8 - بَابُ مَا يَدْعُو بِهِ إِذَا خَافَ نَاساً أَوْ غَيْرَهُمْ

8-боб

Кишилардан ёки бошқа нарсалардан хавфга тушганда айтиладиган нарса

996 -­ عَنْ أَبِي مُوسَى الأَشْعَرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا خَافَ قَوماً قَالَ: «اللَّهُمَّ؛ إِنَّا نَجْعَلُكَ فِي نُحُورِهِمْ، وَنَعُوذُ بِكَ مِنْ شُرُوِرِهِمْ» رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالنَّسَائِيُّ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ [د 1537، سك 8577].

996. Абу Мусо ал-Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллалоҳу алайҳи васаллам бирон қавмдан қўрқсалар, «Аллоҳумма, иннаа нажъалука фии нуҳуриҳим ва наъуузу бика мин шуруриҳим», дер эдилар».

 * Маъноси: «Аллоҳим, Уларга Ўзингни рўбарў қиламиз ва уларнинг ёмонлигидан Ўзингдан паноҳ тилаймиз».

Абу Довуд ва Насаий саҳиҳ иснод билан ривоят қилишди.

988 - وَعَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ سَرْجِسَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا سَافَرَ يَتَعَوَّذُ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفـَرِ، وَكَآبَةِ الْمُنْقَلَبِ، وَالْحَوْرِ بَعْدَ الكَوْنِ، وَدَعْوَةِ الْمَظْلُومِ، وَسُوءِ الْمَنْظَرِ فِي الأَهْلِ وَالْمَالِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ [1343].

هَكَذَا هُوَ فِي «صَحِيحِ مُسْلِمٍ»: «الحَوْرِ بَعْدَ الكَوْنِ»، بِالنُّونِ، وَكَذَا رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ، وَالنَّسَائِيُّ، قَالَ التِّرْمِذِيُّ: وَيُرْوَى «الكَوْرُ» بِالرَّاءِ، وَكِلَاهُمَا لَهُ وَجْهٌ [ت 3439، سك 7882].

قَالَ العُلَمَاءُ: وَمَعْنَاهُ بِالنُّونِ وَالرَّاءِ جَمِيعاً: الرُّجُوعُ مِنَ الاِسْتِقَامَةِ أَوِ الزِّيَادَةِ إِلَى النَّقْصِ، قَالُوا: وَرِوَايَةُ الرَّاءِ مَأْخُوذَةٌ مِنْ تكْوِيرِ العِمَامَةِ، وَهُوَ لَفُّهَا وَجَمْعُهَا، وَرِوَايَةُ النُّونِ مِنَ الكَوْنِ، مَصْدَرُ «كَانَ يكُونُ كَوناً» إِذَا وُجِدَ وَاسْتَقرَّ.

988.  Абдуллоҳ ибн Саржис розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қачон сафар қилсалар, «Аллоҳумма инний аъузу бика мин ваъсоис сафари ва каобатил мунқолаби ва минал ҳаври баъдал кавни ва мин даъватил мазлуми ва мин су‘ил манзари фил аҳли вал мали», деб айтардилар.

(Маъноси: «Аллоҳим, мен Сендан сафар машаққатини, хафалик етиши, истиқомат ёки зиёдаликдан ноқисликка қайтиш, мазлум дуоси ва молу-мулк, оиладаги ёмон манзарадан паноҳ тилайман».)

Имом Муслим, Термизий ва Насаийлар ривояти.

972 -­ وَعَنْ عَمْرٍو بْنِ شُعَيْبٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدِّهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «الرَّاكِبُ شَيْطَانٌ، وَالرَّاكِبَانِ شَيْطَانَانِ، وَالثَّلاَثَةُ رَكْبٌ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ، وَالنَّسَائِيُّ بِأَسَانِيدَ صَحِيحَةٍ، وَقَالَ التِّرْمِذِيُّ: حَدِيثٌ حَسَنٌ [د 2607، ت 1674، سك 8798].

972. Амр ибн Шуъайб оталаридан, оталари эса боболари розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Бир отлиқ шайтон, икки отлиқ икки шайтон, учта бўлса отлиқ жамоадир», дедилар».

Абу Довуд, имом Термизий ва Насаийлар саҳиҳ санадлар билан ривоят қилишди. Термизий ҳасан ҳадис, дедилар.

825 - وَعَنْ أَبِي الْمَلِيحِ، عَنْ أَبِيهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ نَهَى عَنْ جُلُودِ السِّبَاعِ. رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ، وَالنَّسَائِيُّ بِأَسَانِيدَ صِحَاحٍ [د 4133، ت 1771، س 7/176].

وَفِي رِوَايَةِ التِّرْمِذِيِّ: نَهَى عَنْ جُلُودِ السِّبَاعِ أَنْ تُفْتَرَشَ.

825. Абу Малиҳ оталари розияллоҳу анҳудан қилган ривоятларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йиртқичларнинг терисини кийиш қайтардилар.

 Абу Довуд, Термизий ва Насаийлар саҳиҳ санадлар билан ривоят қилишди.

Термизийнинг ривоятида, «Йиртқичларнинг териларини тўшак қилишдан маън қилдилар», бўлиб келган.

808 - وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «الإِسْبَالُ فِي الإِزَارِ، وَالقَمِيصِ، وَالعِمَامَةِ، مَنْ جَرَّ شَيْئاً خُيَلَاءَ لَمْ يَنْظُرِ اللهُ إِلَيْهِ يَوْمَ القِيَامَةِ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالنَّسَائِيُّ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ [د 4094، س 8/208].

808. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Исбол* изорда, кўйлакда ва саллададир. Ким уларнинг бирортасини манманлик билан осилтириб юрса, Қиёмат куни Аллоҳ унга назар солмайди».

 Абу Довуд ва Насаийнинг саҳиҳ иснод билан қилган ривояти.

744 - وَعَنْ أُمَيَّةَ بْنِ مَخْشِيٍّ الصَّحَابيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ الله صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ جَالِساً، وَرَجُلٌ يَأْكُلُ، فَلَمْ يُسَمِّ اللهَ حَتَّى لَمْ يَبْقَ مِنْ طَعَامِهِ إلَّا لُقْمَةٌ، فَلَمَّا رَفَعَهَا إِلَى فِيْهِ، قَالَ: بِسْمِ اللهِ أَوَّلَهُ وَآخِرَهُ، فَضَحِكَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ، ثُمَّ قَالَ: «مَا زَالَ الشَّيْطَانُ يَأْكُلُ مَعَهُ، فَلمَّا ذَكَرَ اسْمَ اللهِ اسْتَقَاءَ مَا فِي بَطْنِهِ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالنَّسَائِيُّ [د 3768، سك 6725].

744. Умайя ибн Махший саҳобий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтирган эдилар, бир киши овқатланаётган эди. У таомидан бир луқма қолгунича Аллоҳнинг исмини зикр қилмади. Кейин ўша луқмани оғзига солаётиб, «Бисмиллааҳи аввалаҳу ва аахироҳу», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кулиб юбордилар-да, сўнг: «Шайтон у билан бирга еяётган эди, у Аллоҳнинг исмини зикр қилган эди, қорнидагини қайт қилиб юборди», дедилар».

Абу Довуд ва Насаий ривояти.

204 - الرَّابِعَ عَشَرَ: عَنْ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّكُمْ تَقْرَءُونَ هَذِهِ الآيةَ: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ} [المائدة: 105] وَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِنَّ النَّاسَ إِذَا رَأَوُا الظَّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذُوا عَلَى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللهُ بِعِقَابٍ مِنْهُ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ، وَالتِّرْمِذِيُّ، وَالنَّسَائِيُّ بِأَسَانِيدَ صَحِيحَةٍ. [د 4338، ت 2168، سك 11092].

204. Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Абу Бакр: «Эй инсонлар, сизлар қуйидаги оятни ўқиганмисизлар? «Эй мўминлар, ўзингизни билинг! (Яъни, гуноҳлардан сақланинг!) Модомики, ҳақ йўлни тутган экансиз, адашган кимсалар сизларга зарар етказа олмас» (Моида сураси, 105-оят). Чунки мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Одамлар золимни кўра туриб, унинг қўлидан тутишмас экан, Аллоҳ яқинда уларга умумий қилиб азоб юборади», деб айтганларини эшитдим», дедилар.

 Абу Довуд, Термизий ва Насаийларнинг саҳиҳ санад билан қилган ривояти.

 202 - الثَّانِي عَشَرَ: عَنْ أَبِي عَبْدِ الله طَارِقِ بْنِ شِهَابٍ الْبُجَلِيِّ الأَحْمَسِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ وَقَدْ وَضَعَ رِجْلَهُ في الغَرْزِ: أَيُّ الْجِهَادِ أَفْضَلُ؟ قَالَ: «كَلِمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ». رَوَاهُ النَّسَائِيُّ بِإِسْنَادٍ صَحِيحٍ. [7/161].

وَ«الْغَرْزِ» بِعَيْنٍ مُعْجَمَةٍ مَفْتُوحَةٍ، ثُمَّ رَاءٍ سَاكِنَةٍ ثُمَّ زَايٍ، وَهُوَ: رِكَابُ كَورِ الْجَمَلِ إِذَا كَانَ مِنْ جِلْدٍ أَوْ خَشَبٍ، وَقِيلَ: لَا يَخْتَصُّ بِجِلْدٍ وَخَشَبٍ.

202. Абу Абдуллоҳ Ториқ ибн Шиҳоб ал-Бажалий ал-Аҳмасий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам (отлари) узангига оёқларини қўйиб турганларида, бир киши: «Жиҳоднинг қайси бири афзал?» деб сўради. Шунда у зот: «Золим подшоҳ ҳузуридаги (айтилган) ҳақ сўз», дедилар.

 Насаий саҳиҳ иснод билан ривоят қилганлар.

88 - الْعَاشِرُ: عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ قَالَ - يَعْنِي إِذَا خَرَجَ مِنْ بَيْتِهِ -: بِسْمِ اللهِ، تَوَكَّلْتُ عَلَى اللهِ، وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ، يُقَالُ لَهُ: هُدِيتَ وَكُفِيْتَ وَوُقِيتَ، وَتَنَحَّى عَنْهُ الشَّيْطَانُ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ، وَالنَّسَائِيُّ وَغَيرُهُمْ: وَقَالَ التِّرْمِذِيُّ: حَدِيثٌ حَسَنٌ [د 5095، ت 3426، سك 9837، حب 822].

زَادَ أَبُو دَاوُدَ: «فَيَقُولُ - يَعْنِي الشَّيْطَانَ لِشَيْطَانٍ آخَرَ: كَيْفَ لَكَ بِرَجُلٍ قَدْ هُدِيَ وَكُفِيَ وَوُقِيَ؟!».

88. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Киши уйидан чиққанида «Бисмиллаҳи, таваккалту ъалаллоҳ, лаа ҳавла ва лаа қуввата иллаа биллааҳ» деса, шунда унга: «Ҳидоят қилиндинг, кифоя қилиндинг, ҳимоя қилиндинг», дейилади. Шунда шайтонлар ундан узоқлашади.

* Маъноси: «Бисмиллаҳ, Аллоҳнинг Ўзига таваккул қилдим, куч-қувват факат Аллоҳ биландир».

Абу Довуд, Термизий, Насаий ва бошқалар ривояти. Термизий ҳасан ҳадис, дедилар.

Абу Довуд қуйидаги сўзни зиёда қилдилар:

«Шайтон бошқа бир шайтонга: «Ҳидоят қилинган, кифоя қилинган, ҳимоя қилинган кишига қаёқдан ҳам кучи етсин?» дейди».

كِتَابُ الزُّهْدِ وَالرَّقَائِقِ

ЗУҲД ВА РАҚОИҚ КИТОБИ

«Зуҳд» сўзи луғатда бир нарсани тарк илиш ва ундан юз ўгириш маъноларини билдиради. «Зуҳд» сўзи уламолар истилоҳида дунё, мол-мулк, обрў ва мансабдан юз ўгиришни англатади. Зуҳднинг мўмин бандага вожиб бўлган қисми охиратда зарар етказадиган нарсани тарк килишдир. Зуҳдга яқин маънони англатадиган «вараъ» сўзи ҳам бор. Вараъдан мурод, ҳалол нарсаларни олишдир. Зуҳд эса, ҳалол бўлса ҳам, ҳожатдан ташқари нарсани олмасликдир.

«Рақоиқ» луғатда «рақиқ»нинг жами булиб, «нозик», «ўта таъсирли» деган маъноларни билдиради. Бошқача қилиб айтганда, қалбни рақиқ яъни юмшоқ, қиладиган нарсалар, деганидир. Рақиқ Қуръони Карим ояти, ҳадиси шариф, мавъиза, кишининг қалбини юмшатадиган манзаpa ёки ҳолат бўлиши мумкин. Рақоиқ ҳисобланган нарсалар Аллоҳ таолодан қўрқишга, қалбнинг титрашига, кўзга ёш келишига сабаб бўладиган нарсалардир. Зуҳд ва рақоиқ бир-бирига яқин нарсалар бўлгани учун барча муҳаддислар (раҳматуллоҳи алайҳим) ўз китобларида бу икки нарсага оид хадиси шарифларни бир сарлавҳа остида келтирганлар. Баъзи уламоларимиз эса, бу борада алоҳида китоблар ҳам таълиф қилганлар.

408 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، هَلْ نَرَى رَبَّنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: «هَلْ تُضَارُّونَ فِي رُؤْيَةِ الشَّمْسِ فِي الظَّهِيرَةِ، لَيْسَتْ فِي سَحَابَةٍ؟» قَالُوا: لَا، قَالَ: «فَهَلْ تُضَارُّونَ فِي رُؤْيَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، لَيْسَ فِي سَحَابَةٍ؟» قَالُوا: لَا، قَالَ: «فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَا تُضَارُّونَ فِي رُؤْيَةِ رَبِّكُمْ، إِلَّا كَمَا تُضَارُّونَ فِي رُؤْيَةِ أَحَدِهِمَا، قَالَ: فَيَلْقَى الْعَبْدَ، فَيَقُولُ: أَيْ فُلْ أَلَمْ أُكْرِمْكَ، وَأُسَوِّدْكَ، وَأُزَوِّجْكَ، وَأُسَخِّرْ لَكَ الْخَيْلَ وَالْإِبِلَ، وَأَذَرْكَ تَرْأَسُ وَتَرْبَعُ؟ فَيَقُولُ: بَلَى، قَالَ: فَيَقُولُ: أَفَظَنَنْتَ أَنَّكَ مُلَاقِيَّ؟ فَيَقُولُ: لَا، فَيَقُولُ: فَإِنِّي أَنْسَاكَ كَمَا نَسِيتَنِي، ثُمَّ يَلْقَى الثَّانِيَ فَيَقُولُ: أَيْ فُلْ أَلَمْ أُكْرِمْكَ، وَأُسَوِّدْكَ، وَأُزَوِّجْكَ، وَأُسَخِّرْ لَكَ الْخَيْلَ وَالْإِبِلَ، وَأَذَرْكَ تَرْأَسُ، وَتَرْبَعُ، فَيَقُولُ: بَلَى، أَيْ رَبِّ فَيَقُولُ: أَفَظَنَنْتَ أَنَّكَ مُلَاقِيَّ؟ فَيَقُولُ: لَا، فَيَقُولُ: فَإِنِّي أَنْسَاكَ كَمَا نَسِيتَنِي، ثُمَّ يَلْقَى الثَّالِثَ، فَيَقُولُ لَهُ مِثْلَ ذَلِكَ، فَيَقُولُ: يَا رَبِّ آمَنْتُ بِكَ، وَبِكِتَابِكَ، وَبِرُسُلِكَ، وَصَلَّيْتُ، وَصُمْتُ، وَتَصَدَّقْتُ، وَيُثْنِي بِخَيْرٍ مَا اسْتَطَاعَ، فَيَقُولُ: هَاهُنَا إِذًا، قَالَ: ثُمَّ يُقَالُ لَهُ: الْآنَ نَبْعَثُ شَاهِدَنَا عَلَيْكَ، وَيَتَفَكَّرُ فِي نَفْسِهِ: مَنْ ذَا الَّذِي يَشْهَدُ عَلَيَّ؟ فَيُخْتَمُ عَلَى فِيهِ، وَيُقَالُ لِفَخِذِهِ وَلَحْمِهِ وَعِظَامِهِ: انْطِقِي، فَتَنْطِقُ فَخِذُهُ وَلَحْمُهُ وَعِظَامُهُ بِعَمَلِهِ، وَذَلِكَ لِيُعْذِرَ مِنْ نَفْسِهِ، وَذَلِكَ الْمُنَافِقُ وَذَلِكَ الَّذِي يَسْخَطُ اللهُ عَلَيْهِ».

[خ 22، م 2968، ت 2549، س 1140، د 4730، جه 178].

408. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Эй Аллоҳнинг Расули! Қиёмат куни Роббимизни кўрамизми?» дейишди. «Кун тиккага келганда булут тўсмаган қуёшни кўришда бир-бирингизга халал берасизми?» дедилар у зот. «Йўқ», дейишди. «Ой тўлган кечада булут тўсмаган ойни кўришда бир-бирингизга халал берасизми?» дедилар. «Йўқ», дейишди. У зот шундай дедилар: «Жоним қўлида бўлган Зот ила қасамки, улардан бирини (қуёш ёки ойни) кўришда бир-бирингизга халал бермаганингиздек, Роббингизни кўришда ҳам бир-бирингизга халал бермайсиз. У Зот бандани қарши олиб, «Эй Фалончи! Сени икром қилмадимми? Азиз қилмадимми? Уйлантириб қўймадимми? От ва туяни сенга бўйсундириб қўймадимми? Бошлиқ бўлиб, (ўлжанинг) тўртдан бирини оладиган қилиб қўймадимми?» дейди. «Ҳа», дейди (банда). «Менга учрайман деб ўйлаганмидинг?» дейди У Зот. «Йўқ», дейди у. «Сен Мени унутганингдек, Мен ҳам сени унутаман», дейди У Зот. Сўнгра иккинчи марта қарши олиб, «Эй Фалончи! Сени икром қилмадимми? Азиз қилмадимми? Уйлантириб қўймадимми? От ва туяни сенга бўйсундириб қўймадимми? Бошлиқ бўлиб, (ўлжани) тўртдан бирини оладиган қилиб қўймадимми?» дейди. «Ҳа, Роббим», дейди у. «Менга учрайман деб ўйлаганмидинг?» дейди У Зот. «Йўқ», дейди у. «Сени Мени унутганингдек, Мен ҳам сени унутаман», дейди У Зот. Сўнгра учинчи бор қарши олиб, худди шу гапни айтади. Шунда у: «Роббим! Сенга, китобингга ва расулларингга иймон келтирдим, намоз ўқидим, рўза тутдим, садақа қилдим», дея қўлидан келганича (ўзига) яхши мақтовларни айтади. Шунда У Зот: «Бўлмаса шу ерда тур!», дейди. Кейин унга: «Ана энди сенга гувоҳимизни юборамиз», дейилади. У ичида: «Менга қарши гувоҳлик берадиган ким экан?» деб ўйлайди. Шунда унинг оғзи муҳрланиб, сонига, гўштига, суягига «Тилга кир!» дейилади. Шунда сони, гўшти ва суяги унинг амаллари ҳақида гапиришади. У Зот унга узр қолдирмаслиги учундир. Мана шу мунофиқдир, мана шу Аллоҳ ғазаб қиладиган кимсадир».

Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.