
Саҳиҳул Бухорийнинг мухтасари (300)
الإمام الحافظ ابن أبي جمرة الأندلسي
Имом Ҳофиз Ибн аби жамра андалусий
مختصر صحيح البخاري
المسمى
جمع النهاية في بدء الخير والغاية
Саҳиҳул бухорийнинг мухтасари
(Яхшилик ва мақсаднинг бошланишидаги ниҳоянинг тўплами деб номланган)
Тўплаб, нашрга тайёрловчи:
Анвар Аҳмад
Абдулазиз Ҳасан
Тошкент: 2020 йил
كتاب الاستئذان
ИЗН СЎРАШ КИТОБИ
254- 6230- عَنْ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.. قُلْنَا: السَّلَامُ عَلَى اللهِ قَبْلَ عِبَادِهِ، السَّلَامُ عَلَى جِبْرِيلَ، السَّلَامُ عَلَى مِيكَائِيلَ، السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ، فَلَمَّا انْصَرَفَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم.. أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ فَقَالَ: «إِنَّ اللهَ هُوَ السَّلَامُ، فَإِذَا جَلَسَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ.. فَلْيَقُلِ: التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ؛ فَإِنَّهُ إِذَا قَالَ ذَلِكَ.. أَصَابَ كُلَّ عَبْدٍ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، ثُمَّ يَتَخَيَّرْ بَعْدُ مِنَ الْكَلَامِ مَا شَاءَ».
254- 6230. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан намоз ўқиганимизда «Бандаларидан олдин Аллоҳга салом бўлсин! Жаброилга салом! Микоилга салом! Фалончига салом», дер эдик. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиб бўлгач, биз томонга юзланиб, шундай дедилар: «Аллоҳнинг Ўзи Саломдир. Қачон бирингиз намозда ўтирса, «Ат-таҳиййаату лиллааҳи вас-солаваату ват-тоййибаат. Ас-салааму ъалайка аййуҳан-набиййу ва роҳматуллооҳи ва барокаатуҳ. Ас-салааму ъалайнаа ва ъалаа ибаадиллааҳис-соолиҳиин. – Зеро, шуни айтганда осмону ердаги ҳар бир солиҳ бандага етиб боради – Ашҳаду аллаа илааҳа иллАллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳуу ва росуулуҳ», десин. Кейин ўзи хоҳлаган сўзларни танлаб айтаверади».
* Ташаҳҳуднинг маъноси: «Саломлар, дуолар ва пок нарсалар Аллоҳ учундир. Эй Набий, сизга салом ва Аллоҳнинг раҳмату баракотлари бўлсин. Бизларга ва Аллоҳнинг солиҳ бандаларига салом бўлсин. Гувоҳлик бераманки, Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. Гувоҳлик бераманки, Муҳаммад Аллоҳнинг Расули ва бандасидир».
253- 6225- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: عَطَسَ رَجُلَانِ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَشَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَلَمْ يُشَمِّتِ الْآخَرَ، فَقَالَ الرَّجُلُ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ شَـمَّتَّ هَذَا وَلَمْ تُشَمِّتْنِي؟ قَالَ: «إِنَّ هَذَا حَمِدَ اللهَ وَلَمْ تَحْمَدِ اللهَ».
253- 6225. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Икки киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида акса урди. У зот бирига ташмит айтдилар, бошқасига ташмит айтмадилар. Ҳалиги киши: «Эй Аллоҳнинг Расули, бунга ташмит айтдингиз, менга эса ташмит айтмадингиз-ку?» деди. У зот: «Бу Аллоҳга ҳамд айтди, сен эса Аллоҳга ҳамд айтмадинг», дедилар».
252- 6205- 6206- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم: «أَخْنَعُ الْأَسْـمَاءِ عِنْدَ اللهِ يَوْمَ القِيَامَةِ: رَجُلٌ تَسَمَّى مَلِكِ الْأَمْلَاكِ».
252- 6205-6206. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«(Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:) «Аллоҳнинг ҳузурида энг тубан исм кишининг «подшоҳлар подшоҳи» деган исмидир».
251- 6197- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ؛ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «تَسَمَّوْا بِاسْـمِي وَلَا تَكَنَّوْا بِكُنْيَتِي، وَمَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ.. فَقَدْ رَآنِي؛ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَا يَتَمَثَّلُ عَلَى صُورَتِي، وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا.. فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ».
251- 6197. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Исмимни қўйинглар, лекин куням билан куняланманглар. Ким мени тушида кўрса, аниқ мени кўрибди, чунки шайтон менинг суратимга кира олмайди. Ким менинг устимдан қасддан ёлғон сўзласа, дўзахдан ўрнини олаверсин».
250- 6183- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «يَقُولُونَ: الْكَرْمُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ، إِنَّمَا الْكَرْمُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ».
250- 6183. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Узумни) «карм» дейишади. Мўминнинг қалбигина «карм»дир», дедилар».
249- 6181- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «قَالَ اللهُ: يَسُبُّ ابْنُ آدَمَ الدَّهْرَ، وَأَنَا الدَّهْرُ، بِيَدِي اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ».
249- 6181. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ айтади: «Одам болалари замонни сўкади. Ҳолбуки, замон Менман. У кечаю кундуз Менинг қўлимдадир!»
Изоҳ: «Замон Менман» дегани «Замоннинг эгаси, айлантирувчиси Менман», дегани. Гапни қисқароқ, балоғатлироқ қилиш учун шундай услуб қўлланган. Кейинги «У кечаю кундуз Менинг қўлимдадир» деган жумла буни изоҳлайди. Демак, замонни сўкиш, ундан нолиш тўғри бўлмас экан, чунки бу гап бевосита унинг Эгасига нисбатан айтилган ҳисобланар экан.
248- 6179- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ: خَبُثَتْ نَفْسِي، وَلَكِنْ لِيَقُلْ: لَقِسَتْ نَفْسِي».
248- 6179. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз асло «Нафсим хабис бўлиб кетди», демасин, балки «Нафсим лақис бўлиб қолди», десин», дедилар».
Изоҳ: «Хабис» – нопок, разил дегани бўлиб, бунга ботил эътиқод, ёлғон сўз ва ёмон ишлар ҳам киради. «Лақис» эса кир, норасо дегани. Бу икки калиманинг маъноси бир-бирига яқин бўлса-да, иккинчиси унча қўпол эмас. Ҳадиси шарифда киши ўзининг нафси, қалби ёмон ҳолатга тушиб қолса ҳам, бу ҳолатни ифодалаганда хунук лафз ишлатмаслиги тавсия қилинган.
247- 6177- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ الْغَادِرُ يُنْصَبُ لَهُ لِوَاءٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ: هَذِهِ غَدْرَةُ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ».
247- 6177. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Хоин учун қиёмат куни бир ялов ўрнатилади. «Бу фалончининг фарзанди фалончининг хиёнатидир», дейилади», дедилар».
246- 6154- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَأَنْ يـَمْتَلِئَ جَوْفُ أَحَدِكُمْ قَيْحًا.. خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يـَمْتَلِئَ شِعْرًا».
246- 5154. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангизнинг ичи шеърга тўлганидан кўра йирингга тўлгани яхши», дедилар».
245- 6021- عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ [عَنْهُمَا]، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «كُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ».
245- 6021. Жобир розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир маъруф* садақадир», дедилар».
* Маъруф деб шариатда ҳам, урфда ҳам маъқул, яхши саналган амал, сўз ва ниятга айтилади.