КУЧЛИ ИШОНЧ ВА ТАВАККУЛ БОБИ

6- عَنْ أَبِي عِمَارةَ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «يَا فُلاَنُ، إِذَا أَوَيْتَ إِلَى فِرَاشِكَ فَقُلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ نَفْسِي إِلَيْكَ، وَوَجَّهْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَى مِنْكَ إلاَّ إلَيْكَ، آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَبِنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ، فَإِنَّكَ إِنْ مِتَّ مِنْ لَيْلَتِكَ مِتَّ عَلَى الْفِطْرَةِ، وَإِنْ أَصْبَحْتَ أَصَبْتَ خَيْرًا» مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

وَفِي رِوَايَةٍ فِي الصَّحِيحَينِ عَنِ الْبَرَاءِ قَالَ: قَالَ لِي رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «إذَا أَتَيْتَ مَضْجِعَكَ فَتَوَضَّأْ وُضُوءَكَ للصَّلاَةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيْمَنِ وَقُلْ: وَذَكَرَ نَحْوَهُ، ثُمَّ قَالَ: وَاجْعَلْهُنَّ آخِرَ مَا تَقُولُ».

6. Абу Имора Барро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Эй фалончи, агар тўшагингга ётсанг: «Аллоҳумма асламту нафсий илайка ва важжаҳту важҳий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжаъту заҳрий илайка, роғбатан ва роҳбатан илайка, лаа малжаа вала манжаа минка илла илайка, аманту бикитабикаллазий анзалта, вабинабиййикаллазий арсалта», деб айт. Албатта сен мана шуларни айтиб, ўша кечаси вафот қилсанг, Ислом фитратида ўласан. Агар тонг оттирсанг, яхшиликка етишган ҳолда тонг оттирасан», дедилар.

Муттафақун алайҳ.

(Маъноси: «Аллоҳим, ўзимни Сенга таслим қилдим. Юзимни Сен томонга қаратдим. Ишимни Сенга ҳавола қилдим. Умид қилган ва қўрққан ҳолда Сенга суяндим. Сендан қочишга ва нажот топишга ҳузурингдан бошқа жой йўқ. Туширган китобларингга ҳамда юборган пайғамбарларингга иймон келтирдим»).

Изоҳ: Фитрат – соф инсоний табиат, яъни исломий табиат.

Икки «Саҳиҳ» китобида Баро розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда қуйидагича айтилади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга: “Қачон ётоғингга келсанг, намозга қилган таҳоратингдек таҳорат қилиб, ўнг томонингга ёнбошлаб (юқоридаги) дуоларни айт. Ва бу (ухлашдан олдин) охирги айтадиган нарсанг бўлсин”, дедилар».

Шарҳ: Пайғамбар алайҳиссалом барча нарсада бизга зарбулмасал орқали баён қиладилар. У зот бу ерда яқийн, яъни кучли ишонч ва таваккул бир‑бирига ҳамоҳанг эканини зарбулмасал қилмоқдалар. Мусулмон одам ҳар бир ишни Аллоҳга топширади. Ҳатто уйқу пайтида ҳам ўзини Аллоҳга топширади. Чунки Аллоҳ таоло- Муҳайминдур, яъни ҳамма нарсани қамраб олиб, бандаларнинг барча ҳолатларига гувоҳ бўлиб туради. Ундан ҳеч нарса махфий қолмайди. Тавуккул- кучли ишончнинг натижасидир. Кучли ишонч эса, қалбнинг асосий бўлагидир. У билан иймон камолотга эришади ва у билан қалб Аллоҳга талпиниб, сокинлик топади. Агар кучли ишонч қалбга кириб борса, қалб нурга, муҳаббатга, хавфга, таваккулга тўлади. Яқийн, яъни кучли ишонч шундай бир мустаҳкам нарсаки, у ҳеч қачон ўзгармайди ва тебранмайди ҳам.

Ҳадисдан ўрганганларимиз

1. Мусулмон одам ҳар қандай ҳолатда ҳам Аллоҳга таваккул қилади.
2. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар қандай ҳолатда ҳам Аллоҳни зикр қилишимизни ўргатадилар.
3. Мусулмон киши ухлаш олдидан ҳам Аллоҳни зикр қилишга ошиқади.

 МУРОҚАБА – АЛЛОҲ ДОИМ КУЗАТИБ ТУРИБДИ ДЕГАН ХАВОТИРДА ЯШАШ ҲАҚИДАГИ БОБ

5 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: «كُنْتُ خَلْفَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَوْمًا فَقَالَ: «يَا غُلاَمُ إِنِّي أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ: «احْفَظِ اللهَ يَحْفَظْكَ احْفَظِ اللهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللهَ، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللهِ، وَاعْلَمْ: أَنَّ الأُمَّةَ لَوِ اجْتَمَعَتْ عَلَى أَنْ يَنْفَعُوكَ بِشَيْءٍ، لَمْ يَنْفَعُوكَ إِلاَّ بِشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللهُ لَكَ، وإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَضُرُّوكَ بِشَيْءٍ، لَمْ يَضُرُّوكَ إِلاَّ بَشَيْءٍ قَدْ كَتَبَهُ اللهُ عَلَيْكَ، رُفِعَتِ الأقْلاَمُ، وَجَفَّتِ الصُّحُفُ».

رواهُ التِّرمذيُّ وقَالَ: حديثٌ حسنٌ صَحيحٌ.

وفي رواية غيرِ التِّرْمِذيِّ: «احْفَظِ اللهَ تَجِدْهُ أَمَامَكَ، تَعَرَّفْ إِلَى اللهِ فِي الرَّخَاءِ يَعْرِفْكَ فِي الشِّدَّةِ، وَاعْلَمْ أَنَّ مَا أَخْطَأَكَ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَكَ، وَمَا أَصَابَكَ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَكَ وَاعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ، وَأَنَّ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْب، وأَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا».

5. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Бир куни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг орқаларида (мингашиб) кетаётган эдим. У зот: «Эй бола, сенга бир калималарни ўргатайми? Аллоҳга риоя қил, сени сақлайди. Аллоҳга риоя қил, Уни рўпарангдан топасан. Агар сўрасанг, Аллоҳдан сўрагин. Агар ёрдам тиласанг ҳам, Аллоҳдан тилагин. Билгинки, агар уммат бирор нарсада сенга ёрдам беришга жамланишса, фақатгина Аллоҳ сенга (тақдир) қилиб ёзиб қўйган нарсанигина ёрдам бера олишади, холос. Агар уммат бирор нарсада сенга зарар беришга жамланишса, фақатгина Аллоҳ сенга (тақдир) қилиб ёзиб қўйган нарсанигина зарар бера олишади, холос. Қаламлар кўтарилиб, саҳифалар қуриб бўлган», деб айтдилар».

Имом Термизий ривоят қилиб, у ҳасан ва саҳиҳдир, дедилар.

Термизий бошқасида қилинган ривоятда қуйидагича келтирилган:

«Аллоҳга риоя қил, Уни олдингда топасан. Аллоҳни кенгчиликда танигин, сени қийинчиликда танийди. Сен то ўзингни четлаб ўтган нарса сенга етиши мумкин эмаслигини, ўзингга етган нарса сени четлаб ўтиши мумкин эмаслигини билгин. Билгинки, албатта нусрат сабр билан бирга бўлади. Кушойиш азиятлар билан бирга бўлади. Ва енгиллик қийинчилик билан бирга бўлади».

 Шарҳ: Кўпинча ҳадисларда "Набий алайҳиссаломга мингашиб олган", деган сўзни ўқиб қоламиз. Бу нарса Пайғамбар алайҳиссаломни диндош биродарларига қай даражада мушфиқ эканларини кўрсатади. Уларнинг орасида катта ёшлилар ва болалар ҳам бўлар эди. Бу ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам Абдуллоҳ ибн Аббосга ақида асосларини таълим бермоқдалар. Яъни, булар- Аллоҳнинг амри ва белгилаган ҳалол ва ҳаром чегараларини муҳофаза қилиш, уни муҳофаза қилишда ёрдамчи бўлиш, муҳтож бўлганида фақат Аллоҳдан сўраш, У Зот барча ишларнинг эгаси ҳамда сабабларни енгиллаштирувчи экани, воқеъ бўлувчи ҳар нарса Аллоҳнинг қудрати билан бўлиши, бирор киши бошқа бировнинг умри ва ризқидан маҳрум қила олмаслиги, инсонга ҳаётида рўй берадиган ҳодисалар хос саҳифаларда битиб қўйилгани, ўша битилган нарса яқин фурсатда ёки кейинроқ рўй беришига ишонмоғидир.

Ҳадисдан ўрганганларимиз  

1. Фойда ҳам, зарар ҳам Аллоҳнинг измида эканини мусулмон одам билади.
2. Халойиқнинг барчаси Аллоҳга муҳтож эканини мусулмон одам билади.
3. Мусулмон киши Аллоҳни улуғлайди, Унга сўзсиз итоат қилади. Нимаики етса, Аллоҳнинг изни билан етишини билади.
4. Агар бутун дунё аҳолиси бир инсонга зарар беришга тўпланишса, Аллоҳ тақдирга ёзган нарсанигина зарар беради холос.
5. Мусулмон киши аторофида рўй бераётган нарсалардан саросимага тушмайди. Чунки, барча нарса тақдирга битилгандир.

РОСТГЎЙЛИК ҲАҚИДАГИ БОБ

4- عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ الصَّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الجَنَّةِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقًا، وَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الفُجُورِ وَإِنَّ الفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ حَتَّى يُكتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّابًا». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

4. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Ростгўйлик яхшиликка етаклайди. Яхшилик эса жаннатга етаклайди. Албатта киши рост сўзлайверади, ҳаттоки Аллоҳ ҳузурида сиддиқ, ўта ростгўй деб ёзилади. Ёлғончилик гуноҳга етаклайди. Гуноҳ эса дўзахга етаклайди. Албатта киши ёлғон сўзлайверади, ҳаттоки Аллоҳнинг ҳузурида ёлғончи, каззоб, деб ёзилади», дедилар.

Муттафақун алайҳ.

Шарҳ: Ростгўйлик Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбар бўлиб танланишларидан олдин ҳам у зотга хос сифатларидан эди. Ёлғон гапириш хунук сифатлардан бўлиб, мусулмон киши бундай сифатдан йироқ бўлмоғи лозим. Расулуллоҳ с.а.в.га: “Мўмин киши ёлғончи бўлиши мумкинми?" деб айтилганида, у зот: "Йўқ", деб жавоб берганлар.

Шу ҳадис орқали Пайғамбар алайҳиссалом умматни ростгўйликнинг фазилатини баён этиб, ёлғончиликнинг қабоҳатидан огоҳлантирмоқдалар.

Ростгўйлик- солиҳ амалдир. Солиҳ амалнинг охири жаннатдир. Киши ростгўй бўлишга ошиқади ва ниҳоят ушбу сифатга эга бўлиб, Аллоҳ ҳузуридаги олий мақомга эришади. Сўнгра Аллоҳ таоло Ўзининг ҳузурида у кишини “сиддиқ” деб ёзиб қўяди. Ёлғон эса -разолатдир. У бандани қабиҳ ишлар томон етаклайди. Ушбу амалнинг охири бандани жаҳаннам оловига улоқтиради. Банданинг ёлғончиликда давомий, мустаҳкам қолиши, ёлғончи деган номга боғланиишига, хатто Аллоҳ ҳузурида “каззоб” деб ёзиб қўйилишигача олиб боради. Ёлғончи инсон охир-оқибатда жаҳаннамга равона бўлади. Жаҳаннам нақадар ёмон жойдир.

Ҳадисдан ўрганганларимиз 

1. Ростгўйлик мусулмоннинг асосий сифатидир.
2. Мусулмон киши ростгўй бўлса, бу хислати уни жаннатга етаклайди.
3. Ёлғон – гуноҳ ва осийликнинг бошланиш йўлидир.
4. Агар ёлғончи тавба қилиб, Аллоҳга қайтмаса, жаҳаннам ёлғончининг ниҳоясидир.

САБР БОБИ

3 - وَعَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ رَجُلاً قَالَ للنَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: أوْصِنِي، قَالَ: «لاَ تَغْضَبْ» فَرَدَّدَ مِرَارًا قَالَ، «لاَ تَغْضَبْ» رَوَاهُ البُخَارِيُّ.

3. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга «Менга насиҳат қилинг» деганида, у зот: «Ғазаб қилма!» дедилар. У киши (бу саволни) бир неча марта қайтарганида ҳам у зот: «Ғазаб қилма!» дедилар” (Бухорий ривоят қилган).

 Шарҳ: Ғазаб- инсоннинг ўзлигидан ва инсонийлигидан чиқариб юборади. Оқибатда, киши табиати ва динига нолойиқ тарзда ҳаракат қилади. Ғазабидан тушгач эса афсусланиб, надомат чекишни бошлайди. Муаммо шундаки, ғазаб отига минган кимса, ўзига келгач содир этган қилмишини ислоҳ қилиши қийин кечади. Узр айтиш билан ҳам баъзан, муаммо ҳал бўлмайди. Шунинг учун Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир неча марта "Ғазаб қилма!" деб таъкидладилар. Чунки ғазаб ҳар қандай ёмонликнинг зага келтирувчи сабабдир. Шайтон алайҳиллаъна ҳам инсон ғазабланган пайтда унга васваса қилиб, ўйнашади.

Ҳадисдан ўрганганларимиз 

1. Олим ва солиҳлардан насиҳат қилишни сўраш.
2. Сўзни таъкидлаш маъносида такрор айтиш.
3. Ғазаб кўплаб гуноҳларнинг юзага келишининг сабабчисидир. Шунинг учун Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан огоҳлантирганлар.
4. Мусулмон одам ғазаби келганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўрсатмаларига амал қилади: ғазаби келганида таҳорат олади, тик турган бўлса, ўтириб олади, ўтирган бўлса, ёнбошлаб олади.
5. Кучли ғазаб ҳолатида инсон кўпинча кейин афсусланиб юрадиган ишларни бажариб қўяди.
6. Ғазаб шайтоннинг инсонга васваса қилишига энг яхши, қулай фурсатдир.