(1) УМРА ҚИЛУВЧИ УШЛАНИБ ҚОЛСА...
* Муҳсар – луғатда «тутилиб қолган», «ушланиб қолган» дегани бўлиб, шаръий истилоҳда ҳаж ёки умра учун йўлга чиқиб, бирор ташқи ёки ички омил сабабли йўлда ушланиб қолган киши. Шариатда унга хос ҳукмлар алоҳида баён қилинган.
(1) بَاب: إِذَا أُحْصِرَ الْمُعْتَمِرُ
864.1809. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтади:
«Дарҳақиқат, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (умрадан) ушланиб қолдилар. Шунда у зот сочларини олдирдилар, аёлларига яқинлик қилдилар, ҳадийларини сўйдилар ва келаси йили умра қилдилар».
864/1809 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: قَدْ أُحْصِرَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَحَلَقَ رَأْسَهُ، وَجَامَعَ نِسَاءَهُ، وَنَحَرَ هَدْيَهُ، حَتَّى اعْتَمَرَ عَامًا قَابِلًا.
(2) ҲАЖГА КЕТИШДА УШЛАНИБ ҚОЛИШ ҲАҚИДА
(2) بَاب: الْإِحْصَارِ فِي الْحَجِّ
865.1810. Солим айтади:
«Ибн Умар розияллоҳу анҳумо: «Сизларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатлари етарли эмасми?! Агар бирортангиз ҳаждан тўсилса, Байтни ҳамда Сафо ва Марвани тавоф қилади. Кейин келаси йил ҳаж қилгунича барча нарсанинг эҳромидан чиқади ва ҳадий сўяди. Агар ҳадий топа олмаса, рўза тутади», дер эди».
865/1810 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا أنَّهُ كَانَ يَقُولُ: أَلَيْسَ حَسْبُكُمْ سُنَّةَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم؟ إِنْ حُبِسَ أَحَدُكُمْ عَنِ الْحَجِّ طَافَ بِالْبَيْتِ وَبِالصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، ثُمَّ حَلَّ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ، حَتَّى يَحُجَّ عَامًا قَابِلًا، فَيُهْدِي أَوْ يَصُومُ إِنْ لَمْ يَجِدْ هَدْيًا.
(3) УШЛАНИБ ҚОЛГАНДА СОЧ ОЛДИРИШДАН ОЛДИН ҚУРБОНЛИК СЎЙИШ ҲАҚИДА
(3) بَاب: النَّحْرِ قَبْلَ الْحَلْقِ فِي الْحَصْرِ
866.1811. Мисвар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам соч олдиришдан олдин қурбонлик сўйдилар ва асҳобларини ҳам шунга буюрдилар».
866/1811 - عَنِ الْمِسْوَرِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم نَحَرَ قَبْلَ أَنْ يَحْلِقَ، وَأَمَرَ أَصْحَابَهُ بِذَلِكَ.
(4) АЛЛОҲ ТАОЛОНИНГ «...ЁКИ САДАҚА БЕРИШ...» ДЕГАН СЎЗИ ВА БУ ОЛТИ МИСКИННИ ТАОМЛАНТИРИШ ЭКАНИ ҲАҚИДА
(4) بَاب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى: (أَوْ صَدَقَةٍ) وَهْيَ إِطْعَامُ سِتَّةِ مَسَاكِينَ
(5) ФИДЯДА ТАОМЛАНТИРИШ ЯРИМ СОЪДИР
(5) بَابٌ: الْإِطْعَامُ فِي الْفِدْيَةِ نِصْفُ صَاعٍ
867.1815. Каъб ибн Ужра розияллоҳу анҳу бундай сўзлаб берди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳудайбияда тепамга келиб тўхтадилар, бошимдан бит тўкилаётган эди. Шунда у зот: «Зараркунандаларинг сенга азият беряптими?» дедилар. «Ҳа», дедим. «Сочингни олдир [ёки соч олдир]», дедилар. Ушбу: «Сиздан ким бемор бўлса ёки бошида озор берувчи нарса бўлса...» ояти охиригача менинг ҳақимда нозил бўлди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч кун рўза тут ё бир фарақни* олтита (мискин) ўртасида тенг бўлиб, садақа қил ёки ўзинг муяссар бўлган нарсани қурбонлик қил», дедилар».
* Мазкур оятнинг тўлиқ шакли қуйидагича: «Ҳаж ва умрани Аллоҳ учун тугал адо этинг. Агар ушланиб қолсангиз, сиз муяссар бўлган ҳадий (вожиб). Ҳадий ўз жойига етмагунча, сочингизни олдирманг. Сиздан ким бемор бўлса ёки бошида озор берувчи нарса бўлса, унга рўза тутиш, ёки садақа бериш, ёхуд қурбонлик сўйиш ила фидя (вожиб). Агар тинч бўлсангиз, ким умрадан ҳажгача баҳраланган бўлса, унга муяссар бўлган ҳадий (вожиб). Ким топа олмаса, уч кун ҳажда, етти кун қайтганингизда рўза тутиш (вожиб). Ана ўша тўлиқ ўн кундир. Бу аҳли Масжидул Ҳаромда яшамайдиганлар учундир. Ва Аллоҳга тақво қилинг ҳамда билингки, албатта, Аллоҳ иқоби шиддатли(Зот)дир».
* Фарақ – ўн олти ратл (олти ярим литрдан кўпроқ) сув сиғадиган мис идиш, у Ҳижозда шу ном билан юритилган.
867/1815 - عَنْ كَعْبِ عُجْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: وَقَفَ عَلَيَّ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم بِالْحُدَيْبِيَةِ وَرَأْسِي يَتَهَافَتُ قَمْلًا، فَقَالَ: «يُؤْذِيكَ هَوَامُّكَ؟» قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَ: «فَاحْلِقْ رَأْسَكَ أَوْ قَالَ احْلِقْ». قَالَ: فِيَّ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ: (فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ بِهِ أَذًى مِنْ رَأْسِهِ) [البقرة: 196] إِلَى آخِرِهَا. فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «صُمْ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ، أَوْ تَصَدَّقْ بِفَرَقٍ بَيْنَ سِتَّةٍ، أَوِ انْسُكْ بِـمَا تَيَسَّرَ».
(4) АЛЛОҲ ТАОЛОНИНГ «...ЁКИ САДАҚА БЕРИШ...» ДЕГАН СЎЗИ ВА БУ ОЛТИ МИСКИННИ ТАОМЛАНТИРИШ ЭКАНИ ҲАҚИДА
(4) بَاب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى: (أَوْ صَدَقَةٍ) وَهْيَ إِطْعَامُ سِتَّةِ مَسَاكِينَ
(5) ФИДЯДА ТАОМЛАНТИРИШ ЯРИМ СОЪДИР
(5) بَابٌ: الْإِطْعَامُ فِي الْفِدْيَةِ نِصْفُ صَاعٍ
864А.1816. Абдуллоҳ ибн Маъқилдан ривоят қилинади:
«Каъб ибн Ужра розияллоҳу анҳунинг ёнига бориб ўтириб, ундан фидя ҳақида сўрадим. У: «Бу хоссатан менинг ҳақимда нозил бўлди, сизлар учун омматандир. Мени Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига кўтариб олиб боришди. Юзимга бит тўкиларди. Шунда у зот: «Сенга кўриб турганимчалик дард етган, деб ўйламаган эдим [ёки Сенга кўриб турганимчалик қийинчилик етган, деб ўйламаган эдим]. Қўй топа оласанми?» дедилар. Мен: «Йўқ», дедим. «(Унда) уч кун рўза тут ёки олти мискинни таомлантир. Ҳар бир мискинга ярим соъ»*, дедилар».
867أ/1817 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ، فِي رِوَايَةٍ قَالَ: نَزَلَتْ فِيَّ خَاصَّةً، وَهْيَ لَكُمْ عَامَّةً.