1605/7 – بَاب: مِيزان الأعْمَال وَالأقْوَال يَومَ القِيَامَة
1605.7-БОБ.
Одам фарзандларининг амаллари ва сўзлари тортилиши ҳақида
2175/7563 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ t قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ r: «كَلِمَتَانِ حَبِيبَتَانِ إِلَى الرَّحْمَنِ، خَفِيفَتَانِ عَلَى اللِّسَانِ، ثَقِيلَتَانِ فِي الْمِيزَانِ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، سُبْحَانَ اللهِ الْعَظِيمِ».
.21757563. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Икки калима бор – Раҳмонга суюкли, тилга енгил, тарозида оғирдир: «Субҳааналлооҳи ва биҳамдиҳии, Субҳааналлооҳил‑ъазиим».
2172/7507 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ r قَالَ: «إِنَّ عَبْدًا أَصَابَ ذَنْبًا - وَرُبَّمَا قَالَ: أَذْنَبَ ذَنْبًا، فَقَالَ: رَبِّ أَذْنَبْتُ، وَرُبَّمَا قَالَ: أَصَبْتُ، فَاغْفِرْ لِي، فَقَالَ رَبُّهُ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي. ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللهُ، ثُمَّ أَصَابَ ذَنْبًا أَوْ أَذْنَبَ ذَنْبًا، فَقَالَ رَبِّ أَذْنَبْتُ - أَوْ أَصَبْتُ - آخَرَ فَاغْفِرْهُ، فَقَالَ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي. ثُمَّ مَكَثَ مَا شَاءَ اللهُ، ثُمَّ أَذْنَبَ ذَنْبًا وَرُبَّمَا قَالَ: أَصَابَ ذَنْبًا، فَقَالَ: رَبِّ أَصَبْتُ - أَوْ قَالَ: أَذْنَبْتُ - آخَرَ فَاغْفِرْهُ لِي، فَقَالَ: أَعَلِمَ عَبْدِي أَنَّ لَهُ رَبًّا يَغْفِرُ الذَّنْبَ وَيَأْخُذُ بِهِ؟ غَفَرْتُ لِعَبْدِي، ثَلَاثًا، فَلْيَعْمَلْ مَا شَاءَ».
.21727507. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим: «Бир банда гуноҳга қўл урди – «гуноҳ қилди», деган бўлишлари ҳам мумкин – «Роббим, гуноҳ қилдим, – «қўл уриб қўйдим», деган бўлишлари ҳам мумкин – мени мағфират қил», деди. Шунда Робби: «Бандам гуноҳни мағфират қиладиган ва у туфайли (азобга) тутадиган Робби борлигини билдими? Бандамни мағфират қилдим», деди. Сўнг у Аллоҳ хоҳлаганича юриб, кейин яна гуноҳга қўл уриб қўйди [ёки «гуноҳ қилиб қўйди»]. «Роббим! Яна гуноҳ қилиб қўйдим, [ёки «қўл уриб қўйдим»] уни мағфират қил», деди. Шунда У Зот: «Бандам гуноҳни мағфират қиладиган ва у туфайли (азобга) тутадиган Робби борлигини билдими? Бандамни мағфират қилдим», деди. Сўнг у Аллоҳ хоҳлаганича юриб, кейин яна гуноҳ қилиб қўйди. – «Гуноҳга қўл уриб қўйди», деган бўлишлари ҳам мумкин – «Роббим! Бошқа бир гуноҳга қўл уриб қўйдим! [ёки «гуноҳ қилиб қўйдим!»] Уни мағфират қил», деди. Шунда У Зот: «Бандам гуноҳни мағфират қиладиган ва у туфайли (азобга) тутадиган Робби борлигини билдими? Бандамни мағфират қилдим – буни уч марта айтди – Энди истаганини қилаверсин», деди».
Изоҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳадиси шарифда Аллоҳ таолонинг марҳамати чексизлиги, бандаларини мағфират қилишни қанчалик яхши кўришини баён қилганлар. Бу ҳадисни «Ҳар ким қайта‑қайта гуноҳ қилаверса бўлар экан» деб эмас, балки гуноҳ қилиб қўйган банда дарҳол Аллоҳга қайтиши, гуноҳда давом этмай, тезда тавбага шошилиши лозим экан, деб тушуниш керак. Шунингдек, бу ерда Аллоҳнинг раҳматидан умидворлик мағфиратга сабаб бўлиши, Аллоҳ таолонинг даргоҳи У Зотга тавба қилган, Ўзига қайтган, ёлворган бандаси учун доимо очиқ экани айтилмоқда.
1603/5 – بَاب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى: (يُرِيدُونَ أَنْ يُبَدِّلُوا كَلَامَ اللَّهِ) []
[الفتح: 15]
1603.5-БОБ.
Аллоҳ таолонинг «Аллоҳнинг каломини
ўзгартирмоқчи бўладилар» деган сўзи ҳақида
2171/7501 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ r قَالَ: «يَقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: إِذَا أَرَادَ عَبْدِي أَنْ يَعْمَلَ سَيِّئَةً فَلَا تَكْتُبُوهَا عَلَيْهِ حَتَّى يَعْمَلَهَا، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا بِمِثْلِهَا، وَإِنْ تَرَكَهَا مِنْ أَجْلِي فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً، وَإِذَا أَرَادَ أَنْ يَعْمَلَ حَسَنَةً فَلَمْ يَعْمَلْهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ حَسَنَةً، فَإِنْ عَمِلَهَا فَاكْتُبُوهَا لَهُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةٍ».
.21717501. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ айтади: «Бандам бир ёмонлик қилмоқчи бўлса, ўшани қилмагунича буни унга ёзманглар. Агар қилса, ўшанча деб ёзинглар. Агар ўшани Мени деб тарк қилса, буни унга битта яхшилик деб ёзинглар. Агар у бирор яхшилик қилмоқчи бўлиб, қила олмаса, буни унга битта яхшилик деб ёзинглар. Агар ўшани қилса, буни унга ўн бараваридан етти юз бараваригача қилиб ёзинглар».
2170/7405 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ r: «يَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَكَرَنِي، فَإِنْ ذَكَرَنِي فِي نَفْسِهِ ذَكَرْتُهُ فِي نَفْسِي، وَإِنْ ذَكَرَنِي فِي مَلَأٍ ذَكَرْتُهُ فِي مَلَأٍ خَيْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ بِشِبْرٍ تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَيَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ إِلَيْهِ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِي يَمْشِي أَتَيْتُهُ هَرْوَلَةً».
.21707405. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ таоло айтади: «Мен бандамнинг Мен ҳақимдаги гумонидаман.* Мени эсласа, у билан биргаман. Агар у Мени ўзи эсласа, Мен ҳам уни Ўзим эслайман. Агар у Мени бир жамоа ичида эсласа, Мен уни улардан яхшироқ жамоа ичида эслайман. Агар у Менга бир қарич яқинлашса, Мен унга бир зироъ яқинлашаман. Агар у Менга бир зироъ яқинлашса, Мен унга бир қулоч яқинлашаман. Агар у Менга юриб келса, Мен унга чопиб бораман».
* Шориҳлар «гумонидаман» деган сўзни шундай изоҳлашган: «Бандам Мен ҳақимда яхши гумонда бўлиб, мағфиратимдан умидвор бўлса, кечираман. Раҳматимдан ноумид бўлиб, гуноҳга ботса, мени иқоб қилади, деб Мен ҳақимда бадгумон бўлса, жазолайман», деган маънода тушуниш мумкин. Умидвор бўлиш мусулмонга хос, ноумид бўлиш эса кофирга хос амалдир».
Изоҳ: Ушбу ҳадиси қудсий Аллоҳ таолонинг бандаларга нисбатан лутфу марҳамати ва илтифотининг намойишидир. Ҳадиси шарифдаги яқинлашиш ва ҳаракатланиш маънолари мажозий бўлиб, масофани эмас, маънавий муносабатни, маънан яқин бўлишни билдиради.
1602/4 – بَاب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى: (وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ). [آل عمران: 28]
وَقَوْلِ الله تَعَالَى: (تَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِي وَلَا أَعْلَمُ مَا فِي نَفْسِكَ) [الـمائدة: 116].
1602.4-БОБ.
Аллоҳ таолонинг «Аллоҳ сизларни ўзидан
огоҳлантиради» деган сўзи ҳамда у зот жалла
зикруҳунинг «менинг борлиғимда нима бўлса,
сен уни биласан, мен эса Сенинг борлиғингда
нима борлигини билмайман» деган сўзи ҳақида
Изоҳ: Бу бобда Аллоҳ таолога нисбатан «нафс» сўзини ишлатиш мумкинлиги ҳақида сўз боради. Бу калиманинг маънолари кўп бўлиб, бу ерда нарсанинг ўзи, ҳақиқати, борлиғи мазмунини билдириб келади.
2169/7404 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ r قَالَ: «لَمَّا خَلَقَ اللهُ الْخَلْقَ، كَتَبَ فِي كِتَابِهِ هُوَ يَكْتُبُ عَلَى نَفْسِهِ، وَهْوَ وَضْعٌ عِنْدَهُ عَلَى الْعَرْشِ: إِنَّ رَحْمَتِي تَغْلِبُ غَضَبِي».
.21697404. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ махлуқотни яратгач, Ўз Китобига «Албатта, раҳматим ғазабимдан устундир», деб ёзиб қўйди. У Зот буни Ўзига фарз қилди. У (Китоб) У Зотнинг ҳузурида, Аршнинг устига қўйилгандир».
1595/4 – بَاب: قَوْلِ النَّبِيِّ r: «لَتَتْبَعُنَّ سَنَنَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ»
1595.4-БОБ.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг
«ҳали Ўзингиздан олдингиларнинг одатларига
эргашиб кетасизлар» деганлари ҳақида
2162/7319 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ t، عَنِ النَّبِيِّ r قَالَ: «لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى تَأْخُذَ أُمَّتِي بِأَخْذِ الْقُرُونِ قَبْلَهَا، شِبْرًا بِشِبْرٍ وَذِرَاعًا بِذِرَاعٍ». فَقِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، كَفَارِسَ وَالرُّومِ؟ فَقَالَ: «وَمَنِ النَّاسُ إِلَّا أُولَئِكَ».
.21627319. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Умматим ўзидан олдингиларнинг тутумини қаричма‑қарич, зироъма‑зироъ* тутмагунича қиёмат қоим бўлмайди», дедилар. «Эй Аллоҳнинг Расули, форс ва румларнингми?» дейишди. «Ўшалар бўлмай ким бўларди?» дедилар».
* Зироъ – қадимги узунлик ўлчовларидан бўлиб, ўрта бўйли одамнинг тирсагидан бармоқ учигача бўлган оралиққа қиёсан олинган. Зироъ бугунги ўлчовда 46,2 смга тўғри келади.
بسم الله الرّحمن الرَحيم
96 – كتاب: الاعتصام بالكتاب والسنة
- Китоб ва суннатни
маҳкам тутиш китоби
2158/7280 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ r قَالَ: «كُلُّ أُمَّتِي يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ أَبَى». قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، وَمَنْ يَأْبَى؟ قَالَ: «مَنْ أَطَاعَنِي دَخَلَ الْجَنَّةَ، وَمَنْ عَصَانِي فَقَدْ أَبَى».
.21587280. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Умматимнинг ҳаммаси жаннатга киради, фақат бош тортган одам мустасно», дедилар. «Эй Аллоҳнинг Расули, ким бош тортар экан?» дейишди. «Ким менга итоат қилса, жаннатга киради, ким менга осий бўлса, бош тортган бўлади», дедилар».
2157/7235 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ r قَالَ: «لَا يَتَمَنَّى أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ، إِمَّا مُحْسِنًا فَلَعَلَّهُ يَزْدَادُ، وَإِمَّا مُسِيئًا فَلَعَلَّهُ يَسْتَعْتِبُ».
.21577235. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз ўлимни орзу қилмасин. Яхши амалли бўлса, шояд (яхшилиги) зиёдалашса. Ёмон амалли бўлса, шояд ризолик топса», дедилар».
1581/10 - بَاب
1581.10-Боб.
2145/7121 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ r قَالَ: «لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى تَقْتَتِلَ فِئَتَانِ عَظِيمَتَانِ، يَكُونُ بَيْنَهُمَا مَقْتَلَةٌ عَظِيمَةٌ، دَعْوَتُهُمَا وَاحِدَةٌ. وَحَتَّى يُبْعَثَ دَجَّالُونَ كَذَّابُونَ، قَرِيبٌ مِنْ ثَلَاثِينَ، كُلُّهُمْ يَزْعُمُ أَنَّهُ رَسُولُ اللهِ، وَحَتَّى يُقْبَضَ الْعِلْمُ، وَتَكْثُرَ الزَّلَازِلُ، وَيَتَقَارَبَ الزَّمَانُ، وَتَظْهَرَ الْفِتَنُ، وَيَكْثُرَ الْهَرْجُ وَهْوَ الْقَتْلُ. وَحَتَّى يَكْثُرَ فِيكُمُ الْمَالُ، فَيَفِيضَ حَتَّى يُهِمَّ رَبَّ الْمَالِ مَنْ يَقْبَلُ صَدَقَتَهُ، وَحَتَّى يَعْرِضَهُ، فَيَقُولَ الَّذِي يَعْرِضُهُ عَلَيْهِ: لَا أَرَبَ لِي بِهِ. وَحَتَّى يَتَطَاوَلَ النَّاسُ فِي الْبُنْيَانِ. وَحَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ بِقَبْرِ الرَّجُلِ فَيَقُولُ: يَا لَيْتَنِي مَكَانَهُ. وَحَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ مِنْ مَغْرِبِهَا، فَإِذَا طَلَعَتْ وَرَآهَا النَّاسُ - يَعْنِي - آمَنُوا أَجْمَعُونَ، فَذَلِكَ حِينَ (لَا يَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ، أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا)، وَلَتَقُومَنَّ السَّاعَةُ وَقَدْ نَشَرَ الرَّجُلَانِ ثَوْبَهُمَا بَيْنَهُمَا، فَلَا يَتَبَايَعَانِهِ وَلَا يَطْوِيَانِهِ. وَلَتَقُومَنَّ السَّاعَةُ وَقَدِ انْصَرَفَ الرَّجُلُ بِلَبَنِ لِقْحَتِهِ فَلَا يَطْعَمُهُ، وَلَتَقُومَنَّ السَّاعَةُ وَهْوَ يُلِيطُ حَوْضَهُ فَلَا يَسْقِي فِيهِ، وَلَتَقُومَنَّ السَّاعَةُ وَقَدْ رَفَعَ أُكْلَتَهُ إِلَى فِيهِ فَلَا يَطْعَمُهَا».
.21457121. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Муддаоси бир бўлган икки улкан жамоа жанг қилиб, катта қирғинбарот бўлмагунча, ҳар бири ўзини Аллоҳнинг Расули деб даъво қиладиган ўттизга яқин каззоб дажжоллар чиқмагунча, илм суғуриб олинмагунча, зилзилалар кўпаймагунча, замон қисқармагунча, фитналар юзага чиқиб, ҳарж – бу қатлдир – кўпаймагунча, мол‑дунёингиз кўпайиб, тўлиб‑тошмагунча, ҳатто мол‑дунё эгаси садақасини ким қабул қилишининг ташвишини қиладиган, ҳатто уни таклиф қилса, таклиф этилган «Бунга менинг эҳтиёжим йўқ», демагунча, одамлар кимўзарга уй қурмагунча, киши бировнинг қабри ёнидан ўтаётиб, «Қани энди унинг ўрнида бўлсам!» деб юбормагунча ва қуёш мағрибидан чиқмагунча қиёмат қоим бўлмайди. (Қуёш мағрибдан) чиққанда одамлар уни кўради – яъни барчаси иймон келтиради. – Ана ўша аввал иймон келтирмаган ёки иймонида яхшилик касб қилмаган жонга иймони наф бермайдиган вақтдир. Қиёмат шундай қоим бўладики, ҳатто кийимлигини ёйган икки киши уни савдолашиб ҳам, ўраб ҳам улгурмайди. Қиёмат шундай қоим бўладики, киши туясининг сутини олиб кетади, лекин ичишга улгурмайди. Қиёмат шундай қоим бўладики, ҳовузини суваб турган одам унга сув қуйишга улгурмайди. Қиёмат шундай қоим бўладики, луқмасини оғзига олган одам уни ейишга улгурмайди».
1580/9 – بَاب: خُرُوجِ النَّارِ
1580.9‑боб.
олов чиқиши ҳақида
2143/7118 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ r قَالَ: «لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى تَخْرُجَ نَارٌ مِنْ أَرْضِ الْحِجَازِ، تُضِيءُ أَعْنَاقَ الْإِبِلِ بِبُصْرَي».
.21437118. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу хабар қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳижоз еридан бир олов чиқиб, Бусродаги туяларнинг бўйнини ёритмагунича қиёмат қоим бўлмайди», дедилар».