وَإِنْ ذَكَرَ أَعَانَهُ، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِهِ غَيْرَ ذَلِكَ، جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ سُوءٍ إِنْ نَسِيَ لَمْ يُذَكِّرْهُ وَإِنْ ذَكَرَ لَمْ يُعِنْهُ. (رواه النسائي)

1. Аллоҳ таоло бир амирга яхшиликни хоҳласа, унинг учун ростгўй вазир насиб қилади. Агар амир бирор нарсани унутса, вазир унга эслатади. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам беради. Борди-ю, Аллоҳ тао­ло бунинг акси­ни хоҳласа, унинг учун ёмон вазир насиб қилади. Ўша амир ниманидир унутса, унга эслатмайди. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам бермайди. На­соий ривояти.

* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ مَعَ جَمَاعَةٍ وَشَبِعَ، فَلاَ يَرْفَعْ يَدَهُ حَتى يَرْفَعَ الْقَوْمُ إِنَّهُ يُخْجِلُ جَلِيسَهُ. (رواه البيهقي)

1. Сизлардан бирингиз жамоат билан овқатланаётганида тўйганини ҳис этса, токи қавм қўлини тортмагунча у ҳам қўлини тортмасин. Чунки ўшандай қилиши (қўлини тортиши) қавмни хижолатга олиб келади. Байҳақий ривояти.

* إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ بِمَالٍ حَرَامٍ، فَقَالَ لَبَّيِّكَ! قَال لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: لاَ لَبَّيْكَ وَلاَ سَعْدَيْكَ. (رواه الديلمي)

1. Киши ҳаром мол билан ҳаж қиладиган бўлса ва у (ҳаж) давомида «Лаббайка» деса, Аллоҳ таоло: «Сен учун лаббайка ҳам саъдайка ҳам йўқдир», дейди, яъни, унинг чақириқларига жавоб қайтармайди. Дай­ламий ривояти.

* اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتَاكُمْ، وَكُفُّوا عَنْ مَسَاوِيهِمْ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)

1. Ўликларингизнинг яхшиликларини эсланг. Улар­нинг ёмонликларини (эслашдан) ўзингизни тийинг. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.

* أَذِيبُوا طَعَامَكُمْ بِذِكْرِ اللهِ والصَّلاَةِ، وَلاَ تَنَامُوا عَلَيْهِ فَتَقْسُوَ قُلُوبُكُمْ. (رواه أبو نعيم فى الطب عن عائشة)

1. Таомларингизни Аллоҳнинг зикри ва намоз ила (ҳазм қилиб) сингдиринглар. Уни еб, уйқуга кетманг­лар. Агар шундай қиладиган бўлсангиз, қалблари­нгиз қотиб қолади. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Абу Ну­айм ривояти.

* أَرْبَعُ دَعَوَاتٍ لا تُرَدُّ: دَعْوَةُ الحَاجِّ حَتَّى يَرْجِعَ،وَدَعْوَةُ الْغَازِى حَتَّى يَصْدُرَ، وَدَعْوَةُ المَرِيض حَتَّى  يَبْرَأَ، وَدَعْوَة الاخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ وَأَسْرَعُ هَؤلاَءِ الدَّعَواتِ إِجَابَةً دَعْوَة الأخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)

1. Тўрт хил дуо рад этилмайди: 1) ҳожининг қайтиб келгунгача дуоси; 2) ғозийнинг қайтгунгача дуоси; 3) касалнинг тузалгунгача дуоси; 4) биродарининг ғо­йибдан биродари учун қилган дуоси. Бу тўртовидан энг тез ижобат бўладигани ғойибдан биродари учун қилин­ган дуодир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.

* أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ أَخْلَفَ،وَإِذَا عَاهَدَ  غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)

1. Кимда тўрт хил иллат бўлса, у ҳақиқий мунофиқдир. Кимда ана шулардан бирор хислат бўлса, токи ташлагунча унда нифоқликдан бир хислат сақланиб туради. (Яъни:) гапирса, ёлғон гапиради. Ваъда берса, хилоф қилади. Аҳдлашса, хиёнат қилади. Хусуматлашса, гуноҳга ҳам қўл ураверади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَرَّمَهُ اللهُ تَعَالَى عَلَى النَّارِ، وَعَصَمهُ مِنَ الشَّيْطَانِ: مَنْ مَلِكَ نَفْسَهُ حِيْنَ يَرْغَبُ، وَحِينَ يَشْتَهِى، وَحِينَ يَغْضبُ، وَأَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ، وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ: مَنْ آوَى مِسْكِينًا، وَرَحِمَ الضَّعِيفَ، وَرَفَقَ بِالْمَمْلُوكِ، وَاَنْفَقَ عَلَى الْوَالِدَيْنِ. (رواه الحاكم)

1. Тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: рағбат қилиб турганда, қўрқиб турганда, иштаҳаси очилиб турганда ва ғазаби келиб турганда ўзини тутиб олса, Аллоҳ таоло ўша кишига дўзахни ҳаром қилиб, уни шайтондан сақлайди. Ва яна тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: мискинга жой берса, заиф кишига раҳм қилса, қулларга мулойим бўлса, ота-онага (мол-мулкидан) инфоқ қилса, Аллоҳ таоло унга ўз раҳматини таратиб, жаннатга киритади. Ҳоким ривояти.

* أَرْبَعُ مَنْ أُعْطِيَهُنَّ فَقَدْ أَعْطِىَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: لِسَانُ ذَاكِر وَقَلْبُ شَاكِر، وَبَدَنُ عَلَى الْبَلاءِ صَابِرُ، وَزَوْجَةُ لا تَبْغِيهِ خَوْفًا فِي نَفْسِهَا وَلاَ مَالِهِ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)

1. Кимга тўрт нарса берилса, ўша кишига дунё ва охират яхшиликларидан берилибди: 1) зикр қилувчи тил; 2) шукр қилувчи қалб; 3) балоларга сабр қилувчи бадан; 4) бир аёлки, ўз жонидан хавф туйиб, боғийлик қил­май­ди ва эри молига тажовуз этмайди. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* أَرْبَعُ حَقُّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يُدْخِلَهُمْ الْجَنَّةَ، وَلاَ يُذِيقَهُمْ نَعِيمَهَا: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَآكِلُ الرِّبَا، وَآكِلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقٍّ، وَالْعَاقُّ لِوَالِديْهِ. (رواه الحاكم)

1. Тўрт тоифа кишилар борки, Аллоҳ уларни жаннатга киритмаслиги ва неъматини тоттирмаслиги ҳақдир, булар: 1) доимий ароқ ичувчи; 2) судхўрликдан келган нарсани еювчи; 3) етимнинг молини ноҳақ еювчи; 4) ота-онасига оқ бўлувчи кишилардир. Ҳоким ривояти.

* أَرْبَعُ لاَ يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعٍ: أَرْضُ مِنْ مَطَر، وَأُنْثى مِنْ ذَكرٍ، وَعَيْنُ مِنْ نَظَرٍ، وَعَالِمُ مِنْ عِلْمٍ. (رواه الحاكم)

1. Тўрт нарса тўрт нарсага тўймайди: 1) ер ёмғирга; 2) аёл эркакка; 3) кўз қарашга; 4) олим илмга. Ҳоким ривояти.

* أَرْبَعٌ منْ سَعَادَةِ المَرْءِ: أَنْ تَكُونَ زَوْجَتُهُ صَالِحةً، وَأَوْلاَدُهُ أَبْرَارًا، وُخُلَطَاؤُهُ صَالِحِينَ، وَأَنْ يَكونَ رِزْقُهُ فِي بَلَدِهِ. (رواه الديلمي عن عليّ)

1. Тўрт нарса кишининг бахт-саодатидан далолатдир: 1) солиҳа хотин; 2) яхши фарзандлар; 3) солиҳ кишилар билан эл бўлиши; 4) ризқини ўз шаҳридан топиши. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* أَرْبَعَةٌ يَبْغُضُهُمُ اللهُ تعالى: الْبَيَّاعُ الْحَلاَّفُ، وَالْفَقِيرُ الْمُخْتَالُ، وَالشَّيْخُ الزَّانِي، وَالإِمَامُ الْجَائِرُ. (رواه النسائي عن أبي هريرة)

145. Тўрт тоифа кишига Аллоҳ таоло ғазаб қилади: 1) қасамхўр сотувчи; 2) мутакаббир камбағал; 3) зинокор қария; 4) золим бошлиққа. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан.  Насоий ривояти.

* أَرْبَعٌ مِنَ الشَّقَاءِ: جُمُودُ الْعَيْنِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَالْحِرْصُ، وَطُولُ الأمَلِ. (رواه أبو نعيم عن أنس)

1. Тўрт нарса бахтсизликдан далолатдир: 1) ёш оқмайдиган кўз; 2) қалб торлиги; 3) ҳарислик (тамагирлик); 4) узун орзу. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* أَرْبَعٌ لا يُصِبْنَ إِلاَ بِعَجَبِ: الصَّمْتُ، وَهُوَ أَوَّلُ الْعِبَادَةِ وَالتَّوَاضعُ وَذِكْرُ اللهِ، وَقِلَّةُ الشْىءِ. (رواه الطبراني عن أنس)

1. Тўрт нарса (кишида бир вақтнинг ўзида) жам бўлмайди. Фақат ажабланарли ҳолатда, яъни камдан-кам жам бўлиши мумкин. 1. Гапирмасдан, сукут қилиб юриш. Бу ибодатнинг аввалидир. 2. Тавозе. 3. Аллоҳнинг зикри. 4. Оз нарса. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* أَرْبَعٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْمَوْتِ: مَنْ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللهِ، وَمَنْ عَلَّمَ عِلْمًا فَأَجْرِيَ لَهُ عَمَلَهُ مَا عُمِلَ بِهِ، وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَجْرُهَا يَجْرِي لَهُ مَا وُجِدَتْ، وَرَجُلٌ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا فَهُوَ يَدْعُو لَهُ. (رواه الطبراني عن أبي أمامة)

1. Тўрт киши борки, уларнинг ажри вафот этгандан кейин ҳам давом этаверади. 1. Аллоҳ йўлида боғланган ҳолда вафот этган киши. 2. Бир илмни ўргатган инсон, унга амал қилганлар савобидан ҳам баҳраманд бўлади. 3. Бир киши садақа берса-ю, ўша садақа нимага етиб борса, у ҳам баҳраманд бўлади. 4. Бир одам солиҳ фарзанд қолдирса-ю, ўша боласи унинг ҳақига дуо қилса. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* أَرْبَعَةٌ مِنْ كَنْزِ الجَنَّةِ: إِخْفَاءُ الصَّدَقَةِ، وكتْمانُ الْمُصِيبةِ، وَصِلةُ الرَّحِمِ، وَقَوْلُ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ». (رواه الخطيب عن عليّّ)

1. Тўрт нарса жаннат конларидандир: 1) садақани махфий қилиш; 2) мусибатни беркитиш; 3) қариндош-уруғ­лик ришталарини боғлаш; 4) «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» сўзи. Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* ارْفَعُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْمُسْلِمِينَ، وَإِذَا مَاتَ أَحَدٌ مِنْهُمْ فَقُولُوا فِيهِ خَيْرًا. (رواه الطبراني عن سهل بن سعد)

1. Мусулмонларни гапиришдан тилларингизни ти­йинг. Агар улардан бирор киши вафот этса, у ҳақида фақат яхши сўзларни айтинг. Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу ан­ҳу)дан. Табароний ривояти.

* ارْحَمُوا مِنَ النَّاسِ ثَلاَثَةً: عَزِيزَ قَوْمٍ ذَلَّ، وَغَنِيَّ قَوْمٍ افْتَقَرَ، وَعَالِمًا بَيْنَ جُهَّالٍ. (رواه العسكري)

1. Кишилардан уч тоифасига раҳм айланг: 1) қавмнинг хор бўлиб қолган обрўли вакилига; 2) қавмнинг камбағалга айланган бой кишисига; 3) жоҳиллар орасида қолган олим одамга. Аскарий ривояти.

* ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبَّكَ اللهُ، وَازْهَدْ فِيمَا فِي أَيْدِي النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)

1. Дунёда зоҳид бўлгин, Аллоҳ сени яхши кўради. Одамлар қўлидаги нарсада зоҳид (камсуқум) бўл. Инсон­лар сени яхши кўради. Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* أَزْهَدُ النَّاسِ فِي الْعَالِمِ أَهْلُهُ، وَجِيرَانُهُ. (رواه ابن عدي عن جابر)

1. Олимдан энг кам фойдаланадиганлар бу – унинг аҳли ва қўшниларидир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَنْس الْقَبْرَ وَالْبِلَى وَتَرَكَ أَفْضَلَ زِينَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، وَآثَرَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى، وَلَمْ يَعُدَّ غَدًا مِنْ أَيَّامِهِ وَعَدَّ نَفْسَهُ فِي الْمَوْتَى. (رواه البيهقي عن الضحاك مرسلا)

1. Инсонларнинг зоҳиди қабрни ва чиришини унутмаган, дунё ҳаётидаги зийнатларнинг афзалини тарк этган, боқий қолувчи нарсани фоний бўлувчи нарсадан афзал билган, эртанги кунини ўз кунларидан ҳисобламаган ва ўзини ўликлар қаторида санаган кишидир. Заҳҳок (розиял­лоҳу анҳу)дан. Байҳақий мурсал ҳолатда қилган ривоят.

* إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ شَطْرُ الإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ للهِ تَمْلأ الْمِيزَانَ، وَالتَّسْبِيحُ وَالتَّكْبِيرُ يَمْلآنِ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ وَالزَّكَاةُ بُرْهَانٌ وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا، أَوْ مُوبِقُهَا. (رواه ابن حبان عن أبي مالك الأشعري)

1. Таҳоратни мукаммал қилиш имоннинг ярмидир. «Алҳамдулиллаҳ» калимаси тарозуни тўлдиради. Намоз нурдир. Закот ҳужжатдир. Сабр зиёдир. Қуръон фойданг­га ёки зарарингга ҳужжатдир. Барча инсонлар тонг оттириб, (Раббилари розилигида) ўз жонларини сотишади. Бу билан нафсларини қутқаришади ёки (шайтонга эргашиб) ҳалокатга йўлиқтиришади. Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* اسْتَحْيُوا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ، مَنِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ فَلْيَحْفَظِ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبِلَى، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ. (رواه الترمذي عن ابن مسعود)

1. Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилинглар. Ким­ки Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилса, боши ва ундаги нарсаларни, қорин ва унга туташ нарсаларни сақлаб, ўлимни ва чиришни эсласин. Кимки охиратни хоҳласа, дунё ҳаётидаги зийнатни тарк қилади. Кимки шуларни бажарса, Аллоҳдан ҳа­қи­қий ҳаё қилибди. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Тер­ми­зий ривояти.

* اسْتَشْفوا بِمَا حَمِدَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ يَحْمَدَهُ خَلقُهُ، وَمِمَّا مَدَحَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ (الْحَمْدُ ِللهِ) و(قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد) فَمَنْ لَمْ يَشْفِهِ الْقُرْآنُ فَلاَ شَفَاهُ أَحَدٌ. (رواه ابن نافع عن رجاء الغنوي)

1. Сизлар Аллоҳ маҳлуқотларидан бирортаси ҳамд ай­тишидан олдин Ўзига ҳамд айтган нарса ила ши­фо талаб қилинглар. Аллоҳ таоло «Ал­ҳамдулиллаҳ» ва «Қул ҳуваллоҳу аҳад» (су­раси ила) Ўзини мақтагандир. Энди кимга Қуръон шифо бермаса, унга бош­қа бирор киши шифо бера олмай­ди. Ражо Ғанавий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нофеъ ри­вояти.

* اسْتَعِينُوا عَلَى إِنْجَاحِ الْحوائِجِ بِالْكِتْمانِ، فَإِنَّ كُلَّ ذِي نِعْمَةٍ مَحْسُودٌ. (رواه أبو نعيم عن معاذ بن جبل)

1. Ҳожатларингиз бароридан келиши учун уни сир тутиш ила ёрдам талаб қилинг. Чунки ҳар бир неъматга эришган кишига ҳасад қилувчилар бор. Муоз ибн Жабал (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* اسْتَعِينُوا عَلَى النِّسَاءِ بالعُرْيِ، فَإِنَّ إِحْدَاهُنَّ إِذَا كَثُرَتْ ثِيَابُهَا وَأَحْسَنَتْ زِينَتَهَا أَعْجَبَهَا الْخُرُوجُ. (رواه ابن عدي عن أنس)

159) Аёллар(ингиз)ни кийимларини озайтириш ила сақланг. Чунки улардан бирортасининг либоси кўпайса ва зийнати чиройли бўлса, уни (кўчага) чиқиш қизиқтириб қўяди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* اسْتَقِيمُوا، وَنِعِمَّا أَنِ اسْتَقَمْتُمْ وَخَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلاَةُ، وَلَنْ يُحَافِظَ عَلَى الْوُضُوءِ إِلاَّ مُؤْمِنٍ. (رواه ابن ماجه عن أبي أمامة)

1. Истиқоматда (Аллоҳнинг тоатида мустаҳкам) бўлинг. Истиқоматда бўлишингиз мунча ҳам яхши. Амал­ларингизнинг яхшиси намоздир. Фақат мўминги­на таҳоратни муҳофаза қилади. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* اسْتَكْثِرْ مِنَ النَّاسِ مِنْ دُعَاءِ الْخَيْرِ لَكَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لاَ يَدْرِي عَلَى لِسَانِ مَنْ يُسْتَجَابُ لَهُ أَوْيُرْحَمُ. (رواه الخطيب عن أبي هريرة)

1. Одамлардан ўзинг ҳақингга хайрли дуо қилиш­ларини сў­рашни кўпайтир. Чунки банда кимнинг ти­лидан ижобат этилиши ёки раҳм қилинишини билмай­ди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* اسْتَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ» فَإِنَّهَا تَدْفَعُ تِسْعَة وتِسْعِينَ بَابًا مِنَ الضُّرِّ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه العقيلي عن جابر)

1. «Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» жумласини айтишни кўпайтиринглар. Чунки у зарарнинг тўқсон тўқ­қиз­та эшигини даф қилади. Уларнинг энг пасти ғамдир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ақийлий ривояти.

* اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاء خَيْرًا فَإِنَّ الْمَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ أَعْوَجَ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاَهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

163. Аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қи­ламан. Чунки аёл эгри қовурғадан яратилган. Қо­вурға­нинг энг эгри жойи юқорисидир. Агар ўша эгри ерини тўғрилайман десангиз, синдириб қўясиз. Агар шу ҳолида қўйсангиз, эгрилигича қолади. Шундай экан, аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қи­ламан. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَسْرِعُوا بِالْجَنَازَةِ، فَإِنْ تَكُ صَالِحَةً فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونَهَا إِلَيْهِ. وَإِنْ تَكُ سِوَى ذَلِكَ فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُمْ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Тобутни элтишни тезлатинглар. Агар ичидаги солиҳ киши бўлса, уни яхшиликка тезлатган бўласизлар. Борди-ю, ёмон одам бўлса, гарданларингиздан тезроқ қўйган бўласизлар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* اسْمُ اللهِ الأعْظَمُ الَّذِي إِذَا دُعِيَ بِهِ أَجَابَ، وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى دَعْوَةُ يُونُسَ بْنِ مَتَّى. (رواه ابن جرير عن سعد)

1. Аллоҳ таоло у билан дуо қилинганда ижобат этадиган, у ила сўралганда берадиган улуғ исми (исми аъзами) Юнус ибн Маттонинг дуосидир. Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Жарир ривояти.

* اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ. (رواه البخاري)

1. Агар устингизга боши майиз ҳабаш қул бошлиқ этилса ҳам, унинг (сўзини) эшитиб, итоат қилинглар. Бухорий ривояти.

* اشْتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَى مَنْ ظَلَمَ مَنْ لاَ يَجِدُ نَاصِرًا غَيْرَ اللهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)

1. Аллоҳдан бошқа ёрдамчиси йўққа зулм қилувчи кишига Аллоҳнинг ғазаби қаттиқ бўлади. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا للِنَّاسِ فِي الدُّنْيَا أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن خالد بن الوليد)

1. Дунё ҳаётида одамларга азоб берувчи кимса қиё­мат куни Аллоҳ ҳузурида энг қаттиқ азобланувчидир. Холид ибн Валид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* أَشَدُّ النَّاسِ بَلاَءً الأنْبِيَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأمْثَلُ فَيُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ: فَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلاَؤُهُ، وَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ رِقَّةٌ ابْتُلِيَ عَلَى قَدْرِ  دِينِهِ: فَمَا يَبْرَحُ الْبَلاَءُ بِالْعَبْدِ حَتَّى يَتْرُكَهُ يَمْشِي عَلَى الأَرْضِ، وَمَا عَلَيْهِ خَطِيئَةٌ. (رواه البخاري عن سعيد)

1. Синовдан ўтказиш жиҳатидан энг қаттиғи пайғамбарлар, кейин уларга яқинлар, сўнгра уларга яқин­лар­дир. Киши динига қараб имтиҳон қилинаверади. Агар дини қаттиқ бўлса, синови ҳам шунча қаттиқ бў­лаверади. Агар дини юмшоқ бўлса, имтиҳон қилиниши ҳам дини миқдорида бўлади. Бандага синов етаверганидан ўша банда ер устида бирор хатоси қолмасдан юради. Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.

* أَشَدُّ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ أَمْكَنَهُ طَلَبُ الْعِلْمِ فِي الدُّنْيَا فَلَمْ يَطْلُبْهُ، وَرَجُلٌ عَلَّمَ عِلْمًا فَانْتَفَعَ بِهِ مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ دُونَهُ. (رواه ابن عساكر عن أنس)

1. Дунё ҳаётида илм талаб қилиш имкони берилган бўлса-да, илм талаб қилмаган киши ва илм ўргатиб, ундан бошқалар эшитиб фойдаланган, ўзи наф олмаган киши қиёмат куни инсонларнинг энг ҳас­рат­лиси бўлади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ри­вояти.

* أَشَدُّ أُمَّتِي لِي حُبًّا قَوْمٌ يَكُونُونَ بَعْدِي، يَوَدُّ أَحَدُهُمْ أَنَّهُ فَقَدَ أَهْلَهُ وَمَالَهُ وَأَنَّهُ رَآني. (رواه أحمد عن أبي ذر)

1. Умматимнинг менга муҳаббати энг қаттиғи мендан кейин келадиган бир қавмдирки, улардан бири аҳли ва молини йў­қотиб бўлса ҳам мени кўришни хоҳлайди. Абу Зар­ (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللهِ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида одамларнинг энг қаттиқ азобга тортилувчилари Аллоҳнинг яратишига ўх­шатувчилардир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَصْلِحُوا دُنْيَاكُمْ، وَاعْمَلُوا لِآخِرَتِكُمْ، كَأَنَّكُمْ تَمُوتُونَ غَدًا. (رواه الديلمي عن أنس)

1. Дунёларингизни ислоҳ этинглар. Охиратингиз учун амал қилинглар. Гўёки эртага вафот этадиган кишидек бўлинглар. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِصْنَع الْمَعْرُوفَ إِلَى مَنْ هُوَ أَهْلُهُ، وَإِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ، فَإِنْ أَصَبْتَ أَهْلَهُ، وَإِنْ لَمْ تُصِبْ أَهْلَهُ كُنْتَ أَنْتَ أَهْلَهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)

1. Яхшиликни, (унга) аҳл (яъни лойиқ) бўлган кишига ва аҳл ҳисобланмаганларга ҳам қилаверинглар. Агар яхшиликка аҳл кишига тушган бўлса, бу яхши. Бор­ди-ю аҳл бўлмаган одамга тушган бўлса, сиз унга аҳл бўлиб қолаверасиз. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.

* اضْمَنُوا لِي سِتًّا مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ، اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ، وَأَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ وَغُضُّوا أَبْصَارَكُمْ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ. (رواه البيهقي عن عبادة بن الصامت)

1. Менга ўз нафсларингиз ҳақидан олтита нарсага кафиллик беринг, мен ҳам сизларга жаннат кафолатини бераман. 1. Сўзлаганингизда ростини гапиринг. 2. Ваъ­да­нгизга вафо қилинг. 3. Омонатни адо этинг. 4. Жин­сий аъзоларингизни ҳаромдан асранг. 5. Кўзингизни (ҳаромга қарашдан) сақланг. 6. Қўлларингизни тийинг. Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* اطَّلَعْتُ عَلَى الْجَنَّةِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ وَاطَّلَعْتُ عَلَى النَّارِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ. (رواه البخاري)

1. Жаннатга боқдим. Аксар аҳли камбағаллардан ташкил топганини кўрдим. Дўзахга боқдим, аксар аҳли аёллардан ташкил топганини кўрдим. Бухорий ривояти.

* أَطبِ الْكَلاَمَ، وَأَفْشِ السَّلاَمَ وَصِلِ الأرْحَامَ، وَصَلِّ بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَام، ثُمَّ ادْخُلِ الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه ابن حبان عن أبي هريرة)

1. Сўзингни чиройли қил, саломни тарқат, қарин­дошларга етиш, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқи, сўнгра жаннатга омон ҳолда кир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* أَطفالُ الْمُؤْمِنِينَ فِي جَبَلِ الْجَنَّةِ، يَكْفُلُهُمْ إِبْرَاهِيمُ وَسَارَةُ، حَتى يرُدَّهُمْ الَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)

1. Мўминларнинг болалари жаннат тоғларида бў­лишади. Уларга Иброҳим (алайҳиссалом) ва Сора кафил бў­ладилар. Ва уларни қиёмат куни оталарига қайтаришади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* اطلُبُوا الْحَوَائِجَ بِعِزَّةِ الأنْفُسِ، فَإِنَّ الأمُورَ تَجْرِي بِالْمَقَادِيرِ. (رواه ابن عساكر عن عبد الله بسر)

1. Ҳожатларингизни иззатли нафс ила, яъни биров­лардан хўр бўлмасдан талаб қилинглар. Чунки ишлар тақ­дир билан (битиб қўйган йўсинда) амалга ошади. Яъни, ўзингизни хўрласангиз ҳам, хўрламасангиз ҳам, барибир, тақдирдаги бўлади. Абдуллоҳ ибн Буср (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* اطلُبُوا الرِّزْقَ فِي خَبايَا الأرض. (رواه الطبراني)

1. Ризқни ернинг яширин қатламларидан қиди­ринг­лар. Табароний ривояти.

* اطلُبُوا الْمعْرُوفَ مِنْ رُحَمَاءِ أُمَّتِي تَعِيشُوا فِي أَكنَافِهِمْ، وَلاَ تَطلُبُوهُ مِنَ الْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ، فَإِنَّ اللَّعْنَةَ تَنْزِلُ عَلَيْهِمْ – يَا عَلِيُّ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْمَعْرُوفَ، وَخَلَقَ لَهُ أَهْلاً، فَحبَّبَهُ إلَيْهِمْ، وَحَبَّبَ إِلَيْهِمْ فِعَالَهُ، وَوَجَّهَ إِلَيْهِمْ طُلاَّبَهُ، كمَا وَجَّهَ الْمَاءَ إِلَى الأرْضِ الجَدْبَةِ لِتَحْيَا بِهِ أَهْلَهَا، إِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَاهُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ الآخِرَةِ. (رواه الحاكم عن عليّّ)

1. Яхшиликни умматимнинг раҳмлиларидан талаб қилинглар. Уларнинг паноҳида яшайсиз. Лекин яхшиликни қалби қаттиқ кишилардан талаб қилманглар. Чунки уларга лаънат тушгандир. Ё Али! Албатта, Аллоҳ таоло яхшиликни яратган ва унга аҳлини ҳам халқ қил­ган ҳамда уларга (яхшилик аҳлларига) яхшиликни ва унга амал қилишни муҳаббатли қилиб қўйган. Худ­ди қуруқ ерга сувни йўллаб, у ер аҳлини тирилтиргани каби, яхшилик талаб­горларини унга юзлантириб қўйган. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари охиратда ҳам яхшилик аҳлларидир. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* اطلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِالصِّينِ، فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ، إِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضَاءً بِمَا يَطْلُبُ. (رواه ابن عبد البر)

1. Илмни Чин (Хитой)да бўлса ҳам ўрганинглар. Чунки илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир. Албатта, фаришталар илм толиби талаб қилаётган нарсадан рози бўлиб, қанотларини (соя қилиб) қўйишади. Ибн Абдулбирр ривояти.

* أَظْهِرُوا النِّكَاحَ وَأَخْفُوا الْخِطْبَةَ. (رواه الديلمي عن أم سلمة)

1. Никоҳни ошкора қилиб, унашиш (совчилик маросими)ни махфий ўтказинглар. Умму Салама (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.

* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، وَعُدَّ نَفْسَكَ فِي الْمَوْتىَ، وَإِيَّاكَ وَدَعَوَاتِ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهُنَّ مُجَابَاتٌ، وَعَلَيْكَ بِصَلاَةِ الْغَدَاةِ، وَصَلاَةِ الْعِشَاءِ فَاشْهَدْهمَا فَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهمَا لأتَيْتُمُوهُمَا وَلَوْ حَبْوًا. (رواه الطبراني عن أبي الدرداء)

1. Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Ўзингни ўликлар қаторида ҳисобла. Мазлумнинг дуо­сидан қўрқ. Чунки унинг дуоси қабул қилингандир. Бом­дод ва хуфтон намозларидаги (жамоатга) ҳозир бўлишни лозим топ. Агар шу икки (намоз)нинг (жамоат билан ўқишдаги) савобини билганларингизда эди, эмаклаб бўлса ҳам келардинглар. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ، وَاحْسُبْ نَفْسَكَ مَعَ الْمَوْتَى وَاتَّقِ دعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإنها مُسْتَجَابَةٌ. (رواه أبو نعيم عن زيد بن أرقم)

1. Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Агар сен У Зотни кўрмаётган бўлсанг, У Зот сени кў­риб турибди. Ўзингни ўликлар билан бирга деб ҳисоб­ла. Мазлум­нинг дуосидан қўрқ, чунки у ижобат қилин­гандир. Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* اعْبُدُوا الرَّحْمَنَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَأَفْشُوا السَّلاَمَ، تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)

1. Раҳмон (сифатли Зот – Аллоҳ)га ибодат қилинг. (Оч­ларни) овқат ила таомлантиринг. Саломни ёйинг. Шун­да жаннатга омон ҳолатда кирасизлар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ وَلاَ يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ. (رواه البخاري)

1. Саждада мўътадил бўлинглар. Сизлардан бири­нгиз икки билагини ит каби ёйиб юбормасин. Бухорий ривояти.

* أَعْدَى عَدُّوِّكَ زَوْجَتُكَ الَّتِى تُضَاجِعُكَ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ. (رواه الديلمي عن أبي مالك الأشعري)

1. Душманингнинг энг ашаддийси қўл остинг­даги чўри ва тўшакда бирга ётадиган хотинингдир. Абу Мо­лик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* أَعْطُوا أَعْيُنَكُمْ حَظّهَا مِنْ الْعِبَادَةِ: النَّظَرَ فِي الْمَصْحَفِ، والتّفَكُّرَ فِيهِ والاعْتِبَارَ عِنْدَ عَجَائِبِهِ. (رواه الحاكم عن أبي سعيد)

1. Ибодатдан, яъни Қуръонга қараб ўқиш, унда тафаккур қилиш ва (унинг) ажойиботларидан ибратланиш­да кўзингиз ҳақини ҳам бериб туринг. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ مِنَ الأنْبِيَاءِ قَبْلِي: نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَأُعْطِيتُ مَفَاتِيحَ الأرْضِ، وَجُعِلَتْ لِيَ الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا، وَجُعِلَتْ أُمَّتِي خَيْرَ الأمَمِ، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ، وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً. (رواه البخاري ومسلم)

1. Менга беш нарса ато этилдики, улар мендан олдинги бирорта пайғамбарга берилмаган. 1. Бир ойлик масофадан душманлар қалбига тушадиган қурқув ила ға­лаба ато этилиб, ер (хазинаси) калитларининг берилгани. 2. Бутун ер юзи масжид ва пок этилиши. 3. Ум­матим энг яхши уммат бўлгани. 4. Шафоат берилгани. 5. Набийлар қав­мига хос бўлиб келгани. Мен эса одамларнинг бар­часига умумият-ла юборилганман. Бу­хорий ва Муслим ривояти.

* أُعْطِيتُ سَبْعِينَ أَلْفًا مِنْ أُمَّتِي، يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ، وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَقُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، فَاسْتَزَدْتُ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَزَادَنِي مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ سَبْعِينَ أَلْفًا. (رواه أحمد عن أبي بكر)

1. Умматимдан етмиш мингги жаннатга беҳисоб (ҳисоб-китобсиз) кириши бахтига муяссар бўлдим. Улар­нинг юзлари Бадр кечасидаги тўлин ой кабидир. Қалб­лари эса бир киши қалбига ўхшайди. Мен Раббим азза ва жалладан зиёда қилишини талаб этган эдим, У Зот менга ҳар бирига етмиш минг бўлиши ила зиёда қилди. Абу Бакр (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* أُعْطِيَتْ أُمَّتي شَيْئًا لَمْ يُعْطَهُ أَحَدٌ مِنَ الأمَمِ، أَنْ يَقُولُوا عِنْدَ الْمُصِيبَةٍ، «إِنَّ للهِ وإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ». (رواه ابن مردويه عن ابن عباس)

1. Умматимга бошқа умматлардан бирортасига берилмаган шундай нарса берилдики, у мусибат етганида «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» (дуосини ўқиш)дир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Мардавайҳ ривояти.

* أَعْطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ، وَأَعْلِمُوا أَجْرَهُ وَهُوَ فِي عَمَلِهِ. (رواه البيهقي)

1. Ёллаган ишчингиз ҳақини тери қуримасдан олдин беринглар. Ва яна иш давомида унинг қанча ҳақ олишини билдиринглар. Байҳақий ривояти.

* أَعْظَمُ النَّاسِ هَمًّا: الْمُؤْمِنُ يَهْتَمُّ بِأَمْرِ دُنْيَاهُ وَأَمْرِ آخِرَتِهِ. (رواه ابن ماجه عن أنس)

1. Инсонларнинг ғам-ташвиш жиҳатидан энг улу­ғи шундай мўмин кишики, у дунё ишларига ҳам, охират ишларига ҳам бирдек аҳамият беради. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* أَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الْمَرْأَةِ زَوْجُهَا، وَأَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الرَّجُلِ أُمُّهُ. (رواه الحاكم عن عائشة)

1. Аёлга ҳақдорлик жиҳатидан энг буюги эридир. Эркакка ҳақдорлик жиҳатидан инсоннинг энг буюги онасидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ҳоким ривояти.

* أَعْظَمُ النِّسَاءِ بَرَكةً أَيْسَرُهُنَّ مَؤُونَةً. (رواه أحمد عن عائشة)

1. Аёлларнинг баракалиси чиқими енгилларидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ри­вояти.

* أَعْظَمُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: آيَةُ الْكُرْسِىِّ، وَأَعْدلُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ» وَأَخَوفُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» وَأَرْجَى آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ». (رواه الشيرازي عن ابن مسعود)

1. Қуръондаги энг буюк оят Оятул Курсийдир. Қуръ­ондаги энг адолатли оят: «Албатта, Аллоҳ адолатга, эзгу ишларга ва қариндошга яхшилик қилишга буюради» (Наҳл, 90). Қуръондаги энг қўрқиладиган оят: «Бас, кимки (дунёда) зарра миқдорида яхшилик қилган бўлса, (қиёмат куни) уни кўрар. Кимки зарра миқдорида ёмонлик қилган бўлса ҳам, уни кўрар» (Залзала, 7–8). Қуръондаги энг умидли оят: «(Эй Муҳаммад!) Ўз жонларига (гуноҳ билан) зулм қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! Албат­та, Аллоҳ барча гуноҳларни мағфират қилур» (Зумар, 53). Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Шерозий ривояти.

* اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ مَالِهِ مَالُكَ مَا قَدَّمْتَ، وَمَالُ وَارِثِكَ مَا أَخَّرْتَ. (رواه النسائي عن ابن مسعود)

1. Билингларки, ҳар бирингиз ўзининг молидан кў­ра меросхўрига қолдирган молини кўпроқ яхши кўради. Чунки сенинг молинг яхшиликка сарф қилган молинг­дир. Қолгани меросхўрингникидир. Ибн Масъуд (розияллоҳу ан­ҳу)дан. Насоий ривояти.

* أَعْلِنُوا هَذَا النِّكَاحَ، وَاجْعَلُوهُ فِي الْمَسَاجِدِ، وَاضْرِبُوا بِالدُّفُوفِ. (رواه الترمذي عن عائشة)

1. Ушбу никоҳни эълон қилиб, уни масжидларда ўтказинглар. Унда чилдирма чалинглар. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Термизий ривояти.

* اعمَلْ لِدُنْيَاكَ كأنَّكَ تَعِيشُ أَبَدًا وَاعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدًا. (رواه ابن عساكر)

1. Дунёинг учун худди абадий яшайдигандек амал қил. Охиратинг учун худди эртага ўладигандек амал қил. Ибн Асокир ривояти.

* اغْتَنِمْ خَمْسًا قَبْلَ خَمْسٍ، حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ، وَصِحَّتكَ قَبْلَ سُقْمِكَ، وَفَرَاغكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَشَبَابكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ. (رواه البيهقي عن ابن عباس)

1. Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат бил. Ҳаётингни ўлишингдан олдин. Соғломлигингни касал бўлишингдан олдин. Бўш вақтингни машғул бўлиб қолишдан олдин. Йигитлик пайтингни кексайишингдан олдин. Бойлигингни камбағал бўлишингдан олдин. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* اغسِلُوا ثِيَابَكُمْ، وَخُذُوا مِنْ شَعْرِكُمْ، وَاستَاكُوا، وَتَزَيَّنُوا وَتَنَظَّفُوا فَإِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ لَمْ يَكُونُوا يَفْعَلُونَ ذَلِكَ، فَزَنَتْ نِسَاؤُهُمْ. (رواه ابن عساكر عن عليّّ)

1. Кийимларингизни ювиб юринглар. Тукларингиз­ни олинглар. Мисвок истеъмол қилиб, тишларингизни тозаланглар. Зийнатланиб, тоза бўлиб юринглар. Чунки Бани Исроил қавми мана шундай қилишмагани сабабли аёллари зинога юриб кетди. Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* اغْدُ عَالِمًا، أَوْ مُتَعَلِّمًا، أَوْ مُسْتَمِعًا، أَوْ مُحِبًّا، وَلاَ تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ. (رواه البيهقي)

1. Олим бўл ё таълим олувчи бўл. Ёки эшитувчи бўл, ёхуд мазкурларга муҳаббатли бўл. Ҳаргиз бешинчиси бўлма, унда ҳалокатга учрайсан. Байҳақий ривояти.

* أَفْضَلُ الإِيْمَانِ أَنْ تَعَلَمَ أَنَّ اللهَ مَعَكَ حَيْثُ مَا كُنْتَ. (رواه الطبراني)

1. Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳ сен билан бирга эканини билмоқлигинг энг афзал имондир. Табароний ривояти.

* أَفْضَلُ الدُّعَاءِ أَنْ تَسْأَلَ رَبَّكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، فَإِنَّكَ إِذَا أُعْطِيتَهُمَا فِي الدُّنْيَا، ثُمَّ أُعْطِيتَهُمَا فِي الآخِرَةِ فَقَدْ أَفْلَحْتَ. (رواه ابن ماجه  عن أنس)

1. Дуоларнинг энг афзали Раббингдан дунё ва охиратда афв ва офиятда қилишини сўрашингдир. Чунки бу нарсалар дунёда сенга берилса, кейин охиратда ҳам сенга ато қилинса, батаҳқиқ, нажот топибсан. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ تُشْبِعَ كَبِدًا جَائِعًا. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Садақаларнинг энг афзали оч жигарни тўйдирмоқлигингдир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ يَتَعَلَّمَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عِلْمًا، ثُمَّ يُعَلِّمُهُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ. (رواه ابن ماجه)

1. Садақаларнинг энг афзали мусулмон киши илм ўрганиб, кейин уни мусулмон биродарига ўргатишидир. Ибн Можа ривояти.

* أَفْضَلُ الْعِيَادَةِ أَجْرًا سُرْعَةُ الْقِيَامِ مِنْ عِنْدِ الْمَرِيضِ. (رواه الديلمي عن جابر)

1. Касални зиёрат қилишда савобга эришишнинг энг афзали бемор ҳузуридан тезлик билан туришдир. Жо­бир­ (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* أَفْضَلُ الْفَضَائِلِ أَنْ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ، وَتُعْطِيَ مَنْ حَرَمَكَ، وَتَصْفَحَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ. (رواه الطبراني عن معاذ)

1. Фазилатларнинг энг афзали сен билан алоқани узган киши билан алоқа боғлашинг, сени маҳрум қилганга беришинг ва зулм қилганни афв этишингдир. Муоз (розияллоҳу анҳу)дан Табароний ривояти.

* أَفْضَلُ الأعْمَالِ بَعْدَ الإِيْمَانِ بِاللهِ: التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ. (رواه الطبراني)

1. Аллоҳга имон келтиргандан кейинги амалларнинг энг афзали одамлар билан дўстона муносабатда бўлишдир. Табароний ривояти.

* أَفْضَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِسْلامًا مَنْ سَلمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَأَفْضَلُ الْمُؤْمِنِيْنَ إِيْمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَأَفْضَلُ الْمُهَاجِرِينَ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ، وَأَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ فِي اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Мўминларнинг Исломдаги энг афзали унинг тили ва қўлидан мусулмонлар омонда бўлган кишидир. Мў­мин­ларнинг имондаги энг афзали хулқлари яхши бўлганла­ридир. Муҳожирларнинг энг афзали Аллоҳ ман этган нарсалардан четланган кишидир. Жиҳоднинг энг афзали Аллоҳ азза ва жалла йўлида ўз нафси билан ку­рашишдир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ، وَلاَ يَزْدَادُ النَّاسُ عَلَى الدُّنْيَا إِلاَّ حِرْصًا، وَلاَ يَزْدَادُونَ مِنَ اللهِ إِلاَّ بُعْدًا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)

1. Қиёмат яқинлашса, одамларда дунёга қизиқиш ва Аллоҳдан узоқлашишгина зиёда бўлади, холос. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* إِقْرَءُوا الْقُرْآنَ وَابْتَغُوا بِهِ وَجْهَ اللهِ تَعَالَى مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ قَوْمٌ يُقِيمُونَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحِ يَتَعَجَّلُونَهُ وَلاَ يَتَأَجَّلُونَهُ. (رواه أبو داود عن جابر)

1. Қуръон ўқинглар. У билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилинглар. Ҳали шундай қавм келадики, улар улушни тақсимлагандек уни тақсимлаб, бу дунё­даги (маблағга) шошишади. (У билан) охиратдаги (савоб)­ни хоҳлашмайди. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Довуд ривояти.

* اقْرَءُوا عَلَى مَوْتَاكُمْ سُورَةَ يَس. (رواه أحمد)

1. Ўликларингизга Ёсин сурасини ўқинглар. Аҳмад ривояти.

* أَقَلُّ ما يُوجَدُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ دِرْهَمٌ حَلاَلٌ أَوْ أَخٌ يُوثَقُ بِهِ. (رواه عساكر عن ابن عمر)

1. Охирги замонда энг кам топиладиган нарса ҳалол дирҳам (маблағ) ёки ишончли биродардир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.

* أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخاري)

1. Кабира гуноҳларнинг энг улкани: Аллоҳга ширк келтириш, бирор жонни (ноҳақ) ўлдириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўзлашдир. Бухорий ривояти.

* أَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوتِ، فَإِنَّهُ يُمَحِّصُ الذُّنُوبَ، وَيُزَهِّدُ فِي الدُّنْيَا فِإِنْ ذكرْتُمُوه عِنْدَ الْغِنَى هَدَمَهُ، وَإِنْ ذكرْتُمُوهُ عِنْدَ الْفَقْرِ أَرْضَاكُمْ بِعَيْشِكُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)

1. Ўлимни эслашни кўпайтиринглар. Чунки у гуноҳ­лардан узоқлаштириб, дунёда зоҳид қилади. Агар уни бойлик пайтида эсласангиз, бойликни барбод этади. Агар уни камбағаллик чоғида зикр қилсангиз, сизни яшаш тарзи­нгиздан мамнун эттиради. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* أَكْثِرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ وَلَيْلَةِ الْجُمُُعَةِ، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ كنْتُ لَهُ شَهِيدًا وَشَافِعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Менга жума куни ва жума кечаси салавот айтишни кўпайтиринглар. Ким шундай қилса, мен қиёмат куни унга шоҳид ва шафоатчи бўламан. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* أَكْثَرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ، فَإَنَّ صَلاَتكُمْ عَلَيَّ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِكُمْ، وَاطْلُبُوا ليَ الدَّرَجَةَ وَالْوَسِيلَةَ، فَإِنَّ وَسِيلَتِي عِنْدَ رَبِّي شَفَاعَةُ لَكُمْ. (رواه ابن عساكر عن الحسن بن عليّ)

1. Менга салавот айтишни кўпайтиринглар. Чун­ки Менга айтган салавотларингиз гуноҳларингиз учун мағфиратдир. Менга даража ва василани сўранглар. Чунки менинг Раб­бим ҳузуридаги василам сизлар учун шафоатдир. Ҳасан ибн Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* أَكْثَرُوا مِنْ تِلاَوَةِ الْقُرْآنِ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ الْبَيْتَ الَّذِى لاَ يُقْرَأ فِيهِ الْقُرْآنُ يَقِلُّ خَيْرُهُ وَيَكْثُرُ شَرُّهُ، وَيَضِيقُ على أَهْلِهِ. (رواه الدارقطني عن أنس)

1. Уйларингизда Қуръон тиловатини кўпайтиринг­лар. Чунки Қуръон ўқилмайдиган уйда яхшилик оза­йиб, ёмонлик кўпаяди ҳамда аҳлига торлик келади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.

* أَكْرِمُوا الْعُلُمَاءَ، فَإِنَّهُمْ وَرَثَةُ الأنْبِيَاءِ، فَمَنْ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ أَكْرَمَ اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الخطيب عن جابر)

1. Уламоларни ҳурмат қилинглар. Чунки улар Пай­ғамбарларнинг меросхўрларидир. Ким уларни ҳурмат қил­са, Аллоҳ ва Расулини ҳурмат қилибди. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* أَكْرَمُ النَّاسِ أَتْقَاهُمْ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Инсонларнинг энг ҳурматлиси тақволиларидир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحَزْمُ أَنْ تُشَاوِرَ ذَا رَأْىٍ ثُمَّ تُطِيعُهُ. (رواه أبو داود)

1. Азиймат – ақлли киши билан маслаҳатлашиб, ке­йин унга итоат қилишингдир. Абу Довуд ривояти.

* الإسْلامُ نَظِيفٌ، فَتَنَظَّفُوا، فَإِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَظِيفٌ. (رواه الديلمي)

1. Ислом покликдир. Шундай экан, покиза бўлиб юринглар. Чунки жаннатга фақат покларгина киради. Дайламий ривояти.

* الأكبَرُ مِنَ الإخْوَةِ بِمَنْزِلَةِ الأب. (رواه البيهقي)

1. Тўнғич ака ота ўрнидадир. Байҳақий ривояти.

* الأمَانَةُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ، وَالْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (رواه الديلمي)

1. Омонат ризқни жалб қилса, хиёнат камбағалликни жалб қилади. Дайламий ривояти.

* أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلاَّ بِحَقِّ الإسْلاَمِ وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللهِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Одамлар «Ла илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳамма­дар Росулуллоҳ» деб гувоҳлик беришмагунича, намозни қо­йим қилишмагунича ва закот беришмагунча улар билан урушишга буюрилдим. Агар улар шуларни бажаришса, мендан қонлари-ю молларини сақлашибди. Лекин Ислом ҳақида (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас. Ҳи­соблари эса Аллоҳга ҳаволадир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَمِطِ الأذَى عَنِ الطَّرِيقِ فَإِنَّهُ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخاري)

1. Йўлдан озор берувчи нарсаларни олиб ташла. Зеро, бу сен учун садақадир. Бухорий ривояти.

* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِن عِلمٍ لاَ يَنْفَعُ، وَعَمَلٍ لاَ يُرْفَعُ، وَدُعَاءِ لاَ يُسْتَجَابُ. (رواه الحكيم عن أنس)

1. Ё Аллоҳ, фойда бермайдиган илмдан, кўтарил­майдиган (қабул бўлмайдиган) амалдан ва ижобат бўлмайдиган дуодан Сенинг номинг ила паноҳ тилайман. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورًا، وَفِي بَصَرِي نُورًا، وَفِي سَمْعِي نُورًا، وَعَنْ يَمِينِي نُورًا، وَعَنْ يَسَارِي نُورًا، وَفَوْقِي نُورًا، وَتَحْتِي نُورًا، وَأَمَامِي نُورًا، وَخَلْفِي نُورًا،واجْعَلْ لِي في نَفْسِي نوراً، وأعْظِمْ لِي نوراً. (رواه البخاري ومسلم)

1. Ё Аллоҳ, қалбимда нур, тилимда нур, кўзимда нур, қулоғимда нур, ўнг томонимдан нур, устимдан нур, остимдан нур, олдимдан нур, орқамдан нур, нафсимда нур қилиб, мен учун нурни буюк этгин. Бухорий ва Муслим ривояти.

* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَأَلْحِقْنِي بِالرَّفِيقِ الأَعْلَى. (رواه البخاري)

1. Ё Аллоҳ, мени мағфират қил, менга раҳм айла ва мени рафиқул аъло (яъни, фаришталар жамоаси)га етиш­тир. Бухорий ривояти.

* اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْألُكَ مِنَ الْخَيْرِ كُلهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أعْلمْ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلمْ. (رواه الطبراني عن جابر بن سمرة)

1. Ё Аллоҳ, Сендан яхшиликларнинг барчасини, билганиму билмаганимни сўрайман. Сендан ёмон­лик­ларнинг барчасидан, билганиму билмаганимдан па­ноҳ тилайман. Жобир ибн Самура (розияллоҳу анҳу)дан. Таба­роний ривояти.

* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنِ الَّذِينَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا. (رواه ابن ماجه عن عائشة)

1. Ё Аллоҳ, бизларни чиройли амал қилганда, хурсанд бўладиган ва ёмонлик содир этганда истиғфор ай­тадиганлардан қилгин. Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Мо­жа ривояти.

* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ، وَمِنْ دُعَاءٍ لاَ يُسْمَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ، وَمِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَؤُلاَءِ الأَرْبَعِ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)

1. Ё Аллоҳ, қўрқмайдиган қалбдан, эшитилмайдиган дуодан, тўймайдиган нафсдан, фойда бермайдиган илмдан, яъни мана шу тўрт нарсадан Сендан паноҳ тилайман. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.

* اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي حُبَّكَ، وَحُبَّ مَنْ يَنْفَعُنِي حُبُّهُ عِنْدَكَ، اللَّهُمَّ مَا رَزَقْتَنِي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ قُوَّةً لِي فِيمَا تُحِبُّ، اللَّهُمَّ وَمَا زَوَيْتَ عَنِّي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ فَرَاغًا لِي فِيمَا تُحِبُّ. (رواه الترمذي)

1. Ё Аллоҳ, муҳаббатингни ва Се­нинг ҳузурингда муҳаббати менга фойда берадиган кишининг муҳабба­тини менга ризқ қил. Ё Аллоҳ, яхши кўрадиган нарсам ила мени ризқлантир. Яхши кўрган нарсангда мен учун қувват эт. Ё Аллоҳ, мен яхши кўрган нарсани яширганингда, Ўзинг яхши кўрадиган нарса ичида мен учун бўш жой қолдирган бўлгин. Термизий ривояти.

* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي شَكُورًا، وَاجْعَلْنِي صَبُورًا، وَاجْعَلْنِي فِي عَيْنِي صَغِيرًا، وَفِي أعْيُنِ النَّاسِ كبِيرًا. (رواه البزار عن بريدة)

1. Ё Аллоҳ, мени шукр қилувчи, сабр этувчи қилиб, кўз ўнгимда кичик, одамлар кўз олдида катта қилгин. Бурайда (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.

* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Ё Аллоҳ, Сендан ожизлик, дангасалик, қўрқоқлик, бахиллик, қарилик, қабр азоби, дўзах азоби ва тириклару ўликлар фитнасидан паноҳ тилайман. Бухорий ва Муслим ривояти.

* اللَّهُمَ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ. (رواه البخاري)

1. Ё Аллоҳ, ё Раббимиз! Бизларга дунё-ю охиратда яхшилик бер ва дўзах азобидан сақлагин. Бухорий ри­вояти.

* اللَّهُمَّ لاَ عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ. (رواه البخاري)

1. Ё Аллоҳ, фақат охират ҳаёти ҳақиқий ҳаётдир. Бухорий ривояти.

* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَجَهْلِي وَإِسْرَافِي فِي أَمْرِي وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ وَأَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ. (رواه البخاري)

240. Ё Аллоҳ, хатоларимни, жоҳиллигимни, ишларим­даги исрофни кечиргин. Мендан кўра Сен уларни билувчисан. Ё Аллоҳ, ўтмиш ва келажакдаги, махфий ва ошко­ра барча гуноҳларимни кечир. Сен муқаддам қилувчи, кечиктирувчисан. Сен охирги қолувчисан ва ҳар бир нарсага қодир Зотсан.  Бухорий ривояти.

* اللَّهُمَّ  إِنَّكَ تَسْمَعُ كَلاَمِي، وَتَرَى مَكانِي، وَتَعْلَمُ سِرِّي وَعَلاَنِيَتِي لاَ يَخْفَى عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِي، وَأَنَا الْبَائِسُ الْفَقِيرُ الْمُسْتَغِيثُ الْمُسْتَجِيرُ الْوَجِلُ الْمُشْفِقُ الْمُقِرُّ الْمُعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْمِسْكِينَ وَأَبْتهِلُ إِلَيْكَ ابْتِهالَ الْمذْنِبِ الذّلِيلِ، وَأَدْعُوكَ دُعَاءَ الْخَائِفِ الْمُضْطَرِّ مَنْ خَضَعَتْ لَكَ رَقَبَتُهُ، وَفَاضَتْ لَكَ عَبْرَتُهُ، وَذَلَّ لَكَ جِسْمُهُ، وَرَغِمَ لَكَ أَنْفُهُ، اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْنِى بِدُعَائِكَ شَقِيَّا، وَكُنْ بِى رَؤُوفًا رَحِيمًا، يَا خَيْرَ الْمَسؤُولِينَ، وَيَا خَيْرَ الْمُعْطِينِ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)

1. Ё Аллоҳ, Сен сўзларимни эшитасан, маконимни кўрасан, сиррий ва ошкора нарсаларимни биласан. Мен бечора, камбағал, ёрдамга эҳтиёжли, паноҳга муҳтож, ғам­га ботган, мушфиқ ва гуноҳларини эътироф қилган кишиман. Сендан мискинлар сўрагандек сўраб, гуноҳкор ва хўрланганлар илтижо қилгани каби ёлвораман. Сенга қўрқувчи, мажбур бўлган, гардани Сенга эгилган, кўз ёши Сен учун оққан, жисми Сен учун хўрланган, бурни Сен учун ишқаланган киши сифатида дуо қиламан. Ё Аллоҳ, Сен­га қилган дуойим сабабли мени бадбахт қилмагин. Менга меҳрибон, раҳмли бўлгин, ё сўралгувчиларнинг яхшиси ва берувчиларнинг яхшиси! Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا، وَأَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِنَا، وَاهْدِنَا سُبُلَ السَّلاَمِ وَنَجِّنَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ، وَجَنِّبْنَا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي أَسْمَاعِنَا، وَأَبْصَارِنَا، وَقُلُوبِنَا، وَأَزْوَاجِنَا، وَذُرِّيَّاتِنَا، وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ، وَاجْعَلْنَا شَاكِرِينَ لِنِعْمَتِكَ مُثْنِينَ بِهَا، قَابِلِينَ لَهَا، وَأَتِمَّهَا عَلَيْنَا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)

1. Ё Аллоҳ, ораларимизни ислоҳ қил. Қалбларимиз­ни улфат эт. Бизларни тинчлик йўлига бошла. Зулматдан нурга чиқишимиз ила бизларга нажот бер. Ошкора-ю сир, фаҳш ишлардан бизни четлантир. Ё Аллоҳ, қулоқларимиз, кўзларимиз, қалбларимиз, аҳлияларимиз, зурриётларимизда бизга барака ато қил. Гуноҳларимизни кечир. Албатта, Сен кечиримли, раҳмли Зотсан. Бизларни неъматларингга шукр қилувчи, уларга мақтов айтувчи, уларга қобилиятли этиб, бизга ўша неъматни мукаммал қил. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لِي دِينِي الَّذِي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وَأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ الَّتِي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لِي آخِرَتِي الَّتِي فِيهَا مَعَادِي، وَاجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيَادَةً لِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِي مِنْ كُلِّ شَرٍّ. (رواه مسلم عن أبي هريرة)

1. Ё Аллоҳ, ишим сақловчиси бўлган динимни ислоҳ қил, яшашим унда бўлган дунёимни ислоҳ эт, қайти­шим унда бўлган охиратимни ислоҳ айла, ҳаётни мен учун барча яхшиликларда зиёда қил. Ўлимни мен учун барча ёмонликлардан роҳатли қил. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* اللَّهُمَّ اجْعَلْ حُبَّكَ أحَبَّ الأشْيَاءِ إِلَىَّ ، وَاجْعَلْ خَشْيَتَك أخْوَفَ الأشْيَاءِ عِنْدِى وَاقْطَعْ عَنِّى حَاجَاتِ الدُّنْيَا بِالشَّوْقِ إِلَى لِقَائِكَ، وَإِذَا أقْرَرْتَ أَعْيُنَ أَهْلِ الدُّنْيَا مِنْ دُنْيَاهُمْ فَأَقْرِرْ عَيْنى مِنْ عِبَادَتِكَ. (رواه أبو نعيم عن الهيثم بن مالك الطائي)

1. Ё Аллоҳ, менга муҳаббатингни нарсаларнинг энг маҳ­буброғи қил. Қўрқувингни эса менинг наздимда нарсаларнинг энг қўрқинчлироғи қил. Дунё ҳожатларидан мени узиб, Ўзингга йўлиқишга шавқли эт. Дунё аҳли кўзларини дунёга қарор топтирганингда, менинг кўзимни ибодатинг­га қарор топтир. Ҳайсам ибн Молик Тоий (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* اللهمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِي لِذِكْرِكَ، وَارْزُقْنِي طَاعَتَكَ وَطَاعَةَ رَسُولِكَ وَعَمَلاً بِكِتَابِكَ. (رواه الطبراني عن عليّّ)

1. Ё Аллоҳ, қалбим қулоғини Ўзингнинг зикрингга очиб, тоатинг, Расулинг тоати ва Китобингга амал қилишни насиб эт. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اللَّهُمَّ الْطُفْ بِى فى تَيْسِير كُلِّ عَسِيرٍ، فَإِنَّ تَيْسِيرَ كُلِّ عَسِيرٍ عَلَيْكَ يَسِيرٌ، وَأَسْأَلُكَ الْيُسْرَ وَالْمُعَافَاةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ. (رواه الطبراني عن أبي هريرة)

1. Ё Аллоҳ, барча қийинчиликни менга осон қилиш ила лутф айла, чунки барча қийинчиликни осонлаштириш Сен учун енгилдир. Ё Аллоҳ, Сендан дунё ва охиратдаги енгиллик ва офиятни сўрайман. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* اللَّهُمَّ أَغْننِىِ بِالْعِلْمِ، وَزَيِّنِّى بِالْحِلْمِ، وَأَكْرِمْنِى بِالتَّقْوَى، وَجَمِّلْنِى بالعافِيَةِ. (رواه ابن النجار عن ابن عمر)

1. Ё Аллоҳ, менга илм ила ёрдам бериб, ҳалимлик билан зийнатлаб, тақво ила ҳурмат айлаб ва офият билан мени гўзаллаштир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ خَلِيلٍ مَاكِرٍ، عَيْنَاهُ تَرَيَانِى، وَقَلْبُهُ يَرْعَانِى، إِنْ رَأَى حَسَنَةً دَفنهَا، وَإِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَذَاعَهَا. (رواه ابن النجار عن سعد بن سعيد المقبريّ مرسلا)

1. Ё Аллоҳ, Сендан ҳийлакор дўстдан паноҳ тилайман. Чунки унинг икки кўзи мени кўриб, қалби кузатиб туради. Агар у бирор яхшилик кўрса, уни бекитади. Агар бирор ёмонлик кўрса уни тарқатади. Саъд ибн Саид Мақбурий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор мурсал ҳолатда қилган ривояти.

* اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِى الَّذِينَ مِنْ بَعْدِى، الَّذِينَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِى وَسُنتى وَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ. (رواه الطبراني عن عليّّ)

1. Ё Аллоҳ, мендан кейин келадиган ўринбосарларимга раҳм қил. Улар шундай кишиларки, ҳадис ва суннатларимни ривоят қилиб, одамларга ўргатишади. Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* الله اللهَ فِي قِبْطِ مِصْرَ، فَإِنَّكُمْ سَتَظْهَرُونَ عَلَيْهِمْ فَيكونُونَ لَكُمْ عُدَّةً وَأَعْوَانًا فِي سَبِيلِ اللهِ. (رواه الطبراني)

1. Мисрдаги қибтийлар борасида Аллоҳдан қўр­қинг­лар. Чунки сизлар тез кунларда улар устидан ғалаба қиласизлар ва улар сизларга Аллоҳ йўлида ёрдам берувчи захира сифатида бўладилар. Табароний ривояти.

«أَمَّا بَعْدُ» فَإِنَّ الدُّنْيَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ، وَإِنَّ اللهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا، فَنَاظِرٌ كَيْفَ تَعْمَلُونَ، فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ، فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِي النِّسَاءِ. أَلا إِنَّ بَنِي آدَمَ خُلِقُوا عَلَى طَبَقَاتٍ شَتَّى، فَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، أَلاَ إِنَّ الْغَضَبَ جَمْرَةٌ تَوَقَّدُ فى جَوْفِ ابْن آدم أَلاَ تَرَوْنَ إِلَى حُمْرَةِ عَيْنَيْهِ وَانْتِفَاخِ أَوْدَاجِهِ  فَإِذَ وَجَدَ أَحَدُكُمْ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَالأرْضَ الأرْضَ، أَلاَ إِنَّ خَيْرَ الرِّجَالِ مَنْ  كَانَ بَطِىءَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الرِّضَا، وَشَرَّ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ سَرِيعَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الرِّضَاءِ، فَإِذَ كَانَ الرَّجُلُ بَطِىءَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الْفَيْءِ، أَوْ سَرِيعَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الْفَىْءِ فَإِنَّهَا بِهَا  أَلاَ إِنَّ خَيْرَ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ  حَسَنَ الْقَضَاءِ حَسَنَ الطَّلَبِ، وَشَرَّ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ سَيِّئ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ، فَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ حَسَنُ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ أوْ كانَ سَيِّئَ الْقَضَاءِ حَسَن الطَّلَبِ، فَإِنَّهَا بِهَا. أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءً يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقَدْرِ غَدْرَتِهِ، أَلاَوَإِنَّ أَكبَرَ الْغَدْرِ غَدْرُ أَمِيرِ عَامَّةٍ. أَلا لا يمنعَنَّ رَجُلاً مَهَابَةُ النَّاسِ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِالحَقِّ إِذَا عَلِمَهُ.أَلاَ إِنَّ أَفْضَل الْجِهَادِ كَلمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ. أَلاَ إِنَّ مَثَلَ مَا بَقِىَ مِنَ الدُّنْيَا فِيمَا مَضَى مِنْهَا مَثَلُ يَوْمِكُمْ هذَا فِيمَا مَضَى مِنْهُ. (رواه الطيالسي عن أبي سعيد)

1. Аммо баъд: Албатта, дунё ям-яшилдир, мазалидир. Албатта, Аллоҳ унда сизларни ўринбосар қилади. Сизлар (ўшанда) қандай амал қилишингизга қарайди. Дунёдан ва аёллардан тақво қилинг. Чунки Бани Исро­илнинг биринчи фитнаси аёлларда эди. Огоҳ бўлинг! Одам болалари турфа хил табақалардан ташкил топган. Улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари ва кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бордир. Огоҳ бўлинг! Албатта, ғазаб одам боласи қорнида алангаланиб турган чўғдир. Ўша ғазаби келганида кўзи қизариб, жон томирлари шишганига қарамайсизларми? Агар сизлардан бирингизда ана шундай ҳолат содир бўлса, ерни ва албатта ерни лозим тутсин, яъни ерга ўтириб олсин. Огоҳ бўлинг! Кишиларнинг яхшиси ғазаби оҳиста бўлиб, розилиги тез бўлганидир. Кишиларнинг ёмони ғазаби тез бўлиб, розилиги оҳиста бўлганидир. Кишининг ғазаби оҳиста, қайтиши оҳиста бўлиши ёки ғазаби тез, қайтиши ҳам тез бўлиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг, савдогарларнинг яхшиси бир нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам чиройли суратда адо этувчисидир. Сав­догарларнинг ёмони бирор нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам ёмон суратда адо этувчисидир. Агар киши чиройли бериб, ёмон суратда талаб қилса ёки бераётганида ёмон муомалада бўлиб, талаб қилаётганида яхши муомала қилиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг! Албат­та, Қиёмат куни барча хиёнаткорни хиёнати миқдорича байроғи бўлади. Огоҳ бўлинг, албатта, энг катта хиёнат бошлиқнинг авомга қилган хиёнатидир. Огоҳ бўлинг! Одамлардан қўрқиш бирор кишини ҳақни билганда гапиришдан ҳаргиз ман этмасин. Огоҳ бўлинг! Жиҳодларнинг энг афзали золим подшоҳ олдида ҳақ сўзни гапиришдир. Огоҳ бўлинг! Дунёнинг ўтиб кетганидан қолганининг мисоли худди бугунги қолган кунингиз мисоли кабидир. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.

* أُمَّتِى هَذِهِ أَُمَّةُ مَرْحُومَةٌ، لَيْسَ عَلَيْهَا عَذَابٌ فِي الآخِرَةِ، إِنَّمَا عَذَابُها فِي الدُّنْيَا: الْفِتَنُ، والزَّلاَزِلُ، وَالْقَتْلُ، وَالبَلاَيَا. (رواه الطبراني عن أبي موسى)

1. Бу умматим раҳм қилингандир. Улар учун охиратда азоб йўқдир. Чунки уларга бу дунёда фитналар, зилзилалар, ўлдиришлар ва турфа хил балолар бордир. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* امسَحْ رَأْسَ اْليَتِيمِ (هَكَذَا) إِلَى مُقَدَّمِ رَأْسِهِ، وَمَنْ لَهُ أَبٌ (هَكَذَا) إِلَى مُؤَخَّرِ رَأْسِهِ. (رواه الخطيب عن ابن عباس)

1. Етимнинг бошини (мана бундай қилиб) бошининг (орқа тарафидан) олд томонига қараб силагин. Агар отаси бўлса, (мана бундай қилиб) бошини (олд тарафидан) орқа томонига қараб силагин. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى إِذَا أَنْزَلَ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عَلَى أَهْلِ الأرْضِ صُرِفَتْ عَنْ عُمَّارِ الْمَسَاجِدِ. (رواه ابن عساكر عن أنس)

254. Албатта, агар Аллоҳ таоло осмондан ер аҳлига бирор офат туширса, масжид аҳлини у офатдан сақлайди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ри­вояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى اسْتَخْلَصَ هَذَا الدِّينَ لِنَفْسِهِ، وَلاَ يَصْلُحُ لِدِينِكُمْ إِلا السَّخَاءُ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ. أَلاَ فَزَيِّنُوا دِينَكُمْ بِهِمَا. (رواه الطبراني عن عمران بن حصين)

1. Албатта, Аллоҳ таоло бу динни Ўзи учун танлаб олди. Сизларнинг динингизга фақат сахийлик ва чиройли хулқ ярашади. Шундай экан, динларингизни бу икки хислат ила зийнатланглар. Имрон ибн Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ أَبْغَضَ الرِّجَالِ إِلَى اللهِ الأَلَدُّ الْخَصِمُ. (رواه مسلم)

1. Албатта, Аллоҳ таолога кишиларнинг энг ёмон кўрилгани қаттиқ хусумат қилувчисидир. Муслим ри­вояти.

* إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ لَهُمْ: «أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ». (رواه الشيخان)

1. Албатта, бу суратларни чизувчилар қиёмат куни азобланадилар. Ва уларга: «Халқ қилган нарсаларингиз­ни тирилтиринглар-чи?» дейилади. Бухорий ва Мус­лим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى أَمَرَنِى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ، كَمَا أَمَرَنِي بِإِقَامَةِ الْفَرَائِضِ. (رواه الديلمي عن عائشة)

1. Албатта, Аллоҳ менга худди фарзларни қойим қилишни буюрганидек, одамлар ила муросада бўлишни буюрди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَعَلَ ما يَخْرُجُ مِنَ ابن آدَمَ مَثَلاً لِلدُّنْيَا. (رواه البيهقي)

1. Албатта, Аллоҳ таоло одам боласидан чиқадиган нарсани (нажосатни) дунё учун мисол қилди. Бай­ҳақий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَوَادٌ يُحِبُّ الْجُودَ، وَيُحِبُّ مَعالِيَ الأخْلاَقِ وَيَكْرَهُ سَفْسَافَهَا. (رواه أبو نعيم عن ابن عباس)

1. Албатта, Аллоҳ сахийдир, сахийликни яхши кў­ради. Ва олий хулқларни севади, паст хулқларни эса ёмон кўради. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Абу Нуайм ри­вояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى رَضِىَ لِهَذِهِ الامَّةِ الْيُسْرَ، وَكَرِهَ لَهَا الْعُسْرَ. (رواه الطبراني عن محجن بن الأودع)

1. Албатта, Аллоҳ таоло бу умматга енгиллик бўлишига рози бўлди, ва унга қийинчиликни кариҳ (ёмон) кўрди. Миҳжан ибн Авдаъ (розияллоҳу анҳу)дан. Таба­роний ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى سَائِلٌ كُلَّ رَاعٍ عَمَّا اسْتَرْعَاهُ، أحَفِظَ ذَلِكَ أَمْ ضَيَّعَهُ؟ حتى يُسْأَل الرَّجُلُ عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ. (رواه ابن حبان عن أنس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло ҳар бир ишбошчидан қўл остидагилар ҳақида сўрайди. (Топширилган масъулиятни) муҳофаза қилдими? Ёки зое этдими? Ҳатто киши аҳли байти ҳақида сўралади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* إنَّ اللهَ تعالى كَتَبَ فِي أمِّ الكِتَابِ قَبْلَ أنْ يَخْلُقَ السَّمَوَاتِ وَالأرْضَ: «إِنَّنِى أَنَا الرَّحْمَنُ. خَلَقْتُ الرَّحِمَ، وشَقَقْتُ لَهَا اسْمًا مِنَ اسْمِي، فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ». (رواه الطبراني عن جرير)

1. Албатта, Аллоҳ таоло еру-осмонни халқ қилишидан олдин Уммул китобда бу нарсаларни битди: «Албатта, мен Раҳмондирман. Раҳмни ҳам халқ қилганман ва уни Ўз исмимдан чиқариб олганман. Ким уни боғласа, Мен ҳам уни боғлайман. Ким ундан узилса, Мен ҳам уни узаман». Жарир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Албатта, мўмин нажас бўлмайди. Бухорий ва Мус­лим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ الْخَلْقَ كَتَبَ بِيَدِهِ عَلَى نَفْسِهِ إِنَّ رَحْمَتِي تَغْلِبُ غَضَبِي. (رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло халойиқни халқ қилганида: «Албатта раҳматим ғазабимга ғолибдир», деб Ўз зиммасига ёзди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Мо­жа ривояти.

* إِنَّ الْمَرْأَةَ تُقْبِلُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، وَتُدْبِرُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، فَإِذَا رأى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً فأعجبته فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ ذَلِكَ يَرُدُّ مَا فِي نَفْسِهِ. (رواه مسلم)

1. Албатта, аёл шайтон суратида келиб, шайтон суратида кетади. Агар сизлардан бирингиз бирор аёлни кўрса ва аёл уни қизиқтириб қолса, ўз аҳли, яъни хотини билан қўшилсин. Ана шундай қилиш нафсидаги (шаҳватни) даф этади. Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى لَيَنْظُرُ إِلَى الْكَافِرِ، وَلاَ يَنْظُرُ إِلَى الْمُزْهِى، وَلَقَدْ حَمَلَتْ سُلَيْمَانَ بنَ دَاوُدَ الرِّيحُ وَهُوَ مُتَّكِئُ، فَأُعْجِبُ وَاخْتَالَ فِي نَفْسِهِ فَطُرِحَ عَلَى الأَرْضِ. (رواه الطبراني)

1. Албатта, Аллоҳ таоло кофирга қарайди-ю, лекин фахрланувчи мутакаббирга қарамайди. Сулаймон ибн Довуд суяниб турганларида, шамол у зотни кўтарди. Шунда у зот бундан ажабланиб, нафслари ғурурга кетганида, ерга ташландилар. Табароний ривояти.

* إِنَّ أَحَبَّ مَا يَقُولُ الْعَبْدُ إِذَا اسْتَيْقَظَ مِنْ نَوْمِهِ: «سُبْحَانَ الَّذِى يُحْيِ الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُل شَىْءٍ قَدِيرٌ». (رواه الخطيب عن ابن عمر)

1. Банда уйқусидан уйғонганида айтадиган зикрнинг энг яхшиси: «Субҳаналлазий юҳйил мавто ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр» (Ўликларни тирилтиришга қодир Зот покдир. У ҳар бир нарсага қодир Зотдир). Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَحْسَابِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأعْمَالِكُمْ. (رواه الطبراني)

1. Албатта, Аллоҳ таоло суратларингизга, нас­лу насабингизга ва мол-дунёнгизга қарамайди. Лекин қалб­ларингизу амалларингизга қарайди. Табароний ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَرْضَى لِعَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ إِذَا ذَهَبَ بِصَفِيِّهِ مِنْ أَهْلِ الأَرْضِ فَصَبَرَ وَاحْتَسَبَ بِثَوَابٍ دُونَ الْجَنَّةِ. (رواه النسائي عن ابن عمر)

1. Албатта, Аллоҳ таоло мўмин бандасининг ер аҳли орасидаги энг яқин кишисини олиб қўйса, яъни вафот эттирса, у ўша (айрилиққа) сабр қилиб, савоб талаб этса, унга жаннатдан бошқасига рози бўлмайди, яъни жаннатга киритади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)­дан. Насоий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَظْلِمُ الْمُؤْمِنَ حَسَنَةً يُعْطَى عَلَيْهَا فِي الدُّنْيَا، وَيُثَابُ عَلَيْهَا فِي الآخِرَةِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ فَيُعْطَى بِحَسَنَاتِهِ فِي الدُّنْيَا، حَتَّى إِذَا أَفْضَى إِلَى الآخِرَةِ لَمْ تَكُنْ لَهُ حَسَنَةٌ يُعْطَى عَلَيْهَا خَيْرًا. (رواه أحمد عن أنس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло мўминга дунёда ҳаётлик пайтида яхшилик ато этишда зулм қилмайди. Охиратда эса унга савоб инъом қилади. Аммо кофирга яхшилик­ларнинг барчасини бу дунёда беради. Охиратга борга­нида, унга бериладиган бирор яхшилик бўлмайди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَقْبَلُ مِنَ الْعَمَلِ إِلاَّ مَا كَانَ لَهُ خَالِصًا وَابْتَغِىَ بِهِ وَجْهُهُ. (رواه النسائي عن أبي أمامة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло фақат холис ва Ўзининг ро­зилиги учун бўлган амалнигина қабул қилади. Абу Умо­ма (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.

* إِنَّ مِنْ حَقِّ الوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ أَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ، وَأَنْ يُحْسِنَ اسْمَهُ، وَأَنْ يُزَوِّجَهُ إِذَا بَلَغَ. (رواه ابن النجار)

1. Албатта, боланинг ота устидаги ҳақи ёзишни ўргатиш, чиройли исм қўйиш ва вояга етганида уйлан­тириб қўйишдир. Ибн Нажжор ривояти.

* إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ إِلَى بَابِ الدَّارِ. (رواه ابن ماجه)

274. Киши меҳмони билан ҳовли дарвозаси олдигача чиқиши суннатдандир.  Ибн Можа ривояти

* إِنَّ مِنْ شَرِّ النَّاسِ عِنْدَ اللهِ مَنْزِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّجُل يُفْضِي إِلَى امْرَأَتِهِ وَتُفْضِي إِلَيْهِ، ثُمَّ يَنْشُرُ سِرَّهَا. (رواه مسلم)

1. Бир киши хотини билан қўшилса ва у хотин ҳам эри билан қўшилса, кейин у аёлнинг сирини ёйса, қиёмат куни ўша ки­ши Аллоҳ ҳузурида инсонларнинг энг ёмони бўлади. Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُحِبُّ السَّهْل الطَّلِيقَ. (رواه الشيرازي عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло мулойим, очиқюзли инсонни яхши кўради. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Шерозий ривояти.

* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الرّفْقَ فِي الأَمْرِ كلِّهِ. (رواه البخاري)

1. Албатта, Аллоҳ таоло барча ишларда мулойимликни яхши кўради. Бухорий ривояти.

* إِنَّ اللهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ عُقُوقَ الأُمَّهَاتِ، وَوَأْدَ الْبَنَاتِ، وَمَنعًا وَهَاتِ، وَكَرِهَ لَكُمْ قِيلَ وَقَالَ، وَكَثْرَةَ السُّؤَالِ وَإِضَاعَةَ الْمَالِ. (رواه البخاري ومسلم عن المغيرة بن شعبة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло оналарингизга оқ бўлишни, қизларни тириклайин кўмишни, бериш лозим бўлган нарсани ман этиб, бошқалардан нарса талаб этишни ҳаром этди. Ҳамда ундай деди, бундай деди, деб ҳар хил сўзларни гапиришни, кўп савол беришни ва молни беҳудага сарф қилишни кариҳ кўрди. Муғийра ибн Шуъба (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُدْنِى الْمُؤْمِن فَيَضَعُ عَلَيْهِ كَنَفَهُ وَيَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ وَيُقَرِّرُهُ بِذُنُوبِهِ، فَيَقُولُ أتَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ أَتَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ فَيَقُولُ: نَعَمْ أَىْ رَبِّ، حَتى إِذَا قَرَّرَهُ بِذُنُوبِهِ، وَرَأَى فِي نَفْسِهِ أَنَّهُ قدْ هَلَكَ قَالَ: فَإِنِّى قَد سَتَرتُهَا عَلَيْكَ فِي الدُّنْيَا، وَأَنَا أَغْفِرُهَا لَكَ الْيَوْمَ ثُمَّ يُعْطَى كِتَابَ حَسَنَاتِهِ بِيَمِينِهِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ وَالْمُنَافِقُ فَيَقولُ الأَشْهَادُ: «هَؤُلاَءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظَّالِمِينَ». (رواه ابن ماجه عن ابن عمر)

1. Албатта, Аллоҳ таоло мўминни яқинлаштириб, унга соясини ташлайди-да, уни одамлардан тўсиб, гуноҳларига иқрор қилдиради. Ва: «Ундай гуноҳингни, бундай гуноҳингни биласанми?» дейди. У: «Ҳа, ё Раб­бим», деб ўз гуноҳларига иқрор бўлади. Ва ўзини ҳалок бўлганлар қаторидаман, деб гумон қилади. Шунда Аллоҳ таоло: «Мен гуноҳларингни дунёда одамлар кўзидан тўсган эдим. Бугун уларни кечираман», дейди. Шундан кейин яхшиликлар китоби ўнг томонидан берилади. Аммо кофир ва мунофиқларга гувоҳлар: «Ана шулар Парвардигорлари номидан ёлғон гапирганлар», – дейдилар. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳнинг лаънати золимларга (бўлур). Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)­дан. Ибн Можа ривояти.

* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ إِذَا عَمِلَ أحَدُكُمْ الْعَمَلَ أَنْ يُتْقِنَهُ. (رواه الطبراني)

1. Албатта, Аллоҳ таоло сизлардан бирингиз бирор амални бажарадиган бўлса, пишиқ-пухта бажаргани­ни яхши кўради. Табароний ривояти.

* إِنِّى لَسْتُ أَسْتَعْمِلُ أَحَدًا حتى أُشَارِطَهُ. (رواه الديلمي)

1. Расулуллоҳ (саллоллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Мен бирор кишини шартлашмасдан туриб амалдор этмайман”. Дайламий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَعْجَبُ مِنْ سَائِلٍ يَسْأَلُ غَيْرَ الْجَنَّةِ، وَمِنْ مُعْطٍ يُعْطِى لِغَيْرِ اللهِ، وَمِنْ مُتَعَوِّذٍ يَتَعَوَّذُ مِنْ غَيْرِ النَّارِ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)

1. Албатта, Аллоҳ таоло жаннатдан бошқа нарса­ни сўровчидан, Аллоҳдан бошқанинг (розилиги учун) берувчидан ва дўзахдан бошқа нарсадан паноҳ сўровчи­дан ажабланади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ри­вояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ أَنَا ثَالِثُ الشَّرِيكَيْنِ مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ، فَإِذَا خَانَهُ خَرَجْتُ مِنْ بَيْنِهِمَا. (رواه أبو داود عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло айтадики, мен икки шерикнинг учинчисиман, модомики икковидан бири шериги­га хиёнат қилмаса. Борди-ю, хиёнат қилса, улар орасидан чиқиб кетаман. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Довуд ривояти.

* إِنَّ اللهَ لاَ يُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ، وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ، وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا (قَالَ وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْ يَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه الجماعة)

1. Расулуллоҳ (саллоллоҳу алайҳи ва саллам): «Ал­батта, Аллоҳ (вафот этган кишининг хонадон аҳли қилган) кўз ёши ва қалб хафачилиги учун азобламайди. Ле­кин мана бунга азоблайди ёки раҳм қилади, деб тилла­рига ишора қилдилар. Албатта, маййит ўз аҳлининг йи­ғиси сабабли азобланади». Жамоат ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِذَا أَخَذْتُ كَرِيْمَتَيْ عَبْدِي فِي الدُّنْيَا لَمْ يَكُنْ لَهُ عِنْدِي جَزَاءٌ إِلاَّ الْجَنَّةَ. (رواه الترمذي عن أنس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло айтади. Агар дунё ҳаётида бирор бандамнинг икки кўзини олсам, яъни кўр қилиб қўйсам, (охиратда) фақат унга жаннатни мукофот қилиб бераман. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَدْ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ مَنْ قَالَ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ) يَبْتَغِى بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Албатта, Аллоҳ таоло «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини айтиб, бу билан Аллоҳ розилигини талаб қилган кишига дўзахни ҳаром қилган. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (أَيْنَ الْمُتَحَابُّونَ لِجَلاَلِي، الْيَوْمَ أُظِلُّهُمْ فِي ظِلِّي يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلِّي). (رواه مسلم عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло қиёмат куни: «Мени улуғлигим учун яхши кўрувчилар қаерда? Бугун уларни ўз соямда соялантираман. Бу куни менинг соямдан бошқа соя йўқдир», дейди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: (أَنَا مَعَ عَبْدِي ما ذَكَرَنِي، وَتَحَرَّكَتْ بي شَفَتَاهُ). (رواه أحمد عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло: «Мени эслаб ва Мени деб икки лаби қимирлаган (яъни тасбеҳ, таҳлил такбир айтган) бандам билан биргаман» дейди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِنَّ عَبْدًا صَحَّحْتُ لَهُ جِسْمَهُ، وَوَسَّعْتُ عَلَيْهِ فِي مَعِيشَتِهِ، يَمضى عَلَيْهِ خَمْسَةُ أعْوَامٍ لاَ يَفِدُ إِلَىَّ لَمَحْرُومٌ. (رواه ابن حبان عن أبي سعيد)

1. Албатта, Аллоҳ таоло: «Мен бандамнинг жисмини соғ қилиб, ризқини кенгайтирдим. У эса мана беш йил ўтди ҳамки, ҳузуримга келишдан маҳрум, яъни Каъбани зиёрат қилмайди», деди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ لأِهْلِ الْجَنَّةِ: يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ: فَيَقُولُونَ: لَبَّيْكَ رَبَّنَا وَسَعْدَيْكَ، وَالْخَيْرُ فِي يَدَيْكَ، فَيَقُولُ هَلْ رَضِيتُمْ؟ فَيَقُولُونَ وَمَا لَنَا لاَ نَرْضَى وَقَدْ أَعْطَيْتَنَا مَا لَمْ تُعْطِ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ، فَيَقُولُ: أَلاَ أُعْطِيكُمْ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ، فَيَقُولُونَ: يَا رَبَّنَا وَأَيُّ شَيْءٍ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: أُحِلُّ عَلَيْكُمْ رِضْوَانِي فَلاَ أَسْخَطُ عَلَيْكُمْ أَبَدًا. (رواه الشيخان عن أبي سعيد)

1. Албатта, Аллоҳ таоло жаннат аҳлига: «Эй жаннат аҳли» деса, улар: «Лаббай, буйруғингга ҳозирмиз, яхшилик Сендадир», дейишади. Аллоҳ таоло: «(Бу берилган нарсалардан) розимисизлар?» деса, улар: «Нимага рози бўлмас эканмиз? Сен бизга махлуқотларингдан бирор­тасига бермаган нарсани ато қилдинг», дейишади. Аллоҳ таоло: «Сизларга бундан ҳам афзал нарсани берайми?» дей­ди. Улар: «Ё Раббимиз! Қайси нарса бу жаннатдан афзал бў­лиши мумкин?» дейишганида, Аллоҳ таоло: «Сизларга розилигим битилиб, ҳечам ғазабим бўлмайди», дейди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ لأُمَّتِي عَمَّا حَدَّثتْ به أنْفُسُها ما لم تَعْمَلْ به أو تَتَكَلَّمْ به. إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ عن أُمَّتِي ما وَسْوَسَتْ بِهِ صُدُورُهَا مَا لَمْ تَعْمَلْ بِهِ أَوْ تَكَلَّمْ بِهِ. (رواه الجماعة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло умматимдан кўнглига тукканидаги (гуноҳни) ўтиб юборди, модомики ўша нарсага амал қилмаса ёки уни тилига чиқармаса. Албатта, Аллоҳ таоло умматимдан қалбида содир бўлган вас­васани ўтиб юборди, модомики унга амал қилмаса ёки уни гапирмаса. Жамоат ривояти.

* إِنَّ اللهَ تعالى لَيُمْلِي لِلظَّالِمِ حَتَّى إِذَا أَخَذَهُ لَمْ يُفْلِتْهُ. (رواه البخاري)

1. Албатта, Аллоҳ таоло золимга узоқ муддат бе­ради. Уни тутгач, (жазо бермасдан) қочириб юбормайди. Бухорий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: يَا ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَمْ تَعُدْنِي، قَالَ يَا رَبِّ كَيْفَ أَعُودُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَبْدِي فُلاَنًا مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَهُ، يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَطْعَمْتُكَ فَلَمْ تُطْعِمْنِي، قَالَ يَا رَبِّ وَكَيْفَ أُطْعِمُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ أَطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَسْقَيْتُكَ فَلَمْ تَسْقِنِي، قَالَ يَا رَبِّ وكَيْفَ أَسْقِيكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ اسْتَسْقَاكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تَسْقِهِ، أَمَا إِنَّكَ لَوْ سَقَيْتَهُ وَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي. (رواه مسلم عن أبي هريرة)

1. Аллоҳ таоло: «Эй одам боласи, касал бўлдим, Мени кўргани бормадинг», дейди. Шунда у: «Ё Раббим, қандай қи­либ Сени кўргани бораман? Сен оламларнинг Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Билмайсанми, фалончи бандам касал бўлди, лекин уни кўргани бормадинг. Агар уни кўргани борганингда ҳузурида Мени топар эдинг», дей­ди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан таом сўрадим, Менга уни бермадинг», деса, у: «Ё Раббим, қандай қилиб Сени овқатлантираман? Сен оламлар Раб­би бўлсанг», дей­ди. Аллоҳ эса: «Билмайсанми, фалончи бандам сендан овқат сўради, лекин сен унга таом бермадинг. Агар унга таом берганингда ҳузуримдан уни топар эдинг», дейди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан сув талаб қилдим. Лекин Мени сув билан сийламадинг», деса, у: «Ё Раббим, нечук Сени сув ила сийлайман? Ахир, Сен оламлар Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Фа­лончи бандам сув талаб қилди. Сен унга сув бермадинг. Билмайсан­ми, агар сув билан сийлаганингда, уни менинг ҳузурим­дан топар эдинг», дейд­и. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: إنِّي لأَهُمُّ بِأَهْل الأرْضِ عَذَابًا، فَإِذَا نَظَرْتُ إلَى عُمَّارِ بُيُوتِي وَالْمُتَحَابِّينَ فِىَّ، وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالأسْحَارِ صَرَفْتُ عَذَابِى عَنْهُمْ. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло: «Ер аҳлига азоб беришга чоғланаман. Агар Менинг уйларимни (мас­жидларни) обод қилувчиларни, Менинг йўлимда яхши кўрувчиларни ва саҳар чоғида истиғфор айтувчиларни кўрсам, азобимни улардан даф этаман», дейди. Анас (розияллоҳу анҳу)­дан. Байҳақий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُنْزِلُ الْمَعُونَةَ عَلَى قَدْرِ الْمَؤُونَةِ، وَيُنْزِلُ الصَّبْرَ عَلَى قَدْرِ الْبَلاَءِ. (رواه ابن عدي عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло ризқ миқдорига қараб ёрдамчиларни туширади. Бало даражасига қараб сабрни туширади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَغَارُ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ يَغَارُ، وَغَيْرَةُ اللهِ أَنْ يَأْتِيَ الْمُؤْمِنُ مَا حَرَّمَ الله عَلَيْهِ، إِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ ғаюрлик (рашк) қилади. Мўмин ҳам ғаюрлик қилади. Аллоҳнинг ғаюрлиги мўмин киши Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларни бажарганида келади. Албатта, Аллоҳ жаннатга фақат муслим жонни киритади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيُؤَيِّد هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفَاجِرِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Албатта, Аллоҳ таоло бу динни фожир киши билан ҳам қувватлаб қўяди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إن الأرْضَ لَتُنَادِى كلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً: يَا بنى آدَمَ كُلُوا مَا شِئْتُمْ وَاشْتَهَيْتُمْ، فَوَاللهِ لآكلَنَّ لحومَكُمْ وَجُلودَكمْ. (رواه الحكيم عن ثوبان)

1. Албатта, ер ҳар куни етмиш марта: «Эй одам болалари, хоҳлаган ва иштаҳаларингиз тусаган нарсани енг­лар. Аллоҳга қасамки, сизларни гўштингизу, териларингизни ейман», дейди. Савбон (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* إِنَّ الْحَيَاءَ وَالإيمَانَ قُرِنَا جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الآخَرُ. (رواه الحاكم عن ابن عمر)

1. Албатта, ҳаё ва имон иккиси бир-бирига яқиндир. Агар бири кўтарилса, иккинчиси ҳам кўтарилади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ҳоким ривояти.

* إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ. (رواه البخاري)

1. Албатта, дин енгилдир. Бирор киши дин билан беллашса, дин унга ғолиб келади. Шундай экан, тўғри йўлни лозим тутиб, мўътадилига яқин бўлинглар ва башорат (хушхабар) беринглар. Ибодатнинг бардавом бўлиши учун кундузнинг аввалида ва охирида ҳамда кечанинг охиридаги жўшқинликдан фойдаланинг. Бухорий ривояти.

* إِنَّ اللهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللهُ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً. (أخرجه مسلم والبخاري عن ابن عباس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло яхшилик ва ёмонликларни ёзиб битди. Кейин уни баён қилди. Кимки бирор яхшилик қилишни қасд қилса-ю, унга амал қила олмаса, Аллоҳ таоло ҳузурида яхшиликни мукаммал тарзда адо этган, деб ёзади. Агар бирор яхшиликни қасд этса-ю, унга амал қилса, Аллоҳ таоло ҳузурида ўндан бошлаб то етти юз баробаргача кўпайтирган ҳолда ёзиб битади. Кимки бирор ёмонликни қилишга қасд этса-ю, ун­га амал қилмаса, Аллоҳ таоло ҳузурида яхшиликни му­кам­мал тарзда адо этган, деб ёзади. Агар у ёмонликни қасд қилиб, уни амалга оширса, Аллоҳ унга битта ёмонлик қилган, деб битади. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الرَّجُلَ لَيُحْرَم الرَّزْقَ بِالذَّنْبِ يُصِيبُهُ، لاَ يَرُدُّ الْقَدَرَ إِلاَّ الدُّعاءُُ وَلاَ يَزْيدُ فِي الْعُمْرِ إِلاّ الْبِرُّ. (رواه ابن حبان عن ثوبان)

1. Албатта, киши қилган гуноҳи сабабли ўзига етиб келадиган ризқдан маҳрум бўлади. Қадарни фақатгина дуо қайтара олади. Умрни фақатгина яхшилик зиёда қилади. Савбон (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.

* إِنَّ الرِّزْقَ لَيَطْلبُ الْعَبْدَ أَكْثَرَ مِمَّا يَطْلُبُهُ أَجَلُهُ. (رواه الطبراني عن أبي الدرداء)

1. Албатта, ризқ бандани ажали талаб қилгандан ҳам кўра кўпроқ талаб қилади. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ السَّعَادَةَ كُلَّ السَّعَادَةِ طُولُ الْعُمْرِ فِي طَاعَةِ اللهِ. (رواه الخطيب عن عبد الله عن أبيه)

1. Умр бўйи Аллоҳ тоатида бўлган киши саодат устига саодатлидир. Абдуллоҳ (розияллоҳу анҳу) отасидан. Хатиб ривояти.

* إِنَّ الْمَيِّتَ يُؤْذِيهِ فِي قَبْرِهِ، مَا كَانَ يُؤْذِيهِ فِي بَيْتِهِ. (رواه الديلمي)

1. Маййитга ўз уйида озор берган нарсалар қабри­да ҳам озор беради. Дайламий ривояти.

* إِنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه البخاري)

1. Албатта, маййит ўз аҳлининг йиғиси сабабли азоб­ланади. Бухорий ривояти.

* إِنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا نُطْفَةً، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَبْعَثُ اللهُ إلَيْهِ مَلَكًا فَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ، وَيُقَالُ لَهُ: اكْتُبْ عَمَلَهُ وَرِزْقَهُ وَأَجَلَهُ وَشَقِيٌّ أَوْ سَعِيدٌ، ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَها إلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِق عَلَيْهِ الكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ فَيَدْخُلُ النَّارَ وَإِنَّ الرَّجُلَ يَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا إِلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِق عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، فَيَدْخُلُ الْجَنَّةَ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Ҳар бирингизнинг халқ қилинишингиз онаси қорнида маний ҳолда қирқ кун тўпланиб туради. Сўнгра яна шунча кунда қуюқ қон ва яна шунча кунда бир парча гўштга айланади. Кейин бир фаришта (онаси қорнига) юборилиб, унга руҳ пуфлайди ва тўрт сўзни, яъни ризқини, ажалини, қандай амал қилишини ва бахтсиз ёки бахтли эканини ёзиб қўймоққа буюрилади. Ундан бошқа илоҳ йўқ бўлган Зотга қасамки, сизлардан бири­нгиз ўзи билан жаннат ўртасида бир газ масофа қолгунча жаннат аҳли амалини қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, дўзах аҳлига мансуб ишни қилиб қўяди ва дўзахга равона бўлади. Сизлардан бирингиз ўзи билан дўзах ўртасида бир газ масофа қолгунча дўзахийларга хос амалларни қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, жаннат аҳли амалини қилиб қўяди ва жаннатга равона бўлади». Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الشَّيْطَانَ قَالَ: وَعِزَّتِكَ يَا رَبِّ لاَ أَبْرَحُ أُغْوِي عِبَادَكَ مَا دَامَتْ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ، فَقَالَ الرَّبَّ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لاَ أَزَالُ أَغْفِرُ لَهُمْ مَا اسْتَغْفَرُونِى. (رواه أحمد عن أبي سعيد)

1. Шайтон: «Ё Рабб! Сенинг азизлигинг ҳақи ҳурмати! Модомики бандаларинг руҳи жасадларида экан, уларни адаштиришда бардавом бўлавераман», деганида, Аллоҳ таоло: «Менинг азизлигим ва улуғлигим ҳақи ҳурмати улар менга истиғфор айтишда бардавом эканлар, Мен ҳам уларнинг гуноҳларини кечиравераман», деди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِنَّ الصَّالِحِينَ يُشَدَّدُ عَلَيْهِمْ، وَإِنَّهُ لاَ يُصِيبُ مُؤْمِنًا نَكْبَةٌ مِنْ شَوْكَةٍ فَمَا فَوْقَ ذَلِكَ إِلاَّ حُطَّتْ عَنْهُ بها خَطِيئَةٌ، وَرُفِعَ بِهَا دَرَجَةٌ. (رواه البيهقي عن عائشة)

1. Албатта, солиҳ кишиларга қаттиқ кунлар бўлади. Мўминга бирор фалокат етса, хоҳ у тикан кириши бўлсин ёки ундан юқориси бўлсин, ўша сабабли хатоси ўчирилиб, даражаси кўтарилади. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Байҳақий ривояти.

* إِنَّ الصَّدَقَةَ لَتُطْفِئُ عَنْ أَهْلِهَا حَرَّ الْقبُورِ، وَإِنَّمَا يَسْتَظِلُّ الْمُؤْمِنُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي ظِلِّ صَدَقَتِهِ. (رواه الطبراني عن عقبة بن عامر)

1. Албатта, садақа уни берувчиси бўлган кимсадан қабрдаги ҳароратни ўчиради. Албатта, қиёмат куни мўмин садақаси соясида сояланади. Уқба бин Омир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللهُ بِهَا دَرَجَاتٍ، وَإِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سُخْطِ اللهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَهْوِي بِهَا فِي جَهَنَّمَ. (رواه أحمد)

1. Албатта, банда Аллоҳнинг розилигига сабаб бўлувчи бирор сўзни гапиради-да, шу гапирган сўзига аҳамият бермайди. Аллоҳ эса, гапирган сўзи сабабли унинг даражаларини кўтаради. Албатта, банда Аллоҳ­нинг ғазабига сабаб бўлувчи бир сўзни гапиради-да, у сўзига аҳамият ҳам бермайди. Лекин ўша сўзи сабабли жаҳаннамга (равона бўлади). Аҳмад ривояти.

* إِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ النَّارِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ. (رواه البخاري ومسلم)

312. Бир киши одамлар наздида, жаннат аҳли амалини қилади-да, аслида у дўзах аҳлидан бўлади. Бир киши одамлар наздида, дўзах аҳли амалини қилади-да, аслида у жаннат аҳлидан бўлади.  Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَعْمَلُ الذَّنْبَ فَإِذَا ذَكَرَهُ أَحْزَنَهُ، وَإِذَا نَظَرَ اللهُ إِلَيْهِ قَدْ أَحْزَنَهُ، غَفَرَ لَهُ مَا صَنَعَ قَبْلَ أَنْ يَأْخُذَ فِي كَفَّارَتِهِ بِلاَ صَلاَةٍ وَلاَ صِيَامٍ. (رواه ابن عساكر عن أبي هريرة)

1. Албатта, банда бирор гуноҳни қилиб қўяди-да, қачон ўша гуноҳни эсласа, хафа бўлади. Агар Аллоҳ унинг ўша гуноҳи сабабли хафа бўлганини кўрса, намоз ва рўзани каффорат қилиб олишидан олдин мағфират қилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* إِنَّ الْغَضَبَ مِنَ الشَّيْطَانِ، وَإِنَّ الشَّيْطَانَ خُلِقَ مِنَ النَّارِ، وَإِنَّمَا تُطْفَأُ النَّارُ بِالْمَاءِ، فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأْ. (رواه أبو دواد)

1. Албатта, ғазабланиш шайтондандир. Шайтон эса оловдан халқ қилинган. Олов эса сув билан ўчирилади. Агар сизлардан бирингизнинг ғазаби келса, таҳорат қилсин. Имом Абу Довуд ривояти.

* إِنَّ أَحَبَّ عِبَادِ اللهِ إِلَى اللهِ أَنْصَحُهُمْ لِعِبَادِهِ. (رواه أحمد)

1. Албатта, Аллоҳ таолога бандаларнинг яхшиси бандалар учун эзгуликни истаганидир. Аҳмад ривояти.

* إِنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِينَ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ يَنْظُرُونَ إِلَى مَنَازِلِهِمْ فِي الْجَنَّةِ. (رواه الديلمي عن أبي هريرة)

1. Албатта, мўминларнинг руҳлари еттинчи осмон­да (туриб) жаннатдаги манзилларига қарашади. Абу Ҳу­рай­ра (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Албатта, умматим қиёмат куни таҳоратнинг қол­дирган изи (асорати) сабабли «оқ қашқалилар» деб чақирилади. Бас, кимки ўша оқ қашқани узун қилишни хоҳласа, уни бажараверсин, яъни таҳоратда аъзоларининг юқори қисмигача сув етказаверсин. Абу Ҳурай­ра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ لَيَحْتَاجُونَ إِلَى الْعُلَمَاءِ فِي الْجَنَّةِ، وَذَلِكَ أَنَّهُمْ يَزُورُونَ اللهَ تَعَالَى فِي كُلِّ جُمْعَةٍ، فَيَقُولُ لَهُمْ تَمَنَّوا عَلَىَّ مَا شِئْتُمْ، فَيلتَفِتُون إِلَى الْعُلَمَاءِ فَيَقُولُونَ مَاذَا نَتَمَنّى؟ فَيَقُولُونَ تَمَنَّوا عَلَيْهِ كَذَا وَكَذَا، فَهُمْ يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِمْ فِي الْجَنَّةِ كَمَا يَحْتاجُونَ إِلَيْهِمْ فِي الدُّنْيَا. (رواه ابن عساكر عن جابر)

1. Албатта, жаннат аҳли жаннатда ҳам уламоларга муҳтож бўлишади. Чунки улар ҳар жумада Аллоҳ таолони зиёрат қилишади. Аллоҳ уларга: «Хоҳлаган нарсаларингизни мендан орзу қилинглар», деса, улар уламоларга қараб: «Нимани орзу қиламиз?» дейишади. Уламолар: «Ундай-бундай нарсаларни орзу қилаверинглар», деб ўргатишади. Улар (уламоларга) жаннатда ҳам худди дун­ёдаги каби муҳтож бўлишади. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* إِنَّ أَهْل الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَا هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الآخِرَةِ، وَإِنَّ أَوَّلَ أَهْل الْجَنَّةِ دُخُولاً الْجَنَّةِ هُمْ أَهْلُ الْمُعْرُوفِ. (رواه الطبراني)

1. Албатта, дунёдаги яхши кишилар охиратда ҳам яхши кишилардир. Жаннат аҳлидан биринчи бўлиб жаннатга кирувчилари яхши кишилардир. Табароний ривояти.

* إِنَّ أَوَّلَ مَا يُجَازَى بِهِ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ أَنْ يُغْفَرَ لِجَمِيعِ مَنْ تَبِعَ جَنَازَتَهُ. (رواه البيهقي عن ابن عباس)

1. Албатта, мўмин банда ўлганидан кейин биринчи оладиган мукофоти унинг жанозасида иштирок этган барчанинг (гуноҳлари) мағфират қилинишидир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.

إِنَّ بُيُوتَ اللهِ فِي الأرْضِ الْمَسَاجِدُ، وَإِنَّ حَقًّا على اللهِ أَنْ يُكْرِمَ مَنْ زَارَهُ فِيهَا. (رواه الطبراني عن ابن مسعود)

1. Албатта, Аллоҳнинг ердаги уйлари масжидлардир. Уни зиёрат қилган (бандаларини) ҳурмат қилиш Аллоҳ­нинг зиммасидадир. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Та­бароний ривояти.

* إِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، وَإِنَّ صلَةَ الرَّحِمِ تَزِيدُ فِي الْعُمْرِ وَإِنَّ صَنَائِعَ الْمَعْرُوفِ تَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ، وَإِنَّ قَوْلَ: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» تَدْفَعُ عَنْ قَائِلهَا تِسْعَةً وَتِسْعِينَ بَابًا مِنَ البْلاَءِ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه ابن عساكر عن ابن عباس)

1. Махфий садақа Парвардигор ғазабини ўчиради. Қариндошлик алоқаларини узмаслик умрни зиёда қи­лади. Албатта, яхшилик қилувчилар фожиали ёмонликдан омонда бўлади. «Ла илаҳа иллалоҳ» калимасини айтувчилардан бало эшикларининг тўқсон тўққизтаси йироқ қилинади. У балоларнинг энг пасти ғамдир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.

* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرَفًا يُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَبَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا أَعَدَّهَا اللهُ تَعَالَى لِمَنْ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَأَلاَنَ الْكَلاَمَ، وَتَابَعَ الصِّيَامَ، وَصَلَّى بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامٌ. (رواه الترمذي عن علي)

1. Албатта, жаннатда бир хона бор. Унинг ичидан усти, сиртидан ичи кўринади. Аллоҳ ўша хонани очлар­га таом улашганларга, сўзини мулойим қилганларга, рўза тутиб юрувчиларга, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқувчиларга тайёрлаб қўйган. Али (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ دَارًا يُقَال لَهَا «دَارُ الْفَرَحِ» لاَ يَدْخُلهَا إِلاَّ مَنْ فَرَّحَ الصِّبْيَانَ. (رواه ابن عدي عن عائشة)

1. Албатта, жаннатда бир ҳовли бор. У «Дорул фараҳ», яъни «хурсандчилик ҳовлиси» деб аталади. Унга фақат ёш болаларни хурсанд қилувчилар киради. Ой­ша­ (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Адий ривояти.

* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالَ لَهُ «الضُّحَى» فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَيْنَ الَّذِينَ كَانُوا يُدَاوِمُونَ عَلى صَلاَةِ الضُّحَى؟ هَذَا بَابُكُمْ فَادْخُلُوهُ بِرَحْمَةِ اللهِ. (رواه الطبراني عن أبي هريرة)

1. Албатта, жаннатда бир эшик бор. У «Зуҳо» деб номланади. Қиёмат куни бўлганда, бир жарчи нидо қилиб: «Зуҳо намозини доим ўқувчилар қани? Бу сизлар­нинг эшигингиздир. Унга Аллоҳнинг раҳмати ила ки­ринг­лар», дейди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Таба­ро­ний ривояти.

* إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ، وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ، حَتَّى إِنَّهُ يَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ، أَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولاَنِ لَهُ، مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ «مُحَمَّدٍ» فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَقُولُ، أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ. فَيُقَالُ: انْظُرْ إِلَى مَقْعَدِكَ مِنَ النَّارِ، قَدْ أَبْدَلَكَ اللهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنَ الْجَنَّةِ فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا، وَيُفْسَحُ لَهُ قَبْرَهُ سَبْعُونَ ذِرَاعًا ، وَيُمْلأُ عَلَيْهِ خَضِرًا إِلَى يَومِ يُبْعَثُونَ. وَأَمَّا الكَافِرُ أَوِ الْمُنَافِقُ، فَيُقَالُ لَهُ: مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ؟ فَيَقُولُ: لاَ أَدْرِي وكُنْتُ أَقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ. فَيُقَالُ لَهُ لاَ دَرَيْتَ وَلاَ تَلَيْتَ، ثُمَّ َيُضْرَبُ بِمطراقٍ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً بَيْنَ أُذُنَيْهِ فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ وَيُضَيَّقُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ، حَتَّى تَخْتَلِفَ أَضْلاَعُهُ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Банда қабрига қўйилиб, дўстлари орқасига қайт­ганда, ҳатто уларнинг кавушлари товушини узилгунча эшитади. Икки фаришта келиб, уни ўтирғизиб: «Бу ки­ши, яъни Муҳаммад (алайҳиссалом) ҳақлари­да нима дейсан?» дейишади. Мўмин киши: «Гувоҳлик бераманки, у зот Аллоҳнинг қули ва Расулидирлар», дейди. Ке­йин унг­а: «Дўзахдаги ўрнингга қара, Аллоҳ уни жаннатдаги ўринга алмаштирди», деб, унга иккиси ҳам кўрсатилади. Ва қабри етмиш газ кенгай­тирилиб, қиёмат куни қайта тирилгунгача яшиллик билан тўлдирилади.

Аммо кофир ё мунофиққа бу киши, яъни «Муҳаммад (алайҳиссалом) ҳақларида нима дейсан?» дейилса, у: «Билмайман, одамлар айтган нарсани айтаман», дейди. Шунда унга: «Билмадинг ҳам, ўқий олмадинг ҳам», деб темир болға билан икки қулоғи орасига шундай урила­дики, у оғриқдан қаттиқ қичқириб юборади. Унинг ба­қирганини жин ва инсондан бошқа ёнидаги барча мах­луқот эшитади. Унинг қабри торайтирилади. Қабри торайганидан қовурғалари бир-бирига киришиб кетади.  Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ للهِ تَعَالى عِبَادًا، اخْتَصَّهُمْ بِحَوَائِجِ النَّاسِ، يَفْزَعُ النَّاسُ إِلَيْهِمْ فِي حَوَائِجِهِمْ، أُولَئِكَ هُمْ الآمِنُونَ مِنْ عَذَابِ اللهِ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Аллоҳнинг инсонлар ҳожатини чиқарувчи хос бандалари бор. Одамлар ҳожатлари тушган вақтда ўша бандалардан ёрдам сўрашади. Ана ўша ҳожатбарор кишилар Аллоҳнинг азобидан омон қолувчилардир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ للهِ تَعَالى أَقْوَامًا اختَصَّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنافِعَ الْعِبَادِ، وَيُقِرهَا فِيهِمْ مَا بَذَلُوهَا، فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ فَحَوَّلَهَا إِلَى غَيْرِهِمْ. (رواه ابن أبي الدنيا عن ابن عمر)

1. Аллоҳнинг бандалар манфаати учун неъматлар билан хослаб қўйган хос қавмлари бор. Агар улар ўша неъматни сарф қилишса, ўша хослик уларда қарор топади. Агар ўша неъматни сарфлашмаса, улардан тортиб олиб, бош­қаларга беради. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* إِنَّ للهِ مَلاَئِكَةً فِي الأرْضِ، تَنْطِقُ عَلَى أَلْسِنَةِ بَنِى آدَمَ بِمَا فِي الْمَرْءِ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِّ. (رواه البيهقي عن أنس)

1. Аллоҳнинг ерда киши яхшилик ва ёмонликда эканини одам болалари тилидан сўзловчи фаришталари бор. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* إِنَّ أَعْظَمَ الذُّنُوبِ عِنْدَ اللهِ رَجُلٌ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَلَمَّا قَضَى حَاجَتَهُ مِنْهَا طَلّقَهَا، وَذَهَبَ بِمَهْرِهَا، وَرَجُلٌ اسْتَعْمَلَ رَجُلاً فَذَهَبَ بِأُجْرَتِهِ. (رواه البيهقي)

1. Аллоҳнинг ҳузуридаги энг катта гуноҳ – киши бир аёлга уйланиб, ҳожатини чиқаргач, талоқ қилади-да, маҳрини бермай кетади. Ва яна бир киши бировни иш­латади-да, унинг иш ҳақини бермай кетади. Байҳақий ривояти.

* إِنَّ للهِ تَعَالى مَلَكًا مُوَكَّلاً بِمَنْ يَقُولُ: «يا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» فَمَنْ قَالَهَا ثَلاَثًا، قَال لَهُ  الْمَلَك: إِنَّ أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ قَدْ أَقْبَلَ عَلَيْكَ: فَسَلْ. (رواه الحاكم عن أبي أمامة)

1. (Дуосида) «Йа арҳамар роҳимин» деб айтувчи кишиларга Аллоҳ таолонинг вакил қилинган фариштаси бор. Ким уни уч марта айтса, ҳалиги вакил фаришта: «Албатта, раҳм қилувчиларнинг раҳмлиси (Аллоҳ) сенга юзланди. Сен (хоҳлаганингча) сўрайвер», дейди. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* إِنَّ للهِ تَعَالى مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلٌّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمًّى فَلْتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ. (رواه ابن ماجه عن أسامة بن زيد)

1. Аллоҳ таоло берган нарсасини олиши бор. Ҳар бир нарса Унинг ҳузурида маълум вақт билан белгиланган. Шундай экан, ўша (содир бўлган) воқеага сабр қилиб, Ундан савоб талаб этсин. Усома ибн Зайд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* إِنَّ للهِ تَعَالى آنِيَة مِنْ أَهْلِ الآرْضِ، وَآنِيَةُ رَبِّكُمْ قُلُوبُ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ وَأَحَبُّهَا إِلَيْهِ أَليْنُهَا وَأَرَقُّهَا. (رواه الطبراني)

1. Ер аҳлидан Аллоҳнинг идишлари бордир. Раб­би­нгизнинг идиши солиҳ бандалари қалбидир. Аллоҳга қалбларнинг энг яхшиси мулойим ва юмшоғидир. Табароний ривояти.

* إِنَّ الْمَاءَ طَهُورٌ لاَ يُنَجِّسُهُ شَىْءٌ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي سعيد)

1. Албатта, сув покдир. Уни бирор нарса нажас қилмайди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Албатта, мўмин нажас бўлмайди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ لِلطَّاعِمِ الشَّاكِرِ مِنَ الأجْرِ، مِثْلَ مَا للِصَّائمِ الصَّابِرِ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)

1. Еган таомига шукр қилувчи сабр этиб, рўза ту­тувчининг ажри каби савобга эришади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ حَقِيقَةً وَمَا بَلَغَ عَبْدٌ حَقِيقَةَ الإِيْمَانِ حَتَّى يَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَهُ. وَمَا أَخْطَأَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَهُ. (رواه أحمد عن أبي الدرداء)

1. Албатта, ҳар бир нарсанинг ҳақиқати бор. Ки­ши унга етган нарса, етмасдан қолмаслигини ва унга етмаган нарса, етадиган эмаслигини билмагунча имон ҳақиқатига ета олмайди. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةً، قَدْ دَعَا بِهَا فِي أُمَّتِهِ، فَاسْتُجِيبَ لَهُ، وَإِنِّي اخْتَبَأْتُ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأُِمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الشيخان عن أنس)

1. Ҳар бир пайғамбарнинг дуоси бор. Ўша дуолари ила умматларини дуо қилишган ва ўша дуоси ижобат этилган. Мен дуойимни қиёмат куни умматимга шафоат бўлиши учун беркитиб қўйдим. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ مَفَاتِيحَ الرِّزْقِ مُتَوَجِّهَةٌ نَحْوَ الْعَرْشِ، فَيُنْزِلُ اللهَُ تَعالى عَلَى النَّاسِ أَرْزَاقَهُمْ عَلَى قَدْرِ نَفَقَاتِهِمْ، فَمَنْ كَثَّرَ كُثِّرَ لَهُ، وَمَنْ قَلَّلَ قلّلَ لَهُ. (رواه الدار قطني عن أنس)

1. Албатта, ризқ калитлари Арш томон юзлантирилгандир. Аллоҳ таоло инсонларга нафақаларининг миқдорига қараб ризқларини туширади. Кимнинг нафақаси кўп бўлса, ризқи ҳам кўпайтирилади. Кимнинг нафақаси оз бўлса, ризқи ҳам оз бўлади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.

* إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوبًا لاَ يُكَفِّرُها الصَّلاَةُ، وَلاَ الصِّيَامُ، وَلاَ الْحَجُّ، وَلاَ الْعُمْرَةُ، وَلَكِنْ يُكَفِّرُها الْهُمُومُ فِي طَلَبِ الْمَعِيشَةِ. (رواه ابن عساكر)

1. Шундай гуноҳлар борки, уларга на намоз, рўза, ҳаж ва на умра каффорат бўлади. Лекин ризқ талабида орттирилган ғам ўша гуноҳга каффоратдир. Ибн Асокир ривояти.

* إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يرْفَعَ الْعِلْمُ، وَيَظْهَرَ الْجَهْلُ، وَيَفْشُوَ الزِّنَا، وَيُشْرَبَ الْخَمْرُ، وَيَذْهَبَ الرِّجَالُ، وَتَبْقَى النِّسَاءُ، حَتَّى يَكُونَ لِخَمْسِينَ امْرَأَةً قَيِّمٌ وَاحِدٌ. (رواه الشيخان عن أنس)

1. Илмнинг кўтарилиши (яъни, камайиб кетиши), жаҳолат юз бериши, зино очиқчасига бўлиб кетиши, ароқ ичилиши, эркаклар кетиб, аёллар қолиши, ҳатто бир эркакка эллик нафар аёл тўғри келиши – буларнинг барчаси қиёмат аломатларидандир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّمَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ يرْجُوهَا وَإِنَّمَا يُجَنَّبُ النَّارُ مَنْ يخَافُهَا وَإِنَّمَا يَرْحَمُ اللهُ تَعَالَى مَنْ يَرْحَمُ. (رواه البيهقي عن ابن عمر)

1. Албатта, жаннатга уни умид қилганлар киради. Дўзахдан эса ундан қўрққанлар четлатилади. Албатта, Аллоҳ таоло раҳм қилган кишига раҳм айлайди. Ибн Умар­ (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.

* إِنَّمَا يَلبسُ الْحَرِيرَ فِي الدُّنْيَا مَنْ لاَ خَلاَقَ لَهُ فِي الآخِرَة. (رواه الشيخان عن أنس)

1. Охиратдан насибаси йўқлар бу дунёда ипак ки­йишади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنْ كَانَ الشُّؤْمُ فِي شَيْءٍ، فَفِي الدَّارِ، وَالْمَرْأَةِ، والْفَرَس. (رواه الشيخان)

1. Агар хосиятсизлик бирор нарсада бўладиган бўл­са, албатта, у ҳовли, хотин ва отда бўлади. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنْ أَحبَبْتُمْ أَنْ يُحِبَّكُمُ اللهُ تَعَالَى وَرَسُولُهُ، فَأَدُّوا إِذَا ائْتُمِنْتُمْ، وَاصدُقوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَحْسِنُوا جِوَارَ مَنْ جَاوَرَكُمْ. (رواه الطبراني)

1. Аллоҳ ва Расули сизларни яхши кўришини истасангиз, омонатни адо қилинг, сўзлаганингизда рост гапиринг ва қўшничилик қиладиганларга қўшничиликни чиройли қилинг. Табароний ривояти.

* إِنِ اسْطَتَعْتُمْ أَنْ تُكْثِرُوا مِنَ الإسْتِغْفَارِ فَافعلوا فَإِنَّهُ لَيْسَ شَىْءٌ أَنْجَحَ عِنْدَ اللهِ تَعَالَى وَلاَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْهُ. (رواه الحكيم)

1. Истиғфорни кўпайтиришга қодир бўлсала­ри­нгиз, уни кўпайтираверинглар. Чунки Аллоҳнинг ҳузурида ундан кўра муваффақиятлироқ ва маҳбуброқ бирор нарса йўқдир. Ҳаким ривояти.

* إِنْ شِئْتُمْ أَنْبَأْتُكُمْ مَا أَوَّلُ مَا يَقُولُ اللهُ تَعَالى لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَا أَوَّلُ مَا يَقُولُونَ لَهُ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ، هَلْ أَحْبَبْتُمْ لِقَائِي؟ فَيَقُولُونَ: نَعَمْ يَا رَبَّنَا، فَيَقُولُ: لِمَ؟ فَيَقُولُونَ: رَجَوْنَا عَفْوَكَ وَمَغْفِرَتَكَ، فَيَقُولُ، قَدْ أَوْجَبْتُ لَكُمْ عفوي ومَغْفِرَتِي. (رواه الطبراني عن معاذ)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Агар хоҳласангиз, қиёмат куни Аллоҳ таоло мўминларга аввал айтадиган ва уларнинг Аллоҳга айтадиган биринчи гапнинг хабарини бераман”. Аллоҳ таоло мўминларга: «Менга йўлиқишни истаганмидингиз?» деса, мўминлар: «Ҳа, ё Раббимиз», дейишади. Аллоҳ тао­ло: «Нима учун?» деб сўраса, мўминлар: «Сенинг афвинг ва мағфиратингни умид қилдик», дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Сизларга афвим ва мағфиратимни вожиб қилдим», дейди. Муоз (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* إِنَّ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ «كِتَابُ اللهِ» وَأَحْسَنَ الْهَدْيِ «هَدْيُ مُحَمَّدٍ» صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَشَرَّ الأمُورِ مُحْدَثَاتُهَا، وَإِنَّ مَا تُوعَدُونَ لآتٍ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ. (رواه البخاري)

348. Сўзларнинг энг яхшиси Аллоҳнинг Китоби, ҳидоятларнинг энг яхшиси Муҳаммаднинг (алайҳиссалом) ҳидоятларидир. Ишларнинг энг ёмони янги пайдо бўлганидир. Албатта, ваъда қилинган нарса келувчидир. Сизлар уни қайтаришга ожиздирсизлар.  Бухорий ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى كَتَبَ الإحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَةَ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ، فَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ. (رواه مسلم)

1. Албатта, Аллоҳ таоло барча нарсани чиройли тарзда бажариш ҳукмини битди. Агар қатл қилсангиз, чиройли суратда қатл қилинг. Агар сўйсаларингиз, чиройли суратда сўйинг. Сизлардан бирортангиз сўядиган бўлса, тиғини ўткирлаб, қурбонлигини роҳатлантирсин. Муслим ривояти.

* إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ أَنْ يَلْعَنَ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ وَكَيْفَ يَلْعَنُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قَالَ يَسُبُّ الرَّجُلُ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ وَيَسُبُّ أُمَّهُ. (رواه البخاري)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Ка­бира гуноҳларнинг энг улкани киши ўз ота-она­сини лаънатлашидир деганларида, «Ё Аллоҳнинг Расули, ки­ши ота-онасини қандай қилиб лаънатлайди?» дейишди. Шунда у зот: «Киши бошқа одамнинг отасини сўкади, у ҳам (ўша сўкканнинг) ота ва онасини сўкади», дедилар. Бухорий ривояти.

* إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ تَرَكَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ فُحْشِهِ. (رواه البخاري ومسلم عن عائشة)

1. Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида мақоми энг ёмон киши фаҳш сўз ва ишларни қилаверганидан одамлар қўрқиб тарк қилган кишидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى هُوَ السَّلاَمُ، فَإِذَا قَعَدَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلاَةِ فَلْيَقُلِ، «التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ» فَإِنَّكُم إِذَا قُلْتُموها أَصَابَت كُلَّ عَبْدٍ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالأرْضِ، (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ) ثُمَّ ليَتَخَيَّرْ مِنَ الْمَسْأَلَةِ مَا شَاءَ. (رواه البخاري ومسلم عن ابن مسعود)

1. Албатта, Аллоҳ салом сифатли Зотдир. Агар сизлардан бирингиз намозга ўтирадиган бўлса: «Ат­та­ҳийяту лиллаҳи вассолавату ваттоййибату, ас-сала­му ъалайка айюҳан набиййу ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу, ас-саламу ъалайна ва ъала ъибадиллаҳис солиҳин», деб айтсин. Чунки уни айтсангизлар, еру ос­мон­даги барча бандага (савоби) етади. «Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳу» деб, кейин хоҳлаган нарсасини сўрашни ихтиёр қилаверсин. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الرَّحِمَ شَجنَةٌ مِنَ الرَّحْمَنِ، فَقَالَ اللهُ تَعَالَى مَنْ وَصَلَكِ وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَكِ قَطَعْتُهُ. (رواه البخاري)

1. Албатта, раҳм Раҳмондан олинган. Аллоҳ таоло: «Ким сени (яъни силаи раҳмни) боғласа, мен ҳам уни боғлайман. Ким сени узса, мен ҳам уни узаман», деди. Бухорий ривояти.

* إِنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللهِ لاَ يَنخسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَلاَ لِحَيَاتِهِ وَلَكِنْ يُخَوِّفُ اللهُ بِهِمَا عِبَادَهُ، فَإِذَا رَأَيْتُمْ ذَلِكَ فَادْعُوا اللهَ، وَكَبِّرُوا وَصَلُّوا، وَتَصَدَّقوا حَتَّى يَنْكَشِفَ مَا بِكُمْ. (رواه البخاري ومسلم عن عائشة)

1. Албатта, қуёш ва ой Аллоҳнинг аломатларидан бир аломатдир. Улар бирор кишининг ўлгани ёки тирик қолгани учун тутилмайди. Лекин Аллоҳ таоло ана шундай қилиш ила бандаларини қўрқитади. Агар сизлар ана шундай (қуёш, ой) тутилганини кўрсангиз, Аллоҳга дуо қилиб, такбир айтиб, намоз ўқиб, садақа улашинглар, шунда ана шу тутилиши очилиб кетади. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقًا، وَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّابًا. (رواه البخاري ومسلم عن ابن مسعود)

1. Албатта, ростгўйлик яхшиликка бошлайди. Ях­шилик эса жаннатга етаклайди. Киши рост сўзлайди, ҳатто Аллоҳ ҳузурида сиддиқ деб ёзиб қўйилади. Албатта, ёлғон фужур (гуноҳ)га етаклайди. Фужур эса дўзахга элтади. Киши ёлғон сўзлайверади-да, ҳатто Аллоҳ­нинг ҳузурида каззоб (ёлғончи) деб ёзиб қўйилади. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ. (رواه البخاري ومسلم عن عليّ)

1. Албатта, итоат яхши ишларда бўлади (яъни ёмон ишларда итоат йўқ). Али (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ التُّجَّارَ يُبْعَثُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فُجَّارًا، إِلاَّ مَنِ اتَّقَى اللهَ وَبَرَّ وَصَدَقَ. (رواه الترمذي)

357. Албатта, савдогарлар қиёмат куни фожир ҳолда қайта тирилишади. Лекин Аллоҳдан тақво қилиб, ях­ши­ликлар қилган ва тўғри сўзлаганлар ундай эмас. Тер­ми­зий ривояти

* إِنَّ الْحَلِف مَنْفَقَةٌ لِلسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ لِلْكَسْبِ. (رواه الشيخان)

1. Албатта, қасам молнинг бозорини чаққон қилиб, қасбингизни ҳалокатга элтади. Икки шайх ривояти.

* إِنَّ مِنْ أَبَرّ الْبِرِّ أَنْ يَصِلَ الرَّجُلُ أَهْلَ وُدِّ أَبِيهِ بَعْدَ أَنْ يُوَلِّىَ. (رواه البخاري ومسلم عن المغيرة)

1. Киши отаси ўлимидан кейин унинг дўстлари билан алоқа ришталарини узмасдан давом эттириши яхшиликларнинг энг яхшисидир. Муғийра (розияллоҳу анҳу)дан Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ كَذِبًا عَلَيَّ لَيْسَ كَكَذِبٍ عَلَى أَحَدٍ، مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ. (رواه البخاري ومسلم عن المغيرة)

1. Менга нисбатан ёлғон ишлатиш бир кишига ёл­ғон ишлатиш каби эмас. Кимки менга нисбатан ёлғон ишлатса, жойини дўзахдан танлаб қўяверсин. Муғийра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرًا، وَإِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لحكْمَةً. (رواه البخاري)

1. Албатта, нутқларнинг баъзисида сеҳр бор. Айрим шеърларда эса ҳикмат бор. Бухорий ривояти.

* إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللهِ مَنْ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللهِ لأَبَرَّهُ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Албатта, Аллоҳнинг шундай бандалари борки, агар улар Аллоҳга қасам ичса, у рўёбга чиқаради. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلاَمِ النُّبُوَّةِ الأُولَى «إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ». (رواه البخاري)

1. Аввалги пайғамбарлар каломидан одамлар­га етган гаплардан бири «Агар уял­масанг, хоҳ­лаган ишингни бажаравер» калимасидир. Бухорий ривояти.

* إِنَّ هَذِهِ النَّارَ إِنَّمَا هِيَ عَدُوٌّ لَكُمْ، فَإِذَا نِمْتُمْ فَأَطْفِئُوهَا عَنْكُمْ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي موسى)

1. Албатта, бу олов сизларнинг душманингиздир. Агар ухлайдиган бўлсангиз, уни ўчиринглар. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ وَرَسُولَهُ حَرَّمَا بَيْعَ الْخَمْرِ، وَالْمَيْتَةِ، وَالْخِنْزِيرِ، وَالأَصْنَامِ. (رواه البخاري ومسلم عن جابر)

1. Албатта, Аллоҳ ва Расули ароқ, ўлимтик ҳайвон гўшти, чўчқа ва бутларни сотишни ҳаром қилди. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ من أَخْلاَقِ الْمُؤْمِنِ قوَّةً فِي دِينٍ، وَحَزْمًا فِي لِينٍ، وَإِيْمَانًا فِي يَقِينٍ، وَحِرْصًا فِي عِلْمٍ، وَشَفَقة فِي مِقَةٍ وَحِلْمًا فِي عِلْمٍ، وَقَصْدًا فِي غنى، وَتَجَمُّلاً فِي فَاقَةٍ، وَتَحَرُّجًا عَنْ طَمَعٍ، وَكَسْبًا في حَلاَلٍ، وَبِرًّا فِي اسْتِقَامَةٍ، وَنَشَاطًا فِي هُدًى وَنَهْيًا عَنْ شَهْوَة، وَرَحْمَةً لِلْمَجْهُودِ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْ عِبَادِ اللهِ لاَ يَحِيفُ عَلَى مَنْ يُبْغضُ، وَلاَ يَأْثَمُ فِي مَنْ يُحِبُّ وَلاَ يُضَيِّعُ مَا اسْتُوْدِعَ، وَلاَ يَحْسُدُ وَلاَ يَطْعَنُ وَلاَ يَلْعَنُ، وَيَعْتَرِفُ بِالْحَقِّ، وَإِنْ لَمْ يُشْهَدْ عَلَيْهِ، وَلاَ يَتَنَابَزُ بِالاْلْقَابِ، فِي الصَّلاَةِ مُتَخَشِّعًا، إِلَى الزَّكَاةِ مُسْرِعًا، فِي الزَّلاَزِلِ وَقُورًا، فِي الرَّخَاءِ شَكُورًا. قَانِعًا بِالَّذِى لَهُ، لاَ يَدَّعِى مَا لَيْسَ لَهُ، وَلاَ يُجْمِعُ فِي الْغَيْظِ، وَلاَ يَغْلِبُهُ الشُّحُّ عَنْ مَعْرُوفٍ يُرِيدُهُ. يُخَالِطُ النَّاسَ كَىْ يَعْلَم، وَيُنَاطِقُهُمْ كَىْ يَفْهَمَ. وَإِنْ ظُلِمَ وَبُغِىَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَكُونَ الرَّحْمَنُ هُوَ الَّذِى يَنْتَصِرُ لَهُ. (رواه الحكيم عن جندب)

1. Динида қувватли бўлиш, мулойимлигида собитлик, қатъий ишонч, илмга интилувчанлик, бойликда ўртачалик, тамадан йироқ бўлиш, ҳалолдан касб қилиш, истиқомати яхши, ҳидоятда фаоллик, шаҳватдан ўзини қайтариш, қийналганларга раҳмли бўлиш мўминнинг аҳлоқларидандир. Аллоҳнинг шун­дай мўмин бандалари борки, ғазаб қилган кишиларга зулм қилмайди, яхши кўрган кишиси сабабли ёмонлик этмайди, омонатга берилган нарсага хиёнат қилмайди, ҳасад, таъна қилувчи ва лаънат айтувчи бўлмайди. Агар шоҳиди бўлмаса ҳам, ҳақни эътироф қилади, лақаб тўқимайди, намозида хушули бўлади, закот беришга шошилади, танглик ҳолатларда виқорли, кенг-мўлчилик­да шукр айтувчи, ўзида борига қаноат этиб, ўзида йўқ нарсани даъво этмайди, ғазаби келганда қасдлашмайди, яхшилик қилишни хоҳлаб турганда бахиллиги ғолиб келмайди, одамлардан ўрганиш учун улар билан муносабатга киришади, англашлари учун сўзлайди. Агар зулм ва жабр қилинса, сабр қилади, ҳатто Раҳмон сифатли Зот унга ёрдам бергунча. Жундуб (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* إِنَّ للهَ تَعَالَى مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى وَكُلّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مًسَمًّى. (رواه الشيخان عن أسامة بن زيد)

1. Аллоҳнинг олган нарсаси ҳам, берган нарсаси ҳам Ўзиники. Унинг ҳузурида барча нарсалар маълум муддат ила белгилаб қў­йилгандир. Усома ибн Зайд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухо­рий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ تَعَالَى وَكَّلَ بِالرَّحِمِ مَلَكًا يَقُولُ: أَيْ رَبِّ نُطْفَةٌ، أَيْ رَبِّ عَلَقَةٌ أَيْ رَبِّ مُضْغَةٌ. فَإِذَا أَرَادَ اللهُ تَعَالى أَنْ يَقِضِىَ خَلْقَهَا قَالَ: أَيْ رَبِّ شَقِيٌّ أَمْ سَعِيدٌ؟ ذَكَرٌ أَوْ أُنْثَى؟ فَمَا الرِّزْقُ؟ وَمَا الأجَلُ؟ فَيُكْتَبُ كَذَلِكَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ. (رواه البخاري ومسلم عن أنس)

1. Албатта, Аллоҳ таоло бачадонга бир фариштани вакил қилади. У: «Ё Рабб, нутфа бўлди, ё Рабб, лахта қон бўлди, ё Рабб, бир тишлам гўшт бўлди», дейди. Агар Аллоҳ уни халқ этишни ирода қилса, у вакил: «Ё Рабб! Бахтлими ёки бахтсизми? Ўғилми ё қизми? Чиройлими ёки хунукми? Ризқи қандай? Ажали-чи?» дейди. Мана шу каби жиҳатлар онаси қорнидалигидаёқ ёзиб-битиб қўйилади. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِنَّ اللهَ لاَ يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ الْعِبَادِ، وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ، حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عالِمًا، اتَّخَذَ النَّاسُ رُؤَساءَ جُهَّالاً فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1. Албатта, Аллоҳ таоло илмни бандалари (қалбидан) бир тортишда суғуриб олмайди. Лекин унга уламоларни вафот эттириш ила барҳам беради. Ҳатто олим­лар қолмайди. Одамлар эса жоҳиллардан бошлиқ қилиб олишади. Кейин ўша жоҳиллардан бирон нарса сўралса, илмсиз ҳолда фатво берадилар. Бу билан ўзлари ҳам адашади, ўзгаларни ҳам адаштиришади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْعِطَاسَ: وَيَكْرَهُ التَّثَاؤُبَ، فَإِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ وَحَمِدَ اللَّهَ كَانَ حَقًّا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ سَمِعَهُ أَنْ يَقُولَ لَهُ (يَرْحَمُكَ اللَّهُ) أَمَّا التَّثَاؤُبُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا تَثَاءَبَ ضَحِكَ مِنْهُ الشَّيْطَانُ. (رواه البخاري)

1. Албатта, Аллоҳ таоло акса уришни яхши кўради, эснашни эса ёмон. Агар сизлардан бирингиз акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтса, ҳар бир эшитган мусулмон зимма­сида «Ярҳамукаллоҳ», деб айтиш мажбурияти бўлади. Аммо эснаш шайтондандир. Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қодир бўлгунича ўзидан қайтарсин. Чунки сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, шайтон ундан кулади. Бухорий ривояти.

* أَنَا سَيِّدُ وَلَدِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ فَخْرَ، وَبِيَدِى لِوَاءُ الْحَمْدِ وَلاَ فَخْر، وَما مِنْ نِبِىٍّ يَوْمِئِذ: آدَمَ فَمَنْ سِوَاهُ إِلاَّ تَحْتَ لِوَائِى وَأَنَا أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الأرْضُ وَلاَ فَخْرَ، وَأَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ، وَأَوَّلُ مُشَفَّعٍ وَلاَ فَخْرَ. (رواه أحمد عن أبي سعيد الخدري)

1. Мен қиёмат куни Одам болаларининг саййидиман. Бунда фахрланиш йўқ. Ана шу кун пайғамбарларнинг бирортаси қолмасдан, яъни Одам ва у зотдан кейинги барчалари менинг байроғим остида бўлишади. Мен ерни биринчи бўлиб ёриб чиқувчи киши­дирман. Бунда фахрланиш йўқ. Ва мен биринчи шафоат бўлувчи ва биринчи шафоат қилувчидирман. Бунда ҳам фахрланиш йўқ. Абу Саид Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* إِنَّمَا الأمَلُ رَحْمَةٌ مِنَ اللهِ لأمَّتِى، لَوْلاَ الأمَلُ مَا أَرْضَعَتْ أمٌّ وَلَدًا وَلاَ غَرَسَ غَارِس شَجَرًا. (رواه الديلمي وغيره)

1. Албатта, орзу Аллоҳдан умматим учун раҳматдир. Агар орзу бўлмаганида, она фарзандини эмизмас ва боғбон дарахт экмас эди. Дайламий ва бошқалар ривояти.

* إنَّمَا يَعْرِفُ الْفَضْلَ لأهْلِ الفَضْلِ ذو الفَضْلِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ)

1. Албатта, фазл эгалари фазл аҳлидаги фазилатни билишади. Дайламий ривояти.

* انْتَظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللهِ عِبَادَةٌ، وَمَنْ رَضِىَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِىَ اللهُ تَعَالى عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ. (رواه ابن أبي الدنيا)

374. Аллоҳдан очиқлик (рўшнолик) келишини кутиш ҳам ибодатдир. Кимки озгина ризққа рози бўлса, Аллоҳ ҳам унинг қилган озгина амалидан рози бўлади.  Ибн Абу Дунё ривояти.

* انْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْكُمْ، وَلاَ تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَكُمْ فَهُوَ أَجْدَرُ أَنْ لاَ تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ. (رواه ابن ماجه)

1. Ўзингиздан паст даражадаги кишига қаранглар. Аммо ўзингиздаги юқори даражадаги одамга қараманг­лар. Ана шундай қилишингиз Аллоҳнинг сизга берган неъматини паст санамаслигингиз учун яхшидир. Ибн Можа ривояти.

* انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا، أَوْ مَظْلُومًا، قِيلَ كَيْفَ أَنْصُرُهُ ظَالِمًا؟ قَالَ تَحْجزُهُ وَتَرُدُّهُ عَنِ الظُّلْمِ فَإِنَّ ذَلِكَ نَصْرُهُ. (رواه البخاري)

376. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Би­родаринг золим ёки мазлум бўлсин, унга ёрдам бер», деганларида, қандай қилиб золимга ёрдам бераман, дейил­ди. Шунда у зот (алайҳиссалом): «Зулмини даф қилиб, монелик қилишинг ана шу ёрдамдир», дедилар.  Бухорий ривояти.

* أَهْلُ الْجَنَّةِ مَنْ مَلأ الله تعالى أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ عليه خَيْرًا وَهُوَ يَسْمَعُ، وَأَهْلُ النَّارِ مَنْ مَلأَ الله أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ عليه شَرًّا وَهُوَ يَسْمَعُ. (رواه ابن ماجه عن ابن عباس)

377. Аллоҳ қулоғига инсонларни яхшилик ила мақ­ташини эшиттириш орқали тўлдирган киши жаннат аҳлидир. Аллоҳ қулоғига инсонларни ёмонлик ила мақташини эшиттириш орқали тўлдирган киши дўзах аҳлидир. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан.  Ибн Мо­жа ривояти.

* أَوَّلُ مَا يُقْضَى بَيْنَ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي الدِّمَاءِ. (رواه الشيخان)

1. Қиёмат куни одамлар орасида биринчи бўлиб ҳукм қилинадиган масала қон хусусидадир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى إِبْرَاهِيمَ، يَا خَلِيلِى حَسِّنْ خُلُقَكَ، وَلَوْ مَعَ الْكُفَّارِ، تَدْخُلُ مَدَاخِلَ الأبْرَارِ، فَإِنَّ كَلِمَتِى سَبَقَتْ لِمَنْ حَسَّنَ خُلْقَهُ: أَنْ أُظِلّهُ فِي ظِلِّ عَرْشِى، وَأَنْ أُسْكِنَهُ حَظِيرَةَ قدْسِى، وَأَنْ ادْنِيَهُ مِنْ جِوَارِى. (رواه الحكيم عن أبي هريرة)

1. Аллоҳ таоло Иброҳим (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб: «Ё халилим, кофирлар билан бўлса ҳам, хулқингизни чиройли қилинг, ана шунда яхшилар кирадиган жой (жаннат)га кирасиз. Чунки хулқи чиройли бўлганларга Менинг сўзим олдиндан айтилган. Яъни, Аршим соясида соя­лантириш, жаннатдан жой бериш ва ёнимга яқинлашти­риш. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى دَاوُدَ: أَنْ قُلْ لِلظَّلَمَةِ لاَ يَذْكُرُونِى، فَإِنِّى أَذْكُرُ مَنْ يَذْكُرُنِى وَإِنَّ ذِكْرِى إِيَّاهُمْ أَنْ أَلْعَنَهُمْ. (رواه ابن عساكر عن ابن عباس)

1. Аллоҳ таоло Довуд (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб: «Золимлар Мени зикр қилмаслигини айтгин. Чунки Мени зикр қилган кишини Мен ҳам зикр қиламан. Золимларни зикр қилишим эса фақатгина уларни лаънатлашимдир», деди. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.

* أَوَّلُ مَسْجِدِ وُضِعَ فِي الأَرْضِ الْمَسجِدُ الْحَرَامُ ثُمَّ الْمَسجِدُ الأقْصَى. (رواه البخاري ومسلم عن أبي ذر)

1. Ерда юзида биринчи қурилган масжид Масжидул Ҳа­ромдир. Кейин эса Масжиди Ақсодир. Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللهِ تعالى وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ، وَإِنْ كان عَبْدًا حَبَشِيًّا، فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِي فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ تَمَسَّكُوا بِهَا، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الأُمُورِ فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ، وكلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ. (رواه أبو داود والترمذي)

1. Сизларга, Аллоҳга тақво этишингизни ва ҳабаший қул (бошлиқ) бўлса ҳам, унинг сўзини эшитиб, итоат этишингизни васият қиламан. Чунки ким мендан кейин яшаса, кўплаб ихтилофларни кўради. Ана шу пайтда менинг суннатимни ва тўғри йўлга етакловчи рошид халифалар суннатини лозим тутиб, маҳкам ушланглар. Ва уни озиқ тишларингиз ила қаттиқ тишланг­лар. Аммо ишларнинг янги пайдо бўлганидан сақланинглар. Чунки барча янги пайдо бўлган ишлар бидъатдир. Ҳар бир бидъат залолатдир. Ҳар бир залолат эса дўзахдир. Абу Довуд ва Термизий ривояти.

* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إلَى دَاوُدَ: مَا مِنْ عَبْد يَعْتَصِمُ بِى دُونَ خَلْقِى أَعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ، فَتَكِيدُهُ السَّمَوَاتُ بِمَنْ فِيهَا إلا جَعَلْتُ لَهُ مِنْ بَيْنِ ذَلِكَ مَخْرَجًا، وَمَا مِنْ عَبْدٍ يَعْتَصِمُ بَمَخْلُوقٍ دُونِى، أعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ إِلاّ قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاءِ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَأَرْسَخْتُ الهَوَى مِنْ تَحْتِ قَدَمَيْهِ وَمَا مِنْ عَبْدٍ يُطِيعُنِى إِلاَّ وَأَنَا مُعْطِهِ قَبْلَ أَنْ يَسْأَلَنِى، وَغَافِرٌ لَهُ قَبْلَ أَنْ يَسْتَغْفِرَنِى. (رواه ابن عساكر)

1. Аллоҳ таоло Довуд (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб, деди: «Бирор банда халқимни қўйиб, Мени маҳкам ушласа, Мен уни ниятидан биламан. Агар осмонлар ва улардаги нарсалар ёмонликни хоҳласа ҳам, Мен улар орасидан қутулиш йўлларини қилиб қўяман. Қайси бир банда Мени қўйиб, махлуқларимдан бирортасини маҳкам тутса, Мен уни ниятидан биламан ва олдидаги осмон сабабларини узиб, қадами остидан талаб қилган нарсаларига етувчи йўлни тўсиб қўяман. Қайси бир банда Менга итоат қилса, Мен унга сўрашидан аввал ато этаман ва истиғфор айтишидан олдин гуноҳларини кечираман». Ибн Асокир ривояти.

* أَوَّلُ زُمْرَةٍ تَدْخُلُ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَالَّذِينَ عَلَى آثَارِهِمْ كَأَشَدِّ كَوْكَبٍ دُرِّيٍّ فِي السَّمَاءِ إِضَاءَةً، قُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ لاَ اختِلاَفَ بَيْنَهُمْ ولاَ تَبَاغُضَ وَلاَ تَحَاسُدَ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Жаннатга кирувчи аввалги жамоа Бадр кечасидаги (тўлин) ойга ўхшайди. Уларнинг излари нур таратиш жиҳатидан осмондаги дур юлдузидан ҳам кучлидир. Қалблари бир кишининг қалбига ўхшаб, ораларида на ихтилоф, на ғазаб ва на ҳасад бор. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَلاَ أُنَبِّئُِكُمْ بِأَفْضَلَ مِنْ دَرَجَةِ الصِّيَامِ وَالصَّلاَةِ وَالصَّدَقَةِ؟ قَالُوا: بَلَى قَالَ: إِصْلاَحُ ذَاتِ الْبَيْنِ، فَإِنَّ فَسَادَ ذَاتِ الْبَيْنِ هِىَ الْحَالِقَةُ. (رواه المنذرى)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) «Сиз­ларга рўза, намоз ва садақанинг даражасидан ҳам афзалроқ нарса хабарини берайми?» деганларида, са­ҳобалар: «Ҳа», дейишди. Шунда у зот (алайҳиссалом): «Кишилар орасини ислоҳ қилишдир. Чунки одамлар орасини фасод қилиш ҳалокатдир», дедилар. Мунзирий ривояти.

أَلاَ أُحَدِّثَكُمْ بِمَا يُدْخِلُكُمُ الْجَنَّةَ: ضَرْبٌ بِالسَّيْفِ، وَإِكْرَامُ الضَّيْفِ، وَاهْتِمَامٌ بِمَوَاقِيتِ الصَّلاَةِ، وَإِسْبَاغُ الطُّهُورِ فِي اللَّيْلَةِ الْقَرَّةِ، وَإِطْعَامُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ. (رواه ابن عساكر)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сизларга жаннатга киритадиган амалларни айтиб берайми? Булар: қилич билан уришиш, меҳмонни ҳурмат қилиш, намоз вақтига аҳамият бериш, совуқ кечада таҳоратни етук қилиш ва яхши кўрган таомни тарқатишдир», дедилар. Ибн Асокир ривояти.

* أَلاَ أخْبِرُكمْ بِأَيْسَرِ الْعِبَادَةِ وَأَهْوَنِهَا عَلَى الْبَدَنِ، الصَّمْتُ وَحُسْنُ الْخُلْقِ. (رواه ابن أبي الدنيا عن صفوان بن سليم)

1. Расулуллоҳ (алайҳиссалом): «Сизларга ибодатнинг осони ва баданга енгил бўлгани ҳақида хабар бе­райми? У сукут қилиб юриш ва чиройли хулқли бў­лиш», дедилар. Сафвон ибн Салим (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* أَلاَ اخْبِرُكمْ بِشَيْءٍ إِذَا نَزَلَ بِرَجُلِ مِنْكُمْ كَرْبٌ أَوْ بَلاَءٌ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا دَعَا بِهِ فَيُفَرَّجُ عَنْهُ: دُعَاءُ ذِى النُّونِ «لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ». (رواه الحاكم)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: «Сизлардан бирингизга дунё ишларидан машаққат ёки бало тушганда, ундан ўша балони аритувчи дуо хабарини берайми? У: “Ла илаҳа илла анта субҳанака инний кунту миназ золимин”, деб айтган Зуннун (Юнус алайҳиссалом) дуоларидир». Ҳоким ривояти.

أَلاَ أَدُلّكمْ عَلَى أَشَدِّكمْ؟ أَمْلَكُكمْ لِنَفْسِهِ عِنْدَ الْغَضَبِ. (رواه الطبراني عن أنس)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) мар­ҳамат қилдилар: “Сизларнинг кучлиларингиз кимли­ги­ни айтайми? У ғазаби келганда ўзини бошқа­ра ола­диган кишидир”. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* أَلاَ أَرْقِيكَ بِرُقْيَةٍ رقَانِي بِهَا جِبْرَائِيلُ، تَقُولُ: «بِسْمِ اللهِ أَرْقِيكَ وَاللهُ يَشْفِيكَ مِنْ كُلِّ دَاءٍ يَأْتِيكَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ» تَرْقِى بِهَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ. (رواه الحاكم)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Жаброил (алайҳиссалом) менга дам солганлари каби сенга ҳам дам солайми?” Сен: «Бисмиллаҳи арқийка валлоҳу яшфийка мин кулли даин яътийка мин шаррин наффасати фил ъуқоди ва мин шарри ҳасидин иза ҳасад» (Аллоҳнинг исми ила сенга дам соламан. Аллоҳ сенга келувчи барча дарддан, тугунларга дам солувчилар ёмонлигидан ва ҳасад қилаётган ҳасадгўйнинг ёмонлигидан шифо берсин), деб уч марта айтиб дам соласан, дедилар. Ҳоким ривояти.

* أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلاَمًا إِذَا قُلْتَهُ أَذْهَبَ اللهُ تَعَالى هَمَّكَ، وَقَضَى عَنْكَ دَيْنَكَ قُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ وَإِذَا أَمْسَيْتَ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ وَالْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وَقَهْرِ الرِّجَالِ». (رواه أبو داود)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Агар уни айт­санг, Аллоҳ ғамингни кетказиб, қарзингдан халос этти­ради. Тонг оттирганингда ва кечлатганингда: “Аллоҳумма инний аъузу бика минал ҳамми вал ҳазани ва аъузу бика минал ъажзи вал касали ва аъузу бика минал жубни вал бухли ва аъузу бика мин ғолабатит дайни ва қоҳрир рижал” (Ё Аллоҳ, Сенинг номинг ила ғамдан, хафаликдан, ожизликдан, дангасаликдан, қўрқоқликдан, бахилликдан, қарз ғолиб келишидан ва кишиларнинг қаҳридан паноҳ тилайман), деб айт”, дедилар». Абу Довуд ривояти.

* أَلاَ تَسْمَعُونَ: إِنَّ اللهَ لاَ يُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا (وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْيَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذّبُ بِبُكَاء أَهْلِهِ عَلَيْهِ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Эшитмадингларми? Албатта, Аллоҳ таоло кўз ёши ва қалб хафалиги учун азобламайди. Лекин мана бунинг учун азоблайди ёки раҳм қилади деб, тилларига ишора этдилар. Албатта, маййит аҳли унга йиғлагани сабабли азобланади». Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ، مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْرًا يُعَلِّمُهُنَّ إِيَّاهُ، ثُمَّ لاَ يُنْسِهِ أَبَدًا قُلْ: «اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيفٌ فَقَوِّ فِى رِضَاكَ ضَعْفِى، وَخُذْ إِلَى الْخَيْرِ بِنَاصِيَتِى، وَاجْعَلِ الإسْلاَمَ مُنْتَهَى رِضَاىَ، اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيف فَقَوِّنِى، وَإِنِّى ذَلِيلٌ فَأَعِزَّنِى، وَإِنِّى فَقِيرٌ فَارْزُقْنِى، وَاكْفِنِى بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأَغْنِنِى بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ». (رواه الحاكم)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Аллоҳ кимга яхшиликни ирода қилса, ўша калималарни ўргатади. Бу калималар: «Аллоҳумма инний заъифун фақавви фи ризока заъфий ва хуз илал хойри биносиятий важъалил ислама мунтаҳа ризоя. Аллоҳумма инний заъифун фақаввиний ва инний залилун фа аъиззаний ва инний фақирун фарзуқний вакфиний биҳалалика ъан ҳаромика ва ағниний би фазлика ъамман сивака»дир.

Яъни: «Ё Аллоҳ, мен заифдирман, заифлигимни ризолигинг ичида кучлантиргин. Пешонамни яхшиликка бургин. Исломни розилигимнинг ниҳоясида қилгин. Ё Аллоҳ, мен заифман, менга куч бағишла. Мен хўрлангандирман, мени азиз қилгин, мен камбағалдирман, мени ризқлантиргин. Ҳалолинг ила ҳаром аралаштирмай ме­ни кифоя эт. Фазлинг ила Ўзингдан бошқалардан беҳожат қил».  Ҳоким ривояти.

* أَلاَ أُنَبِّئِكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ، الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَلِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي بكرة)

1. Сизларга энг катта – кабира гуноҳлар хабарини берайми? Улар Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўз айтишдир. Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالْغِيبَةَ، فَإِنَّ الْغِيْبَةَ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا، إِنَّ الرَّجُلَ قَدْ يَزْنِي وَيَتُوبُ، فَيَتُوبُ اللهُ عَلَيْهِ وَإِنَّ صَاحِبَ الْغِيْبَةِ لاَ يَغْفِرُ اللهُ تَعَالى لَهُ حَتى يَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ. (رواه أبو الشيخ عن جابر)

1. Ғийбатдан четланинглар, чунки ғийбат зинодан ҳам қаттиқроқдир. Албатта, киши зино қилиб қўйиб, тавба қилса, Аллоҳ унинг тавбасини қабул этади. Ғийбат қилган кишини эса то ғийбат қилинган киши кечирмагунча Аллоҳ ҳам уни кечирмайди. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.

إِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ مُجَانِب لِلإيْمَانِ. (رواه أحمد)

1. Ёлғондан сақланинглар, чунки ёлғон имондан йи­роқлатувчидир. Аҳмад ривояти.

إِيَّاكُمْ وَالزِّنَا فَإِنَّ فِيهِ أرْبَعَ خِصَالٍ: يُذْهِبُ الْبَهَاءَ عَنِ الْوَجْهِ، وَيَقْطَعُ الرِّزْقَ، وَيُسْخِطُ الرَّحْمَنَ، وَيُوجِبُ الْخُلودَ فِي النَّارِ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)

1. Зинодан сақланинглар, чунки унда тўртта ёмон хусусият бордир. 1. Юздан ҳуснни кетказади. 2. Ризқни кесади. 3. Раҳмонни ғазаблантиради. 4. (Ҳалол ҳисобла­са) дўзахда абадий қолишни вожиб қилади. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالْكِبْرَ، فَإِنَّ إِبْلِيسَ حَمَلَهُ الْكِبْرُ عَلَى أَنْ لاَ يَسْجُدَ لآدَمَ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحِرْصَ، فَإِنَّ آدَمَ حَملَه الْحِرْص عَلَى أَنْ أَكَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحَسَدَ، فَإنَّ ابْنَىْ آدَمَ إِنَّمَا قَتَلَ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ حَسَدًا، فَهُنَّ أَصْلُ كلِّ خَطِيئَةٍ. (رواه ابن عساكر عن ابن مسعود)

1. Кибрдан сақланинглар, чунки кибр иблисни Одам (алайҳиссалом)га сажда қилмасликка ундади. Ҳирс­дан четланинглар, чунки ҳирс Одамни дарахт (ме­ва­си)­дан ейишга ундади. Ҳасаддан сақланинглар, чунки ҳасад Одамнинг икки боласидан бирини шеригини ўлдиришга ундади. Мана шу ёмон хусусиятлар барча хатолар аслидир. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالتَّعَمُّقَ فِي الدِّيْنِ، فَإِنَّ اللهَ تَعالىَ قَدْ جَعَلَهُ سَهْلاً فَخُذُوا مِنهُ ما تُطِيقُونَ، وَإِنَّ اللهَ تَعَالى يُحِبُّ مَا دَامَ مِنْ عَمَلٍ صَالِحٍ وَإِنْ كَانَ يَسِيرًا. (رواه أبو القاسم)

1. Динда чуқурлашиб ғулувга кетишдан сақланинг­лар. Чунки Аллоҳ таоло уни осон қилган. Сизлар эса ундан тоқатингиз етганича олинг. Албатта, Аллоҳ таоло модомики амали солиҳ бўлса, оз бўлса ҳам яхши кўраверади. Абул Қосим ривояти.

* أَيُّمَا امْرَأَةٍ مَاتَتْ وَزَوْجُهَا رَاضٍ عَنْهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه الترمذي)

1. Қайси бир хотин вафот этса ва эри ундан рози бўлса, жаннатга киради. Термизий ривояти.

* أَيُّمَا امْرَأَةٍ زَادَتْ فِي رَأْسِهَا شَعْرًا لَيْسَ مِنْهُ فَإِنَّهُ زُورٌ تَزِيدُ فِيهِ. (رواه النسائي)

1. Қайси хотин ўзида йўқ сочни бошида зиёда қил­са, ўша ёлғондир. Бу билан ўша ёлғонни оширибди. Насоий ривояти.

* أَيُّمَا مُسْلِمٍ كَسَا مُسْلِمًا ثَوْبًا عَلَى عُرْيٍ كَسَاهُ اللهُ تعالى مِنْ خُضْرِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ أَطْعَمَ مُسْلِمًا عَلَى جُوعٍ أَطْعَمَهُ اللهُ يوم القيامة مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ سَقَى مُسْلِمًا عَلَى ظَمَإٍ سَقَاهُ اللهُ تَعَالى يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ. (رواه مسلم عن أبي سعيد)

1. Қайси мусулмон бошқа яланғоч мусулмонга ки­йим кийдирса, Аллоҳ таоло жаннатда унга яшил ки­йим кийдиради. Қайси мусулмон бошқа мусулмонни оч қолганида таомлантирса, Аллоҳ уни жаннат меваларидан таомлантиради. Қайси мусулмон бошқа мусулмонни чанқаганида сув билан сийласа, Аллоҳ таоло қиёмат куни уни идишлари муҳрланган май билан сийлайди. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* أيُّمَا امْرَأةٍ مَاتَ لَهَا ثَلاَثَةٌ مِنَ الوَلَدِ كُنَّ لَهَا حِجَابًا مِنَ النَّارِ. (رَوَاهُ البُخَارِيُّ عَنْ أبِي سَعِيدٍ)

1. Қайси хотиннинг уч фарзанди вафот этса, ўша вафот этган фарзандлари унинг учун дўзахдан тўсиқ бўлади. Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ри­вояти.

* أَيُّمَا امْرَأَةٍ خَرَجَتْ مِن بَيْتِهَا بِغَيْرِ إذْنِ زَوْجِهَا كَانَتْ فِي سُخْطِ اللهِ تَعَالَى حَتى تَرْجِعَ إِلَى بَيْتِهَا أَوْيَرْضَى عَنْهَا زَوْجُهَا. (رواه الخطيب)

1. Қайси хотин эри рухсатисиз уйидан чиқса, токи уйига қайтгунича ёки эри ундан рози бўлгунича Аллоҳ­нинг ғазабида бўлади. Хатиб ривояти.

* أَىُّ عَبْد زَارَ أَخًا لَهُ فِي اللهِ نُودِىَ أَنْ طِبْتَ، وَطَابَتْ لَكَ الْجَنّةُ، وَيَقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: عَبْدِى زَارَنِى، عَلَىَّ قِرَاهُ، وَلَنْ أَرْضَى لِعَبْدِى بِقِرًى دُونَ الْجَنَّةِ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)

1. Қайси банда Аллоҳ йўлидаги биродарини зиёрат этса, унга: «Маза қилдинг, жаннат сенга мазали бўлди», деб нидо қилинади. Аллоҳ таоло: «Бандам Мени зиёрат этди, меҳмон қилиш Менинг зиммамда. Мен унга жаннатдан бошқа меҳмондўстликка рози бўлмайман», дейди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* أَيُّمَا رَجُلٍ آتَاهُ اللهُ عِلْمًا فَكَتَمَهُ، ألْجَمَهُ الله يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ. (رواه الطبراني)

1. Қайси киши Аллоҳ ато қилган илмни беркитса, Аллоҳ таоло уни қиёмат куни оловдан бўлган юган ила юганлайди. Табароний ривояти.

* الأَرْوَاحُ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ فَمَا تَعَارَفَ مِنْهَا ائْتَلَفَ، وَمَا تَنَاكَرَ مِنْهَا اخْتَلَفَ. (رواه البخاري عن عائشة)

1. Руҳлар – тўпланган аскарлардир. Руҳоният оламида танишганлари бу дунёда ҳам улфат бўлишади. Бир-бирларини инкор қилганлар бу дунёда ҳам бирла­ша олмайди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ривояти.

* الإقْتِصَادُ فِي النَّفَقَةِ نِصْفُ الْمَعِيشَةِ وَالتَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ وَحُسْنُ السُّؤَالِ نِصْفُ الْعِلْمِ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Нафақадаги тежамкорлик яшашнинг ярмидир. Инсонларга дўстона муносабатда бўлиш ақлнинг ярмидир. Чиройли савол бериш илмнинг ярмидир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* الإيْمَانُ: أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسلِهِ، وَالْيَوْمِ الآخِرِ، وَتٌؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ. (رواه مسلم عن عمر)

1. Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, элчиларига, охират кунига, қадарнинг яхшиси ва ёмонига ишониш имондир. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالدَّيْنَ، فَإِنَّهُ هَمٌ بِاللَّيْلِ، وَمَذَلةٌ بِالنَّهَارِ. (رواه البيهقي)

1. Қарздан сақланинглар, чунки у кечаси ғам, кундузи эса хўрликдир. Байҳақий ривояти.

* يَأَيُّهَا النَّاسُ ارْبَعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ، إِنَّكُمْ لاَ تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلاَ غَائِبًا، إِنَّكُمْ تَدْعُونَ سَمِيعًا قَرِيبًا، وَهُوَ مَعَكُمْ (قاله فى سفر وكانوا يجهرون بالتكبير). (رواه البخاري ومسلم عن أبي موسى)

1. Эй инсонлар, жонингизни қийнаманг. Чунки сизлар кар ёки бу ерда йўқ Зотга дуо қилмаяпсизлар. Зеро, У Зот сизлар билан биргадир. Албатта, У эшитувчи ва яқин Зотдир. [Буни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сафарда саҳобалар такбирни баланд овозда айтишганида зикр этганлар]. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالْبَوْلَ فِي الْمَقَابِرِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْبَرَصَ. (رواه الديلمي)

1. Қабрларга пешоб қилишдан сақланинглар. Чун­ки у песликни келтириб чиқаради. Дайламий ривояти.

* الإيْمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ، وَقَوْلٌ بِاللِّسَانِ، وَعَمَلٌ بالأرْكَانِ. (رواه الطبراني)

1. Имон қалб билан таниб, тил ила айтиб, рукнларга амал қилиш биландир. Табароний ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْحَدِيثِ، وَلاَ تَجَسَّسُوا، وَلاَ تَحَسَّسُوا، وَلاَ تَنَافَسُوا، وَلاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَبَاغَضُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Гумондан йироқ бўлинглар. Чунки гумон сўзларнинг энг ёмонидир. Жосуслик, ҳийла, кўра олмас­лик, ҳасад, ғазаб ва душманлик қилманглар. Эй Аллоҳ­нинг бандалари, ўзаро биродар бўлинглар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ. (رواه الديلمي)

1. Узр айтиладиган ишлардан четланинглар. Дайла­мий ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالطَّمَعَ، فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحاضِرُ. (رواه الطبراني)

1. Тамадан йироқ бўлинглар, чунки у камбағалликнинг нақд ўзгинасидир. Табароний ривояти.

* الإِيْمَانُ بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيْمَانِ. (رواه البخاري)

1. Имон олтмиш нечта бўлакдир. Ҳаё имоннинг ўша бўлакларидан биридир. Бухорий ривояти.

* الْحَيَاءُ لاَ يَأْتِى إِلاَّ بَخَيْرٍ. (رواه مسلم)

1. Ҳаё фақат яхшилик олиб келади. Муслим ривояти.

* أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّكُمْ مُنَفِّرُونَ، فَمَنْ صَلَّى بِالنَّاسِ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الْمَرِيضَ، وَالضَّعِيفَ، وَالْكَبِيرَ وَذَا الْحَاجَةِ. (رواه البخاري)

1. Эй инсонлар! Сизлар бездирувчисизлар. Қайси би­рингиз одамларга намоз ўқиб берса, енгил қилиб ўқисин. Чунки уларнинг ичида бемор, заиф, кекса ёшли ва ҳожатманд бордир. Бухорий ривояти.

* أَتَدْرُونَ مَنِ السَّابِقُونَ إِلَى ظِلِّ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ؟ الَّذِينَ إِذَا أُعْطُوا الْحَقَّ قَبِلُوهُ، وَإِذَا سُئِلُوهُ بَذَلُوهُ، وَحَكَمُوا لِلنَّاسِ كَحُكْمِهِمْ لأِنْفُسِهِمْ. (رواه أحمد)

1. Аллоҳ таолонинг соясига аввалгилардан бўлиб кирувчилар ким эканини биласизларми? Улар ҳақни қабул қиладилар, сўралган нарсани берадилар ва одамларга ўзларига ҳукм қилгандек ҳукм қиладилар. Аҳмад ривояти.

* اِدْرَءُوا الْحُدُودَ بِالشُّبُهَاتِ. (رواه أبو حنيفة)

1. Ҳадларни шубҳалар билан бекор қилинглар. Абу Ҳанифа ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالْبِطْنَةَ فِي الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ، فَإِنَّهَا مَفْسَدَةٌ لِلجِسْمِ تُورِثُ السَّقَمَ عَنِ الصَّلاَةِ، وَعَلَيْكُمْ بِالْقَصْدِ فِيهِمَا فَإِنَّهُ أَصْلَحُ لِلْجَسَدِ وَأَبْعَدُ مِنَ السَّرَفِ. (رواه البخاري)

1. Қоринни овқат ва ичимликлар ила тўлдиришдан йироқ бўлинглар. Чунки у жисмни фасод қилиб, намоздан тўсувчи касалликни мерос қолдиради. Сизлар ўртачасини қасд қилинглар, ана шу жасадга манфаатли бўлиб, ҳаддан ошишдан узоқдир. Бухорий ривояти.

* أَيُّهَا النَّاسُ، لاَ تَتَمَنَّوْا لِقَاءَ الْعَدُوِّ، وَسَلُوا اللهَ الْعَافِيَةَ فَإِذَا لَقِيتُمُوهُمْ فَاصْبِرُوا، وَاعْلَمُوا أَنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ ظِلاَلِ السُّيُوفِ، اللَّهُمَّ مُنْزِلَ الْكِتَابِ، وَمُجْرِيَ السَّحَابِ، وَهَازِمَ الأَحْزَابِ، اهْزِمْهُمْ وَانْصُرْنَا عَلَيْهِمْ. (رواه البخاري ومسلم عن عبد الله بن أبي أوفى)

1. Эй инсонлар! Душманга йўлиқишни орзу қил­манглар! Аллоҳдан ўша душманлардан офиятда қилишни сўранглар. Мабодо йўлиққудек бўлсангиз, сабр қилинг­лар. Билингларки, жаннат қиличлар соялари остида­дир. Ё Аллоҳ, китобларни туширувчи, булутларни юргизувчи, гуруҳларни енгувчи Зотсан, Ўзинг уларни енгиб, уларнинг зиёнига бизга нусрат бергин. Абдуллоҳ ибн Абу Авфо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ عَلَى الطُّرُقَاتِ، فَقَالُوا مَا لَنَا بُدٌّ، إِنَّمَا هِيَ مَجَالِسُنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا، قَالَ: فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجَالِسَ، فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهَا، قَالُوا، وَمَا حَقُّ الطَّرِيقِ؟ قَالَ: غَضُّ الْبَصَرِ، وَكَفُّ الأذَى، وَرَدُّ السَّلاَمِ، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْيٌ عَنِ الْمُنْكَرٍ. (رواه البخاري)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Йўллар (чети)да ўтиришдан сақланинглар”, деганларида, саҳобалар бунинг чораси йўқ, чунки биз у ерда ўтириб сўзлашамиз, дейишди. У зот (алайҳиссалом): «Ўтирмасликдан бошқа илож бўлмаса, унда йўл ҳақини адо этинглар», деганларида, саҳобалар: «Унда йўл ҳақи нима?» дейишди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Кўзни (номаҳрамларга тушишидан) тўсиш, озор беришдан ти­йилиш, саломга алик олиш, амри маъруф ва наҳйи мункар, яъни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариб туриш», дедилар. Бухорий ривояти.

* الْبَحْرُ هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ، وَالْحِلُّ مَيْتَتُهُ. (متفق عليه)

1. Денгиз суви пок бўлиб, унда ўлган (сув ҳайвони) ҳалолдир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْيَمِينُ عَلَى نِيَّةِ المُسْتَحْلِفِ. (رواه مسلم)

1. Қасам уни ичувчининг ниятига қараб бўлади. Муслим ривояти.

* إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوْ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ. (رواه البخاري ومسلم عن عمر بن الخطاب)

1. Албатта, амаллар ниятларга қараб бўлади. Ал­батта, ҳар бир кишига ният қилган нарсаси бўлади. Ким­нинг ҳиж­рати Аллоҳ ва Расули учун бўлса, унинг ҳижрати Аллоҳ ва Расули учундир. Кимнинг ҳижрати дунёга етишиш ёки бирор аёлга уйланиш бўлса, унинг ҳижрати ҳам ўша қилган ниятига қараб бўлибди. Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الإسْلاَمُ: أَنْ تَعْبُدَ اللهَ، وَلاَ تُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ، وَتُؤَدِّيَ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ، وَتُصُومَ رَمَضَانَ،وَتَحُجَّ الْبَيْتَ. (رواه الشيخان)

1. Ислом – Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмасдан ибодат этишинг, намозни қоим қилишинг, фарз закотни адо этишинг, Рамазон рўзасини тутишинг ва Байтуллоҳни ҳаж қилишингдир. Бухорий ва Муслим ри­вояти.

* الإِيمَانُ، أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَبِلِقَائِهِ، وَبِرُسُلِهِ، وَتُؤْمِنَ بِالْبَعْثِ الآخِرِ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Имон – Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, Унга йўлиқишга, элчиларига ва охират куни қайта тирилишга ишонишингдир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

الإِيْمَانُ: بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيْمَانِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Имон олтмиш нечта ҳам бўлакдир. Ҳаё ўша имон бўлакларидан биридир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

حرف الباء – БА ҲАРФИ (ب)

* بِسْمِ الله الرَّحمنِ الرَّحِيمِ مِنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللهِ وَرَسُولِهِ، إِلَى هِرَقْلَ عَظِيمِ الرُّومِ: سَلاَمٌ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى «أَمَّا بَعْدُ» فَإِنِّي أَدْعُوكَ بِدِعَايَةِ الإِسْلاَمِ أَسْلِمْ تَسْلَمْ، يُؤْتِكَ اللهُ أَجْرَكَ مَرَّتَيْنِ، وَإِنْ تَوَلَّيْتَ فَإِنَّ عَلَيْكَ إِثْمَ الأَرِيسِيِّينَ «وَيَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ: أَنْ لاَ نَعْبُدَ إِلاَّ اللهَ وَلاَ نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا، وَلاَ يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللهِ، فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ». (رواه البخاري ومسلم عن أبي سفيان)

1. Меҳрибон ва Раҳмли Аллоҳ номи билан (бошлайман) Аллоҳнинг элчиси Муҳаммад ибн Абдуллоҳдан Рум­нинг каттаси Ҳирақлга: Ҳидоятга эргашганларга салом! Аммо баъд: Мен сени Ислом тарғиботи ила чақираман. Му­сулмон бўл, саломат қоласан. Аллоҳ ажрингни икки марта беради. Агар юз ўгирсанг, арисийлар (яъни қўл остингдаги деҳқонлар) гуноҳи сенга бўлади. Эй аҳли китоблар, бизга ҳам, сизга ҳам баб-баравар бўлган бу сўзга келингиз – Ёл­ғиз Аллоҳ­гагина ибодат қилайлик, Унга ҳеч нарсани шерик қил­майлик ва Аллоҳни қўйиб, бир-бировларимизни худо қилиб олмайлик. Агар улар юз ўгирсалар, у ҳолда сизлар (эй мў­минлар), гувоҳ бў­линглар, биз – мусулмонлармиз, деб айтинг­лар. Абу Суфён (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* بَايِعُونِي عَلَى أَنْ لاَ تُشْرِكُوا بِاللهِ شَيْئًا، وَلاَ تَسْرِقُوا، وَلاَ تَزْنُوا، وَلاَ تَقْتُلُوا، أَوْلاَدَكُمْ، وَلاَ تَأْتُوا بِبُهْتَانٍ تَفْتَرُونَهُ بَيْنَ أَيْدِيكُمْ وَأَرْجُلِكُمْ، وَلاَ تَعْصُوا فِي مَعْرُوفٍ، فَمَنْ وَفى مِنْكُمْ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ، وَمَنْ أَصَابَ مِنْ ذَلِكَ شَيْئًا ثُمَّ سَتَرَهُ اللهُ فَهُوَ إِلَى اللهِ إِنْ شَاءَ عَفَا عَنْهُ، وَإِنْ شَاءَ عَاقَبَهُ. (رواه عبادة بن الصامت)

1. Аллоҳга бирор нарсани шерик билмасликка, ўғ­рилик этмасликка, зино қилмасликка, болаларингизни ўлдирмасликка, олдингизу ортингиздан бўҳтонли гап­ларни тўқиб олмасликка ва яхшиликда осий бўлмасликка менга байъат қилинглар. Ким энди ана шу байъатида вафодор бўлса, ажри Аллоҳнинг зиммасидадир. Аммо кимки ўша байъатидаги бирор нарсани содир қилса, кейин Аллоҳ уни сатр қилиб, ошкор этмаса, унинг иши Аллоҳга ҳаволадир. Агар хоҳласа, афв қилади, йўқса, азоблайди. Убода ибн Сомит ривояти.

* بَابَانِ مُعَجَّلاَنِ عُقُوبَتُهُمَا فِي الدُّنْيَا، الْبَغْىُ وَالْعُقُوقُ. (رواه الحاكم)

1. Икки нарса борки, уларнинг уқубати шу дунёдаёқ берилади. Биринчиси – бузғунчилик, боғийлик. Ик­кинчиси – ота-онага оқ бўлиш. Ҳоким ривояти.

* بَاكِرُوا فِي طَلَبِ الرِّزْقِ وَالْحوائجِ فَإِنَّ الْغُدُوَّ بَرَكَةٌ وَنَجَاحٌ. (رواه ابن عدي عن عائشة)

1. Ризқ ва эҳтиёжларингизни талаб қилишни эрталабдан бажаринглар, чунки тонгда баракот ва муваффақият бордир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Адий ривояти.

* بُعِثْتُ بِجَوَامِعِ الْكَلِمِ وَنُصِرْتُ بِالرُّعْبِ وَبَيْنَا أَنَا نَائِمٌ أُتِيتُ بِمَفَاتِيحِ خَزَائِنِ الأَرْضِ فَوُضِعَتْ فِي يَدِي. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Жамловчи сўзлар билан юборилдим. Душманга узоқ масофадан қўрқинч солиш ила қувватландим. Мен ухлаётган эдим, ер хазиналари калитлари берилиб, қўлимга қўйилди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* بَيْنَمَا كَلْبٌ يُطِيفُ بِرَكِيَّةٍ، كَادَ يَقْتُلُهُ الْعَطَشُ، إِذْ رَأَتْهُ بَغِيٌّ مِنْ بَغَايَا بَنِي إِسْرَائِيلَ، فَنَزَعَتْ مُوقَهَا، فَسْتَقَتْ لَهُ بِهِ فَسَقَتْهُ فَغُفِرَ لَهَا. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Ногаҳон бир ит қудуқ олдида айланиб юрар, чан­қоқлик эса уни ҳалок этишига оз қолган эди. Шу пайт Бани Исроилнинг фоҳишаларидан бири уни кўриб қолиб, маҳсисини ечди-да, унда сув олиб ҳалиги итни сув ила сийлади. Мана шу амали учун унинг гуноҳлари мағфират этилди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* بَرِّدُوا طَعَامَكُمْ يُبَارَكْ فِيهِ. (رواه ابن عدي)

1. Овқатларингизни совутиб енглар, шунда барака бўлади. Ибн Адий ривояти.

* بِرُّوا آبَاءَكُمْ تَبَرُّكُمْ أَبْنَاؤكُمْ، وَعِفُّوا عَنِ النِّسَاءِ تَعِفَّ نِسَاؤكُمْ وَمَنْ تنُصِّلَ إِلَيْهِ فَلَمْ يَقْبَلْ فَلَنْ يَرِدَ عَلَى الْحَوْضِ. (رواه الحاكم عن جابر)

1. Оталарингизга яхшилик қилинглар, шунда болаларингиз ҳам сизларга яхшилик қилишади. Аёлларга қарайверманг, шунда сизларнинг аёлингизга ҳам қаралмайди. Кимга узр айтилса-ю, у ўша узрни қабул этмаса, қиёмат куни ҳавзга тушмайди. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* بُنِيَ الإسْلاَمُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، وَإِقَامِ الصَّلاَةِ. وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ. وَحَجِّ البيت. وَصَوْمِ رَمَضَانَ. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1. Ислом беш нарса устига бино қилинган: «Ла илаҳа иллаллоҳу Муҳаммадур Росулуллоҳ» калимаси, намозни қоим қилиш, закот бериш, Байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Рамазон рўзасини тутиш. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* بَيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِي بِطَرِيقٍ، وَجَدَ غُصْنَ شَوْكٍ عَلَى الطَّرِيقِ فَأَخَذَهُ فَشَكَرَ اللهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1. Бир киши йўлда кетаётган эди, ногаҳон йўл ус­тида тиконли шохни кўриб, уни четга суриб қўйди. Аллоҳ унинг бу қилган ишидан рози бўлиб, гуноҳларини мағфират қилди. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* بَيْنَ الْعَبْدِ وَالْجَنَّةِ سَبْعُ عَقَبَاتٍ، أَهْوَنُهَا الْمَوْتُ، وَأَصْعَبُهَا الْوُقُوفُ بَيْنَ يَدَىِ اللهِ تَعَالَى، إِذَا تَعَلَّقَ الْمَظْلُومُونَ بِالظَّالِمِينَ. (رواه البخاري)

1. Банда билан жаннат оралиғида еттита ғов бор. Унинг энг енгили ўлим ва энг оғири Аллоҳ ҳузурида туришдир, агар ўшанда мазлумлар золимларга осилиб олишса. Бухорий ривояти.

* بَيْنَا ما رَجُلٌ بِطَرِيقٍ، اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْعَطَشُ، فَوَجَدَ بِئْرًا، فَنَزَلَ فِيهَا، فَشَرِبَ مِنْهَا، ثُمَّ خَرَجَ، فَإِذَا هُوَ بكَلْب يَلْهَثُ، يَأْكُلُ الثَّرَى مِنَ الْعَطَشِ، فَقَالَ لَقَدْ بَلَغَ هَذَا الْكَلْبَ مِنَ الْعَطَشِ مِثْل الَّذِي بَلَغَ بِى فَنَزَلَ الْبِئْرَ فَمَلأ خُفَّهُ مَاءً، ثم أمسكه بفيه ثم رقي فَسَقَى الْكَلْبَ فَشَكَرَ اللهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ، فَسُئِلَ النَّبِىُّ صلى الله عَلَيْهِ وسلم فَقَالَ فِي كُلِّ ذَاتِ كَبِدٍ رَطْبَةٍ أَجْرٌ. (رواه مسلم)

1. Бир киши йўлда кетаётганида, уни қаттиқ чан­қоқлик тутди. У бир қудуқни топиб, унга тушди-да сувдан ичди. Кейин чиқса, олдида бир ит чанқаганидан ти­лини чиқариб тупроқ намини ялаб турарди. Шунда у ўзига: «Мен чанқаганим каби, бу итни ҳам чанқоқ тутган», деди-да, қудуққа тушиб, сувга тўлдирган маҳсисини оғзида тишлаганича кўтарилиб, итни суғорди. Аллоҳ унинг бу қилган ишидан рози бўлиб, гуноҳини кечирди. Расу­луллоҳдан (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бу ҳақда сўралганида у зот: «Жигари нам бўлган ҳар бир тирик (мах­луққа яхшилик қилишда) ажр бор», дедилар. Муслим ривояти.

* بَيْنَمَا أَنَا فِي الْحَطِيمِ مُضْطَجِعًا، إِذْ أَتَانِي آتٍ، فَقَدَّ مَا بَيْنَ هَذِهِ إِلَى هَذِهِ فَاسْتَخْرَجَ قَلْبِي، ثُمَّ أُتِيتُ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ، مَمْلُوءَةٍ إِيمَانًا فَغُسِلَ قَلْبِي بِمَاءِ زَمْزَمَ، ثُمَّ حُشِيَ ثُمَّ أُعِيدَ، ثُمَّ أُتِيتُ بِدَابَّةٍ دُونَ الْبَغْلِ، وَفَوْقَ الْحِمَارِ، أَبْيَضَ «يُقَالَ لَهُ  الْبُرَاقُ، يَضَعُ خَطْوَهُ عِنْدَ أَقْصَى طَرْفِهِ، فَحُمِلْتُ عَلَيْهِ، فَانْطَلَقَ بِي جِبْرِيلُ، حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الدُّنْيَا فَاسْتَفْتَحَ، فَقِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَفُتِحَ فَلَمَّا خَلَصْتُ، فَإِذَا فِيهَا آدَمُ: فَقَالَ: هَذَا أَبُوكَ آدَمُ، فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ السَّلاَمَ، ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِىِّ الصَّالِحِ وَالإبْنِ الصَّالِحِ ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الثَّانِيَةَ، فَاسْتَفْتَحَ: فَقِيلَ مَنْ هَذَا، قَالَ جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ. قَالَ مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ قَالَ نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفُتِحَ. فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا «يَحْيَى وَعِيسَى» وَهُمَا ابْنَا الْخَالَةِ قَالَ: هَذَا يَحْيَى وَعِيسَى، فَسَلِّمْ عَلَيْهِمَا فَسَلَّمْتُ فَرَدَّا ثُمَّ قَالاَ: مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ فَاسْتَفْتَحَ قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ. قَالَ مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا «يُوسُفُ» قَالَ: هَذَا يُوسُفُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ، ثُمَّ قَالَ، مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي، حَتَّى أَتَى السَّمَاءَ الرَّابِعَةَ فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ! قَالَ نَعَمْ، قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَفُتِحَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذا «إِدْرِيسَ» قَالَ هَذَا إِدْرِيسُ، فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ ثُمَّ قَالَ مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي إلى السَّمَاء الْخَامِسَة، فَاسْتَفْتَحَ قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ: قِيلَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (هَارُونُ) قَالَ هَذَا هَارُونُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ علي السلام ثُمَّ قَالَ: مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ - ثُمَّ صَعِدَ بِي إلَى السَّمَاء السَّادِسَة، فَاسْتَفْتَحَ: قِيلَ مَنْ هَذَا؟ قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ مَنْ مَعَكَ قَالَ مُحَمَّدٌ: قِيلَ وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ: قَالَ مَرْحَبًا بِهِ، فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (مُوسَى) قَالَ هَذَا مُوسَى فَسَلِّمْ عَلَيْهِ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ فَرَدَّ عَلَىَّ السَّلاَمَ، ثُمَّ قَالَ مَرْحَبًا بِالأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ.

فَلَمَّا تَجَاوَزْتُ بَكَى، قِيلَ لَهُ مَا يُبْكِيكَ؟ قَالَ أَبْكِي ِلأَنَّ غُلاَمًا بُعِثَ بَعْدِي يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنْ أُمَّتِهِ أَكْثَرُ مِمَّنْ يَدْخُلُ مِنْ أُمَّتِي، ثُمَّ صَعِدَ بِي إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ، فَاسْتَفْتَحَ، قِيلَ مَنْ هَذَا قَالَ جِبْرِيلُ: قِيلَ وَمَنْ مَعَكَ؟ قَالَ مُحَمَّدٌ: قِيلَ: وَقَدْ بُعِثَ إِلَيْهِ؟ قَالَ نَعَمْ قيلَ مَرْحَبًا بِهِ فَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ فَلَمَّا خَلَصْتُ إِذَا (إِبْرَاهِيمُ) قَالَ: هَذَا أَبُوكَ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَرَدَّ السَّلاَمَ، فقَالَ مَرْحَبًا بِالابْنِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ، ثُمَّ رُفِعَتْ لِى سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى، فَإِذَا نَبْقُهَا مِثْلُ قِلاَلِ هَجَرَ، وَإِذَا وَرَقُهَا مِثْلُ آذَانِ الْفِيَلَةِ، قَالَ: هَذِهِ سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى وَإِذَا أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ، نَهْرَانِ بَاطِنَانِ، وَنَهْرَانِ ظَاهِرَانِ، قُلْتُ: مَا هَذَانِ يَا جِبْرِيلُ؟ قَالَ: أَمَّا الْبَاطِنَانِ فَنَهْرَانِ فِي الْجَنَّةِ، وَأَمَّا الظَّاهِرَانِ فَالنِّيلُ وَالْفُرَاتُ، ثُمَّ رُفِعَ لِيَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ، فَقُلْتُ يَا جِبْرِيلُ مَاهَذَا؟ قَال: هَذَا الْبَيْت الْمَعْمُورُ، يَدْخُلُه كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلفَ مَلَكٍ، إذا خَرَجُوا مِنْهُ لَمْ يَعُودُوا إِلَيْهِ ثُمَّ أُتِيتُ بِإِنَاءٍ مِنْ خَمْرٍ وَإِنَاءٍ مِنْ لَبَنٍ، وَإِنَاءٍ مِنْ عَسَلٍ، فَأَخَذْتُ اللَّبَنَ، فَقَالَ: هِيَ الْفِطْرَةُ الَّتِي أَنْتَ عَلَيْهَا وَأُمَّتُكَ.

ثُمَّ فُرِضَ عَلَيَّ خَمْسُونَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ فَرَجَعْتُ فَمَرَرْتُ عَلَى مُوسَى، فَقَالَ: بِمَ أُمِرْتَ؟ قُلْتُ: أُمِرْتُ بِخَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ: إِنَّ أُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسِينَ صَلاَةً كُلَّ يَوْمٍ، وَإِنِّي وَاللهِ قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ، وَعَالَجْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَشَدَّ الْمُعَالَجَةِ، فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ لأُمَّتِكَ فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا. فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى، فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَوَضَعَ عَنِّي عَشْرًا، فَأُمِرْتُ بِعَشْرِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ فَقَالَ مِثْلَهُ، فَرَجَعْتُ فَأُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى، فَقَالَ بِمَ أُمِرْتَ؟ قُلْتُ أُمِرْتُ بِخَمْسِ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، قَالَ: إِنَّ أُمَّتَكَ لاَ تَسْتَطِيعُ خَمْسَ صَلَوَاتٍ كُلَّ يَوْمٍ، وَإِنِّي قَدْ جَرَّبْتُ النَّاسَ قَبْلَكَ، وَعَالَجْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَشَدَّ الْمُعَالَجَةِ، فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ لأُمَّتِكَ، قُلْتُ سَأَلْتُ رَبِّي حَتَّى اسْتَحْيَيْتُ مِنْهُ، وَلَكِنْ أَرْضَى وَأُسَلِّمُ فَلَمَّا جَاوَزْتُ، نَادَاني مُنَادٍ. أَمْضَيْتُ فَرِيضَتِي، وَخَفَّفْتُ عَنْ عِبَادِي. (رواه البخاري ومسلم عن مالك بن صعصعة)

1. «Мен Каъбанинг деворларидан бири томонга ёнбошлаб ётганимда, бир келувчи менинг ҳузуримга келиб, бу ердан мана бу ергача кесиб, қалбимни чиқарди, ке­йин олтиндан бўлган ва имон ила тўлдирилган тоғора олиб келинди-да, қалбим зам-зам суви билан ювилди.

Кейин хачирдан кичик, эшакдан каттароқ оқ ҳайвон олиб келинди. У Буроқ деб аталар эди. Қадамини кўзи етган жойга қўярди. Унга ўтқазилдим. Жаброил (алайҳиссалом) мен билан борди, дунё осмонига чиқиб, унинг очилишини сўради. «Бу ким?» дейилган эди, «Жаб­роил», дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилганида, «Муҳаммад!» дедилар. «У зот Пайғамбар этиб юборилдиларми?» де­йилганида, Жаброил (алайҳиссалом): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибдилар, бу келган киши мунча ҳам яхши», дейилди. У ер очилиб (мақсад қилинган маконга) етиб борсам, ўша жойда Одам (алайҳиссалом) турибдилар. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу отанг Одамдир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам у зотга салом берган эдим, менга жавоб қайтардилар ва «Солиҳ пайғамбар, солиҳ фарзанд хуш келибди», дедилар. Сўнгра мен яна кўтарилдим, иккинчи осмонга олиб борилдим ва у ерни очилиши талаб қилинди. «Бу ким?» дейилган эди, «Жаброил», дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилган эди, «Муҳаммад!» дедилар. «У Пайғамбар этиб юборилдими?» дейилганида, Жаброил: «Ҳа», дедилар. «Бу келувчи мунча ҳам яхши», дейилиб, у ер очилди. Етиб борганимда, Яҳё ва Исо (алайҳимуссалом) туришган экан. Икковлари холаваччалардир. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Яҳё ва Исодир», деб икковларига салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, икковлари алик олиб: «Солиҳ бирордар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», деб айтишди. Кейин мени учинчи осмонга кўтариб, у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» де­йилган эди, «Жаброил», дедилар. «Сен билан бирга ким?» дейилган эди, «Муҳаммад!» дедилар. У Пайғамбар этиб юборилдими?», дейилганида, Жаброил: «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи мунча ҳам яхши», деб эшик очилди. Етиб борсам, Юсуф (алайҳиссалом) эканлар. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Юсуфдир», деб, унга салом бергандилар, у зот алик олиб: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Кейин мени кўтариб, тўртинчи осмонга бордилар-да, у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» де­йилди, «Жаброил» дедилар. «Сен билан бирга ким?» дейилди. Жаброил (алайҳиссалом): «Муҳаммад!», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилганида, Жаброил (алайҳиссалом): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи киши мунча ҳам яхши», деб у ер очилди. Қачонки етиб борсам, Идрис (алайҳиссалом) эканлар. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Идрисдир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, алик олдилар-да, кейин: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Сўнгра мени кўтариб, бешинчи осмонга бордилар-да, у ернинг очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилди. Жаброил (алайҳиссалом): «Муҳаммад», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?», дейилганида, Жаброил (алайҳиссалом): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди, бу келувчи киши мунча ҳам яхши», дейилди. Қачонки етиб борсам, Ҳорун эканлар. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Ҳорундир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам у зотга салом берган эдим, менинг саломимга алик олдилар. Кейин Ҳорун: «Солиҳ биродар  ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Сўнгра мени олтинчи осмонга олиб чиқиб, у ер очилишини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилган эди, «Жаброил», дедилар. «Сиз билан бир­га ким?» Жаброил (алайҳиссалом): «Муҳаммад», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилса, Жаброил (алайҳиссалом): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди! Бу келувчи киши мунча ҳам яхши», дейилди. Қачонки етиб борсам, Мусо (алайҳиссалом) эканлар. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Мусодир», деб у зотга салом бердилар. Мен ҳам салом берган эдим, саломимга алик олдилар-да, кейин: «Солиҳ биродар ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», дедилар.

У ердан узоқлашганимда, Мусо (алайҳиссалом) йиғ­ладилар. Шунда у зотга «Нима учун йиғлаяпсиз?» де­йилганида, у зот: «Йиғлайман-да,  чунки мендан кейин бир йигит пайғамбар этиб юборилибди. Унинг уммати менинг умматимдан кўра кўпроқ жаннатга киради», де­дилар. Сўнгра мени еттинчи осмонга кўтариб, у ерни очишларини талаб қилдилар. «Бу ким?» дейилган эди, «Жаброил», дедилар. «Сиз билан бирга ким?» дейилган эди, Жаброил (алайҳиссалом): «Муҳаммад», дедилар. «У пайғамбар этиб юборилдими?» дейилган эди, Жаброил (алайҳиссалом): «Ҳа», дедилар. «Хуш келибди! Бу келувчи киши мунча ҳам яхши» дейилди. Қачонки мен етиб борсам, у зот Ибро­ҳим (алайҳиссалом) эканлар. Жабро­ил (алайҳиссалом): «Бу отанг Иброҳимдир, у зотга салом бер!», дедилар. Мен у зотга салом берган эдим, саломимга алик олдилар ҳамда «Солиҳ ўғил ва солиҳ пайғамбар хуш келибди», деб айтдилар. Сўнгра «Сидратул мунтаҳо»га кўтарилдик. У сидр дарахти бўлиб, меваси ҳажар қабиласи кўзаларига, барглари эса филнинг қулоғига ўхшайди. Жаброил (алайҳиссалом): «Бу сидратул мунтаҳо бўлиб, унинг атрофида тўртта дарё бордир. Иккиси ботиний ва иккиси зоҳирийдир», дедилар. Мен: «Ё Жаброил, бу иккиси нима?» десам, у зот: «Ботинийси жаннатдаги икки дарё, зоҳирийси Нил ва Фурот дарёларидир», дедилар. Кейин Байтул маъмурга кўтарилдик. Мен: «Эй Жаброил, бу нима?» десам, Жаброил (алайҳиссалом): «Бу Байтул маъмур бўлиб, ҳар куни у ерга етмиш минг фаришта киради. Агар у ердан чиқишса, қайтиб кириша олмайди», дедилар. Кейин бир идишда ароқ, бир идишда сут ва бир идишда асал олиб келинди. Мен сутни олдим. Шун­да Жаброил: «У сут фитратдир. Сиз ва умматингиз (соф) фит­ратдадир», дедилар.

Кейин менга ҳар куни эллик маҳал намоз ўқиш фарз қилинди. Қайтаётганимда Мусо (алайҳиссалом) олдила­ридан ўтдим. У зот: «Нималарни бажаришга буюрилдингиз?» деганларида, мен: «Ҳар куни эллик маҳал намоз ўқишга буюрилдим», дедим. Мусо (алайҳиссалом): «Ал­батта, умматингиз ҳар куни эллик маҳал намоз ўқишга қодир эмас. Аллоҳга қасамки, мен бу нарсани сиздан олдин одамларда тажриба қилиб кўрганман, Раббингиз ҳузурига қайтиб, умматингиз учун енгиллатишни сў­ранг», дедилар. Мен қайтиб борган эдим, ўн маҳали олиб таш­ланди. Мусо (алайҳиссалом) ҳузурларига қайтиб келган эдим. Мусо (алайҳиссалом) худди юқоридаги сўзни айт­дилар. Мен яна Раббим ҳузурига борган эдим, яна ўн маҳали олиб ташланди. Мусо (алайҳиссалом) ҳузурларига яна қайтиб келган эдим, худди юқоридаги сўзни айтдилар. Мен яна Раббим ҳузурига борган эдим, яна ўн маҳалини олиб ташлади. Мен ҳар куни ўн маҳал намоз ўқишга буюрилдим. Мусо (алайҳиссалом) худди юқоридаги сўзни айтдилар. Мен Раббим ҳузурига борган эдим, ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга буюрилдим. Мусо (алайҳиссалом) олдиларига қайтиб келган эдим, у зот: «Нимага буюрилдинг?» дедилар. Мен: «Ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга буюрилдим», дедим. Шунда Мусо (алайҳиссалом): «Албатта, умматинг ҳар куни беш маҳал намоз ўқишга қодир бўла олмайди. Мен буни сендан олдинги одамлар устида тажриба қилиб кўрган­ман. Бани Исроил устида эса қаттиқ муолажа қилиб кўрганман. Шунинг учун Раббинг ҳузурига боргин-да, умматинг учун енгиллик қилишини сўрагин, дедилар. Мен Раббимдан шунчасини сўрадим, энди сўрашга ҳаё қиламан, деб шунга рози бўлиб, бўйин эгаман, дедим. Қачонки у ерни тарк қилганимда бир жарчи: «Фарзим­ни ижро қилиб, бандаларимдан оғирликни енгил этдим», деб нидо қилди. Молик ибн Саъсаъа (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْبَيِّعَانِ بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا، فَإِنْ صَدَقَا وَبَيَّنَا، بُورِكَ لَهُمَا فِي بَيْعِهِمَا، وَإِنْ كَتَمَا وَكَذَبَا، مُحِقَتْ بَرَكَةُ بَيْعِهِمَا. (رواه البخاري)

1. Икки савдолашганлар модомики ажралишмаса, уни бузиш ёки бузмасликка ихтиёрлари бордир. Агар икковлари ўша савдода ростгўй бўлиб, унинг айбини баён этса, икковларининг савдоларида барака ато қилинади. Борди-ю, айбини беркитиб, ёлғон гапиришса, икковларининг савдолари баракаси кетказилади. Бухорий ривояти.

* بِئْسَ الطَّعَام طَعَامُ الْوَلِيمَةِ، يُدْعَى لَهَا الأَغْنِيَاء، وَيُتْرَكُ الْفُقَرَاءُ، وَمَنْ تَرَكَ الدَّعْوَةَ فَقَدْ عَصَى اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الشيخان)

1. Бойлар таклиф қилиниб, камбағаллар тарк этиладиган тўйдаги таом мунчалар ҳам ёмон таом. Кимки чақириқни тарк қилса, Аллоҳ ва Расулига осий бўлибди. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْبِرُّ حُسْنُ الْخُلُقِ وَالإِثْمُ مَا حَاكَ فِي صَدْرِكَ، وَكَرِهْتَ أَنْ يَطَّلِعَ عَلَيْهِ النَّاسُ. (رواه مسلم)

1. Яхшилик ҳусни хулқдир. Гуноҳ эса қалбингда ғаш­лик пайдо қилиб, одамлар ундан хабардор бўлиши­ни ёмон кўрган нарсангдир. Муслим ривояти.

* الْبَخِيلُ مَنْ ذُكِرْتُ عِنْدَهُ ولَمْ يُصَلِّ عَلَيَّ. (رواه أحمد)

1. Кимнинг ҳузурида зикр қилинсам-у, менга салавот айтмаса, у бахилдир. Аҳмад ривояти.

* البِرُّ لاَ يَبْلَى، وَالذَّنْبُ لاَ يُنْسَى، وَالدَّيَّانُ لاَ يَمُوتُ، اعْمَلْ مَا شِئْتَ كَمَا تَدِينُ تُدَانُ. (رَوَاهُ البَيْهَقِيُّ)

448. Яхшилик йўқ бўлиб кетмайди. Гуноҳ унутил­м­айди. Ҳисоб-китоб қилувчи ўлмайди. Хоҳлаган нар­санг­га амал қил,  қилмишингга яраша жазо оласан. Бай­ҳақий ривояти.

* البَلاَءُ مُوَكّلُ بِالْمَنْطِقِ فَلَوْ أَنَّ رَجُلاً عَيَّرَ رَجُلاً بِرَضَاعِ كَلْبَةٍ لَرضَعَهَا. (رواه الخطيب عن ابن مسعود)

1. Бало гапга боғлаб қўйилгандир. Агар киши «ит эмган», деб бир кишини айбласа, ўзи ўшани эмади. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* الْبِلاَدُ بِلاَدُ اللهِ، وَالْعِبَادُ عِبَادُ اللهِ، فَحَيْثُمَا أَصَبْتَ خَيْرًا فَأَقِمْ. (رواه أحمد عن الزبير)

450. Шаҳарлар Аллоҳнинг шаҳарларидир. Бандалар Аллоҳ­нинг бандаларидир. Қаерда бўлсанг ҳам, яхшиликка етишдингми, уни қоим қил. Зубайр (розияллоҳу анҳу)дан.  Аҳмад ривояти.

* الْبَيِّنَةُ عَلَى الْمُدَّعِى، وَالْيَمِينُ عَلى مَنْ أَنْكَرَ. (رواه الجماعة)

1. Даъво қилувчидан далил-исбот, инкор этувчидан қасам талаб этилади. Жамоат ривояти.

* الْبَرَكَةُ فِي نَوَاصِى الْخَيْلِ. (رواه البخاري ومسلم عن أنس)

1. Барака отларнинг пешоналаридадир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْبُصَاقُ فِي الْمَسْجِدِ خَطِيئَةٌ، وَكَفَّارَتُهَا دَفْنُهَا. (رواه الشيخان)

1. Масжидга тупуриш хатодир. Унинг каффорати эса уни даф қилишдир. Бухорий ва Муслим ривояти.

حرف التاء – ТА ҲАРФИ ()

* تَبَسُّمُكَ فِي وَجْهِ أَخِيكَ لَكَ صَدَقَةٌ، وَأَمْرُكَ بِالْمَعْرُوفِ وَنَهْيُكَ عَنِ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ، وَإِرْشَادُكَ الرَّجُلَ فِي أَرْضِ الضَّلاَلِ لَكَ صَدَقَةٌ،وَإِمَاطَتُكَ الْحَجَرَ وَالشَّوْكَ وَالْعَظْمَ عَنِ الطَّرِيقِ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخاري)

1. Биродаринг юзига табассум қилишинг, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришинг, залолат ерида кишини ҳидоятга бошлашинг, йўлдан тош ва тикан ҳамда суяк­ларни бартараф қилишинг – буларнинг бари сен учун садақадир. Бухорий ривояти.

* تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ. فخِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الإِسْلاَمِ إِذَا فَقِهُوا وَتَجِدُونَ خَيْرَ النَّاسِ فِي هَذَا الشَّأْنِ أَشَدَّهُمْ لَهُ كَرَاهِيَةً قَبْلَ أَنْ يَقَعَ فِيهِ، وَتَجِدُونَ شَرَّ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عِنْدَ اللهِ ذَا الْوَجْهَيْنِ، الَّذِي يَأْتِي هَؤُلاَءِ بِوَجْهٍ وهَؤُلاَءِ بِوَجْهٍ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Одамларни конлар каби топасизлар. Уларнинг жоҳилиятдаги яхшилари Исломда ҳам яхшидирлар, агар улар динда билимдон бўлишса, одамларнинг бу ишда яхшилари унга киришларидан олдин уни ёмон кўрганларидир. Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида инсонларнинг энг ёмони иккиюзламачи киши эканини топасизлар. У иккиюзламачи бир тоифага бир юз билан, иккинчи тоифага бошқа юз билан келади. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَحَاجَّتِ النَّارُ وَالْجَنَّةُ، فَقَالَتِ النَّارُ: أُوثِرْتُ بِالْمُتَكَبِّرِينَ وَالْمُتَجَبِّرِينَ، وَقَالَتِ الْجَنَّةُ: فَمَا لِي لاَ يَدْخُلُنِي إِلاَّ ضُعَفَاءُ النَّاسِ وَسَقَطُهُمْ وَعَجَزُهُمْ؟ فَقَالَ اللهُ  عز وجل لِلْجَنَّةِ: إِنَّمَا أَنْتِ رَحْمَتِي أَرْحَمُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ مِنْ عِبَادِي - وَقَالَ لِلنَّارِ: إِنَّمَا أَنْتِ عَذَابِي أُعَذِّبُ بِكِ مَنْ أَشَاءُ مِنْ عِبَادِي. وَلِكُلِّ وَاحِدَةٍ مِنْكُما مِلْؤُهَا، فَأَمَّا النَّارُ فَلاَ تَمْتَلِئُ حتى يَضَعَ اللهُ قَدَمَهُ عَلَيْهَا فَتَقُولُ: قَطْ قَطْ، فَهُنَالِكَ تَمْتَلِئُ،وَيَنْزَوِى بَعْضُهَا إَلَى بَعْضٍ، وَلاَ يَظْلِمُ اللهُ مِنْ خَلْقِهِ أَحَدًا، وَأَمَّا الْجَنَّةُ فَإِنَّ اللهَ يُنْشِئُ لَهَا خَلْقًا. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Дўзах ила жаннат ҳужжатлашди. Дўзах: «Мута­каб­бир ва жабр қилувчиларни ихтиёр қилдим», деди. Жаннат эса: «Менга фақат инсонларнинг заифи, ожиз ва оддийлари киришадими?» деди. Аллоҳ азза ва жалла жаннатга айтди: «Сен Менинг раҳматимсан, сен билан бандаларимдан хоҳлаганимни раҳм қиламан». Дўзахга эса: «Сен азобимсан. Сен билан бандаларимдан хоҳ­лаганимни азоблайман. Ҳар икковингни тўлдириш Ме­нинг зиммамдадир. Аллоҳ қадамини у ерга қўймагунча дўзах тўлмайди. Шунда дўзах: «Бўлди, етарли», дейди. У ер тўлади ҳамда баъзиси баъзисига киришиб кетади. Аллоҳ халқидан бирор кишига зулм қилмайди. Аммо жаннатга Аллоҳ таоло хос халқни яратади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ. (رواه الشيخان)

1. Қадр кечасини рамазон ойининг охирги ўн кунлигидан қидиринглар. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَدَاوَوْا عِبَاد اللهِ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى لَمْ يَضَعْ دَاءً إِلاَّ وَضَعَ لَهُ دَوَاءً، غَيْرَ دَاءٍ وَاحِدٍ: الْهَرَمُ. (رواه الإمام أحمد)

1. Аллоҳнинг бандалари, даволанинглар. Албатта, Аллоҳ таоло бир касалликни қўядиган бўлса, унинг давосини ҳам қўйган. Лекин бир касаллик, яъни қарилик ундай эмасдир. Аҳмад ривояти.

* تَرَى الْمُؤْمِنِينَ فِي تَرَاحُمِهِمْ وَتَوَاددِهِمْ، وَتَعَاطُفِهِمْ، كَمَثَلِ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَكَى عُضْوًا تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ جَسَدِهِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى. (رواه البخاري)

1. Ўзаро раҳм-шафқат, меҳр-муҳаббат, меҳрибонлик кўрсатишларида мўминлар худди жасадга ўхшашларини кўрасиз. Агар жасаднинг бирор ери оғриса, бошқа жойлари ҳам бедорлик ва иситма ила безовта бўлади. Бухорий ривояти.

* تَزَوَّجُوا وَلاَ تُطَلِّقُوا، فَإِنَّ الطَّلاَقَ يَهْتَزُّ مِنْهُ الْعَرْشُ. (رواه ابن عدي)

1. Уйланинглар, талоқ қилишга (шошманглар). Чун­ки талоқдан Арш ларзага келади. Ибн Адий ривояти.

* تَسَحَّرُوا، فَإِنَّ فِي السُّحُورِ بَرَكَةً. (رواه الشيخان عن أنس)

1. Саҳарлик қилинглар, чунки саҳарликда барака бордир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ри­вояти.

* تَصَدَّقُوا فَسَيَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمَانٌ يَمْشِي الرَّجُلُ بِصَدَقَتِهِ، فَيَقُولُ الَّذِى يَأْتِى لَهُ بِهَا لَوْ جِئْتَ بِهَا بِالأَمْسِ لَقَبِلْتُهَا فَأَمَّا الآنَ فَلاَ حَاجَةَ لِى فِيهَا، فَلاَ يَجِدُ مَنْ يَقْبَلُهَا. (رواه الشيخان عن حارثة بن وهب)

1. Садақа беринглар, сизларга шундай бир замон келадики, бир киши садақаси билан боради ва оладиган одамнинг олдига келса, у: «Агар кеча келганингда, қабул қилар эдим. Ҳозир эса, унга менинг эҳтиёжим йўқ», дейди. Берувчи қабул қиладиган кишини топа олмайди. Ҳориса ибн Ваҳб (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تُطْعِمُ الطَّعَامَ وَتَقْرَأُ السَّلاَمَ عَلَى مَنْ عَرَفْتَ، وَمَنْ لَمْ تَعْرِفْ. (رواه البخاري ومسلم عن عبد الله بن عمرو)

1. Таом улашасан, таниган ва танимаган кишиларга салом берасан. Абдуллоҳ ибн Амр (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

تَعَرَّفْ إِلَى اللهِ فِي الرَّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِي الشِّدَّةِ، وَاعْلَمْ أَنَّ مَا أَخْطَأَكَ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَكَ، وَمَا أَصَابكَ لَمْ يَكُنْ لِيخْطِئَكَ، وَأَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ، وَأَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ، وَأَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا. (متفق عليه)

1. Кенгчиликда Аллоҳни танигин, У ҳам сени қи­йинчилик пайтида танийди. Билгинки, сенга етмаган нарса, сенга етадиган эмас эди. Сенга етган нарса, сенга етмайдиган эмас эди. Албатта, нусрат (ғалаба) сабр билан бирга, албатта, шодлик ғам ила бирга, қийинчилик енгиллик билан бирга бўлади. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تُعْرَضُ الأعْمَالُ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ عَلَى اللهِ تَعَالى، وَتُعْرَضُ عَلَى الأنْبِيَاءِ وَعَلَى الآبَاءِ وَالأمَّهَاتِ يَوْمَ الْجُمعَةِ. فَيَفْرَحُونَ بِحَسَنَاتِهِمْ وَتَزْدَادُ وُجُوهُهُمْ بَيَاضًا وَإِشْرَاقًا، فَاتَّقُوا اللهَ وَلاَ تُؤْذُوا مَوْتَاكُمْ. (رواه الحكيم عن والد عبد العزيز)

465. Аллоҳ таолога душанба ва пайшанба кунлари амаллар намойиш қилинади. Жума куни пайғамбарлар­га (умматларининг), ота-оналарга (фарзандларининг) иш­лари намойиш этилади. Улар ҳасанотлар билан хурсанд бўлиб, юзлари нурланганидан ёришиб кетади. Аллоҳ­дан қўрқинг, ўликларингизга озор берманг. Волид Абдулазиз (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* تَعَوَّذُوا بِاللهِ مِنْ جَهْدِ الْبَلاَءِ، وَدَرَكِ الشَّقَاءِ، وَسُوءِ الْقَضَاءِ، وَشَمَاتَةِ الأعْدَاءِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Бало-офат машаққатидан, бахтсизлик қувиб етишидан, қазонинг ёмонидан ва душманнинг сўкишидан Аллоҳдан паноҳ тиланглар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ، وَتَعَلَّمُوا لِلْعِلْمِ السَّكِينَةَ وَالْوَقَارَ، وَتَوَاضَعُوا لِمَنْ تَتَعَلَّمُونَ مِنْهُ. (رواه أبو نعيم عن عمر)

1. Илмни таълим олинглар ва илм учун хотиржам­лик ҳамда виқорни ҳам таълим олинглар. Таълим олаётган кишингизга тавозели бўлинглар. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.

* تَعَلَّمُوا مِنَ الْعِلْمِ مَا شِئْتُمْ فَوَاللهِ لاَ تُؤْجَرُونَ بِجَمْعِ الْعِلْمِ حَتى تَعْمَلُوا. (رواه أبو الحسن بن الأخزم عن أنس)

1. Илмдан хоҳлаганингизни таълим олинглар. Аллоҳ­га қасамки, илмга амал қилмагунингизча уни жамлаш ила ажр олмайсизлар. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абул Ҳасан ибн Ахзам ривояти.

* تُفْتَحُ أَبْوَابُ السَّمَاء، وَيُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِي أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ: عِنْدَ الْتِقَاءِ الصُّفُوفِ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَعِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ، وَعِنْدَ إِقَامَةِ الصَّلاَةِ، وَعِنْدَ رُؤْيةِ الْكَعْبَةِ. (رواه الطبراني عن أبي أمامةَ)

469. Тўрт ўринда: Аллоҳ йўлида сафлар бирлашганда, ёмғир ёғаётганида, намозга иқомат айти­лаётганда ва Каъбани кўрганда дуо ижобат қилиниб, осмон эшиклари очилади. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан.  Табароний ривояти.

* تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ، فَيُغْفَرُ فيهما لِكُلِّ عَبْدٍ لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا، إِلاَّ رَجُل كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ، فَيُقَالُ أَنْظِرُوا هَذَيْنِ حَتَّى يَصْطَلِحَا. (رواه الترمذي)

1. Душанба ва пайшанба кунлари жаннат эшиклари очилади. Ана шу икки кунда Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмаган барча бандаларнинг гуноҳлари кечирилади. Лекин биродари билан аразлашиб, кек сақлаган кишининг гуноҳлари кечирилмайди. Бу икки киши ислоҳга келгунча кутиб туринглар, деб айтилади. Термизий ривояти.

* تَفَرَّغُوا مِنْ هُمُومِ الدُّنْيَا مَا اسْتَطَعْتُمْ، فَإِنَّهُ مَنْ كَانَتِ الدُّنْيَا أَكْبَرَ هَمُهِ أَفْشَى الله تَعَالَي ضَيْعَتَهُ، وَجَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ، وَمَنْ كَانَتِ الآخِرَةُ أَكْبَرَ هَمِّهِ جَمَعَ اللهُ تَعَالَى لَهُ أَمْرَهُ، وَجَعَلَ غِنَاهُ فِي قَلْبِهِ، وَمَا أَقْبَلَ عَبْد بِقَلْبِهِ إِلَى اللهِ تَعَالَى إِلاَّ جَعَلَ اللهُ قُلوبَ الْمُؤْمِنِينَ تَفدُ إَلَيْهِ بالوُدِّ وَالرَّحْمَةِ، وَكَانَ اللهُ تَعَالَى بِكُلِّ خَيْرٍ إِلَيْهِ أَسْرَعَ. (رواه الطبراني عن أبي الدرداء)

1. Қодир бўлгунингизча дунё ғамларидан фориғ бўлинглар. Чунки кимнинг дунёси энг катта ғам-таш­виши бўлса, Аллоҳ таоло уни охиратдан машғул этув­чи яшаш тарзига солиб, камбағалликни икки кўзи орасига жойлаб қўяди. Кимнинг энг катта ғами охирати учун бўлса, Аллоҳ таоло унинг ишини жамлаб, бойлигини қалбида жо қилиб қўяди. Бирор банда Аллоҳ таолога қалби билан юзланадиган бўлса, Аллоҳ мўминлар қалбини унга дўстона ва раҳм ила келадиган қилади. Аллоҳ барча яхшиликларни унга ошиқиб келадиган қилиб қўяди. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

تَكَفَّلَ اللهُ لِمَنْ جَاهَدَ فِي سَبِيلِهِ لاَ يُخْرِجُهُ مِنْ بَيْتِهِ إِلاَّ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِهِ وَتَصْدِيقُ كَلِمَاتِهِ، بِأَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، أَوْ يُرْجِعَهُ إِلَى مَسْكَنِهِ الَّذِي خَرَجَ مِنْهُ مَعَ مَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ أَوْ غَنِيمَةٍ. (رواه الشيخان)

1. Уйидан фақат Аллоҳ йўлида бутун имконини ишга солиш ва У Зот сўзининг тасдиғи учун чиққан кишини жаннатга киритишига ёки чиққан масканига ажр, ёхуд ўлжани қўлга киритган ҳолда қайтишига Аллоҳ кафиллик берди. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَفَكَّرُوا فِي خَلْقِ اللهِ، وَلاَ تَفَكَّرُوا فِي اللهِ فَتَهْلِكوا. (رواه أبو الشيخ)

1. Аллоҳнинг махлуқотлари ҳақида фикр юритаверинглар, лекин Аллоҳнинг (зоти) хусусида тафаккурга берилманглар. Акс ҳолда, ҳалок бўласизлар. Абу Шайх ривояти.

* تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَلجَمَالِهَا، وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ، تَرِبَتْ يَدَاكَ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Аёл тўрт нарсаси учун, яъни моли, насаби, чиройи ва дини учун никоҳга олинади. Икки қўлинг туп­роққа тўлгур, сен диндорини танлаш ила зафар қозонгин (яъни, уч хислатдан олдин динини танлаш билан муваффақият қозонгин). Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* تَنَاكَحُوا تَكْثُرُوا فَإِنِّى أُبَاهِى بِكُمُ الأمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه عبد الرزاق)

1. Никоҳланинглар, кўпа­ясизлар. Мен қиёмат куни умматлар ичида сизлар ила фахрланаман. Абдураззоқ ривояти.

* تَهَادَوْا تَحَابُّوا، وَتَصَافَحُوا يَذْهَب الْغِلُّ عَنْكُمْ. (رواه ابن عساكر)

1. Бир-бирингизга ҳадя беринг, муҳаббатли бўласизлар ва қўл бериб сўрашинглар, шунда сизлардан наф­рат ва ғазаб кетади. Ибн Асокир ривояти.

* التَّاجِرُ الصَّدُوقُ تَحْتَ ظِلِّ الْعَرْشِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الديلمي)

1. Ростгўй савдогар қиёмат куни Арш соясидадир. Дайламий ривояти.

* التَّائِبُ مِنَ الذَّنْبِ كَمَنْ لاَ ذَنْبَ لَهُ، وَالْمُسْتَغْفِرُ مِنَ الذَّنْبِ وَهُوَ مُقِيمٌ عَلَيْهِ كَالمُسْتَهْزِئِ بِرَبِّهِ. (رواه البيهقي)

1. Гуноҳдан тавба қилувчи гуноҳи йўқ кишига ўхшайди. Гуноҳига истиғфор айтиб, ўша хатони яна давом эттирувчи Раббисини масхара қилган кишига ўхшайди. Байҳақий ривояти.

* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ وَتَرْكُهَا كُفْرٌ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيْلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. (رواه البيهقي)

1. Аллоҳнинг неъматини сўзлаш шукрдир. Уни тарк қилиш куфрони неъматдир. Кимки оз нарсага шукр қилмаса, кўп нарсага ҳам шукр қилмайди. Кимки одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр қилмайди. Байҳақий ривояти.

* التَّوَاضُعُ لاَ يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلاَّ رِفْعَةً. فَتَوَاضَعُوا يَرْفَعْكُمُ اللهُ تَعَالَى، وَالْعَفْو لاَ يَزِيدُ الْعَبْدَ إِلاَّ عِزًّا، فَاعْفُوا يُعِزَّكُمُ اللهُ تَعَالَى، وَالصَّدَقَةُ لاَ تَزْيدُ الْمَالَ إِلاَّ كَثْرَةً، فَتَصَدَّقُوا يَرْحَمْكُمُ اللهُ. (رواه ابن أبي الدنيا)

1. Тавозе бандада фақат юксакликни зиёда қилади. Тавозели бўлинглар, Аллоҳ сизнинг даражангизни кўтаради. Афв эса бандада фақат азизликни орттиради. Афв этинг­лар, Аллоҳ сизларни азиз қилади. Садақа молни фақат кўпайтиради. Бас, садақа беринглар. Аллоҳ сизларга раҳм қилади. Ибн Абу Дунё ривояти.

* التُّؤَدَةُ فِي كُلَّ شَىْءٍ خَيْرٌ إِلاَّ فى عَمَلِ الآخِرَةِ. (رواه أبو داود)

1. Охират амалидан ташқари барча ишда секинлик яхшидир. Абу Довуд ривояти.

* التَّاجِرُ الأمِينُ الصَّدُوقُ مَعَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ. (رواه الترمذي)

1. Омонатдор, ростгўй савдогар набийлар, сиддиқ­лар, шаҳидлар ва солиҳлар билан биргадир. Тер­мизий ривояти.

* التَّثَاؤُبُ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا قَالَ «هَا» ضَحِكَ مِنْهُ الشَّيْطَانُ. (رواه الشيخان)

1. Эснаш шайтондандир. Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қодир бўлганича уни қайтарсин. Сизлардан бирингиз эснаб «ҳо» деса, шайтон унинг бу қилган ишига кулади. Бухорий ва Муслим ривояти.

حرف الثاء – СА ҲАРФИ ()

* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ وَجَدَ حَلاَوَةَ الإِيمَانِ. أَنْ يَكُونَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِمَّا سِوَاهُمَا، أَنْ يحبَّ المَرْءَ لاَ يُحِبُّهُ إِلاَّ لِلَّهِ وَأَنْ يَكْرَه أَنْ يَعُودَ فِي الْكُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنْقَذَهُ اللَّهُ مِنْهُ، كَمَا يَكْرَهُ أَنْ يُلْقَى فِي النَّارِ. (رواه البخاري ومسلم عن أنس)

1. Уч хислат: Аллоҳ ва Расулини бошқа нарсалардан маҳбуб билиш, бировни фақат Аллоҳ учун яхши кўриш, Аллоҳ уни кофирликдан халос этганидан кейин унга қайтишни худди оловга улоқтирилишни ёмон кўргани каби ёқтирмаслик кимда жам бўлса, у имон ҳаловатини топибди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* ثَلاَثٌ مَنْ كنَّ فِيهِ آوَاهُ اللهُ فِي كَنَفِهِ، وَنَشَرَ عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ مَنْ إِذَا أُعْطِىَ شَكَرَ، وَإِذَا قَدَرَ غَفَرَ، وَإِذَا غَضِبَ فَتَرَ. (رواه البيهقي عن ابن عباس)

1. Уч тоифа киши борки, Аллоҳ уларга Ўз ёнидан бош­пана бериб, раҳматини сочади ва жаннатига киритади. У шундай кишики, бирор нарса берилса, мин­натдорлик билдиради. Гарчи азоблашга қодир бўлса ҳам, кечириб юборади. Ғазаби келса ҳам ўзини осо­йишта тутади. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.

* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَاسَبَهُ اللهُ حِسَابًا يَسِيرًا، وَأَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ: تعْطِى مَنْ حَرَمَكَ، وَتَعْفو عَمَّنْ ظَلَمَكَ، وَتَصِلُ مَنْ قَطَعَكَ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)

1. Уч тоифа киши борки, Аллоҳ уларни енгил ҳисоб қилади ва жаннатига киритади. Сени маҳрум этган кишига берасан, сенга зулм қилган кишини афв этасан, сен билан алоқани узган киши ила алоқани тиклайсан. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ اسْتَوْجَبَ الثَّوَابَ، وَاسْتَكْمَلَ الإيْمَانَ: خُلُقٌ يَعِيشُ بِهِ فِي النَّاس، وَوَرَعٌ يَحْجِزُهُ عَنْ مَحَارِمِ الله تَعَالَى، وَحِلْمٌ يَرُدُّهُ عَنْ جَهْلِ الْجاهِلِ. (رواه البزار عن أنس)

1. Уч тоифа киши борки, савоб уларга вожиб бўлиб, имони комил ҳисобланади. Уларнинг ажойиб феъллари: инсонлар ичида яшаладиган хулқ, Аллоҳ ҳаром қилган нарсалардан тўсувчи тақво ва жоҳилнинг жаҳолатини қайтариб турувчи ҳалимлик. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.

* ثَلاَثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ أظلهُ اللهُ تَحْتَ عَرْشِهِ، يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ طِلُّهُ: الْوُضُؤُ عَلَى الْمَكَارِهِ، وَالْمَشْىُ إِلَى الْمَسَاجِدِ فِي الظُّلَمِ، وإِطْعامُ الْجائعِ. (رواه الأصبهاني عن جابر)

1. Уч тоифа киши борки, соя йўқ кунда Аллоҳ уларни Арши остидаги соя ила соялантиради. Қийинчилик­да ҳам таҳорат қилишга интилиш, зулумотда масжидга юриб бориш ва очларни тўйдириш. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Асбаҳоний ривояти.

* ثَلاَثُ دَعَوَاتٍ مُسْتَجَابَاتٌ: دَعْوَةُ الصَّائِمِ، وَدَعْوَةُ الْمُسَافِرِ، وَدَعْوَةُ الْمَظْلومِ. (رواه العقيلي عن أبي هريرة)

1. Учта хил дуо ижобатдир: рўзадорнинг дуоси, мусофирнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ақийлий ривояти.

* ثَلاَثٌ أَعْلَمُ أَنَّهُنَّ حَقٌّ، مَا عَفَا امْرُؤٌ عَنْ مَظْلَمَةٍ إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا عِزًّا، وَمَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بابَ مَسْأَلَةٍ يَبْتَغِى بِهَا كَثْرَةً إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا فَقْرًا، وَمَا فَتَحَ رَجُلٌ عَلَى نَفْسِهِ بابَ صَدَقةٍ يَبْتَغِى بِهَا وَجْهَ اللهِ تَعَالَى إِلاَّ زَادَهُ اللهُ بِهَا كَثْرَةً. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)

1. Уч нарса борки, ўша нарсаларнинг ҳақлигини биламан. Бир киши зулм қилинганда афв этса, Аллоҳ унга азизликни зиёда қилади. Бир киши тиланчилик эшигини очса ва у билан мол-дунёси кўпайишини талаб қилса, Аллоҳ унга камбағалликни зиёда қилади. Бир киши садақа бериш эшигини очса ва у билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилса, Аллоҳ унга фақат кўпликни зиёда қилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* ثَلاَثُ فَضَائِلَ مِنْ سَعَادَةِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِي الدُّنْيَا: الْجارُ الصَّالِحُ، وَالْمَسْكنُ الْوَاسِعُ، وَالْمَرُكَبُ الْهَيِّنُ. (رواه الطبراني عن نافع)

1. Учта фазилат борки, мусулмон кишининг дунё­даги саодатидир: Солиҳ қўшни, кенг маскан ва енгил маркаб. Нофеъ (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* ثَلاَثٌ مُنْجِيَاتٌ: خَشْيَةُ اللهِ تَعَالَى فِي السِّرِّ وَالْعَلانِيَةِ، وَالْعَدْلُ فِي الرِّضَا وَالْغَضَبِ، وَالْقَصْدُ فِي الْفَقْرِ وَالْغِنَى. وَثَلاثٌ مُهْلِكَات: هَوى مُتَّبَعٌ، وَشُحٌّ مُطَاعٌ، وَإِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ. (رواه أبو الشيخ عن أنس)

1. Уч нарса омонликдир: ичидаю сиртида Аллоҳ­дан қўрқиш, розиликдаю ғазаби келганда адолатли бўлиш, камбағаллигу бойликда тежамкорлик. Уч нарса борки, улар ҳалокатдир: ҳавойи нафсига тобе бўлиш, ўзига бўйсун­дирувчи хасислик ва кишининг ўзи ҳақида юксак фикрда бўлиши. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.

* ثَلاَثٌ يُدْرِكُ بِهِنَّ الْعَبْدُ رَغَائِبَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: الصَّبْرُ عَلَى الْبَلاَءِ، وَالرِّضَا بِالْقَضَاءِ، وَالدُّعَاءُ فِي الرِّخَاءِ. (رواه أبو الشيخ عن عمران بن حصين)

1. Уч нарса: балога сабр қилиш, қазою қадарга рози бўлиш ва кенгчиликда дуо қилиш сабабли банда дунё ва охират орзуларига етишади. Имрон ибн Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.

* ثَلاَثٌ يُصَفِّيْنَ لَكَ وُدَّ أَخِيكَ: تُسَلِّمُ عَلَيْهِ إِذَا لَقِيْتَهُ، وَتُوَسِّعُ لَهُ فِي الْمَجْلِسِ، وَتَدْعُوهُ بِأَحَبِّ أَسْمَائِهِ. (رواه البيهقي عن عمر)

1. Уч нарса сенга биродаринг дўстлигини соф қилади. 1. Йўлиққанингда салом берасан. 2. Мажлисда унга жой берасан. 3. Уни энг яхши исм ила чақирасан. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* ثَلاَثَةٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ يَسْتَكْمِلُ إِيْمَانَهْ: رَجُلٌ لاَ يَخَافُ فِي اللهِ لَوْمَةَ لاَئِمٍ، وَلاَ يُرَائِى بِشَيْءٍ مِنْ عَمَلِهِ، وَإِذَا عُرِضَ عَلَيْهِ أَمْرَانِ أَحَدُهُمَا لِلدُّنْيَا، وَالآخَرُ لِلآخِرَةِ، اخْتَارَ أَمْرَ الآخِرَةِ عَلَى الدُّنْيَا. (رواه ابن عساكر عن أبي هريرة)

1. Кимда-ким унда уч нарса топилса, имони комил бўлади. Шундай кишики, Аллоҳ йўлида маломатчининг маломатидан қўрқмайди. Амалидан бирор нарсада риё қилмайди. Агар унга икки иш кўрсатилиб, бири дунё учун, иккинчиси охират учун бўлса, охират ишини дунё иши устига ихтиёр қилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* ثَلاَثَةٌ مَنْ قَالَهُنَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ: مَنْ رَضِيَ بِاللهِ رَبًّا، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً ثُمَّ قَالَ يَا أَبَا سَعِيدٍ وَالرَّابِعَةُ لَهَا مِنَ الْفَضْلِ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى الأَرْضِ وَهِيَ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه أحمد)

1. Уч нарса борки, ким уни айтса, жаннатга киради. Ким Аллоҳни Рабб деб, Исломни дин деб ва Му­ҳаммад­ни (алайҳиссалом) Расул деб айтса, тўртинчиси ер билан осмон оралиғидек фазилат бордир. Ўша нарса Аллоҳ азза ва жалла йўлидаги жидду жаҳддир. Аҳмад ривояти.

* ثَلاَثَة يَتَحَدَّثُونَ فِي ظِلِّ الْعَرْشِ آمِنِينَ، وَالنَّاسُ فِي الْحِسَابِ: رَجُلٌ لَمْ تَأْخُذْهُ فِي اللهِ لَوَمةُ لاَئِمٍ، وَرَجُلٌ لَمْ يَمُدَّ يَدَيْهِ إِلَى مَا لَمْ يَحِلّ لَهُ، وَرَجُلٌ لَمْ يَنْظُرْ إِلَى مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْهِ. (رواه الأصبهاني)

1. Уч тоифа борки, одамлар ҳисоб қилинаётган­да улар Аршнинг соясида омон ҳолатда гаплашиша­ди. 1. Аллоҳ­нинг йўлида маломатчининг маломатидан қўрқмаган киши. 2. Ҳалол бўлмаган нарсага қўлини чўзмаган киши. 3. Аллоҳ ҳаром қилган нарсага қарамаган киши. Асбаҳоний ривояти.

* ثَلاَثَةٌ يُحِبُّهُمُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: رَجُلٌ قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَتْلُو كِتَابَ اللهِ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ صَدَقَةً بِيَمِينِهِ، يُخْفِيهَا مِنْ شِمَالِهِ، وَرَجُلٌ كَانَ فِي سَرِيَّةٍ فَانْهَزَمَ أَصْحَابُهُ فَاسْتَقْبَلَ الْعَدُوَّ. (رواه الترمذي عن ابن مسعود)

1. Уч тоифа борки, Аллоҳ азза ва жалла уларни яхши кўради. 1. Бир киши кечаси туриб, Аллоҳнинг китобини тиловат қилса. 2. Бир киши ўнг қўли билан садақа қилса-да, чап қўлидан махфий тутса. 3. Бир киши бирор урушдалик пайтида дўстлари енгилса ҳам, душманга пешвоз чиқса. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* ثَلاَثَةٌ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَلاَ يُزَكِّيهِمْ، وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ: رَجُلٌ كَانَ لَهُ فَضْلُ مَاءٍ بِالطَّرِيقِ فَمَنَعَهُ مِنِ ابْنِ السَّبِيلِ. وَرَجُلٌ بَايَعَ إِمَامًا لاَ يُبَايِعُهُ إِلاَّ لِدُنْيَا، فَإِنْ أَعْطَاهُ مِنْهَا رَضِيَ، وَإِنْ لَمْ يُعْطِهِ مِنْهَا سَخِطَ، وَرَجُلٌ حَلَفَ على سِلْعَتِهِ: لَقَدْ أُعْطِىَ بِهَا أَكْثَرَ مِمَّا أُعْطِىَ وَهُوَ كَاذِبٌ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Уч тоифа борки, Аллоҳ уларга қиёмат куни қарамайди ҳам, покламайди ҳам, улар учун аламли азоб бордир. (Улар:) 1) бир киши йўлда кетаётганида ортиқча суви бўлса-ю, мусофирлардан уни ман қилса; 2) бир киши имомга фақат мол-дунё учун байъат қилса – имом мол-дунё берса, рози бўлади, йўқса, ғазаб қилади; 3) бир киши бую­мини сотишда (ёлғон) қасам ичса, ўша ёлғончилиги сабаб (харидор) берадиган маблағидан кўпроқ бериб қўйса. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الثَّيِّبُ تُعْرِبُ عَنْ نَفْسِهَا، وَالْبِكْرُ رِضَاهَا صَمْتُهَا. (رواه أحمد)

1. Жувон (турмушга чиқишдан олдин) ўзи ҳақидаги фикрни ифода қилади. Қизнинг эса сукут қилиб туриши розилик аломатидир. Аҳмад ривояти.

حرف الجيم – ЖИМ ҲАРФИ ()

* جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ، جَاءَ الْحَقُّ وَمَا يُبْدِئُ الْبَاطِلُ وَمَا يُعِيدُ. (رواه البخاري ومسلم والترمذي والنسائي)

1. Ҳақ келди. Ботил бартараф бўлди. Ҳақ келди, ботил бошланмайди ва қайтиб келмайди. Бухорий, Муслим, Термизий ва Насоий ривояти.

* جَالِسُوا الكُبَرَاءَ، وَسَائِلُوا العُلَمَاءَ، وَخَالِطُوا الْحُكَمَاءَ. (رواه الطبراني)

1. Катталар билан ўтиринглар, уламолардан сў­рангл­ар ва ҳаким-донишмандлар ила аралашиб юринг­лар. Табароний ривояти.

* جُبِلَتِ الْقُلُوبُ عَلَى حُبِّ مَنْ أَحْسَنَ إِلَيْهَا، وَبُغْضِ مَنْ اَسَاءَ إِلَيْهَا. (رواه البيهقي عن ابن مسعود)

1. Қалблар табиатан яхшилик қилган кишини яхши кўрадиган ва ёмонлик қилган одамни ёмон кўрадиган қилиб яратилгандир. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бай­ҳақий ривояти.

* جَدِّدُوا إِيمَانَكُمْ، أَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ. (رواه أحمد)

1. «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини кўп айтиб, имонларингизни янгилаб туринг. Аҳмад ривояти.

* جَعَلَ اللهُ الْحَسَنَةَ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا: الشَّهْرُ بِعَشْرِ أَشْهُرٍ، صِيَامُ سِتَّة أَيَّامٍ بَعْدَ الشَّهْرِ تَمَام السَّنَةٍ. (رواه أبو الشيخ عن ثوبان)

1. Аллоҳ битта яхшилик қилган кишига ўн баробар кўпайтиришини битган. Демак, бир ой Рамазонда тутилган рўза ўн ойга тенг. Рамазондан кейинги шаввол ойида тутилган олти кун рўза (олтмиш кун, яъни икки ойга тенг бўлиб, буларнинг барчаси) бир йил тўлиқ рўза тутган кабидир. Савбон (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.

* جَعَلَ اللهُ مَا يَخْرُجُ مِنَ ابْنِ آدَمَ مَثَلاً للِدُّنْيَا. (رواه أحمد)

1. Аллоҳ таоло Одам боласининг (икки йўлидан) чиққан нажосатни дунё учун мисол қилди. ( Аҳмад ривояти).

* جُعِلَتْ لِىَ الأّرْض مَسْجِدًا وَطَهُورًا. (رواه مسلم)

1. Мен учун ер масжид ва покловчи қилинди. Муслим ривояти.

* جُلَسَاء اللهِ غَدًا أَهْلُ الوَرَعِ وَالزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا. (رواه ابن لال عن سلمان)

1. Эртага Аллоҳнинг ҳамсуҳбатлари дунёдаги тақ­во ва зуҳд аҳлларидир. Салмон (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Лол ривояти.

* الْجُنُبُ والْحَائِض لاَ يَقْرَآنِ شَيْئًا مِنَ الْقُرْآنِ. (رواه الطبراني)

1. Жунуб бўлган ва ҳайз кўрганлар Қуръондан ҳеч нарса ўқимайдилар. Табароний ривояти.

* الْجَنَّة تَحْتَ أَقْدَامِ الأُمَّهَاتِ. (وراه الإمام أحمد)

1. Жаннат оналар оёғи остидадир. Аҳмад ри­вояти.

* الْجَارُ قَبْلَ الدَّارِ، وَالرَّفِيقُ قَبْلَ الطَّرِيقِ، وَالزَّادُ قَبْلَ الرَّحِيلِ. (رواه الطبراني)

1. Ҳовли олишдан олдин қўшни, йўлга чиқишдан аввал ҳамроҳ, сафарга чиқишдан бурун зоди роҳила (еб-ичиш учун етарли озуқа) олмоқ лозим. Таба­роний ривояти.

* الْجَارُ أَحَقُّ بِشفْعَةِ أَخِيهِ. (رواه الديلمي)

1. (Ҳовли сотилаётганда) сотиб олишда имтиёзли ҳақдор қўшнидир. Дайламий ривояти.

حرف الحاء – ҲО ҲАРФИ ()

* حَبّبُوا اللهَ إِلَى عِبَادِهِ يُحْبِبْكُمُ اللهُ. (رواه الطبراني عن أبي أمامة)

1. Бандаларига Аллоҳни яхши кўрсатинглар, шунда Аллоҳ сизларни яхши кўради. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)­дан. Табароний ривояти.

* حُجِبَتِ النَّار بِالشَّهَوَاتِ، حُجِبَتِ الْجَنَّة بِالْمَكَارِهِ. (رواه أبو هريرة)

1. Дўзах шаҳватлар билан, жаннат машаққатлар ила ўраб қўйилган. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривояти.

* حُرِّمَ عَلَى النَّارِ كُلُّ هَيِّنٍ لَيِّنٍ سَهْلٍ قَرِيبٍ مِنَ النَّاسِ. (رواه أحمد)

1. Енгил, юмшоқ табиатли одамларга яқин туриб, осонлик келтирувчи кишига дўзах ҳаром қилинган. Аҳмад ривояти.

* حَسْبُ امْرِىءٍ مِنَ الْبُخْلِ أَنْ يَقُولَ: آخُذُ حّقِّى كُلَّهُ، وَلاَ أَدَعُ مِنْهُ شَيْئًا. (رواه الديلمي عن أبي أمامة)

1. «Ҳақимнинг барчасини оламан, ундан бирор нар­са қолдирмайман», деб айтиш кишининг бахил экани­га кифоя қилади. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Дайла­мий ривояти.

* حَسبىَ اللهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ أَمَانٌ لِكُلِّ خَائِفِ. (رواه الديلمي)

1. «Ҳасбияллоҳу ва ниъмал вакил» ҳар бир қўрқувчи учун омонликдир. Дайламий ривояти.

* حَصِّنُوا أَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ، وَدَاوُوا مَرْضَاكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَاَعِدُّوا لِلبَلاَءِ الدُّعاءَ.  (رواه الخطيب ابن مسعود)

1. Молларингизни закот билан қўриқланг. Касал­ларингизни садақа ила даволанг ва балога дуо билан тай­ёргарлик кўринг. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* حَضِرَ مَلَكُ الْمَوْتِ رَجُلاً يموتُ، فَشَقَّ أَعْضَاءَهُ، فَلَمْ يَجِدْهُ عَمِلَ خَيْرًا، ثُمَّ شَقَّ قَلْبَهُ فَلَمْ يَجِدْ فِيْهِ خَيْرًا، فَفَكَّ لَحْيَيْهِ فَوَجَدَ طَرَفَ لِسَانِهِ لاَصِقًا بِحَنكِهِ يَقُولُ: لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ فَغُفِرَ لَهُ بِكَلِمَةِ الإِخْلاَصِ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أبي هريرة)

1. Ўлим фариштаси бир киши ўлаётганда ҳозир бўлди. Унинг аъзосини ёриб кўриб, яхши амал топа олмади. Сўнгра қалбини ёриб кўриб ҳам, яхши амал топа олмади. Кейин жағини ёриб кўриб ҳам, тилининг бир томони танглайига ёпишиб «Ла илаҳа иллаллоҳ» деб айтган сўзини топди. Мана шу айтган Ихлос калимаси сабабли унинг гуноҳлари кечирилди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.

* حَقٌّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يَرْتَفِعَ شَيْءٌ مِنَ الدُّنْيَا إِلاَّ وَضَعَهُ. (رواه البخاري)

1. Дунёдан бирор нарса кўтарилса, албатта, Аллоҳ уни пастлатади. Бухорий ривояти.

* حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ: إِذَا لَقِيتَهُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، وَإِذَا دَعَاكَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَكَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللَّهَ فَشَمِّتْهُ وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ. (رواه البخاري عن أبي هريرة)

521. Мусулмоннинг мусулмон устидаги ҳақи олтитадир. 1. Унга йўлиқсанг, салом берасан. 2. Чақирса, ижобат қиласан. 3. Насиҳат талаб этса, насиҳат қиласан. 4. Акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтса, жавоб қайтарасан. 5. Касал бўлса, кўргани борасан. 6. Вафот этса, жано­засида иштирок этасан. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан.  Бухорий ривояти.

* حَقُّ الزَّوْجِ عَلَى زَوْجَتِهِ، أَنْ لاَ تَمْنَعَهُ نَفْسَهَا وَإِنْ كَانَتْ عَلَى ظَهْرِ قَتَب، وَأَنْ لاَ تَصُومَ يَوْمًا وَاحِدًا إِلاَّ بِإِذْنِهِ إِلاَّ الْفَرِيضَةَ، فَإِنْ فَعَلت أَثِمَتْ، وَلَمْ يُتَقَبَّلْ مِنْهَا، وَأَنْ لاَ تُعْطِى مِنْ بَيْتِهِ شَيْئًا إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَإِنْ فَعَلت كَانَ لَهُ الأَجْرُ، وَكَانَ عَلَيْهَا الْوِزْرُ، وَأَنْ لاَ تَخْرُج مِنْ بَيْتِهِ إِلاَّ بِإِذْنِهِ، فَإِنْ فَعلت لَعَنَهَا اللهُ وَمَلاَئِكَةُ الْغَضَبِ حَتَّى تَتُوبَ أَوْ تُرَاجِعَ وَإِنْ كَانَ ظَالِمًا. (رواه الطيالسي عن ابن عمر)

1. Эрнинг аёли устидаги ҳақи – агар эгар устида бўлса ҳам, ўз нафсини (жимоъдан) ман этмаслиги, изнисиз бир кун ҳам рўза тутмаслиги, лекин фарз рўзаси ундай эмас. Агар нафл рўза тутса, гуноҳкор бўлади, рўзаси ҳам қабул этилмайди. Эрининг изнисиз уйидан бирор нарса бермаслиги, мабодо шундай қилса, эрига ажр, аёлга эса, гуноҳ бўлади. Уйидан фақат эрининг изни билан чиқиши, акс ҳолда, токи тавба қилгунича ёки қайтгунича Аллоҳнинг ва ғазаб фаришталарининг лаънати ёғилади, гарчи эри золим бўлса ҳам. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Таёлисий ривояти.

* حَقُّ الزَّوْجِ عَلَى الْمَرْأَةِ أَنْ لاَ تَهْجُرَ فِرَاشَهُ، وَأَنْ تَبَرّ قَسَمَهُ، وَأَنْ تَطِيع أَمْرَهُ، وَأَنْ لاَ تَخْرُجَ إِلاَّ بِإِذْنِهِ، وَأَنْ لاَ تدْخلَ إِلَيْهِ مَنْ يَكْرَهُ. (رواه الطبراني عن تميم الداري)

1. Эрнинг аёли устидаги ҳақи тўшагидан ажрал­маслик, қасамининг устидан чиқиш, буйруғига итоат қи­лиш, изни билан уйдан чиқиш ва эри ёмон кўрган кишиларни уйига киритмаслик. Тамим Дорий (розияллоҳу ан­ҳу)дан. Табароний ривояти.

* حَقُّ الْمَرْأَةِ عَلَى الزَّوْجِ أَنْ يطْعِمَهَا إِذَا طَعِمَ وَيَكْسُوهَا إِذَا اكْتَسَى ولا يَضْرِبَ الوَجْهَ، وَلاَ يُقَبِّحَ وَلاَ يَهْجُرَ إِلاَّ فِي الْبَيْتِ. (رواه الحاكم)

1. Аёлнинг эри устидаги ҳақи: овқатланганда уни ҳам овқатлантириши, кийинганда уни ҳам кийинтириши, юзига урмаслик, таҳқирламаслик, уйидан ташқарида аразлашмаслик. ( Ҳоким ривояти).

* حَقُّ الْجَارِ إِنْ مَرِضَ عُدْتَهُ، وَإِنْ مَاتَ شَيّعْتَهُ، وَإِنِ اسْتَقْرَضَكَ أَقْرَضْتَهُ وَإِنْ أَعْوَرَ سَتَرْتَهُ، وإنْ أصابَهُ خَيْرٌ هَنَّأْتَهُ، وَإِنْ أصَابتْهَ مُصِيبَةٌ عَزَّيْتَهُ، وَلاَ تَرْفَع بِنَاكَ فَوْقَ بِنَائِهِ، فَتَسُد عَلَيْهِ الرِّيحَ، وَلاَ تُؤْذِهِ بِرِيحِ قِدْرِكَ، إِلاَّ أَنْ تَغْرِفَ لَهُ مِنْهَا. (رواه الطبراني)

1. Қўшнининг ҳақи: агар касал бўлса, зиёрат қила­сан, вафот этса (қабристонгача) кузатасан, қарз сўраса, берасан, айби очилиб қолса, беркитасан, яхшилик етса, табриклайсан, мусибат етса, ҳамдардлик билдирасан, би­нойингни биноси устидан баланд кўтармайсан, шамолни тўсиб қўясан, унга қозонингнинг ҳиди билан озор етказмайсан, лекин овқатингдан сузиб берсанг, зарари йўқ. Табароний ривояти.

* حَقُّ كَبِيرِ الإخْوَةِ عَلَى صَغِيرِهِمْ كَحَقِّ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ. (رواه البيهقي)

1. Катта инининг кичик инилар устидаги ҳақи отанинг болалари устидаги ҳақига ўхшайди. Байҳақий ри­вояти.

* حَقُّ الوَلَدِ على وَالِدِهِ أَنْ يُحْسِنَ اسْمَهُ وَأَدَبَهُ، وَاَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ وَالسِّبَاحَةَ وَالرِّمَايَةَ، وَأَنْ لاَ يَرْزُقَهُ إِلاَّ طَيِّبًا، وَأَنْ يُزَوِّجَهُ إِذَا أَدْرَكَ. (رواه الحاكم)

1. Боланинг ота устидаги ҳақи исмини ва одобини чиройли қилиши ва ёзиш, сузиш, отишни ўргатиши ҳамда пок, ҳалол ризқ билан боқиб, балоғатга етганда уйлантириб қўйиши. Ҳоким ривояти.

* حَقِيقٌ بِالْمَرْءِ أَنْ تَكُونَ له مَجَالِسُ يَخْلُوا فِيهَا وَيَذْكُرُ ذُنُوبَهُ فَيَسْتَغْفِرُ اللهَ مِنْهَا. (رواه البيهقي)

1. Киши холи қолиб, гуноҳларини эслаши ва уларга Аллоҳдан истиғфор сўраб ўтириши керак. Байҳақий ривояти.

* حَقٌّ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ أَنْ يَغْتَسِلَ فِي كُلِّ سَبْعَة أَيَّامٍ يَوْمًا، يَغْسِلُ فِيهِ رَأْسَهُ وَجَسَدَهُ. (رواه أبو هريرة)

1. Ҳар бир мусулмон ҳар етти кунда бир кун ғусл қилиши ва унда боши ва жасадини ювиши зиммасидаги ҳақдир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривояти.

* حَمْلُ الْعَصَا عَلاَمَةُ الْمُؤْمِنِ وَسُنَّةُ الأَنْبِيَاءِ. (رواه الديلمي)

1. Ҳасса кўтариш мўминнинг аломати ва пайғам­барлар суннатидир. Дайламий ривояти.

* حُوسِبَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فَلَمْ يُوجَدْ لَهُ مِنَ الْخَيْرِ شَيْءٌ، إِلاَّ أَنَّهُ كَانَ رجلا مُوسِرًا، وَكَانَ يُخَالِطُ النَّاسَ، فَكَانَ يَأْمُرُ غِلْمَانَهُ أَنْ يَتَجَاوَزُوا عَنِ الْمُعْسِرِ، فَقَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لِمَلاَئِكَتهِ: «نَحْنُ أَحَقُّ بِذَلِكَ مِنْهُ، تَجَاوَزُوا عَنْهُ». (رواه البخاري)

1. Сизлардан олдингилардан бир киши ҳисоб-китоб қилинди. Лекин унда бирор яхшилик топилмади. Аммо у бадавлат киши бўлиб, одамларга аралашиб юрар эди. Болаларига камбағалларнинг ҳақини ўтиб юборишга буюрар эди. Аллоҳ азза ва жалла фаришталарига: «Биз ундан-да кечиб юборишга ҳақлимиз, унинг гуноҳини кечиб юборинглар», деди. Бухорий ривояти.

* حَوْضِي مَسِيرَةُ شَهْرٍ، وَزَوَايَاهُ سَوَاءٌ، وَمَاؤُهُ أَبْيَضُ مِنَ اللَّبَنِ، وَرِيحُهُ أَطْيَبُ مِنَ الْمِسْكِ، وَكِيزَانُهُ كَنُجُومِ السَّمَاءِ، مَنْ شَرِبَ مِنْهَا فَلاَ يَظْمَأُ أَبَدًا. (رواه الشيخان عن ابن عمر)

1. Ҳавзим бир ойлик йўлдир. Бурчаклари баробардир. Суви сутдан ҳам оқдир, ҳиди мушки анбардан ҳам хуш­бўйроқ, кўзалари осмон юлдузларига ўхшайди. Ким ундан ичса, ҳечам чанқамайди. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحِجَامَةُ تَنْفَعُ مِنْ كُلِّ دَاءٍ، أَلاَ فَاحْتَجِمُوا. (رواه الديلمي)

1. Қон олиш барча касалликларга фойда беради. Шундай экан, қон олдириб юринглар. Дайламий ривояти.

* الْحُجَّاجُّ وَالْعُمَّارُ وَفْدُ اللهِ، يُعْطِيهِمْ مَا سَأَلُوا، وَيَسْتَجِيبُ لَهُمْ مَا دَعَوْا، وَيخْلِفُ عَلَيْهِمْ مَا أَنْفَقُوا، الدِّرْهَمَ أَلْفَ أََلْفٍ. (رواه البيهقي)

1. Ҳаж ва умра қилувчилар Аллоҳнинг меҳмонла­ридир. Аллоҳ уларнинг сўраган нарсаларини беради, қилган дуоларини ижобат этади, инфоқ қилган нарсаларига ўринбосар, яъни бир дирҳамига минг-минглаб беради. Байҳақий ривояти.

* الْحَجَرُ الأَسْوَدُ مِنْ حِجَارَةِ الْجَنَّةِ، وَمَا فِي الأَرْضِ مِنَ الْجَنَّةِ غَيْرُهُ، وَكَانَ أبْيَضَ كَالْمَاءِ، وَلَولاَ مَا مَسَّهُ مِنْ رِجْسِ الْجَاهِلِيَّةِ مَا مَسَّهُ ذُو عَاهَةٍ إلاَّ بَرِئَ. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عَنْ ابن عبَّاس)

1. Каъбадаги қоратош жаннатдандир. Ерда ундан бошқа жаннатдан тушган нарса йўқ. У сув каби оппоқ (шаффоф) эди. Агар жоҳилият ифлосликлари бўлма­га­ни­да ва беморлар ушламаганида, у оқлигича қоларди. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* الْحَجَرُ الأسْوَدُ يَاقُوتَة بَيضَاءُ مِنْ يَاقُوتِ الْجَنَّةِ، وَإنَّمَا سَوَّدَتْهُ خَطَايَا الْمُشْرِكِينَ، يُبْعَثُ يَومَ القِيَامَةِ مِثْلَ أحُدٍ، يَشْهَدُ لِمَنْ اسْتَلَمَهُ وَقَبَّلَهُ مِنْ أهْلِ الدُّنْيَا. (رَوَاهُ ابْنُ خَزَيمَةَ عَنْ ابْنِ عَبَّاس)

1. Каъбадаги қоратош жаннат ёқутларидан бўлган оқ ёқутдир. Мушрикларнинг хатолари уни қорайтириб юборган. Қиёмат куни у худди Уҳуд тоғи каби юборилур. Дунё аҳлидан уни ушлаган ва ўпганларга гувоҳ бўлади. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Хузайма ривояти.

* الْحِدَّةُ تَعْتَرِي خِيَارَ أمَّتِي. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عن ابن عباس)

1. Динда собитлик умматимнинг яхшиларига насиб бўлади. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* الْحَسَدُ يَأكُلُ الحَسَنَاتِ كَمَا تأكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ، وَالصَّدَقَةُ تُطْفِئُ الْخَطِيئَةَ كَمَا يُطْفِئُ الْمَاءُ النَّارَ وَالصَّلاَةُ نُورُ الْمُؤمِنِينَ، وَالصِّيَامُ جُنَّةٌ مِنَ النّارِ. (رَوَاه ابن ماجه)

1. Ҳасад яхшиликларни худди олов ўтинни егани каби еб битиради. Садақа хатоларни худди сув оловни ўчиргани каби ўчиради. Намоз мўминларнинг нуридир. Рўза дўзахдан тўсиқдир. Ибн Можа ривояти.

* الحِكْمَةُ ضَالَّةُ المُؤْمِنِ. (رواه القضاعي)

1. Ҳикмат мўминнинг йўқотган нарсасидир. Қузоъий ривояти.

* الْحَرْبُ خِدْعَةٌ. (رَوَاهُ البُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ عَنْ جَابِرٍ)

1. Уруш ҳийладир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحَيَاءُ لاَ يَأتِي إلاَّ بِخَيرٍ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ عن عمران بن حصين)

541 Ҳаё фақат яхшилик олиб келади. Имрон ибн Ҳу­сайн (розияллоҳу анҳу)дан.  Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحِكْمَةُ تَزِيدُ الشَّرِيفَ شَرَفًا وَتَرْفَعُ العَبْد المَمْلُوكَ حَتَّى تُجْلِسَهُ مَجَالِسَ الْمُلُوكِ. (رَوَاهُ ابنُ عَدِي عَنْ أنَسٍ)

1. Ҳикмат шарафли кишининг шарафини зиёда қилади. Ҳатто ўша ҳикмат туфайли қул банда подшоҳлар мажлисида ўтиради. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.

* الْحَلالُ بَيِّنٌ وَالْحَرَامَ بَيِّنٌ وَبَيْنَهُمَا أُمُورٌ مُشْتَبِهَاتٌ لا يَعْلَمُهَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ، فَمَنِ اتَّقَى الشُّبُهَاتِ فَقَدِ اسْتَبْرَأَ لِدِينِهِ وَعِرْضِهِ ، وَمَنْ وَقَعَ فِي الْمُشْتَبِهَاتِ وَقَعَ فِي الْحَرَامِ، كَالرَّاعِ يَرْعَى حَوْلَ الْحِمَى يُوشِكُ أَنْ يوَاقعَهُ، أَلا وَإِنَّ لِكُلِّ مَلكٍ حِمًى، أَلا وَإِنَّ حِمَى اللهِ فِي أرْضِهِ مَحَارِمُهُ، أَلا وَإِنَّ فِي الْجَسَدِ مُضْغَةً إِذَا صَلَحَتْ صَلَحَ الْجَسَدُ كُلُّهُ وَإِذَا فَسَدَتْ فَسَدَ الْجَسَدُ كُلُّهُ أَلا وَهِيَ الْقَلْبُ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ)

1. Ҳалол – очиқ-равшан. Ҳаром ҳам – очиқ-равшан. Улар ўртасида шубҳали нарсалар бўлиб, уларни кўп инсонлар билмайди. Кимки шубҳадан тақво қилса, дини ва обрўсини софлабди. Кимки шубҳага воқе бўлса, ҳаромга йўлиқибди. У худди ҳайвон боқувчи чўпонга ўхшайди, қўриқхона атрофига бориб, унинг ичига кириб қолиши мумкин. Огоҳ бўлинг! Ҳар бир подшоҳнинг қўриқхонаси бор. Огоҳ бўлинг! Аллоҳнинг ердаги қўриқхонаси У ҳаром қилган амаллардир. Огоҳ бўлинг! Жасадда бир парча гўшт бор. Агар у ислоҳ бўлса, бутун жасад ислоҳ бўлади. Агар у фасод бўлса, бутун жасад фасоддир. Огоҳ бўлинг! У – қалбдир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحِلْفُ مَنْفَقَةٌ للسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ للبَرَكَةِ وَالرِّبْحِ. (رَوَاهُ الْبُخَارِيُّ وَمُسْلِمٌ)

1. Буюм сотишда қасам фойдага ўхшайди-ю, аммо барака ва фойдани ўчиради. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْحُمَّى مِنْ فَيْحِ جَهَنَّمَ، وَأَبْرِدُوهَا بِالْمَاءِ. (رواه أحمد عن ابن عباس)

1. Иситма жаҳаннам алангасидандир, уни сув билан совитинглар. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Аҳмад ривояти.

* الْحَمْدُ عَلَى النِّعْمَةِ أَمَان لِزَوَالِهَا. (رواه الديلمي)

1. Неъматга ҳамд айтиш унинг заволга кетишидан омонликдир. Дайламий ривояти.

* الْحَيَاءُ وَالإِيْمَانُ قُرِنَا جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الآخَرُ. (رواه أبو نعيم عن ابن عمر)

1. Ҳаё ва имон иккови бир-бирига яқин қилиб жамлангандир. Бири кўтарилса, иккинчиси ҳам кўтарилади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Абу Нуайм ривояти.

* الْحَيَاءُ خَيْر كُلُّهُ. (رواه مسلم عن عمران بن حصين)

1. Ҳаё бутун борича яхшиликдир. Имрон ибн Ҳусайн­ (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* الْحَيَاءُ زِينَةٌ وَالتُّقَى كَرَمٌ، وَخَيْرُ الْمَرْكِبِ الصَّبْرُ، وَانْتِظَارُ الْفَرَج مِنَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ عِبَادَةٌ. (رواه الحكيم عن جابر)

1. Ҳаё зийнатдир, тақво карамликдир. Маркабнинг яхшиси сабрдир. Аллоҳдан енгилликни кутиш ибодатдир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

* الْحَيَاءُ زِينَةٌ وَالتُّقَى كَرَمٌ، وَخَيْرُ الْمَرْكِبِ الصَّبْرُ، وَانْتِظَارُ الْفَرَج مِنَ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ عِبَادَةٌ. (رواه الحكيم عن جابر)

1. Ҳаё зийнатдир, тақво карамликдир. Маркабнинг яхшиси сабрдир. Аллоҳдан енгилликни кутиш ибодатдир. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.

حرف الخاء – ХО ҲАРФИ (خ)

* خَابَ عَبْدٌ وَخَسِرَ، لَمْ يَجْعَلِ الله تَعَالَى فِي قَلْبِهِ رَحْمَةً لِلْبَشَرِ. (رواه أبو نعيم الأصبهانى)

1. Аллоҳ бир кишининг қалбида инсонлар учун раҳматни битмаган бўлса, у зиён ва надоматда қолибди. Абу Нуайм Асбаҳоний ривояти.

* خَالِفُوا الْمُشْرِكِينَ أَحْفُوا الشَّوَارِبَ وَأوْفرُوا اللِّحَى. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1. Мўйловларингизни яхши қисқартириб, соқол­ларингизни ўстиринглар. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бу­хорий ва Муслим ривояти.

* خُذَ الْحِكْمَةَ، وَلاَ يَضُرّكَ مِنْ أَىِّ وِعَاءٍ خَرَجَتْ. ( رواه الحكيم)

1. Ҳикматни олгин, қайси идишдан чиққанининг сенга зарари йўқ. Ҳаким ривояти.

* خُذِ الأَمْرَ بِالتَّدْبِيرِ، فَإِنْ رَأَيْتَ في عَاقِبَتِهِ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِن خِفْتَ غَيًّا فَأَمْسِكْ. (رواه عبد الرزاق عن أنس)

1. Ишни тадбир билан олиб бор. Агар унинг оқибатида яхшилик кўрсанг, унга кириш. Борди-ю, хато қилиб қўйишдан қўрқсанг, унда ўзингни тий. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абдураззоқ ривояти.

* خُذُوا مِنَ الْعَمَلِ مَا تُطِيقُونَ فَإِنَّ اللهَ تعالى لا يَمَلُّ حَتَّى تَمَلُّوا. (رواه البخاري ومسلم عن عائشة)

1. Тоқатингиз етганича амал қилинглар, чунки сизга малол келмагунича Аллоҳга малол келмайди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* خَرَجْتُ مِنْ نِكَاح، وَلَمْ أَخْرُجْ مِنْ سِفَاحٍ، مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى أَنْ وَلَدَنِى أَبِى وَأُمِّى، وَلَمْ يُصِبْنِى مِنْ سِفَاحِ الْجَاهِلِيَّةِ شَيْءٌ. (رواه الطبراني عن عليّ)

1. Мен никоҳ билан туғилганман. Никоҳсиз туғилмаганман. Одамдан (алайҳиссалом) бошлаб мен ота-онам­дан туғилгунимча авлодимга жоҳилият ифлослик­ларидан ҳеч нарса етмаган. Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)­дан. Табароний ривояти.

* خَرَجَ رَجُلٌ مِمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فِي حُلَّةٍ لَهُ، يَخْتَالُ فِيهَا، فَأَمَرَ اللهُ تعالى الأَرْضَ فَأَخَذَتْهُ فَهُوَ يَتَجَلْجَلُ فِيهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. (رواه الترمذي عن عمرو بن العاص)

1. Сизлардан олдингилардан бир киши чирой­ли ки­йимда такаббурона ҳолатда кетаётган эди, Аллоҳ ерга буюрди, ер эса уни ўз бағрига олди. У киши эса қиё­мат кунигача чинқириб туради. Амр ибн Ос (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* خَشْيَة اللهِ رَأْسُ كُلِّ حِكْمَةٍ، وَالْوَرَعُ سَيِّدُ الْعَمَلِ. (رواه القضاعي)

1. Аллоҳдан қўрқиш барча ҳикматларнинг боши­дир. Тақво эса амаллар саййидидир. Қузоъий ривояти.

خَصْلَتَانِ لاَ تَجْتَمِعَانِ فِي مُؤْمِنٍ، الْبُخْلُ وَسُوءُ الْخُلُقِ. (رواه البخاري)

1. Икки хислат борки, мўминда жамланмайди: 1) бахиллик; 2) ёмон хулқ. Бухорий ривояти.

* خَصْلَتَانِ مَنْ كَانَتَا فِيهِ كَتَبَهُ اللهُ شَاكِرًا صَابِرًا، وَمَنْ لَمْ تَكُونَا فِيهِ لَمْ يَكْتُبْهُ اللهُ شَاكِرًا وَلاَ صَابِرًا، مَنْ نَظَرَ فِي دِينِهِ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَهُ فَاقْتَدَى بِهِ، وَمَنْ نَظَرَ فِي دُنْيَاهُ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَهُ، فَحَمِدَ اللهَ عَلَى مَا فَضَّلَهُ بِهِ عَلَيْهِ، كَتَبَهُ اللهُ شَاكِرًا صَابِرًا. وَمَنْ نَظَرَ فِي دِينِهِ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَهُ، وَنَظَرَ فِي دُنْيَاهُ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَهُ، فَأَسِفَ عَلَى مَا فَاتَهُ مِنْهُ، لَمْ يَكْتُبْهُ اللهُ شَاكِرًا وَلاَ صَابِرًا. (رواه الترمذي عن ابن عمرو)

1. Икки хислат борки, шу иккови кимда бўлса, Аллоҳ уни шукр ва сабр қилувчи деб ёзади. Кимда-ким у иккови бўлмаса, Аллоҳ уни шукр ва сабр қилгувчи деб ёзмайди. Ким динда ўзидан юқорига қараб, унга иқтидо қилса ва дунёда ўзидан паст кишига қараб, Аллоҳ унинг устидан Ўзини фазилатли қилиб қўйганига ҳамд айтса, Аллоҳ уни шукр қилувчи ва сабр этувчи деб ёзади. Кимки динда ўзидан паст кишига, дунёда ўзидан юқори кишига қараб, фурсатни ўтказиб юборган­ман, деб афсусланса, Аллоҳ уни шукр қилувчи ҳам, сабр этувчи ҳам деб ёзмайди. Ибн Амр (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* خُلُقَانِ يُحِبُّهُمَا اللهُ، وَخُلُقَانِ يُبْغِضُهُما اللهُ، فَأَمَّا اللَّذَانِ يُحِبُّهُمَا اللهُ، فَالسَّخَاءُ وَالشّجَاعَةُ، وَأَمَّا اللَّذَانِ يُغْبِضُهُمَا، فَسُوءُ الْخُلقِ وَالْبُخل، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا اسْتَعْمَلَهُ فِي قَضَاءِ حَوَائِجِ النَّاسِ. (رواه البيهقي عن ابن عمرو بن العاص)

1. Икки хулқ борки, Аллоҳ уларни яхши кўради. Яна икки хулқ борки, Аллоҳ уларни ёмон кўради. Яхши кўра­дигани – сахийлик ва шижоат. Ёмон кўрадигани – ёмон хулқ ва бахиллик. Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳ­ласа, (уни) одамлар ҳожатини чиқарадиган қилиб қўяди. Ибн Амр ибн Ос (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* خَلَقَ اللهُ آدَمَ عَلَى صُورَتِهِ طُولُهُ سِتُّونَ ذِرَاعًا، ثمَّ قَالَ اذْهَبْ فَسَلِّمْ عَلَى أُولَئِكَ النَّفَرِ وهم مِنَ الْمَلآئِكَةِ جُلُوسٌ، فَاسْتَمِعْ مَا يُحَيُّونَكَ، فَإِنَّهَا تَحِيَّتُكَ وَتَحِيَّةُ ذُرِّيَّتِكَ، فَقَالَ: السَّلاَمُ عَلَيْكُمْ، فَقَالُوا: السَّلاَمُ عَلَيْكَ وَرَحْمَةُ اللهِ فَزَادُوهُ: وَرَحْمَةُ اللهِ، فَكُلُّ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ آدَمَ فِي طُولِهِ سِتُّونَ ذِرَاعًا، فَلَمْ يَزَلِ الْخَلْقُ يَنْقُصُ بَعْدُ حَتَّى الآنَ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1. Аллоҳ Одамни ўз суратида, яъни узунлиги олт­миш газ қилиб яратди. Сўнгра Аллоҳ: «Боргин, анави бир неча нафарга салом бергин», деди. Улар фаришталар бўлиб, ўтиришган эди. Сенга беришган саломларига қулоқ тут, чунки у сенинг ва зурриётинг саломидир. У зот бориб: «Ассалому алайкум», дедилар. Улар: «Ассалому ъалайка ва роҳматуллоҳи», деб «раҳматуллоҳ» сўзини зиёда қилишди. Ҳар бир жаннатга кирувчи киши Одам сурати каби олт­миш газ бўлади. У зотдан кейин ҳозирги пайтгача халойиқ ноқис бўлишда бардавомдир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* خَلَقَ اللهُ التُّرْبَةَ يَوْمَ السَّبْتِ وَخَلَقَ الْجِبَالَ فِيهَا يَوْمَ الأَحَدِ، وَخَلَقَ الشَّجَرَ يَوْمَ الإثْنَيْنِ وَخَلَقَ الْمَكْرُوهَ يَوْمَ الثُّلاَثَاءِ وَخَلَقَ النُّورَ يَوْمَ الأَرْبِعَاءِ، وَبَثَّ فِيهَا الدَّوَابَّ يَوْمَ الْخَمِيسِ وَخَلَقَ آدَمَ بَعْدَ الْعَصْرِ من يَوْم الْجُمُعَةِ في آخِر الْخَلْقِ، فِي آخِرِ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ الْجُمُعَةِ، فِيمَا بَيْنَ الْعَصْرِ إِلَى اللَّيْلِ. (رواه أحمد)

562. Аллоҳ ерни шанба куни яратди. У ерда якшанба куни тоғларни яратди. Душанба куни эса дарахтни яратди. Қийинчилик-машаққатларни сешанба куни яратди. Чоршанба куни нурни яратди. Пайшанба куни ҳайвонларни яратди. Жума куни асрдан кейин, жума соатларининг охирги соатида, аср билан кечаси оралиғида халойиқнинг охиргиси этиб, Одамни яратди.  Аҳмад ривояти.

* خَمْسٌ بِخَمْسٍ.

1 - مَا نَقَضَ قَوْمٌ العَهْدَ، إِلاَّ سُلِّطَ عَلَيْهِمْ عَدُوُّهُمْ.

2 - وَمَا حَكَمُوا بِغَيْرِ مَا أَنْزَلَ اللهُ، إِلاَّ فَشَا فِيهمُ الفَقْرُ.

3 - وَلاَ ظَهَرَتْ فِيهمُ الْفَاحِشَةُ، إِلاَّ فَشَا فِيهم الْمَوْتُ.

4 - وَلاَ طَفّفوا الْمِكْيالَ إِلاَّ مُنِعُوا النَّبَاتَ، وَأُخِذُوا بِالسِّنِينَ.

5 - وَلاَ مَنَعُوا الزَّكَاةَ إِلاَّ حُبِسَ عَنْهُمُ الْقَطْرُ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)

563. Беш нарса беш нарса биландир. 1. Қавм аҳд­ни буз­са, душманлари уларга бошлиқ қилиб қўйилади. 2. Аллоҳ нозил этган нарсадан бошқаси ила ҳукм қилишса, Аллоҳ уларнинг ораларида камбағалликни ёяди. 3. Агар уларда фоҳишалик зоҳир бўлса, ораларида ўлим ҳам кенг тарқалади. 4. Ўлчовда уриб қолманглар, агар шундай қиладиган бўлсангиз, ўсимликлар ўсишидан ман этиласиз ва қурғоқчилик ила ушланасиз. 5. Закотни ман қилманг­лар, агар шундай қилсангиз, ёмғирдан ман этиласиз. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* خَمْسُ صَلَوَاتٍ افْتَرَضَهُنَّ الله عَزَّ وَجَلَّ: مَنْ أَحْسَنَ وَضُوءَهُنَّ وَصَلاّهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ، وَأَتَمَّ رُكوعَهُنَّ، وَسُجُودَهُنَّ وَخُشُوعَهُنَّ كَانَ لَهُ عَلَى اللهِ عَهْدٌ أَنْ يَغْفِرَ لَهُ، وَمَنْ لَمْ يَفْعَلْ فَلَيْسَ لَهُ عَلَى اللهِ عَهْدٌ، إِنْ شَاءَ غَفَرَ لَهُ وَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ. (رواه البيهقي عن عبادة بن الصامت)

1. Аллоҳ беш вақт намозни фарз қилган. Ким таҳоратини чиройли қилиб, уларни ўз вақтида ўқиб, руку, сажда ва хушуларини мукаммал адо этса, у учун гуноҳлари кечирилишига Аллоҳдан аҳд бордир. Ким ундай қилмаса, у учун Аллоҳдан аҳд йўқдир. Агар хоҳласа, уни кечиради ва агар истаса, уни азоблайди. Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* خَمْسُ صَلَوَاتٍ كَتَبَهُنَّ اللهُ عَلَى الْعِبَادِ، مَنْ جَاءَ بِهِنَّ، وَلَمْ يُضَيِّعْ مِنْهُنَّ شَيْئًا اسْتِخْفَافًا بِحَقِّهِنَّ، كَانَ لَهُ عِنْدَ اللهِ عَهْدٌ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ، وَمَنْ لَمْ يَأْتِ بِهِنَّ، فَلَيْسَ لَهُ عِنْدَ اللهِ عَهْدٌ، إِنْ شَاءَ عَذَّبَهُ وَإِنْ شَاءَ أَدْخَلَهُ الْجَنَّةَ. (رواه ابن ماجه عن عبادة بن الصامت)

1. Аллоҳ беш вақт намозни бандаларига фарз қилди. Ким уларни адо этишда ҳақини енгил санаб, бирор нарсани зое қилмаса, унинг жаннатга киритилишига Аллоҳнинг аҳди бордир. Кимки уларни бажармаса, Аллоҳ ҳузурида унга аҳд йўқдир. Агар хоҳласа, уни азоблайди ва агар истаса, уни жаннатга киритади. Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* خَمْسُ لَيَالٍ لاَ تُرَدُّ فِيهِنَّ الدَّعْوَةُ: أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ رَجَبٍ، وَلَيْلَةُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ، وَلَيْلَةُ الْجُمعَةِ، وَلَيْلَةُ الْفِطْرِ، وَلَيْلَةُ النَّحرِ. (رواه ابن عساكر عن أبي أمامة)

1. Беш кеча борки, уларда дуо рад этилмайди: 1) ражаб ойининг аввалги кечаси; 2) шаъбон ойининг ярмидаги кеча; 3) жума кечаси; 4) фитр куни кечаси; 5) қурбонлик куни кечаси. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* خَمْسٌ مِنَ الدَّوَابِّ كُلُّهُنَّ فَاسِقٌ يقْتلن فِي الحل والْحَرَمِ: الْغُرَابُ، وَالْحِدَأَةُ، وَالْفَأْرَةُ، وَالْعَقْرَبُ، وَالْكَلْبُ الْعَقُورُ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)

1. Беш турли жонивор борки, уларнинг барчаси фосиқдир. Эҳромликда ҳам, эҳром кийилмаганда ҳам улар ўлдирилаверади. 1. Қарға. 2. Калхат. 3. Сичқон. 4. Чаён. 5. Қопонғич ит. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бу­хорий ва Муслим ривояти.

* خَمْسٌ مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ، رَدُّ التَّحِيَّةِ، وَإِجَابَةُ الدَّعْوَةِ وَشُهُودُ الْجنَازَةِ، وَعِيَادَةُ الْمَرِيضِ، وَتَشْمِيتُ الْعَاطِسِ إِذَا حَمِدَ اللهَ تَعَالَى. (رواه ابن ماجه عن أَبي هريرة)

1. Мусулмоннинг бошқа мусулмон устидаги ҳақи бештадир: 1) саломига жавоб бериш; 2) чақириғига бориш; 3) жанозасида иштирок этиш; 4) касал бўлса, кўргани бориш; 5) акса уриб ҳамд айтса, «ярҳамукаллоҳ» деб жавоб қайтариш. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.

* خَمْس مِنَ الإيْمَان، مَنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ شَيْءٌ مِنْهُنَّ فَلاَ إيْمَانََ لَهُ: التَّسْلِيمُ لأمْرِ اللهِ، وَالرِّضَا بِقَضَاءِ اللهِ، وَالتَّفْوِيضُ إلَى اللهِ، وَالتَّوَكلُ عَلَى اللهِ، وَالصَّبْرُ عِنْدَ الصَّدْمَةِ الأولى. (رواه البزار عن ابن عمر)

1. Беш нарса имондандир. Кимда ўшалардан бирортаси бўлмаса, имони йўқдир. 1) Аллоҳнинг амрига таслим бўлиш; 2) Аллоҳнинг қазою қадарига рози бўлиш; 3) Аллоҳга ишини топшириш; 4) Аллоҳга таваккал қилиш; 5) мусибатнинг аввалги лаҳзасида сабр этиш. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Баззор ривояти.

* خَمْسٌ مِنَ الْفِطْرَةِ: الْخِتَانُ، وَالإسْتِحْدَادُ، وَقَصُّ الشَّارِبِ، وَتَقْلِيمُ الأَظْافر وَنَتْفُ الإِبْطِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Беш нарса фитратдандир: 1) хатна қилдириш; 2) остки тукларни устара ила қириш; 3) мўйловни қис­қартириш; 4) тирноқ олиш; 5) қўлтиқ ости тукларини юлиш. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* خِيَارُ أُمَّتى عُلَمَاؤُهَا، وَخِيَارُ عُلَمَائِهَا رُحَمَاؤُهَا، ألا وَإِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيَغْفِرُ لِلْعَالِمِ أَرْبَعِينَ ذَنْبًا قَبْلَ أَنْ يَغْفِرَ لِلْجَاهِلِ ذَنْبًا وَاحِدًا، ألاَ وَإِنَّ الْعَالِمَ الرَّحِيمَ يَجِئُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَإِنَّ نُورَهُ قَدْ أَضَاءَ يَمْشِى فِيهِ مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، كَمَا يُضِئُ الكَوْكَبُ الدُّرِّيُّ. (رواه القضاعي عن ابن عمر)

571. Умматимнинг яхшилари уламоларидир. Уламо­ларнинг яхшилари раҳмлиларидир. Огоҳ бўлинг, Аллоҳ таоло жоҳилнинг битта гуноҳини кечиришдан олдин олимнинг қирқта гуноҳини кечиради. Огоҳ бўлинг! Раҳм­дил олим қиёмат куни келадиган бўлса, юраётганида унинг нури машриқ билан мағриб оралиғида худди ёруғ юлдуз нури каби таралади. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан.  Қузоъий ривояти.

* خِيَارُكُمْ مَنْ ذَكَّرَكمْ بِاللهِ رُؤْيَتَهُ، وَزَادَ في عِلْمِكُمْ مَنْطِقهُ وَرَغَّبَكمْ فِي الآخِرَةِ عَمَلُهُ. (رواه الحكيم عن ابن عمر)

1. Сизларнинг яхшиларингиз кўрганда Аллоҳ­ни эсла­тадиган, гапирганда илмларингизни зиёда қи­ладиган, амали сизларни охиратга рағбатлантирадиган ки­шидир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ҳаким ривояти.

خَيْرُ النَّاسِ قَرْنِي، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ، ثُمَّ يَجِئُ أَقْوَامٌ تَسْبِقُ شَهَادَةُ أَحَدِهِمْ يَمِينَهُ، وَيَمِينُهُ شَهَادَتَهُ. (رواه الشيخان)

1. Инсонларнинг яхшиси менинг асримдадир. Ке­йин уларга яқин асрдагилар, сўнгра уларга яқин асрдагилар. Кейин шундай қавм келадики, улардан бирининг гувоҳ­лиги қасамидан ва қасами гувоҳлигидан илгари­лаб кетади. Бухорий ва Муслим ривояти.

 خِيَارُكُمْ أَحَاسِنُكُمْ أَخْلاَقًا. (رواه البخاري ومسلم)

1. Сизларнинг яхшиларингиз хулқи яхшиларингиздир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* خَيْرُ النَّاسِ أَحْسَنُهُمْ خُلقًا. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Инсонларнинг яхшиси хулқи гўзалидир. Ибн Умар­ (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

خَيْرٌ النَّاسِ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَحَسُنَ عَمَلُهُ، وَشَرُّ النَّاسِ مَنْ طَالَ عُمْرُهُ وَسَاءَ عَمَلُهُ. (رواه أحمد عن أبي بكرة)

1. Инсонларнинг яхшиси узоқ умр кўриб, амали чиройли бўлганидир. Одамларнинг ёмони узоқ яшаб, амали ёмон бўлганидир. Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* خَيْرُ أمَّتِي الَّذِينَ إذَا أسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا، وَإذَا أحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإذَا سَافَرُوا قَصَرُوا وَأفْطَرُوا. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِي عَنْ جَابِرٍ)

1. Умматимнинг яхшилари агар бирор ёмонлик қилсалар, истиғфор айтадилар. Бирор яхшилик қилсалар, хурсанд бўладилар. Қачон сафарга чиқсалар, намозларини қаср қилиб, рўза тутмайдилар. Жобир (розияллоҳу анҳу)­дан. Табароний ривояти.

* خَيْرُ بَيْتٍ فِي الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُحْسَنُ إِلَيْهِ، شَرُّ بَيْتٍ فِي الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُسَاءُ إِلَيْهِ، أَنَا وَكَافِلُ الْيَتِيمِ فِي الْجَنَّةِ هَكَذَا. (رواه البخاري عن أبي هريرة)

1. «Му­сулмонларда уйларнинг энг яхшиси етимга яхшилик қи­линадиган уйдир. Мусулмонларда уйларнинг энг ёмони етимга ёмон муомалада бўлинадиган уйдир. (Расулуллоҳ) Мен ва етимга кафил бўлувчи жаннатда мана шундайдир», деб (икки бармоқларини ёнма-ён қилиб) ишора этдилар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.

* خَيْرُ مَا خَلَّفَ الإنْسَانُ بَعْدَهُ ثَلاَثٌ، وَلَدٌ صَالِحٌ يَدْعُو لَهُ وَصَدَقَةٌ تَجْرِى يَبْلُغهُ أَجْرُهَا، وَعِلْمٌ يُنْتَفَعُ بِهِ مِنْ بَعْدِهِ. (رواه أبو قتادة)

1. Инсон ўзидан кейин қолдирадиган нарсаларнинг энг яхшилари учтадир: 1) дуо қилиб турувчи солиҳ фарзанд; 2) савоби етиб турадиган садақаи жория; 3) ўзидан кейин фойдаланиладиган илм. Абу Қатода ривояти.

* خَيْرُ مَا أُعْطِىَ الإنْسَانُ خُلقٌ حَسَنٌ، وَشَرُّ مَا أُعْطِىَ قَلْبُ سَوْءِ فِي صُورَةٍ حَسَنَةٍ. (رواه أسامة بن شريك)

1. Инсонга берилган нарсаларнинг энг яхшиси чиройли хулқ, энг ёмони эса, чиройли суратдаги ёмон қалбдир. Усома ибн Шарик ривояти.

* خَيْرُ نِسَائِكُمْ الْعَفِيفَةُ الْغَلِمَةُ، عَفِيفَةٌ فِي فَرْجِهَا، غَلِمَةٌ عَلَى زَوْجِهَا. (رواه الديلمي عن أنس)

1. Аёлларингизнинг энг яхшиси (бегоналарга нис­батан) андомини сақлашда иффатли ва эрига мойиллиги кучли бўлганидир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* خَيْرُ يَوْمٍ طَلَعَتْ فِيهِ الشَّمْسُ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فِيهِ خُلِقَ آدَمُ، وَفِيهِ أُهْبِطَ مِنَ الْجَنَّةِ، وَفِيهِ تِيبَ عَلَيْهِ، وَفِيهِ قُبضَ، وَفِيهِ تَقُومُ السَّاعَةُ، وَمَا عَلَى وَجْهِ الأَرْضِ مِنْ دَابَّةِ إِلاَّ وَهِىَ تَصْبِحُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مُصِيخَةً حَتى تَطْلُعَ الشَّمْسُ شَفَقًا مِنَ السَّاعَةِ، إِلاَّ ابْنُ آدَمَ، وَفِيهِ سَاعَةٌ لاَ يُصَادِفَهَا عَبْدٌ مُؤْمِنٌ وَهُوَ فِي الصَّلاَةِ يَسْأَلُ اللهَ شَيْئًا إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)

1. Қуёшли кунларнинг энг яхшиси жума кунидир. Чунки у кунда Одам (алайҳиссалом) яратилганлар, у кунда жаннатдан туширилганлар, у кунда тавба қилганлар, у кунда вафот этганлар ва у кунда қиёмат қоим бўлади. Ер юзида Одам боласидан ташқари барча жонзот борки, жума куни тонгда қуёш чиққунча қиёмат бўлиб қоли­шидан хавф қилиб, қулоқ тутиб туришади. Ана шу кунда бир соат бор. Агар мўмин банда намозда туриб, Аллоҳ­дан бирор нарса сўраса, Аллоҳ унга ўша нарсани беради. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لأهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لأَهْلِى، مَا أَكْرَمَ النِّسَاءَ إِلاَّ كَرِيمٌ، وَمَا أَهَانَهُنَّ إِلاَّ لَئِيمٌ. (رواه ابن عساكر عن عليّ)

1. Сизларнинг яхшиларингиз аҳлига яхши бўлганларидир. Мен ўз аҳлимга энг яхши бўлганиман. Аёл­ларни фақат олижаноб киши ҳурмат қилади, пасткаш инсон эса хўрлайди. Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.

* خَيْرُكُمْ مَنْ لَمْ يَتْرك آخِرَتَهُ لِدُنْيَاهُ، وَلاَ دُنْيَاهُ لآخِرَتِهِ، وَلَمْ يَكُنْ كَلاًّ عَلَى النَّاسِ. (رواه الخطيب عن أنس)

1. Сизларнинг яхшиларингиз охиратини деб дунё­сини ва дунёсини деб охиратини тарк қилмаган ҳамда одамларга боқимонда ва юк бўлмаган кишидир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.

* خُيِّرَ سُلَيْمَانُ بَيْنَ الْمَالِ، وَالْمُلْكِ، وَالْعِلْمِ، فَاخْتَارَ الْعِلْمَ، فَأُعْطِىَ الْمُلْكَ وَالْمَالَ. (رواه الديلمي)

1. Сулаймонга (алайҳиссалом) мол-мулк ва илмни танлаш ихтиёри берилганда, у зот илмни танладилар. Шунда у зотга мулк ва мол ҳам ато этилди. Дайламий ривояти.

* الْخَمْرُ أُمُّ الْفَوَاحِشِ وَأَكْبَرُ الْكَبَائِرِ، وَمَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ تَرَكَ الصَّلاَةَ وَوَقَعَ عَلَي أُمِّهِ وَعَمَّتِهِ وَخَالَتِهِ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Хамр (маст қилувчи ичимлик) фаҳш ишларнинг онаси ва кабира гуноҳларнинг буюгидир. Хамр ичган киши намозини тарк этиши, онаси, аммаси ва холаси билан зино қилиб қўйиши мумкин. Ибн Умар (розияллоҳу ан­ҳумо)дан. Та­бароний ривояти.

* الْخَيْرُ كَثِيرٌ وَقَلِيلٌ فَاعِلُهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)

1. Яхшиликлар кўп, уларни амалга оширувчилар оз. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.

* الْخَيْلُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِيهَا الْخَيْرُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَأَهْلُهَا مُعَانُونَ عَلَيْهَا، فَامْسَحُوا بِنَوَاصِيهَا، وَادْعُوا لَهَا بِالْبَرَكَةِ، وَقَلِّدُوهَا وَلاَ تُقَلِّدُوهَا بِالأَوْتَارِ. (رواه أحمد عن جابر)

588. Отнинг пешонасига яхшилик қиёматгача битиб қўйилгандир. Унинг аҳли ёрдам берилганлардир. Сизлар унинг пешонасини силанглар ва унга барака тилаб, дуо қилинглар. Унинг бўйнига душманнинг талабида ип осаверинглар-у, лекин кўз тегишининг олдини олиб ип османглар. Жобир (розияллоҳу анҳу)дан.  Аҳмад ривояти.

* خَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عنْ ظَهْرِ غِنى، وَابْدَأْ بِمَا تَعُولُ. (رواه البخاري)

1. Садақаларнинг яхшиси бойлик ортидан қилин­ганидир. Сен садақани қўл остингдагилардан бошла. Бухорий ривояти.

* خَيْرُ الصَّدَاقِ أَيْسَرُهُ. (رواه عقبة عن عمر)

1. Маҳрларнинг яхшиси енгил бўлганидир. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Уқба ибн Амр ривояти.

* خَيْرُ الْكَسْبِ كَسْبُ يَدِ الْعَامِلِ إِذَ نَصَحَ. (رواه أبو هريرة)

591. Касбларнинг яхшиси ишчи қўл билан касб қилиниб, ҳалол меҳнат билан бўлганидир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривояти.

* الْخَالةُ بِمَنْزِلَةِ الأمِّ. (رواه الشيخان عن أبي موسى)

1. Хола она ўрнидадир. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الْخَازِنُ الْمُسْلِمُ الأمِينُ الَّذِي يُعْطِي مَا أُمِرَ بِهِ، كَامِلاً مُوَفّرًا طَيِّبَةً بِهِ نَفْسُهُ، فَيَدْفَعُهُ إِلَى الَّذِي أُمرَ لَهُ بِهِ أَحَدُ الْمُتَصَدِّقيْنِ. (رواه البخاري ومسلم)

1. Буюрилган нарсани тўла-тўкис қилиб, чин дилдан буюрилган кишига берувчи, ишончли мусулмон хазиначи – садақа қилувчиларнинг биридир. Бухорий ва Муслим ривояти.

حرف الدال – ДОЛ ҲАРФИ ()

* دَخَلَتِ امْرَأَةٌ النَّارَ مِنْ هِرَّةٍ، رَبَطَتْهَا فَلَمْ تطْعمهَا وَلمْ تَدَعْهَا تأكل مِنْ خَشَاشِ الأرْضِ حَتَّى مَاتَتْ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Бир хотин мушук сабабли дўзахга тушди. Уни боғлаб қўйиб, овқат бермади. Ё қўйиб юбормадики, ерда униб-ўсган нарсалардан тановул қилар эди. Ҳатто мушук ўлиб қолди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* دَعْ مَا يَرِيبُكَ، إِلَى مَا لاَ يَرِيبُكَ، فَإِنَّ الصِّدْقَ طُمَأْنِينَةٌ، وَإِنَّ الْكَذِبَ رِيبَةٌ. (رواه أحمد والنسائي وغيرهما)

1. Шубҳали нарсани ташлаб, шубҳасизини олгин. Чунки ростгўйлик хотиржамликдир. Ёлғон эса шак-шуб­ҳали нарсадир. Аҳмад, Насоий ва бошқалар ривояти.

* دَعَاء المرء الْمُسْلِمِ مُسْتَجَابٌَ لأخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ، عِنْدَ رَأْسِهِ مَلَكٌ مُوَكَّلٌ بِهِ، كُلَّمَا دَعَا لأخِيهِ بِخَيْرٍ قَالَ الْمَلَكَ «آمِينَ» وَلَكَ بِمِثْلِ ذَلِكَ. (رواه أحمد عن أبي الدرداء)

1. Мусулмон кишининг ғойибдан биродарига қил­ган дуоси ижобатдир. Унинг бошида вакил этилган фаришта туриб: «Омин, сенга ҳам унга дуо қилган нарсанг бўлсин», дейди. Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* دَعَوَاتُ الْمَكْرُوبِ «اللَّهُمَّ رَحْمَتَكَ أَرْجُو، فَلاَ تَكِلْنِي إِلَى نَفْسِي طَرْفَةَ عَيْنٍ، وَأَصْلِحْ لِي شَأْنِي كُلَّهُ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ». (رواه البخاري)

1. Қийинчилик етганда айтиладиган дуо: «Алло­ҳум­ма раҳматака аржу, фала такилний ила нафсий торфата ъайнин ва аслиҳ лий шаъний куллаҳу ла илаҳа илла анта».

(Ё Аллоҳ, раҳматингни умид қиламан. Мени ўз ҳолимга кўз очиб юмгунчалик ҳам ташлаб қўйма. Бутун шаънимни ислоҳ эт. Сендан ўзга илоҳ йўқ).  Бухорий ривояти.

* دَعْوَةُ (ذِي النُّونِ) إِذْ دَعَا بِهَا، وَهُوَ فِي بَطْنِ الْحُوتِ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّى كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ) لَمْ يَدْعُ بِهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ فِي شَىءٍ قَطُّ إِلاَّ اسْتَجَابَ اللهُ تَعَالَى لَهُ. (رواه الحاكم عن سعيد)

1. Зуннуннинг (Юнус алайҳиссалом) кит қорнида эканларидаги дуолари бундайдир: «Ла илаҳа илла анта субҳанака инний кунту миназ золимийн». Мусулмон ки­ши у билан бирор нарсада дуо қилса, Аллоҳ унинг дуосини ижобат қилади. Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* دَعْ: قِيلَ وَقَالَ، وَكَثرَةَ السُّؤَالِ، وَإِضَاعَةَ الْمَالَ. (رواه الطبراني)

1. Ундай деди, бундай деди, деб гапириб юришни, кўп савол беришни ва молни беҳудага сарф қилишни тарк қил. Табароний ривояти.

* الدُّعَاءُ لاَ يُرَدُّ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإقَامَةِ. (رواه أحمد)

1. Азон билан иқомат орасидаги дуо рад этилмайди. Аҳмад ривояти.

* دَعَوْةُ الْمَظْلُومِ مُسْتَجَابَةٌ، وَإِنْ كَانَ فَاجِرًا فَفُجُورُهُ عَلَى نَفْسِهِ. (رواه الطيالسي عن أبي هريرة)

1. Мазлумнинг дуоси ижобатдир, гарчи у фожир бўлса ҳам. Унинг фожирлиги эса, ўзигадир. Абу Ҳурайра (ро­зияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.

* دَعونِى مَا تَرَكْتُكُمْ، فَإِنَّمَا أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ سُؤَالُهُمْ وَاخْتِلاَفُهم عَلَى أنْبِيَائِهِمْ، فَإذَا نَهَيْتُكُمْ عَنْ شَئٍ فَاجْتَنِبُوهُ وَإذَا أمَرْتُكُمْ بِشَئٍ فَأتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ. (رَوَاهُ الشَّيخَانِ)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Мен гапирмасдан тарк қилган нарсаларимда мени шундай қўйинглар. Чунки сизлардан олдинги уммат пайғамбарларидан сўрайверганлари ва ихтилоф қилишгани сабаб ҳалок бўлишди. Агар бирор нарсадан ман қилсам, ундан сақланинглар. Агар бирор нарсага буюрсам, қодир бўлгунингизча уни бажо келтиринглар». Бухорий ва Муслим ривояти.

* دَعُوا الدُّنْيَا لأهْلِهَا. مَنْ أخَذَ مِنَ الدُّنْيَا فَوقَ مَا يَكْفِيهِ أخَذَ حَتْفَهُ وَهُوَ لاَ يَشْعُرُ. (رَوَاهُ ابن لال عَن أنس)

1. Дунёни ўз аҳлига ташлаб қўяверинглар. Ким дунёдан кифоя қиладиганидан ортиғини олса, ўзи ҳис қилмаган ҳолда ҳалокатни қўлга киритибди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Лол ривояти.

* الدَّالُّ عَلَى الْخَيرِ كَفَاعِلِهِ، وَاللهُ يُحِبُّ إغَاثَةَ اللَّهفَانِ. (رَوَاهُ ابن أبي الدنيا)

1. Яхшиликка йўллаб қўювчи киши уни бажарган кабидир. Аллоҳ қийналиб қолганларга ёрдам берувчини яхши кўради. Ибн Абу Дунё ривояти.

* الدّعَاءُ يَنْفَعُ مِمَّا نَزَلَ، وَمِمَّا لَمْ يَنْزِلْ، فَعَلَيكُمْ عِبَادَ اللهِ بِالدُّعَاءِ. (رَوَاهُ الحَاكِمُ عَنْ ابنِ عُمَرَ)

1. Дуо тушган ва ҳали тушмаган нарсаларга фойда беради. Эй Аллоҳнинг бандалари сизлар ўзингизга дуони лозим тутинг. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ҳоким ривояти.

* الدُّنْيَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، مَنِ اكْتَسَبَ فِيهَا مَالاً مِنْ حِلِّهِ، وَأنْفَقَهُ فِي حَقِّهِ أثَابَهُ اللهُ عَلَيهِ، وَأوْرَدَهُ جَنَّتَهُ وَمَنِ اكْتَسَبَ فِيهَا مَالاً مِنْ غِيرِ حِلِّهِ وَأنْفَقَهُ فِي غَيرِ حَقِّهِ، أحَلَّهُ اللهُ دَارَ الْهَوَانِ، وَرُبَّ مُتَخَوِّضٍ فِي مَالِ اللهِ وَرَسُولِهِ لَهُ النَّارُ يَومَ القِيَامَةِ. (رَوَاهُ البَيهَقِي عن ابن عمر)

1. Дунё ям-яшил, мазали нарсадир. Ким уни ҳалолдан касб этса ва ҳақ йўлда инфоқ қилса, Аллоҳ унга савоб беради ва жаннатга туширади. Кимки ҳалол бўлмаган йўл ила касб этиб, ҳақ бўлмаган йўлга инфоқ қилса, Аллоҳ уни хўрлик ҳовлисига тушириб қўяди. Аллоҳ ва Расулининг моли хусусида кўплаб шўнғувчилар борки, улар қиёмат куни дўзахдадирлар. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.

* الدُّنيَا عَرَضٌ حَاضِرٌ، يَأكُلُ مِنْهَا البَرُّ وَالفَاجِرُ، وَالآخِرَة وَعْدٌ صَادِقٌ يَحْكُمُ فِيهَا مَلِكٌ عَادِلٌ، يحِقَّ الحَقَّ وَيُبْطِلُ البَاطِلَ، فَكُونُوا أبْنَاءَ الآخِرَةِ وَلاَ تَكُونُوا أبْنَاءَ الدُّنْيَا فَإنَّ كُلَّ أُمٍّ يَتْبَعُهَا وَلَدُهَا. (رَوَاهُ مُسْلِمٌ)

1. Дунё нақд буюмдир. Ундаги нарсалардан яхши киши ҳам, ёмон киши ҳам еяверади. Охират эса ваъда қилинган рост нарсадир. У кунда одил подшоҳ ҳукм қилади. Ҳақни ҳаққа ва ботилни ботилга ажратади. Сизлар охират болалари бўлинглар, аммо дунё болалари бўлиб қолманглар. Чунки ҳар бир онанинг боласи унинг орқа­сидан эргашади. Муслим ривояти.

* الدُّنْيَا دَارُ مَنْ لاَ دَارَ لَهُ، وَمَالُ مَنْ لاَ مَالَ لَهُ، وَلَهَا يَجْمَعُ مَنْ لاَ عَقْلَ لَهُ. (رواه أحمد عن السيدة عائشة)

1. Дунё – ҳовлиси йўққа ҳовли ва моли йўққа молдир. Уни эса ақли йўқлар жамлайди. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ривояти.

* الدُّنْيَا كُلُّهَا مَتَاعٌ وَخَيرُ مَتَاعِ الدُّنْيَا الْمَرْأةُ الصَّالِحَةُ. (رَوَاهُ النَّسَائِيُّ)

1. Дунёнинг барчаси бир матоҳдир. Дунёнинг энг яхши матоҳи солиҳа хотиндир. Насоий ривояти.

* الدُّنْيَا مَلْعُونَةٌ، مَلْعُونٌ مَا فِيهَا إلاَّ ذِكْرَ اللهِ وَمَا وَالاَهُ، وَعَالِمًا أو مُتَعَلِّمًا. (رَوَاهُ الطَّبَرَانِيُّ عَنْ ابنِ مَسعُودٍ)

1. Дунё ва ундаги нарсалар лаънатлангандир. Фа­қатгина Аллоҳнинг зикри ва унга яқин бўлган нарса, олим ёки таълим олувчигина ундай эмасдир (Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан Табароний ривояти).

* الدُّنيَا لا تَصْفُوا لِمُؤمِنٍ، كَيفَ وَهِيَ سِجْنُهُ وَبَلاَؤُهُ؟ وَهِيَ جَنَّةُ الكَافِرِ. (رَوَاهُ ابن لال عن أنس)

1. Дунё мўминга мусаффо бўлмайди. Қандай ҳам мусаффо бўлсинки, у унинг қамоқхонаси ва балоларга дучор бўладиган жойи ҳамда кофирнинг жаннати бўлса. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Лол ривояти.

* الدَّوَاوِينُ ثَلاَثَةٌ: فَدِيوَانٌ لاَ يَغْفِرُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا، وَدِيوَانٌ لَا يَعْبَأُ اللَّهُ بِهِ شَيْئًا، وَدِيوَانٌ لاَ يَتْرُكُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا، فَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَغْفِرُهُ اللهُ شَيْئًا، فَالإشْرَاكُ بِاللهِ، وَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَعْبَأُ اللهُ بِهِ شَيْئًا، فَظُلْمُ الْعَبْدِ نَفْسَهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ رَبِّهِ مِنْ صَوْم تَرَكَهُ أَوْ صَلاَةٍ تَرَكَهَا، فَإِنَّ اللهَ تَعَالَى يَغْفِرُ ذَلِكَ إِنْ شَاءَ وَيَتَجَاوَزُ، وَأَمَّا الدِّيوَانُ الَّذِي لاَ يَتْرُكُ اللهُ مِنْهُ شَيْئًا فَمَظَالِمُ الْعبَادِ بَيْنَهُمُ الْقِصَاصُ لاَ مَحَالَةَ. (رواه أحمد عن السيدة عائشة)

1. Номаи аъмол битиклари уч хилдир. Биринчиси шундай девонки, ундан Аллоҳ таоло ҳеч нарсани кечир­майди. Иккинчиси шундай девонки, ундаги нарсага Аллоҳ аҳамият бермайди. Учинчиси шундай девонки, Аллоҳ ундан бирор нарсани тарк қилмайди.

Аллоҳ ундан ҳеч нарсани кечирмайдигани Аллоҳга ширк келтиришдир. Аллоҳ аҳамият бермайдигани – Аллоҳ билан бандаси орасидаги нарса, яъни рўза ва намозни тарк этиш билан ўзига-ўзи зулм қилишидир. Чун­ки агар Аллоҳ хоҳласа, уни кечириб, гуноҳидан ўтади. Аллоҳ бирор нарсани тарк қилмайдигани – бандалар ўрталаридаги бир-бирларига зулм қилишлар, яъни қасос ва шунга ўхшаш нарсалар, бунда шак йўқдир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан.  Аҳмад ривояти.

* الدِّينُ يُسْرٌ وَلَنْ يُغَالِبَ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ. (رَوَاهُ أبُو هُرَيرَةَ)

1. Дин енгилдир. Бирор киши дин билан беллашса, яъни чуқур кетиб, тоқатидан юқорисини талаб этса, албатта, енгилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривояти.

* الدِّينَارُ بِالدِّينَارِ وَالدِّرْهَمُ بِالدِّرْهَمِ وَصَاعُ حِنطَةٍ بِصَاعِ حِنْطَةٍ وَصَاعُ شَعِيرٍ بِصَاعِ شَعِيرٍ وَصَاعُ مِلحٍ بِصَاعِ مِلْحٍ لاَ فَضْلَ بَينَ شَيءٍ مِنْ ذَلِكَ. (رواه أبو أسيد الساعدي)

1. Динор динор билан, дирҳам дирҳам ила, бир соъ буғдой бир соъ буғдой билан, бир соъ арпа бир соъ арпа ила, бир соъ туз бир соъ туз билан алиштирилаверади. Бу­ларнинг ўртасида ортиқлик йўқдир. (Бир соъ буғдойни икки соъ буғдойга алиштириш жоиз эмас.) Абу Усайд Соъидий ривояти.

حرف الذال – ЗОЛ ҲАРФИ ()

* ذَاقَ طَعْمَ الإيْمَانِ مَنْ رَضِيَ بِاللهِ رَبًّا، وَبِالإِسْلاَمِ دِينًا، وَبِمُحَمَّدٍ رَسُولاً. (رواه الترمذي عن العباس بن عبد المطلب)

1. Ким Аллоҳни Раббим деб, Исломни диним деб, Муҳаммадни (алайҳиссалом) Расулим деб рози бўлса, имон таъмини тотибди. Аббос ибн Абдулмуталлиб (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* ذَاكرُ اللهِ فِي رَمَضَانَ مَغْفُورٌ لَهُ وَسَائِلُ اللهِ فِيه لاَ يَخيبُ. (رواه البيهقي عن عمر)

1. Рамазонда Аллоҳни зикр қилувчи кечирилгандир. У ойда Аллоҳдан сўровчи ноумид бўлмайди. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* ذُبُّوا عَنْ أَعْرَاضِكُمْ بِأَمْوَالِكُمْ. (رواه الخطيب)

1. Обрўларингизни молларингиз билан ҳимоя қилингиз. Хатиб ривояти.

* ذَرِ النَّاسَ يَعْمَلُونَ: فَإِنَّ الْجَنَّة مِائَةُ دَرَجَةٍ، مَا بَيْنَ كُلُّ دَرَجَةٍ كَمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، وَالْفِرْدَوْسُ أَعْلاَهَا دَرَجَةً، أَوْسَطُهَا وَفَوْقَهَا عَرْشُ الرَّحْمَنِ، وَمِنْهَا تُفَجِّرُ أَنْهَارُ الْجَنَّةِ، فَإِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَسْأَلُوهُ الْفِرْدَوسَ. (رواه الإمام أحمد عن معاذ)

1. Одамлар қандай амал қилишса, шундай тек қў­йинг. Чунки жаннат юз даражадир. Ҳар бир даража ўртаси ер билан осмон оралиғичадир. Фирдавс энг олий даражасидир. Унинг ўртаси ва тепасида Раҳмоннинг Арши бордир. Ундан жаннат анҳорлари отилиб чиқади. Аллоҳдан сўрасангиз, Фирдавсни сўранглар. Муоз (рози­яллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.

* ذِكْرُ اللهِ شِفَاءُ الْقُلوبِ. (رواه الديلمي عن أنس)

1. Аллоҳнинг зикри қалблар шифосидир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* ذِمَّةُ الْمُسْلِمِينَ وَاحِدَةٌ، فَمَنْ أَخْفَرَ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ، لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ، وَمَنْ تَوَلَّى قَوْمًا بِدونِ إِذْنِ مَوَالِيهِ، فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ اللهِ وَالْمَلاَئِكَةِ وَالنَّاسِ أَجْمَعِينَ لاَ يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ وَلاَ عَدْلٌ. (رواه الإمام أحمد)

1. Мусулмонлар ўз зиммаларига олган аҳд-паймонлари учун биргина йўл бор (аҳдга вафо қилишдир). Кимки аҳдига вафо қилмаса, унга Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча одамларнинг лаънати бўлсин. Унинг тавбаси ҳам, тўлайдиган товони ҳам қабул қилинмайди. Кимки бир қавмга унинг аъзоларининг рухсатсиз раҳбарлик қиладиган бўлса, унга ҳам Аллоҳнинг, фаришталарнинг ва барча одамларнинг лаънати бўлсин. Унинг тавбаси ҳам, тўлайдиган товони ҳам қабул қилинмайди. Аҳмад ривояти.

* ذَنْبٌ يُغْفَرُ وَذَنْبٌ لاَ يُغْفَرُ، وَذَنْبٌ يُجَازَى بِهِ، فَأَمَّا الذَّنْبُ الَّذِى لاَ يُغْفَرُ، فَالشِّرْكُ بِاللهِ، وَأَمَّا الذَّنْبُ الَّذِى يُغْفَرُ، فَعَمَلُكَ بَيْنَكَ وَبَيْنَ رَبِّكَ، وَأَمَّا الذَّنْبُ الَّذِى يُجَازى بِهِ، فَظُلْمُكَ أَخَاكَ. (رواه الطبراني)

1. Бир гуноҳ борки, мағфират қилинади. Яна бири борки, кечирилмайди. Яна бошқа бири борки, жазога тортилади. Мағфират қилинадигани – ўзинг билан Раб­бинг ўртасидаги амалинг. Кечирилмайдигани – Аллоҳга ширк келтиришинг. Жазога тортиладигани – биродарингга зулм қилганингдир. Табароний ривояти.

* ذَهَبَ الْمُفْطِرُونَ الْيَوْمَ بِالأَجْرِ. (رواه البخاري ومسلم عن أنس)

1. Ифторлик қилувчилар ажрда ўзиб кетишди. Анас­ (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* ذو الدِّرْهَمَيْنِ أَشَدُّ حِسَابًا مِنْ ذِى الدِّرْهَمِ وَذو الدّينارَيْنِ أَشَدُّ حِسَابًا مِنْ ذِى الدِّينَارِ. (رواه البيهقي عن أبي ذر موقوفا)

1. Икки дирҳами бор одамнинг бир дирҳами бор кишига қараганда ҳисоби қаттиқроқдир. Икки динори бор одамнинг бир динори бор кишига қараганда ҳисо­би қаттиқроқдир. Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Бай­ҳақийнинг мавқуф ҳолатда қилган ривояти.

* ذُو الوَجْهينِ فِي الدُّنْيَا يَأْتِى يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَهُ وَجْهَانِ مِنْ نَارٍ. (رواه الطبراني عن سعد)

1. Дунёда иккиюзламачи бўлган кишилар қиёмат ку­нида оловдан бўлган икки юз билан келишади. Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* الذَّنْبُ شُؤْمٌ عَلَى غَيْرِ فَاعِلِهِ، إِنْ عَيَّرَهُ ابْتُلِىَ بِهِ، وَإِنِ اغْتَابَهُ أَثِمَ، وَإِنْ رَضِيَ بِهِ شَارَكهُ. (رواه الديلمي عن أنس)

1. Гуноҳ – уни қилмаган кишига бахтсизликдир. Агар уни қилган кишини у билан айбласа, ўзи ўша гуноҳга мубтало бўлади. Агар уни қилган одамни ғийбат этса, гуноҳкор бўлади. Агар унга рози бўлса, унга шерикдир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

Фойда: Демак, гуноҳ қилаётган кишини айбламай­сиз ҳам, ғийбат ҳам қилмайсиз ва унинг қилаётган ишидан рози ҳам бўлмайсиз. Балки бунинг ўрнига амри маъруф ва наҳйи мункар қиласиз.

* الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِير، التَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، مِثْلاً بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ، يَدًا بِيَدٍ، فَمَنْ زَادَ أَوِ اسْتَزَادَ فَقَدْ أَرْبَى، وَالآخِذُ وَالْمُعْطِى سَوَاءٌ. (رواه مسلم)

1. Олтин олтин билан, кумуш кумуш ила, буғдой буғдой билан, арпа арпа ила, хурмо хурмо билан, туз туз ила бир хил миқдорда баробар бўлиб, қўлма-қўл, яъни ажралмасдан туриб олди-сотди қилса, жоиз. Лекин кимки бир хил жинсдаги нарсани зиёда қилса ёки зиёда бўлишини талаб этса, судхўрликка юзланибди. Бунда олувчи ҳам, берувчи ҳам баробардир. Муслим ривояти.

حرف الراء – РО ҲАРФИ ()

* رَأْسُ الْحِكْمَةِ مَخَافَةُ اللهِ (عَزَّ وَجَلَّ). (رواه سهل)

1. Ҳикматнинг боши Аллоҳ азза ва жалладан қўр­қишдир. Саҳл ривояти.

* رَأَتْ أُمِّى حِينَ وَضَعَتْنِى سَطَعَ مِنْهَا نُورٌ، أَضَاءت لَهُ قُصُورُ بُصْرَى. (رواه سعد عن أبي الفجعاء)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Онам мени туққан пайтларида у зотдан нур таралди. Ўша нур Бусро қасрини ёритиб юборди». Абул Фажъо (розияллоҳу анҳу)дан. Саъд ривояти.

* رَأْسُ الْعَقْلِ بَعْدَ الإيْمَانِ بِاللهِ التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ، وَاصْطِنَاعُ الْخَيْرِ إلَى كُلِّ بَرٍّ وَفَاجِرٍ، وَإِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الآخِرَةِ، وَإِنَّ أَهْلَ الْمُنْكَرِ فِي الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمُنْكرِ فِي الآخِرَةِ. (رواه البيهقي)

1. Аллоҳга имон келтиргандан кейинги ақлнинг боши одамларга муҳаббатли бўлиш ва ҳар бир яхшию ёмонга яхшилик қилишдир. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари охиратда ҳам яхшилик аҳлларидир. Дунёдаги ёмонлик аҳллари охиратда ҳам ёмонлик аҳлларидир. Байҳақий ривояти.

* رَأَيْتُ إِبْرَاهِيمَ لَيْلَةَ أَسْرِىَ بِى، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ أَقْرِئْ أُمَّتَكَ مِنِّى السَّلاَمَ. وَأَخْبِرْهُمْ أَنَّ الْجَنَّةَ طَيِّبَةُ التُّرْبَةِ، عَذبة الْمَاءِ، وَأَنهَا قِيعَانٌ وَغِرَاسُها (سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ، وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ). (رواه الطبراني عن ابن مسعود)

630. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) де­дилар: «Мен Исрога чиққан кеча Иброҳим (алайҳиссалом)­ни кўрдим. У зот: «Ё Муҳаммад, менинг номимдан умматингизга салом айтинг ва хабар берингки, албатта, жаннатнинг тупроғи тоза, суви шириндир. Ўзи текис бўлиб, экинлари “Субҳаналлоҳи вал ҳамдулиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар вала ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ”дир». Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан.  Табароний ривояти.

* رُبَّ قَائِمٍ حَظُّهُ مِنْ قِيَامِهِ السَّهْرُ، وَرُبَّ صَائِمٍ حَظُّهُ مِنْ صِيَامِهِ الْجُوعُ والْعَطَشُ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)

1. Кечаси қоим бўлганлардан кўпларининг қиём­даги насибаси бедорлик, холос. Рўзадорлардан аксарининг рўзасидаги насиба фақат очлик ва чанқоқликдир. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.

* رُبَّ طَاعِمٍ شَاكِرٍ أَعْظَمُ أَجْرًا مِنْ صَائِمٍ صَابِرٍ. (رواه القضاعي)

1. Қанчадан-қанча (нафл рўза тутмай) таом еб (берилган ризққа) шукр қилувчилар борки, улар нафл рўзани тутишда малолланиб, ўзини сабр қилишга мажбур қилувчилардан кўра буюкроқ савобга эгадирлар. Қузоъий ривояти.

* رُبَّ عَابِدٍ جَاهِل وَرُبَّ عَالِمٍ فَاجِر، فَاحْذَرُوا الْجُهَّالَ مِنَ العُبَّادِ، وَالْفجَّارَّ مِنَ الْعُلَمَاءِ. (رواه الديلمي عن أبي أمامة)

1. Кўплаб обид (ибодат қилувчи)лар борки, жоҳил­дир. Аксар олимлар борки, фожирдир. Сизлар жоҳил бандалар ва фожир олимлардан четланинглар. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* رُبَّ حَامِل فِقْهٍ غَيْرُ فَقِيهٍ، وَمَنْ لَمْ يَنْفَعْهُ عِلْمُهُ ضَرَّهُ جَهْلُهُ، اقْرأ الْقُرْآنَ مَا نَهَاكَ فَإِنْ لَمْ يَنْهَكَ فَلَسْتَ تَقْرَؤُه. (رواه الطبراني)

1. Фиқҳни кўтариб юрувчи кўплаб кишилар борки, улар аслида фақиҳ эмас. Кимга илми фойда бермаса, унга жоҳиллиги зарар беради. Қуръон ўқиганинг сени ёмонликлардан қайтарсин. Агар қайтара олмаса, демак, сен Қуръон ўқимас экансан. Табароний ривояти.

* رَحِمَ اللهُ عَبْدًا قَالَ خَيْرًا فَغَنِمَ، أو سَكَتَ عَنْ سُوءٍ فَسَلِمَ. (رواه ابن المبارك عن خالد بن أبي عمران)

1. Аллоҳ шундай бандага раҳм қилсинки, у яхши нарсани гапириб, фойда олган ёки ёмон нарсани гапиришдан ўзини тийиб, омонда қолган. Холид ибн Абу Имрон (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Муборак ривояти.

* رَحِمَ اللهُ مَنْ حَفِظَ لِسَانَهُ، عَرَفَ زَمَانَهُ، وَاسْتَقَامَتْ طَرِيقَتَهُ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)

1.  Тилини тийиб, ўз замонасини яхши билган ва йўлини тўғри қилган кишини Аллоҳ раҳм айласин. Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.

* رَغِمَ أَنْفُ رَجُلٍ ذُكِرْتُ عِنْدَهُ فَلَمْ يُصَلِّ عَلَىَّ، وَرَغِمَ أَنْفُ رَجُل دَخَلَ عَلَيْهِ رَمَضَانُ ثمَّ انْسَلَخَ قَبْلَ أَنْ يُغْفَرَ لَهُ، وَرَغِمَ أنفُ رَجُلٍ أَدَرَكَ عِنْدَهُ أَبَوَاهُ الْكِبَرَ فَلَمْ يدْخلاَهُ الْجَنَّةَ. (رواه الحاكم)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айт­дилар: «Бир кишининг ҳузурида зикр қилинсам-да, у менга салавот айтмаса, бурни ерга ишқалсин. Рамазон ойи кирса-да, кейин гуноҳи кечирилишидан олдин у ойни тугатса, бурни ерга ишқалсин. Бир киши ота-она­сини қариганида топса-ю, уларга (қилган яхшилиги) жаннатга кирита олмаса ҳам, бурни ерга ишқалсин. Ҳо­ким ривояти.

* رَكْعَتَانْ بِسِوَاك أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ رَكْعَةً بِغَيْرِ سِوَاك، وَدَعْوَةٌ فِي السِّرِّ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ دَعْوَةً فِي العَلاَنِيةِ وَصَدَقَةٌ فِي السِّرِّ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِينَ صَدَقَةً فِي العَلاَنِيَةِ. (رواه ابن النجار عن أبي هريرة)

1. Мисвок ишлатиб ўқилган икки ракат намоз мис­воксиз ўқилган етмиш ракат намоздан афзалдир. Сир ҳолатида қилинган дуо очиқчасига қилинган дуодан ет­миш марта афзалдир. Сир ҳолатда қилинган садақа очиқ­часига қилинган садақадан етмиш марта аълодир. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* رَكْعَتَان ِيرْكَعُهُمَا ابنُ آدَمَ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ الأخِيرِ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا، وَلَوْلاَ أَنَّ أَشُقَّ عَلَى أُمَّتى لَفَرَضْتُمُهَا عَلَيْهِمْ. (رواه النضر عن حسان بن عطية)

1. Одам боласи кеча ўртасининг охирида ўқиган ик­ки ракат намози дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир. Агар умматимга машаққат бўлмаганида, уларга кечасида намоз ўқишни шарт қилиб қўярдим. Ҳассон ибн Атийя (розияллоҳу анҳу)дан. Назр ривояти.

* الرَّوْحَةُ وَالْغَدْوَةُ فِي سَبِيلِ اللهِ أَفْضَلُ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا فِيهَا. (رواه الشيخان)

1. Эрталаб ва кечқурун, яъни доимо Аллоҳнинг йўлида юриш дунё ва ундаги нарсалардан афзалдир. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الرَّجُلُ عَلَى دِينِ خَلِيلِهِ، فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ مَنْ يُخَالِلُ. (رواه أبو داود)

1. Киши дўстининг динидадир. Сизлардан бири­нгиз ким билан дўст бўлаётганига қарасин. Абу Довуд ривояти.

Фойда: Худди ўзбек мақолидаги «Дўстинг кимлиги­ни айтсанг, ўзинг кимлигингни айтиб бераман»га ўхшаш.

* الرَّاحِمُونَ يَرْحَمُهُمُ الرَّحْمَنُ، قَالَ تَبَارَكَ وَتَعَالى: ارْحَمُوا أَهْلَ الأرْضِ يَرْحَمْكُمْ أَهْلُ السَّمَاءِ. (رواه الإمام أحمد)

1. Раҳмли кишиларга Раҳмон, яъни Аллоҳ раҳм қилади. Аллоҳ таборака ва таоло: «Ердаги кишиларга раҳм қилинглар, осмондаги Зот сизларга раҳм қилади», деб айт­ди. Аҳмад ривояти.

* الرِّزْقُ أَشَدُّ طَلَبًا لِلْعَبْدِ مِنْ أَجَلِهِ. (رواه القضاعي)

1. Ризқ бандани ажалидан ҳам қаттиқроқ талаб қилувчидир. Қузоъий ривояти.

* الرُّؤْيَا الصَّالِحَة مِنَ اللهِ وَالْحُلمُ مِنَ الشَّيَطَانِ، فَإِذَا حَلُمَ أَحَدُكُمْ حُلمًا يَكْرَهُهُ فَلْيَبْصُقْ حِينَ يَسْتَيْقِظُ عَنْ يَسَارِهِ، وَلْيَتَعَوَّذْ بِاللهِ مِنْ شَرِّهَا، فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ، وَإِنَّ الشَّيْطَانَ لاَ يَتَزَايَا بِي. (رواه أبو قتادة)

644. Солиҳ туш Аллоҳдандир. Узуқ-юлуқ тушлар шайтондандир. Сизлардан қайси бирингиз ўзи ёқтирмайдиган туш кўрса, уйғонганида чап томонига туфласин ва Аллоҳдан унинг ёмонлигидан паноҳ тиласин. Ана шундай қилса, зарар бера олмайди. Чунки шайтон менинг (Расулуллоҳнинг) шаклимда ўзини кўрсата олмайди. Абу Қатода ривояти.

* الرِّيحُ مِنْ رَوْحِ اللهِ، تَأْتِي بِالرَّحْمَةِ وَتَأْتِي بِالْعَذَابِ، فَإِذَا رَأَيْتُمُوهَا فَلاَ تَسُبُّوهَا، وَاسْأَلُوا اللهَ خَيْرَهَا، وَاسْتَعِيذُوا بِاللهِ مِنْ شَرِّهَا. (رواه البخاري عن أبي هريرة)

1. Шамол Аллоҳнинг измидаги нарсадир. У раҳмат билан ҳам, азоб ила ҳам келади. Агар уни кўрсангиз, сўкманглар, балки унинг ўрнига Аллоҳдан яхшисини сўраб, ёмонидан Аллоҳ номи ила паноҳ тиланглар. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.

* الرَّضاغَةُ تُحَرِّمُ مَا تُحَرِّمُ الوِلاَدَةُ. (روته السيدة عائشة)

1. Туғишган яқин қариндошлар ўртасида ҳаром саналган нарса (никоҳ) эмикдошлар орасида ҳам ҳаромдир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан қилинган ривоят.

* الرَّاشِي وَالْمُرْتَشِي فِي النَّارِ. (رواه الطبراني)

1. Пора берувчи ҳам, пора олувчи ҳам дўзахдадир. Табароний ривояти.

حرف الزاى – ЗОЙ ҲАРФИ ()

* زَارَ رَجُلٌ أَخًا لَهُ فِي قَرْيَةٍ، فَأَرْصَدَ اللهُ لَهُ مَلَكًا عَلَى مَدْرَجَتِهِ، فَقَالَ: أَيْنَ تُرِيدُ؟ قَالَ: أَخًا لِي فِي الْقَرْيَةِ، قَالَ: هَلْ لَه عَلَيْكَ مِنْ نِعْمَةٍ تَرُبُّهَا؟ قَالَ لاَ، إِلاَّ أَنِّي أُحِبُّهُ فِي اللهِ، قَالَ فَإِنِّي رَسُولُ اللهِ إِلَيْكَ بِأَنَّ اللهَ أَحَبَّكَ كَمَا أَحْبَبْتَهُ. (رواه الشيخان)

1. Бир киши қишлоқдаги биродарини зиёрат қилди. Аллоҳ таоло унинг йўлига бир кузатувчи фариштани қўйди. Фаришта: «Қаерга боряпсан?» деган эди, у: «Қишлоқдаги биродаримникига», деди. Кузатувчи фаришта: «Сенда унинг сақлаб турган моли борми?» деса, у: «Йўқ! Лекин мен уни Аллоҳ йўлида ях­ши кўраман», деди. Шунда фаришта: «Мен сенга юборилган Аллоҳнинг элчисиман. Сен уни қандай яхши кўрсанг, Аллоҳ ҳам сени шундай яхши кўради», деди. Бухорий ва Муслим ривояти.

* زُرِ الْقُبُورَ تَذْكرْ بِهَا الآخِرَةَ، وَاغْسِلِ الْمَوْتَى فِإِنَّ مُعَالَجَةَ جَسَدٍ خَاوٍ مَوْعظَةٌ بَليغَةٌ، وَصَلِّ عَلَى الْجَنَائِزِ لَعَلَّ ذَلِكَ يُحْزِنُكَ فَإِنَّ الْحَزِيْنَ فِي ظِلِّ الله يَوْمَ القِيامَةِ، يَتَعَرَّضُ لِكُلِّ خَيْرٍ. (رواه الحاكم)

1. Қабрларни зиёрат қил, шу сабабли охиратни эс­лайсан. Ўликларни юв, чунки руҳдан холи бўлган жасадни ушлаш етук мавъизадир. Жаноза намозларини ўқи. Шояд ана шу сени хафа қилса, чунки хафа бўлганлар қиё­мат куни Аллоҳнинг соясидадир ҳамда барча яхшилик­ларга рўбарў бўлувчидир. Ҳоким ривояти.

* زُرْ غِبًّا تَزْدَدْ حُبًّا. (رواه الطبراني)

1. Камроқ кўриш, муҳаббатинг ошади. Табароний ривояти.

* زَوِّجُوا أَبْنَاءَكُمْ وَبَنَاتِكُمْ، وَحَلُّوهُنَّ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ، وَأَجِيدُوا لَهُنَّ الْكِسْوَةَ وَأَحْسِنُوا إِلَيْهِنَّ بِالنِّحْلَةِ ليُرْغَبَ فِيهِنَّ. (رواه الحاكم)

1. Болаларингиз ва қизларингизни никоҳланглар. Қизларингизни олтин ва кумуш ила безатинглар, тур­мушга рағбатлантириш учун уларга ҳадялар инъом қилиб, чиройли кийинтиринглар. Ҳоким ривояти.

* زَيِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ . (رواه الحاكم)

1. Қуръонни овозларингиз билан зийнатланглар. Ҳоким ривояти.

* زَيِّنُوا أَعْيَادَكُمْ بِالتَّكْبِيرِ وَالتَّهْلِيلِ وَالتَّحْمِيدِ وَالتَّقْدِيسِ. (رواه الطبراني)

1. Ҳайит байрамларингизни такбир, таҳлил, ҳамд ва Аллоҳни улуғлаш ила зийнатланглар. Табароний ривояти.

* الزَّانِى بِحَلِيلَةِ جَارِهِ لاَ يَنْظُرُ اللهَ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِ وَيَقُولُ لَهُ (اُدخُلِ النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ). (رواه الديلمي)

1. Қўшнисининг хотини билан зино қилган кишига Аллоҳ қиёмат куни қарамайди ва уни покламайди ҳам. Унга: «Дўзахга кирувчилар билан у ерга киргин», дейди. Дайламий ривояти.

* الزَّهَادَةُ فِي الدُّنْيَا لَيْسَتْ بِتَحْرِيمِ الْحَلاَلِ، وَلاَ إِضَاعَةِ الْمَالِ، وَلَكِنَّ الزَّهَادَةَ فِي الدُّنْيَا أَنْ لاَ تَكُونَ بِمَا فِي يَدِكَ أَوْثَقَ منك بِمَا فِي يَدَيِ اللهِ، وَأَنْ تَكُونَ فِي ثَوَابِ الْمُصِيبَةِ إِذَا أَنْتَ أُصِبْتَ بِهَا أَرْغَبَ منك فِيهَا لَوْ أَنَّهَا أُبْقِيَتْ لَكَ. (رواه الترمذي)

1. Дунёда зоҳид бўлиш ҳалол нарсани ҳаром қилиш ва молни зое этиш ҳам эмас. Лекин дунёдаги зоҳидлик ўз қўлингдаги нарса Аллоҳ измидаги нарсадан ишонч­лироқ бўлмаслиги ҳамда мусибат етгандаги савоб сен учун ўша мусибат етмай қолганидан рағбатлироқ бўлишидир. Термизий ривояти.

* الزُّهْدُ فِي الدُّنْيَا يُرِيحَ الْقَلْبَ وَالْبَدَنَ، وَالرَّغْبَة فِيهَا تُكْثِرُ الْهَمَّ وَالْحُزْنَ، وَالْبِطَالَةُ تقَسِّى الْقَلْبَ. (رواه القضاعي عن ابن عمر)

1. Дунёда зоҳид бўлиш қалбни ва баданни роҳатлантиради. Дунёга рағбат қилиш ғам ва хафагарчиликни зиёдалаштиради. Бекорчилик қалбни қотиради. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Қузоъий ривояти.

حرف السين – СИН ҲАРФИ ()

* سَأَلْتُ رَبِّي ثَلاَثًا، فَأَعْطَانِي اثِنْتَيْنِ، وَمَنَعَنِي وَاحِدَةً: سَأَلْتُ رَبِّي أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِي بِالسَّنَةِ، فَأَعْطَانِيهَا، وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يُهْلِكَ أُمَّتِي بِالْغَرَقِ فَأَعْطَانِيهَا، وَسَأَلْتُهُ أَنْ لاَ يَجْعَلَ بَأْسَهُمْ بَيْنَهُمْ فَمَنَعَنِيهَا. (رواه البخاري ومسلم عن سعد بن أبي وقاص)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дей­дилар: «Раббимдан уч нарсани сўрадим, иккитасини менга бериб, биттасини бермади. Умматимни қаҳатчилик билан ҳалок қилмаслигини сўраган эдим, уни менга берди. Умматимни сувга ғарқ қилмаслигини сўраган эдим, уни ҳам берди. Лекин ўрталарида уруш бўлмаслигини сўраган эдим, уни бермади (яъни, мусулмон баъзан мусулмонни билиб-билмай қатл қилиши қолдирилган экан)». Саъд ибн Абу Ваққос (розияллоҳу анҳу)­дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* سَأَلْتُ اللهَ أَنْ يَجْعَلَ حِسَابَ أُمَّتى إِلَىَّ لِئَلاَّ تَفْتَضِحَ عِنْدَ الأمَمِ، فَأَوْحَى اللهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَىَّ (يَا مُحَمَّدُ، بَلْ أَنَا أحَاسِبُهُمْ، فَإِنْ كَانَ مِنْهُمْ زلَّةٌ سَتَرْتُهَا عَنْكَ، لِئَلاَّ تَفْتَضِحَ عِنْدَكَ. (رواه الديلمي)

1. Аллоҳдан умматимнинг ҳисоби бошқа умматлар олдида фош этилиб, уятга қолмаслигини сўрасам, Аллоҳ таоло менга ваҳий қилиб: «Ё Муҳаммад, балки уммати­нгизни Ўзим ҳисоб-китоб қиламан. Агар уларда янглишиш рўй берса, ҳузурингизда фош бўлиб, уялиб қолмас­лигингиз учун сиздан уни беркитаман», деди. Дай­ламий ривояти.

* سِبَابُ الْمُسْلِمِ فُسُوقٌ، وَقِتَالُهُ كُفْرٌ. (رواه الشيخان عن ابن مسعود)

1. Мусулмонни сўкиш фосиқликдир, уни ўлдириш эса кофирликдир. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бу­хорий ва Муслим ривояти.

* سَارِعُوا فِي طَلَبِ الْعِلْمِ، فَالْحَدِيثُ مِنْ صَادِقٍ خَيرٌ مِنَ الدُّنْيَا وَمَا عَلَيْهَا مِنْ ذَهَبٍ وَفِضَّةٍ. (رواه الرافعي)

1. Илм талаб қилишда шошилинглар. Ростгўй кишидан ҳадис гапириш дунё ва ундаги олтин ва кумушдан иборат нарсадан яхшироқдир. Рофеъий ривояти.

* سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمُ اللهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ: إِمَامٌ عَادِلٌ، وَشَابٌّ نَشَأَ فِي عِبَادَةِ الله، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ بِالْمَسْجِدِ إِذَا خَرَجَ مِنْهُ حَتَّى يَعُودَ وَرَجُلاَنِ تَحَابَّا فِي اللهِ، اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ، وَرَجُلٌ ذَكَرَ اللهَ فِي خَلْوةٍ فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ، وَرَجُلٌ دَعَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ إِلَى نَفْسِهَا فَقَالَ إِنِّي أَخَافُ اللهَ رَبَّ الْعَالَمِينَ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ أَخْفَاهَا، حَتَّى لاَ تَعْلَمَ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقَ يَمِينُهُ. (رواه الشيخان)

1. Аллоҳ таоло етти тоифа кишига соя йўқ кунда Ўз сояси (қиёмат ҳароратида Аршнинг сояси)дан паноҳ берур: 1) одил подшоҳ; 2) Аллоҳнинг ибодатида ўсган йигит; 3) масжидга қалби боғланган киши, яъни мас­жиддан чиқиб, унга қайтгунча қалби боғлиқ бўлув­чи; 4) Аллоҳ йўлида дўстлашган икки киши, улар Аллоҳ йўлида жам бўлиб, Унинг йўлида ажраладилар; 5) бир киши холи ҳолда Аллоҳни эслаганида, кўзидан ёш оқса; 6) бир кишини мансаб ва ҳусну жамолда тенги йўқ аёл (ёмон ниятда) ўз нафсига чақирса, у киши Аллоҳдан қўрқаман, деб жавоб берса; 7) бир киши бирор садақа қилганда, ўша садақасини шу даражада махфий қилсаки, ўнг қўли билан берганини чап қўли сезмаса. Бухорий ва Муслим ривояти.

* سِتُّ خِصَالٍ مِنَ الْخَيْرِ: جِهَادُ أَعْدَاءِ اللهِ بِالسَّيْفِ، وَالصَّوْمُ فِي يَوْمِ الصَّيْفِ وَحُسْنُ الصَّبْرِ عِنْدَ الْمُصِيبَةِ، وَتَرْكُ الْمِرَاءِ وَأَنْتَ مُحِقٌّ، وَتَبْكِيرُ الصَّلاَةِ فِي يَوْمِ الْغَيْمِ، وَحُسْنُ الْوُضُوءِ فِي أَيَّامِ الشِّتَاءِ. (رواه البيهقي عن ابن مالك الأشعري)

1. Олти хислат яхшиликдандир: Аллоҳнинг душманларига қарши қилич билан курашиш; ёз кунларида рўза тутиш; мусибат етганида чиройли сабр қилиш; ҳақ бўла туриб, тортишувни тарк қилиш; булутли кунда намозни эрта ўқиш ва қиш кунларида таҳоратни чиройли адо этиш. Ибн Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* سِتَّةُ أَشْيَاءَ تُحْبِطُ الأعْمَالَ: الإشْتِغَالُ بِعُيُوبِ الْخَلْقِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَحُبُّ الدُّنْيَا، وَقِلَّةُ الْحَيَاءِ، وَطُولُ الأمَلِ، وَظَالِمٌ لاَ يَنْتَهِي. (رواه الديلمي عن عدي بن حاتم)

1. Олтита нарса амалларни йўққа чиқаради: халқнинг айбини қидириш билан машғул бўлиш; қалбнинг қотиши; дунё муҳаббати; ҳаёнинг озлиги; орзунинг узун бўлиши ва бардавом зулмда бўлиш. Адий ибн Ҳотам (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* سَتَكون فِتَنٌ، الْقَاعِدُ فِيْهَا خَيْرٌ مِنَ الْقَائِمِ، وَالْقَائِمُ فِيهَا خَيْرٌ مِنَ الْمَاشِى، وَالْمَاشِى فِيهَا خَيْرٌ مِنَ السَّاعِى. (رواه أبو هريرة)

1. Тез кунларда фитналар бўладики, ўшанда ўтирган киши тик тургандан, тик турган киши пиёда юргандан, пиёда юрган киши чопиб юргандан яхшироқ бўлиб қолади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) ривояти.

* سَتَكُونُ عَلَيْكُمْ أَئِمَّةٌ يَمْلِكُونَ أَرْزَاقَكُمْ، يُحَدِّثُونَكُمْ فَيَكْذِبُونَكُمْ، وَيَعْمَلُونَ فَيَسُبُّونَ العَمَلَ، لاَ يَرْضَوْنَ مِنْكُمْ حَتَّى تُحَسِّنوا قَبِيحَهُمْ وَتُصَدِّقُوا كَذِبَهُمْ، فَأَعْطُوهُمُ الْحَقَّ مَا رَضُوا بِهِ، فَإِذَا تَجَاوَزُوا فَمَنْ قُتِلَ عَنْ ذَلِكَ فَهُوَ شَهِيدٌ. (رواه الطبراني عن أبي سلالة)

1. Сизларнинг устингизда шундай имомлар бош­лиқ бўладики, сизларнинг ризқларингизга эга бўлиб, сизларга ёлғон сўзлайдилар. Ўзлари амал қилиб, сизларнинг ама­лингиздан рози бўлмай, амалларингизни сўкишади, ҳатто сизлар уларнинг қабоҳатларини яхши санаб, ёлғонларини рост дейишингизни хоҳлашади. Улар рози бўладиган миқдорда ҳақларини адо қилинг. Ҳаддан ошганларида, улар билан уришиб ўлган киши шаҳиддир. Абу Сулола (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* سَخَافَةٌ بِالْمَرْءِ أَن يَسْتَخْدِمَ ضَيْفَهُ. (رواه الديلمي)

1. Меҳмонини хизмат қилдириш кишининг аҳмоқлигидандир. Дайламий ривояти.

* سُرْعَةُ الْمَشِى تُذهِبُ بَهَاءَ الْمُؤْمِنُ. (رواه أبو نعيم)

1. Тез юриш мўминнинг гўзаллигини кетказиб қўяди. Абу Нуайм ривояти.

* سَدِّدُوا، وَقَارِبُوا، وَأَبْشِرُوا، وَاعْلَمُوا أَنَّهُ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمُ الجَنَّةَ عَمَلُهُ، قَالُوا: وَلاَ أَنْتَ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: وَلاَ أَنَا، إِلاَّ أَنْ يَتَغَمَّدَنِيَ اللهُ مِنْهُ بِمَغْفِرَةٍ وَرَحْمَةٍ، وَاعْلَمُوا أَنَّ أَحَبَّ الْعَمَلِ إِلَى اللهِ أَدْوَمُهُ وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان والنسائي)

1. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Тўғри йўлга бошланглар, яқинлашинглар ва хурсандлик хабарини беринглар, билингларки, сизлардан бирортангизни амали жаннатга кирита олмайди», деганларида, саҳобалар: «Сизнинг амалингиз ҳамми, ё Аллоҳнинг Расули?» де­йишди. Шунда у зот (алайҳиссалом): «Менинг ҳам амалим кирита олмайди, лекин Аллоҳнинг мағфирати ва раҳмати ўраб олса, ундай эмас. Албатта, Аллоҳга амалларнинг энг яхшиси оз бўлса ҳам, давомли бўлганидир», дедилар. Бухорий, Муслим ва Насоий ривояти.

* سَلاَمَةُ الرَّجُلِ فِي الْفِتْنَةِ أَنْ يَلْزَم بَيْتَهُ. (رواه الديلمي عن أبي موسى)

1. Фитналар кучайганда ўз уйидан чиқмаслик, яъни фитналарга аралашмаслик кишининг омонда қо­ли­шига кафолатдир. Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Дай­ламий ривояти.

* سَاوُوا بَيْنَ أَوْلاَدِكُمْ فِي الْعَطِيَّةِ، فَلَوْ كُنْت مُفَضِّلاً أَحَدًا لَفَضَّلْت النِّسَاء. (رواه الطبراني)

1. Нарса улашишда фарзандларингизни тенг кўринг. Агар бирор кишини афзал тутганимда аёлларни афзал билган бўлар эдим. Табароний ривояти.

* سَوُّوا صُفُوفَكُمْ، فَإِنَّ تَسْوِيَة الصُّفُوفِ مِنْ إِقَامَةِ الصَّلاَةِ. (رواه الشيخان عن أنس)

1. Сафларингизни текисланг. Чунки сафни текис тутиш намозни адо этишдаги амаллардандир. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* سَمّ اللهَ وَكُلْ بِيَمِينكَ، وَكُلْ مِمَّا يَلِيكَ. (رواه الشيخان)

1. Овқатланаётганда Аллоҳнинг номини зикр қил, ўнг қўл билан ва ўзингнинг олдингдан егин. Бухорий ва Муслим ривояти.

* سَيَأْتِى عَلَيْكُمْ زَمَانٌ، لاَ يَكُونُ فِيهِ شَيْءٌ أَعَزُّ مِنْ ثَلاَثَةٍ: دِرْهَمٍ حَلاَلٍ، أَوْ أَخٍ يُسْتَأْنَسُ بِهِ، أَوْ سُنَّةٍ يُعْمَلُ بِهَا. (رواه الطبراني عن حذيفة)

1. Сизларга тез кунда шундай замонлар келадики, ўшанда уч нарсадан азизроқ, яъни нодир нарса бўлмайди: 1) ҳалол дирҳам; 2) дўстлашадиган биродар; 3) амал қилинадиган суннат. Ҳузайфа (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* سَيِّدُ الإسْتِغْفَارِ أَنْ تَقُولَ: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَىَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي، فَإِنَّهُ لاَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَ أَنْتَ. (رواه أحمد)

1. Қуйидаги истиғфор истиғфорлар саййидидир:

«Аллоҳумма анта роббий ла илаҳа илла анта холақтаний ва ана ъабдука ва ана ъала ъаҳдика ва ваъдика мастатоъту, аъузу бика мин шарри ма сонаъту абуъу лака биниъматика ъалайя ва абуъу бизанбий, фағфир лий фа иннаҳу ла яғфируз зунуба илла анта».

Маъноси: Ё Аллоҳ, Сен Раббимдирсан! Сендан ўзга илоҳ йўқ. Сен мени яратгансан. Мен эса Сенинг қулингман. Мен қодир бўлгунимча аҳдинг ва ваъдангдадирман. Қилиб қўйган нарсаларимнинг ёмонидан Сендан паноҳ тилайман. Менга берган неъматларингга иқрор бўлдим. Мени мағфират қил. Чунки сендан бошқа ҳеч ким гуноҳ­ларни кечирмайди.  Аҳмад ривояти.

* سَيِّدُ الأيَّامِ عِنْدَ اللهِ: يَوْمُ الْجُمعَةِ أَعْظَمُ مِنْ يَوِمِ النَّحْرِ وَالْفِطْرِ وَفِيهِ خَمْسُ خِلاَلٍ فِيْهِ خَلَقَ اللهُ آدَمَ، وَفِيهِ أهْبِطَ مِنَ الْجَنَّةِ إلَى الأرْضِ، وَفِيهِ تُوُفِّىَ، وَفِيهِ سَاعَةٌ لاَ يَسْأَلُ الْعبْدُ فِيْها اللهَ شَيْئًا إِلاَّ أَعْطَاهُ إِيَّاهُ مَا لَمْ يَسْأَلْ إِثْمًا – أَوْ قَطِيعَةَ رَحِم، وَفِيهِ تَقُومُ السَّاعَةُ وَمَا مِنْ مَلَكٍ مُقَرَّبٍ، وَلاَ سَمَاءٍ، وَلاَ أَرْضٍ، وَلاَ رِيحٍ، وَلاَ جَبَلٍ، وَلاَ حَجَرٍ – إِلاَّ وَهُوَ مُشْفِقٌ مِنْ يَوْمِ الْجُمعَةِ. (رواه الشافعي عن سعد بن عبادة)

675. Аллоҳнинг ҳузурида кунларнинг саййиди жума кунидир. У кун қурбонлик ва фитр кунларидан ҳам буюк­роқдир. У кунда беш хислат бор: Одам (алайҳиссалом) ўша куни халқ қилинган. Ўша куни жаннатдан ерга туширилган, ўша куни вафот этган. Ўша куни бир соат борки, банда бирор нарса сўраса, берилади, модомики ўша сўрашида гуноҳни ёки қариндош-уруғларидан узилишни қасд қилмаса. Ўша жума куни қиёмат қойим бўлади. Ҳар қайси муқарраб фаришта, еру осмон, шамол, тоғ ва тош борки, жума куни қиёмат бўлиб қолармикан, деб хавфсираб чиқади. Саъд ибн Убода (розияллоҳу анҳу)дан.  Шофиъий ривояти.

* سَيِّدُ الْقَوْمِ فِي السَّفَرِ خَادِمُهُمْ، فَمَنْ سَبَقَهُمْ بِخِدْمَةٍ لَمْ يَسْبِقُوهُ بِعَمَلٍ إِلاَّ الشَّهَادَةَ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)

1. Сафардаги қавмнинг саййиди уларнинг ходим­и­дир. Ким биринчи бўлиб бир хизматни қилса, қолганлари бирор амал билан ундан узолмайди. Фақат шаҳидлик билан ўзиши мумкин. Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.

* سَيَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ شرَطَةٌ يَغْدُونَ فِي غَضَبِ اللهِ، وَيَرُوحُونَ فِي سُخْطِ اللهِ، فَإِيَّاكَ أَنْ تَكُونَ مِنْ بِطَانَتِهِمْ. (رواه الطبراني)

1. Охир замонда шундай соқчилар бўладики, Аллоҳ­нинг ғазабини келтириб, тонг оттиришади ва У Зотни норози қилиб кеч киритишади. Сен ўшалар тоифасидан бўлишдан сақлан. Табароний ривояти.

* السَّخِيُّ قَرِيبٌ مِنَ اللهِ، قَرِيبٌ مِنَ النَّاسِ قَرِيبٌ مِنَ الْجَنَّةِ بَعِيدٌ مِنَ النَّارِ، وَالْبَخِيلُ بَعِيدٌ مِنَ اللهِ، بَعِيدٌ مِنَ النَّاسِ، بَعِيدٌ مِنَ الْجَنَّةِ، قَرِيبٌ مِنَ النَّارِ، وَالْجَاهِلُ السَّخِيٌّ أَحَبُّ إِلَى اللهِ مِنْ عَابِدٍ بَخِيلٍ. (رواه الترمذي)

1. Сахий киши Аллоҳга яқин, одамларга яқин ва жаннатга яқин бўлиб, дўзахдан узоқдир. Бахил одам Аллоҳдан узоқ, инсонлардан узоқ, жаннатдан узоқ, дўзах­га яқиндир. Сахий жоҳил Аллоҳ таолога ибодат қилувчи бахил обиддан маҳбуброқдир. Термизий ривояти.

* السَّحَاقُ بَيْنَ النِّسَاءِ زِنَا بَيْنَهُنَّ. (رواه الطبراني)

1. Аёл билан аёл кишининг жинсий алоқа қилиши зинодир. Табароний ривояти.

* السَّخَاءُ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ الْجَنَّةِ، أَغْصَانُهَا مُتَدَلِّيَاتٌ فِي الدُّنْيَا فَمَنْ أَخَذَ بِغُصْنٍ مِنْهَا قَادَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى الْجَنَّةِ، وَالْبُخْلُ شَجَرَةٌ مِنْ أَشْجَارِ النَّارِ، أَغْصَانُهَا مُتَدَلِّيَاتٌ فِي الدُّنْيَا، فَمَنْ أَخَذَ بِغُصْنٍ مِنْهَا قَادَهُ ذَلِكَ الْغُصْنُ إِلَى النَّارِ. (رواه البيهقي)

680. Сахийлик жаннат дарахтларидан бир дарахтдир. Унинг шохлари дунёда осилиб туради. Ким ундан бирор шохни ушласа, ўша шох уни жаннатга етаклайди. Бахил­лик дўзах дарахтларидан бир дарахтдир. Унинг шохлари дунёда осилиб туради. Ким ундан бирор шохни ушласа, ўша шох уни дўзахга бошлайди.  Байҳақий ривояти.

* السَّعَادَةُ كُلُّ السَّعَادَةِ طُولُ الْعُمْرِ فِي طَاعَةِ اللهِ. (رواه القضاعي)

1. Аллоҳнинг тоатида умрнинг узоқ бўлиши саодат устига саодатдир. Қузоъий ривояти.

* السَّاعِي عَلَى الأَرْمَلَةِ وَالْمِسْكِينِ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللهِ، أَوِ الْقَائِمِ اللَّيْل الصَّائِمِ النَّهَارَ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)

1.  Бева аёл ва мискинлар ҳолидан хабар олувчи Аллоҳ йўлидаги мужоҳидга ёки кечаси қоим, кундузи рўзадор кишига ўхшайди. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* السَّفَرُ قِطْعَةٌ مِنَ الْعَذَابِ، يَمْنَعُ أَحَدَكُمْ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ وَنَوْمَهُ، فَإِذَا قَضَى أَحَدُكُمْ مُهِمَّتَهُ، فَلْيُعَجِّلِ الرُّجُوعَ إِلَى أَهْلِهِ. (رواه أبو هريرة)

1.  Сафар азоб-уқубатнинг бир кўринишидир. Сиз­лардан қайси бирингиз сафарга чиқса, озиқ-овқати, ичимлиги ва уйқудан тўла баҳраманд бўлмайди. Бино­барин ҳар бирингиз ишини бажариб бўлгач, зудлик билан аҳл-оиласига қайтсин. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан қилинган ривоят.

* السُّلْطَانُ ظِلُّ اللهِ فِي الأرْضِ، يَأْوِى إلَيْهِ الضَّعِيفُ، وَبِهِ يَنْتَصِرُ الْمَظْلومُ. وَمَنْ أَكْرَمَ سُلْطَانَ اللهِ فِي الدُّنْيَا أَكْرَمَهُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه ابن النجار عن أبي هريرة)

1.  Султон Аллоҳнинг ердаги соясидир. Унинг ҳузуридан заифлар бошпана топиб, мазлумлар ғолиб бўлади. Ким дунёда Аллоҳнинг султонларини ҳурмат қилса, Аллоҳ ҳам қиёмат куни уни ҳурмат қилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* السِّوَاكَ مَطْهَرَةٌ لِلْفَمِ، مَرْضَاةٌ للِرَّبِّ، مَجْلاَةٌ لِلبَصَرِ. (رواه الطبراني)

1.  Мисвок оғизни поклаб, Раббни рози қилиб, кўзни нурлантиради. Табароний ривояти.

* السَّلاَمُ قَبْلَ السُّؤَالِ، فَمَنْ بَدَأَكُمْ بِالسُّؤَالِ قَبْلَ السَّلاَمِ فَلاَ تُجِيبُوهُ. (رواه ابن النجار عن عمر)

1.  Савол беришдан олдин салом лозим. Кимки саломдан олдин савол бошласа, саволига жавоб берманг­лар. Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* السَّلاَمُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللهِ، وَضَعَهُ فِي الأرْضِ، فَأَفْشوهُ بيْنَكُمْ، فَإِنَّ الرَّجُلَ الْمُسْلِمَ إِذَا مَرَّ بِقَوْمٍ فَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ فَرَدُّوا عَلَيْهِ كَانَ لَهُ عَلَيْهِمْ فَضْلُ دَرَجَةٍ بِتَذكِيرِهِ إِيَّاهُمُ السَّلاَمَ، فَإِنْ لَمْ يَرُدُّوا عَلَيْهِ، رَدَّ عَلَيْهِ مَنْ هُوَ خَيْرٌ مِنْهُمْ وَأَطْيَبُ. (رواه البيهقي عن ابن مسعود)

1.  Салом Аллоҳнинг исмларидан бири бўлиб, У Зот уни ерга қўйгандир. Шундай экан, сизлар уни оралари­нгизда ёйинглар. Чунки мусулмон киши бир қавм олдидан ўтиб, уларга салом берса, улар унга алик олишса, бу салом берган кишининг саломни эслатгани учун даражаси юқори бўлади. Агар улар саломга алик олишмаса, у қавмдан яхшироқ ва покроқ, яъни фаришталар жамоаси алик олишади. Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* السَّمْعُ وَالطَّاعَةُ عَلَى الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ فِيمَا أَحَبَّ أوْ كَرِهَ، مَا لَمْ يُؤْمَرْ بِمَعْصِيَةٍ، فَإِذَا أُمِرَ بِمَعْصِيَةٍ، فَلاَ سَمْعَ عَلَيْهِ وَلاَ طَاعَةَ. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1.  Мусулмон киши яхши ва кариҳ (ёмон) кўрган нарсасида, эшитиб, итоат қилиши зарур, модомики гуноҳ қилишга буюрилмаса. Агар мабодо гуноҳ ишни ба­жаришга буюрилса, қулоқ тутиш ҳам, итоат ҳам лозим эмас. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Мус­лим ривояти.

* السُّنَّةٌ سُنَّتَانِ: سُنَّة فِي فَرِيضَةٍ، وَسُنَّةٌ فِي غَيرِ فَرِيضَةٍ. فَالسُّنَّةُ الَّتِى فِي الْفَرِيضَةِ: أصْلُهَا فِي كِتَابِ اللهِ تَعَالَى: أخْذُهَا هَدْىٌ، وَتَرْكُهَا ضَلاَلَةٌ، وَالسُّنَّةُ الَّتِى لَيْسَ أصْلُهَا فِي كِتَابِ اللهِ تَعَالَى: الأخْذُ بِهَا فَضِيلَةٌ وَتَرْكُهَا لَيْسَ بِخَطِيئَةٍ. (رواه الطبراني)

1.  Суннат икки хил бўлади: 1) фарз ичидаги суннат; 2) фарз бўлмаган суннат. Фарз ичидаги суннатнинг асли Аллоҳнинг Китобидадир. Уни ушлаб, амал қилиш ҳидоят, тарк этиш эса, залолатдир. Асли Аллоҳнинг Ки­тобида бўлмаган суннатга амал қилиш фазилат, уни тарк қилиш эса, хато ҳисобланмайди. Табароний ривояти.

حرف الشين – ШИН ҲАРФИ ()

* شَابٌّ سَخِىٌّ حَسَنُ الْخُلُقِ أَحَبُّ إِلَى اللهِ مِنْ شَيْخٍ بَخِيلٍ عَابِدٍ سَيِّئ الْخُلقِ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)

1.  Чиройли ҳулқли сахий йигит Аллоҳ таолога ёмон ҳулқли, кекса ёшли бахил обиддан яхшироқдир. Ибн Аббос­ (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.

* شَاهِدُ الزُّورِ لاَ تَزُولُ قَدَمَاهُ حَتَّى يُوجِبَ الله لَهُ النَّارَ. (رواه الحاكم)

1.  Ёлғон гувоҳлик берувчига икки қадам босмай туриб, Аллоҳ таоло унга дўзахни вожиб этади. Ҳо­ким ривояти.

* شَرُّ الْمَجَالِسِ الأسْوَاقُ وَالطُّرُقُ، وَخَيْرُ الْمَجَالِسِ الْمَسَاجِدُ، فَإِنْ لَمْ تَجْلِسْ فِي الْمَسْجِدِ فَالْزَمْ بَيْتَكَ. (رواه الطبراني عن واثلة)

1.  Ўтирадиган жойларнинг энг ёмони бозорлар ва йўллардир. Ўтирадиган ерларнинг яхшиси эса, мас­жидлардир. Агар масжидда ўтирмасанг, уйингда ўтиришни лозим топ. Восила (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* شِعَارُ الْمُؤْمِنِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (رَبِّ سَلِّمْ سَلِّمْ). (رواه الترمذي عن المغيرة)

1.  Қиёмат куни сирот кўприги устидаги мўмин­нинг шиори: «Ё Раббим, омонда қил! Омонда қил!» сўзи­дир. Муғийра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.

* شِعَارُ الْمُؤْمِنينَ يَوْمَ يُبْعَثُونَ مِنْ قُبُورِهِمْ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَعَلَى اللهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ). (رواه ابن مردويه عن عائشة)

1.  Қабрларидан қайта тириладиган кундаги мўминларнинг шиори: «Ла илаҳа иллаллоҳ ва ъалаллоҳи фалятаваккалил муъминун», калимасидир. Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Мардавайҳ ривояти.

* شَفَاعَتَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ حق، فَمَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِهَا لَمْ يَكُنْ مِنْ أَهْلِهَا. (رواه ابن منيع عن زيد بن أرقم)

1.  Қиёмат куни шафоатчи бўлишим ҳақдир. Ким бунга имон келтирмаса, ўша шафоат аҳлидан бўлмайди (яъни, унга эришмайди). Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)­дан. Ибн Маниъ ривояти.

* شَهْرُ رَمَضَانَ مُعَلَّقٌ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالأرْضِ، لاَ يُرْفَعُ إِلَى اللهِ إِلاَّ بِزَكَاةِ الْفِطْرِ. (رواه ابن شاهين عن جرير)

1. Рамазон ойи ер билан осмон оралиғида муаллақдир. У Аллоҳ таолога фитр закоти (садақаси) берилмагунча кўтарилмайди. Жарир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Шоҳин ривояти.

* الشُّهَدَاءُ خَمْسَةٌ: الْمَطْعُونُ، وَالْمَبْطُونُ، وَالْغَرِيقُ، وَصَاحِبُ الْهَدْمِ، وَالشَّهِيدُ فِي سَبِيلِ اللهِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1.  Шаҳидлар беш тоифадир 1. Вабо сабабли ўлган. 2. Қорни оғриб ўлган. 3. Сувга ғарқ бўлиб ўлган. 4. Уй остида қолиб ўлган. 5. Аллоҳ йўлида вафот этган. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

* الشَّهْرُ تِسْعٌ وَعِشْرُون فَلاَ تَصُومُوا حَتَّى تَرَوْهُ، وَلاَ تُفْطِرُوا حَتَّى تَرَوْهُ فَإِنْ غُمَّ عَلَيْكُمْ فَأَكْْمِلُوا الْعِدَّةَ ثَلاَثِينَ يَوْمًا. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

1.  Ой йигирма тўққиз кунлик бўлса, токи янги ой­ни кўрмагунча рўза тутишни бошламанглар. Оғиз очиб юришни ҳам янги ойни кўрмагунча бошламанглар. Агар кун булутли бўлса, ўттиз кунга етказиб, мукаммал қили­нглар. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

حرف الصاد – СОД ҲАРФИ ()

* صَاحِبُ الدَّيْنِ مَأْسُورٌ بِدَيْنِهِ فِي قَبْرِهِ: يَشْكُو إِلَى اللهِ الوَحْدَةَ. (رواه الطبراني عن البراء)

1. Қарздор киши қарзи сабабли қабрда асирдир. У ёлғизликдан Аллоҳга шикоят қилади. Баро (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.

* صَاحِبُ الدَّيْنِ مَغْلُولٌ فِي قَبْرِهِ لاَ يَفُكهُ إِلاَّ قَضَاءُ دَيْنِه. (رواه الديلمي عن أبي سعد الخدري)

1.  Қарздор киши қабрида қўли бўйнига боғлиқ ҳолда бўлади. Қарзи узилмагунча қўли ҳам ечилмайди. Абу Саид Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.

* صَاحِبُ اليَمِينِ أَمِيرٌ عَلَى صَاحِبِ الشِّمَالِ، فَإِذَا عَمِلَ الْعَبْدُ حَسَنَةً كَتَبَهَا بَعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَإِذَا عَمِلَ سَيِّئَةً فَأَرَادَ صَاحِبُ الشِّمَالِ أَنْ يَكْتُبَهَا، قَالَ لَهُ صَاحِبُ اليَمِينُ: أَمْسِكْ، فَيُمْسِكُ سِتَّ سَاعَاتٍ، فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللهَ مِنْهَا، لَمْ يَكْتُبْ عَلَيْهِ شَيْئًا، وَإِنْ لَمْ يَسْتَغْفِرِ اللهَ كَتَبَ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً. (رواه البيهقي عن أمامة)

1.  Ўнг елкадаги фаришта чап елкадаги фариштага амирдир. Агар банда бирор яхшилик қилса, уни ўн баробарида ошириб ёзади. Борди-ю, банда ёмон амал қилса, чап елкадаги фаришта ёзмоқчи бўлса, ўнг елкадаги фаришта унга: «Тўхтаб тур», деб уни олти соат ушлаб туради. Агар шу муддат ичида Аллоҳга истиғфор айтиб, гуноҳи кечирилишини сўраса, у гуноҳидан бирор нарса ёзмайди. Агар Аллоҳга истиғфор айтмаса, битта гуноҳ қилди, деб ёзиб қўяди. Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.

* صِغَارُكُمْ دَعَامِيصُ الْجَنَّةِ، يَتَلَقَّى أَحَدُهُمْ أبَاهُ فَيَأخُذُ بِثَوبِهِ فَلاَ يَنْتَهِي حَتَّى يُدْخِلَهُ اللهُ وَأبَاهُ الْجَنَّةَ. (رَوَاهُ مُسْلِمٌ عَنْ أبِي هُرَيرَةَ)

1.  Кичкинтойларингиз жаннат қушчаларидир. Ўша кичкинтойларингиздан бири охиратда отасини учратиб қолади-да, унинг кийимидан ушлаб юраверади. Ҳатто Аллоҳ уни ва отасини жаннатга киритади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.

* صِلْ مَنْ قَطَعَكَ، وَأَحْسِنْ إلَى مَنْ أَسَاءَ إِلَيْكَ وَقُلِ الْحَقَّ وَلَوْ عَلَى نَفْسِكَ. (رواه ابن النجار)

1.  Алоқани узганлар билан боғлан. Сенга ёмонлик қилганларга яхшилик қилавер. Ўзингга (қарши) бўлса ҳам, ҳақни айт. Ибн Нажжор ривояти.

* صَلِّ صَلاَةَ مُوَدِّعٍ، وَاعْبُدِ اللهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ، فِإِنْ كُنْت لاَ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ وَايْأَسْ مِمَّا فِي أَيْدِى النَّاسِ تَعِشْ غَنِيًّا، وَإِيَّاكَ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ. (رواه ابن النجار عن ابن عمر)

1. Намозни видолашувчи каби ўқи. Аллоҳга У Зот­ни кўриб тургандек ибодат қил. Агар сен У Зотни кўрмаётган бўлсанг, У Зот сени кўриб турибди. Одамлар қўли­даги нарсадан беҳожат бўл, ўшанда бой яшайсан. Узр ай­тиладиган нарсадан четлан. Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Нажжор ривояти.

* صَلاَةٌ فِي مَسْجِدِى هَذَا خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ صَلاَةٍ فِيمَا سِوَاهُ، إلا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)

1. Менинг бу масжидимда ўқилган намоз бошқа масжидда ўқилган мингта намоздан яхшироқдир. Мас­жидул Ҳаромдан бошқа. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.

صِلَةُ الرَّحِمِ، وَحُسْنُ الْخُلُقِ، وَحُسْنُ الْجِوَارِ، يُعَمِّرْنَ الدِّيَارَ، وَيَزِدْنَ فِي الأعْمَارِ. (رواه أحمد)

1. Қариндошлар билан алоқани боғлаш, чиройли хулқ ва чиройли қўшничилик қилиш билан диёрлар обод, умрлар зиёда бўлади. Аҳмад ривояти.

* صَلاَةُ الْجَمَاعَةِ تَفْضُلُ صَلاَةَ الْفَذِّ بِسَبْعٍ وَعِشْرِينَ دَرَجَةً. (رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)

707. Жамоат билан ўқилган намоз якка ўқилган намоздан йигирма етти даража афзалдир.  Бухорий ва Муслим ривояти.

* صَنَائِعُ الْمَعْرُوف تَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ، وَالصَّدَقَةُ خَفِيًّا تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، وَصِلَةَ الرَّحِمِ تَزِيدُ الْعُمْرَ، وَكُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ وَأَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الآخِرَةِ وَأَهْلُ الْمُنْكَرِ فِي الدُّنْيَا، هُمْ أَهْلُ الْمُنْكَرِ فِي الآخِرَةِ، وَأَوَّلُ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ. (رواه الطبراني عن أم سلمة)

1. Яхшилик қилувчиларнинг ўша яхшиликлари ёмон­лик фожиасидан сақлайди. Махфий садақа Рабб­нинг ғазабини ўчиради. Силаи раҳм, яъни қариндошлар билан алоқани давом эттириш умрни зиёда қилади. Ҳар бир яхшилик садақадир. Дунёдаги яхшилик аҳли охиратда ҳам яхшилик аҳлидир. Дунёдаги ёмонлик аҳли охиратда ҳам ёмонлик аҳлидир. Жаннатга энг аввал кирувчилар яхшилик аҳлидир. Умму Салама (розияллоҳу анҳо)дан. Таба­роний ривояти.

* صِنْفَانِ مِنْ أَهْلِ النَّار، لَمْ أَرَهُمَا بَعْدُ: قَوْمٌ مَعَهُمْ سِيَاطٌ كَأَذْنَابِ الْبَقَرِ، يَضْرِبُونَ بِهَا النَّاسَ، وَنِسَاءٌ كَاسِيَاتٌ، عَارِيَاتٌ، مُمِيلاَتٌ، مَائِلاَت، رُءُوسُهُنَّ كَأَسْنمَةِ الْبُخْتِ، الْمَائِلَةِ لاَ يَدْخُلْنَ الْجَنَّةَ، وَلاَ يَجِدْنَ رِيحَهَا وَإِنَّ رِيحَهَا لَيُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ كَذَا وَكَذَا. (رواه أحمد عن أبي هريرة)

1. Икки тоифа борки, улар дўзах аҳлидандирлар. Ҳалигача у икковини кўрмадим. Бири шундай қавмки, уларда сигирнинг думига ўхшаш қамчилари бўлади. Ўша қамчилари билан одамларни уришади. Иккинчиси зийнатли либосларни кийиб, тақво либосини ечиб, тоатдан ўзини четга олиб, қалбларни ром этувчи аёллар бў­ладики, уларнинг бошлари эгилиб турган туя ўркачига ўхшайди. Улар жаннатга киришмайди ва унинг ҳидини ҳам ҳидлашмайди. Чунки унинг ҳиди шунча ва шунча, яъни узоқ юрилганда топилади. Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.