Одамларга шундай замон келадики, ўшанда мўмин киши қўйидан ҳам хорроқ бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* يَأْتِى عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَكون الْمُؤْمِنُ فِيهِ أَذَلَّ مِنْ شَاتِه.
(رواه ابن عساكر عن أنس)
Сизлардан бирингиз биродари кўзидаги гардни кўради-ю, ўзининг кўзидаги шохни унутади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* يُبْصِرُ أَحَدُكُمُ الْقَذَى فِي عَيْنِ أَخِيهِ، وَيَنْسى الْجِذْعَ فِي عَيْنِهِ.
(رواه أبو نعيم عن أبي هريرة)
Аллоҳ чиройли суратда амал қилувчи ишчини яхши кўради.
Табароний ривояти.
* يُحِبُّ اللهُ الْعَامِلَ إِذَا عَمِلَ أَنْ يُحْسِنَ.
(رواه الطبراني)
Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг Фитр ва Қурбон ҳайити куни намозгоҳга чиқиб, биринчи бошлайдиган амаллари намоз эди. Намозни ўқиб бўлиб, одамлар рўпарасида турардилар. Одамлар эса сафларида туришарди. У зот (алайҳиссалом) уларга ваъз айтиб, амру маъруф қилардилар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* كان النَبِىُّ صَلى اللهُ عليه وسلمَ يَخْرُجُ يَوْمَ الْفِطْرِ وَالأضْحَى إِلَى الْمُصَلَّى، وأَوَّلُ شَيْءٍ يَبْدَأُ بِهِ الصَّلاَةُ، ثُمَّ يَنْصَرِفُ فَيَقُومُ مُقَابِلَ النَّاسِ، وَالنَّاسُ عَلَى صُفُوفِهِمْ فَيَعِظُهُمْ وَيَأْمُرُهُمْ.
(متفق عليه)
Жамоатдан (бирор жойдан ўтиб кетаётганда) уларнинг бири салом бериши кифоя қилади. Жамоат номидан эса бир киши алик олиши кифоядир.
Аҳмад ривояти.
* يُجْزِي عَن الْجَمَاعَةِ إِذَا مَرُّوا أَنْ يُسَلِّم أَحَدُهُمْ، وَيُجْزِي عَنِ الْجَمَاعَةِ أَنْ يَرُدَّ أَحَدُهُمْ.
(رواه أَحمد)
Кичик катта ёшли кишига салом беради. Ўтувчи ўтирганга, озчилик кўпчиликка, суворий пиёда кетувчига салом беради.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* يُسَلِّمُ الصَّغِيرُ عَلَى الْكَبِير، وَالْمَارُّ عَلَى الْقَاعِدِ، وَالْقَلِيلُ عَلَى الْكَثِيرِ، والرَّاكِبُ عَلَى المَاشِي.
(متفق عليه)
Қавмга Аллоҳнинг Китобини яхшироқ ўқувчи имом бўлади. Агар қироатда тенг бўлишса, суннатни яхшироқ билувчи имомликка ўтади. Агар суннатда баравар бўлишса, ҳижратда олдинда бўлгани, агар ҳижратда ҳам баравар бўлишса, ёши каттаси имомликка ҳақлироқдир.
Муслим ривояти.
* يَؤُمُّ الْقَوْمَ أَقْرَؤُهُمْ لِكِتَابِ اللهِ، فَإِنْ كَانُوا فِي الْقِرَاءَةِ سَوَاءً، فَأَعْلَمُهُمْ بِالسُّنَّةِ، فَإِنْ كَانُوا فِي السُّنَّةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ هِجْرَةً، فَإِنْ كَانُوا فِي الْهِجْرَةِ سَوَاءً فَأَقْدَمُهُمْ سِنًّا.
(رواه مسلم)
Яхшилик юз киши қўлида айланади. Яхшиликда уларнинг охиргиси аввалгилари кабидир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.
* يَدُورُ الْمَعْرُوفُ عَلى يَدِ مِائَةِ رُجُلٍ آخِرُهُمْ فِيه كأوَّلِهِمْ.
(رواه ابن النجار عن أنس)
Агар сизлардан бирингиз дуо қилдим-у, ижобат этилмади, деб шошилмаса, дуоси ижобат қилинади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* يُسْتَجَابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ، فَيَقُولُ: قَدْ دَعَوْتُ فَلَمْ يُسْتَجَبْ لِي.
(رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Осонлаштиринглар, қийинлаштириб юборманглар, хурсандлик хабарини беринглар, нафратлантириб қўйманглар.
Бухорий ривояти.
* يَسِّرُوا وَلاَ تُعَسِّرُوا وَبَشِّرُوا وَلاَ تُنَفِّرُوا.
(رواه البخاري)
Қиёмат куни набийлар, кейин олимлар, сўнг шаҳидлар шафоатчи бўлишади.
Ибн Можа ривояти.
* يَشْفَعُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الأَنْبِيَاءُ ثُمَّ الْعُلَمَاءُ ثُمَّ الشُّهَدَاءُ.
(رواه ابن ماجه)
Эй бола! Аллоҳни эсингда тут, шунда Аллоҳ сени асрайди. Аллоҳни ёд эт, Уни ҳузурингда топасан. Агар сўрайдиган бўлсанг, Аллоҳ таолодан сўрагин. Агар ёрдам тиласанг, Аллоҳ азза ва жалладан тилагин.
Термизий ривояти.
* يَا غُلاَمُ، احْفَظِ اللهَ يَحْفَظْكَ، احْفَظِ اللهَ تَجِدْهُ تُجَاهَكَ، إِذَا سَأَلْتَ فَاسْأَلِ اللهَ تَعَالَى، وَإِذَا اسْتَعَنْتَ فَاسْتَعِنْ بِاللهِ عَزَّ وَجَلَّ.
(رواه الترمذي)
Эй ёшлар жамоаси! Сизлардан ким никоҳга қодир бўлса, уйлансин. Албатта, у кўзни тўсувчи ва фаржни сақловчидир. Ким қодир бўлмаса, рўзани лозим тутсин, бу унинг учун бичилишдир.
Жамоат ривояти.
* يا مَعْشَرَ الشَّبَّابِ: مَنْ اسْتَطَاعَ منكُمْ البَاءَة فَلْيَتَزَوّجْ، فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلبصرِ وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ.
(رواه الْجَمَاعة)
Охир замонда жоҳил обидлар ва фосиқ қорилар пайдо бўлади.
Абу Нуайм ривояти.
* يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ عُبَّادٌ جُهالٌ، وقرَّاءٌ فَسَقَةٌ.
(رواه أبو نعيم)
Одам боласи кексайганида ҳам у билан бирга икки нарсаси қолади. Биринчиси – ҳирс, иккинчиси – орзу.
Аҳмад ривояти.
* يَهرَمُ ابْنُ آدَمَ، وَيَبْقَى مَعَهُ اثْنَتانِ الْحِرْصُ والأمَلُ.
(رواه أحمد)
Юқори қўл пастки қўлдан яхшидир. Юқори қўл инфоқ қилувчи, пастки қўл тиланчидир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан қилинган ривоят.
* الْيَدُ الْعُلْيَا خَيْرٌ مِنَ الْيَدِ السُّفْلَى، فَالْيَدُ الْعُلْيَا هِىَ الْمُنْفِقَةُ، وَالْيَدُ السُّفْلَى هِىَ السَّائِلةُ.
(رواه ابن عمر)