Саҳиҳул Бухорийнинг мухтасари (300)
الإمام الحافظ ابن أبي جمرة الأندلسي
Имом Ҳофиз Ибн аби жамра андалусий
مختصر صحيح البخاري
المسمى
جمع النهاية في بدء الخير والغاية
Саҳиҳул бухорийнинг мухтасари
(Яхшилик ва мақсаднинг бошланишидаги ниҳоянинг тўплами деб номланган)
Тўплаб, нашрга тайёрловчи:
Анвар Аҳмад
Абдулазиз Ҳасан
Тошкент: 2020 йил
282- 7042- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ تَحَلَّمَ بِحُلُمٍ لَمْ يَرَهُ.. كُلِّفَ أَنْ يَعْقِدَ بَيْنَ شَعِيرَتَيْنِ، وَلَنْ يَفْعَلَ، وَمَنِ اسْتَمَعَ إِلَى حَدِيثِ قَوْمٍ وَهُمْ لَهُ كَارِهُونَ.. صُبَّ فِي أُذُنِهِ الْآنُكُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ صَوَّرَ صُورَةً.. عُذِّبِ وَكُلِّفَ أَنْ يَنْفُخَ فِيهَا، وَلَيْسَ بِنَافِخٍ».
282- 7042. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ким кўрмаган тушини кўрдим деса, унга иккита қилни бир-бирига боғлаш юклатилади, у эса буни зинҳор қила олмайди. Ким одамларнинг гапига улар истамаган [ёки «ундан қочаётганлари»] ҳолда қулоқ тутса, қиёмат куни қулоғига қалай қуйилади. Ким сурат чизса, азобланади ва ўшанга жон киритиш юклатилади. У эса жон кирита олмайди».
281- 7017- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا اقْتَرَبَ الزَّمَانُ.. لَمْ تَكَدْ تَكْذِبُ رُؤْيَا الْمُؤْمِنِ، وَرُؤْيَا الْمُؤْمِنِ جُزْءٌ مِنْ سِتَّةٍ وَأَرْبَعِينَ جُزْءًا مِنَ النُّبُوَّةِ، وَمَا كَانَ مِنَ النُّبُوَّةِ.. فَإِنَّهُ لاَ يَكْذِبُ.
281- 7017. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Замон охирлаганда мўминнинг туши ёлғон чиқмай қўяди. Мўминнинг туши нубувватнинг қирқ олти жузидан биридир. Нимаики нубувватдан бўлса, у асло ёлғон бўлмайди», дедилар».
280- 7008- عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيَّ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «بَيْنَمَا أَنَا نَائِمٌ.. رَأَيْتُ النَّاسَ يُعْرَضُونَ عَلَيَّ وَعَلَيْهِمْ قُمُصٌ؛ مِنْهَا مَا يَبْلُغُ الثُّدِيَّ، وَمِنْهَا [مَا يَبْلُغُ] دُونَ ذَلِكَ، وَمَرَّ عَلَيَّ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ وَعَلَيْهِ قَمِيصٌ يَجُرُّهُ». قَالُوا: مَا أَوَّلْتَهُ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «الدِّينَ».
280- 7008. Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Тушимда одамларнинг менга намоён қилинаётганини кўрдим. Эгниларида кўйлаклари бўлиб, айримлари кўкраккача етса, айримлари ундан пастроққа ҳам етар эди. Ёнимдан Умар ҳам ўтиб қолди. Унинг эгнида ҳам кўйлаги бўлиб, уни судраб борарди». «Буни нимага йўйдингиз, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди. «Динга», дедилар».
279- 7006- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «بَيْنَا أَنَا نَائِمٌ.. أُتِيتُ بِقَدَحِ لَبَنٍ، فَشَرِبْتُ مِنْهُ، حَتَّى إِنِّي لَأَرَى الرِّيَّ يَخْرُجُ مِنْ أَظْفَارِي، ثُمَّ أَعْطَيْتُ فَضْلِي». - يَعْنِي عُمَرَ - قَالُوا: فَمَا أَوَّلْتَهُ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «الْعِلْمَ».
279- 7006. Ибн Умар розияллоҳу анҳумо айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим: «Тушимда менга бир жом сут келтирилди, мен ундан ичдим. Ҳатто тўйиб ичганимдан тирноқларимдан чиқаётганини кўрдим. Сўнгра ўзимдан ортиб қолганини бердим». Яъни Умарга. «Буни нимага йўйдингиз, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди. «Илмга», дедилар».
278- 6994- عَنْ أَنَسٍ رضي الله عنه قال: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ.. فَقَدْ رَآنِي؛ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَا يَتَخَيَّلُ بِي، وَرُؤْيَا الْمُؤْمِنِ جُزْءٌ مِنْ سِتَّةٍ وَأَرْبَعِينَ جُزْءًا مِنَ النُّبُوَّةِ».
278- 6994. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким мени тушида кўрса, ҳақиқатан мени кўрибди, чунки шайтон менинг қиёфамга кира олмайди. Мўминнинг туши нубувватнинг қирқ олти жузидан биридир», дедилар».
277- 6993- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: سَـمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «مَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ.. فَسَيَرَانِي فِي الْيَقَظَةِ، وَلَا يَتَمَثَّلُ الشَّيْطَانُ بِي».
277- 6993. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким мени тушида кўрса, ўнгида ҳам албатта кўради. Шайтон менинг қиёфамга кира олмайди», деганларини эшитганман».
كتاب التعبير
Таъбир китоби
276- 6990- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «لَمْ يَبْقَ مِنَ النُّبُوَّةِ إِلَّا الْمُبَشِّرَاتُ». قَالُوا: وَمَا الْمُبَشِّرَاتُ؟ قَالَ: «الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ».
276- 6990. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Нубувватдан мужда берувчилардан бошқа нарса қолмади», дедилар. «Мужда берувчилар нима?» дейишди. У зот: «Солиҳ тушлар», дедилар».
275- 6766- عَنْ سَعْدٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «مَنِ ادَّعَى إِلَى غَيْرِ أَبِيهِ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّهُ غَيْرُ أَبِيهِ.. فَالْجَنَّةُ عَلَيْهِ حَرَامٌ».
275- 6766. Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким отасидан бошқани отаси эмаслигини била туриб, отам деб даъво қилса, жаннат унга ҳаромдир!» деяётганларини эшитдим», дедилар.
كتاب الفرائض
Фароиз* китоби
* «Фароиз» – «фариза» сўзининг кўплиги бўлиб, луғатда «ўлчанган», «кесиб, ажратиб берилган», «тақсимланган», «мажбурият» ва «баён қилинган» деган маъноларни англатади. Шариатдаги фарз амаллар ҳам қатъий белгилаб қўйилгани, очиқ баён қилингани ва мажбурий бўлгани учун «фарз» деб аталган. Бу ерда эса «фароиз» деганда мерос илми назарда тутилган.
Фиқҳий тушунча бўйича, маййитнинг ортидан шаръий ворисга қолган мол-мулк ва ҳуқуқлар «мерос» деб аталади. Мерос илми эса ҳар бир меросхўрнинг меросдаги мол-мулк ва ҳуқуқлардан тегадиган насибасини аниқлаб берадиган фиқҳий ва ҳисобий қоидаларни ўргатади.
Шариатда мерос тақсими аниқ белгилаб қўйилгани ва бу бевосита Қуръони Карим оятлари билан фарз қилингани боис, меросдан тегадиган улуш «фариза» деб аталиб, уларни ўрганувчи илм «фароиз илми», яъни «фаризаларни ўргатувчи илм» деб номланган.
274- 6762- عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «ابْنُ أُخْتِ الْقَوْمِ مِنْهُمْ، أَوْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ».
274- 6762. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қавмнинг қизининг ўғли улардандир [ёки уларнинг ўзидандир]», дедилар».
273- 6686- عَنْ سَوْدَةَ - زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَرَضِيَ الله تَعَالَى عنها - قَالَتْ: (مَاتَتْ لَنَا شَاةٌ فَدَبَغْنَا مَسْكَهَا، ثُمَّ مَا زِلْنَا نَنْبِذُ فِيهِ حَتَّى صَارَتْ شَنًّا.
273- 6686. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Савда розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Бир қўйимиз ўлиб қолган эди, унинг терисини ошладик. Кейин унда набиз қилиб юрдик. Ниҳоят, у эски меш бўлиб қолди».
Изоҳ: «Набиз» – хурмо, майиз, асал, буғдой ва арпа каби мевалар, донлардан тайёрланадиган ивитма ичимлик. Унинг маст қиладигани ҳам, қилмайдигани ҳам «набиз» дейилади. «Тило» – узум қайнатмаси, ҳанафийлар уни учдан бири кетгунча қайнатилган бўлади, деганлар. «Сакар» – олий нав хурмо ивитмаси. «Сиқма» – мевадан сиқиб олинган ичимлик. Мазкур ичимликлар маст қиладиган хусусият олса, ҳаром бўлади. Булар набиз ичимлиги туркумига киритилмагач, набиз ичмасликка қасам ичган киши мазкур ичимликларни ичса, қасами бузилмайди.