680/2 – بَاب: لَا يُعِينُ الْمُحْرِمُ الْحَلَالَ فِي قَتْلِ الصَّيْدِ

 680.2-БОБ.

ЭҲРОМДАГИ КИШИ ЭҲРОМДА БЎЛМАГАН

КИШИГА ОВНИ ўлдирИШДА КЎМАК БЕРМАЙДИ

868أ/1823 – وَعَنْهُ فِي رِوَايَةٍ قَالَ: كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم بِالْقَاحَةِ مِنَ الْمَدِينَةِ عَلَى ثَلَاثٍ، وَمِنَّا الْمُحْرِمُ وَمِنَّا غَيْرُ الْمُحْرِمِ، فَذَكَرَ الـحَدِيثَ.

868А.1823. Абу Қатода розияллоҳу анҳу айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга Мадинадан уч (марҳала*) узоқликдаги Қоҳада* эдик.

(Бошқа ривоятда шундай дейилган:) «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга Қоҳада эдик».

Ичимизда эҳромдагилар ҳам, эҳром боғламаганлар ҳам бор эди. Бир пайт шерикларимнинг бир нимани кўриб қолгандек, бир-бирларига қарашаётганини кўриб қолдим. Қарасам, бир зебра турибди. Улар: «Биз эҳромдамиз, уни ушлашда сенга бирон ёрдам қила олмаймиз», дейишди. – Яъни унинг қамчиси тушиб кетган эди. – Мен унга (қамчимга) интилиб, уни олдим. Сўнг дўнглик ортидан зебранинг олдига келиб, уни жароҳатладим. Кейин уни шерикларимнинг олдига олиб келдим. Шунда баъзилари «Енглар» деса, бошқалари «Еманглар», деди. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олдиларига келдим. У зот биздан олдинда эдилар. У зотдан сўраган эдим, «Уни еяверинглар, ҳалолдир», дедилар».

Суфён айтади: «Амр бизга: «Солиҳнинг олдига бориб, ундан шу ва бошқалар ҳақида сўранглар. У мана шу жойда бизнинг олдимизга келган эди», деди».

* Бир марҳала 44,352 км га тўғри келади. Яна 1406-ҳадиснинг изоҳига қаранг.

* Қоҳа – Макка билан Мадина ўртасидаги водийлардан бири. У билан Суқёнинг ораси тахминан 2 километр.

Изоҳ: Суфён – ҳадиснинг ровийларидан бири. У ҳадисни Солиҳдан нақл қилган. Амр ибн Динор буюк тобеъинлардан. Суфён ибн Уяйна Масжидул Ҳаромнинг муҳаддиси бўлган. У мазкур ҳадисни бевосита Солиҳнинг ўзидан эшитганини таъкидлаш учун Амрнинг юқоридаги сўзини, яъни Солиҳнинг Маккага келганига гувоҳлик берганини келтирмоқда, чунки Солиҳ ибн Кийсон мадиналик эди.

 بسم الله الرّحمن الرّحيم

31 – كتاب: جزاء الصَّيدِ وَنَـحْوِهِ

 31. (ҳарамдаги) ОВ ЖАЗОСИ КИТОБИ

868/1822 – عَنْ أبِي قَتَادَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: انْطَلَقْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم عَامَ الْحُدَيْبِيَةِ، فَأَحْرَمَ أَصْحَابُهُ، وَلَمْ أُحْرِمْ أنَا، فَأُنْبِئْنَا بِعَدُوٍّ بِغَيْقَةَ فَتَوَجَّهْنَا نَحْوَهُمْ، فَبَصُرَ أَصْحَابِي بِحِمَارِ وَحْشٍ، فَجَعَلَ بَعْضُهُمْ يَضْحَكُ إِلَى بَعْضٍ، فَنَظَرْتُ فَرَأَيْتُهُ، فَحَمَلْتُ عَلَيْهِ الْفَرَسَ فَطَعَنْتُهُ فَأَثْبَتُّهُ، فَاسْتَعَنْتُهُمْ فَأَبَوْا أَنْ يُعِينُونِي، فَأَكَلْنَا مِنْهُ، ثُمَّ لَحِقْتُ بِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَخَشِينَا أَنْ نُقْتَطَعَ، أَرْفَعُ فَرَسِي شَأْوًا، وَأَسِيرُ عَلَيْهِ شَأْوًا، فَلَقِيتُ رَجُلًا مِنْ بَنِي غِفَارٍ فِي جَوْفِ اللَّيْلِ، فَقُلْتُ لَهُ: أَيْنَ تَرَكْتَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم؟ فَقَالَ: تَرَكْتُهُ بِتَعْهِنَ، وَهُوَ قَائِلٌ السُّقْيَا، فَلَحِقْتُ بِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى أَتَيْتُهُ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنَّ أَصْحَابَكَ أَرْسَلُوا يَقْرَءُونَ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَرَحْمَةَ اللهِ، وَإِنَّهُمْ قَدْ خَشُوا أَنْ يَقْتَطِعَهُمُ الْعُدُوُّ دُونَكَ، فَانْظُرْهُمْ، فَفَعَلَ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنَّا اصَّدْنَا حِمَارَ وَحْشٍ، وَإِنَّ عِنْدَنَا فَاضِلَةً، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم لِأَصْحَابِهِ: «كُلُوا»، وَهُمْ مُحْرِمُونَ.

868.1822. Абу Қатода розияллоҳу анҳу айтади:

«Ҳудайбия йили Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга йўлга чиқдик. У зотнинг асҳоблари эҳром боғлашди, мен эса эҳром боғламадим. Бизга Ғайқада* душман борлиги хабар қилинди. Биз улар томон юрдик. Шерикларим бир зебрани кўриб қолиб, бир-бирларига қараб, кула бошлашди. Мен ҳам қараб, уни кўргач, устига от солдим ва унга (найза отиб) санчиб қўйдим. Улардан ёрдам сўраган эдим, менга ёрдам беришдан бош тортишди. Кейин ундан едик.

Кейин мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга етиб олишга ҳаракат қилдим. Биз у зотдан алоҳида ажралиб қолишдан хавфсираб қолдик. Отимни гоҳ чоптирар эдим, гоҳ йўрғалатар эдим. Ярим тунда Бану Ғифорлик бир кишини учратдим ва «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни (охирги марта) қаерда кўрдинг?» дедим. У: «У зотни Таъҳинда кўрдим, (ҳозир) Суқёда қайлула қилмоқдалар», деди. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга етиб олиб, олдиларига келдим ва: «Эй Аллоҳнинг Расули, асҳобларингиз сизга салом ва Аллоҳнинг раҳмату баракотини айтиб юборишди. Душман уларни сиздан тўсиб қўйишидан хавфсираб қолишди, уларни кутиб туринг», дедим. У зот шундай қилдилар.

Мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, биз зебра овлаган эдик, ёнимизда (гўштидан) ортгани бор», дедим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам асҳобларига: «Еяверинглар», дедилар. Ҳолбуки, улар эҳромда эдилар».

* Ғайқа – Макка ва Мадина ўртасидаги шаҳарлардан бири, Бану Ғифорликларнинг шаҳарларидан.

976 - وَعَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا كَانَ فِي سَفَرٍ فَعَرَّسَ بِلَيْلٍ اضْطَجَعَ عَلَى يَمينِهِ، وَإِذَا عَرَّسَ قُبَيْلَ الصُّبْحِ نَصَبَ ذِرَاعَهُ، وَوَضَعَ رَأْسَهُ عَلَى كَفِّهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ [683].

قَالَ العُلَمَاءُ: إِنَّمَا نَصَبَ ذِرَاعَهُ؛ لِئَلَّا يَسْتَغْرِقَ فِي النَّوْمِ، فَتَفُوتَ صَلَاةُ الصُّبْحِ عَنْ وَقْتِهَا، أَوْ عَنْ أَوَّلِ وَقْتِهَا.

976. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сафарда бўлиб, кечаси тунашга тўхтасалар, ўнг томонларига ёнбошлардилар. Субҳдан сал олдин тўхтасалар, билакларини тираб, бошларини кафтларига қўярдилар».

 Имом Муслим ривояти.

Уламолар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билакларини тираб, бошларини кафтларига қўйиб ухлашларидан мақсад, уйқуга шўнғиб, бомдод намози ўтиб кетишидан ёки бомдодни аввалги вақти ўтиб кетишидан хавф қилганлари учундир», дейишди.

949 - وَعَنْ أَبِي هُرَيرَةَ وَأَبِي قَتَادَةَ وَأَبِي إبْرَاهيمَ الأَشْهَلِيَّ عَنْ أَبِيهِ - وَأَبُوهُ صَحَابيٌّ - رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ أَنَّهُ صَلَّى عَلَى جَنَازَةٍ فَقَالَ: «اللَّهُمَّ؛ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا، وَصَغِيرِنَا وَكَبِيرِنَا، وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا، وَشَاهِدِنَا وَغَائِبِنَا، اللَّهُمَّ؛ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الإسْلَامِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الإِيْمَانِ، اللَّهُمَّ؛ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَلَا تَفْتِنَّا بَعْدَهُ». رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ مِنْ رِوَايَةِ أَبِي هُرَيْرةَ وَالأَشْهَلِيِّ، وَرَوَاهُ أَبُو دَاوُدَ مِنْ رِوَايَةِ أَبِي هُرَيرَةَ وَأَبِي قَتَادَةَ [د 3201، ت 1024].

قَالَ الْحَاكِمُ: حَدِيثُ أَبِي هُرَيرَةَ صَحِيحٌ عَلَى شَرْطِ البُخَارِيِّ وَمُسْلِمٍ [ك 1/358].

قَالَ التِّرْمِذِيُّ: قَالَ البُخَارِيُّ: أَصَحُّ رِوَايَاتِ هَذَا الْحَدِيثِ رِوَايَةُ الأَشْهَلِيِّ، قَالَ البُخَارِيُّ: وَأَصَحُّ شَيْءٍ فِي البَابِ حَدِيثُ عَوْفِ بْنِ مَالِكٍ [ت 3/344].

949.  Абу Ҳурайра, Абу Қатода, Абу Иброҳим ал‑Ашҳалий оталари розияллоҳу анҳумдан ривоят қилинади. Оталари саҳобалардан бўлганлар:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир маййитга жаноза ўқиб, шундай дедилар: «Аллоҳуммағфир лиҳаййинаа ва маййитинаа, ва соғийринаа ва кабийринаа, ва закаринаа ва унсаанаа, ва шааҳидинаа ва ғооибинаа. Аллоҳумма ман аҳйайтаҳу минаа фа аҳйиҳии ъалал ислаами, ва ман таваффайтаҳу минаа фатаваффаҳу ъалал иймани. Аллоҳумма, лаа туҳримнаа ажроҳу, ва лаа тафтиннаа баъдаҳу».

* Маъноси: «Аллоҳим, тиригимизу ўлигимизни, кичигимизу каттамизни, эркагу аёлимизни, шоҳидимизу ғойибимизни мағфират қилгин. Аллоҳим, биздан кимни яшатсанг, Исломда яшатгин, биздан кимни вафот қилдирсанг, иймонда вафот қилдиргин. Аллоҳим, бизни унинг ажридан маҳрум қилмагин ва ундан кейин бизни фитнага қўймагин».

Имом Термизий Абу Ҳурайра ва Ашҳалийлардан ривоят қилганлар. Абу Довуд эса, Абу Ҳурайра ва Абу Қатодадан ривоят қилганлар.

Имом Ҳоким: “Абу Ҳурайранинг ҳадиси имом Бухорий ва имом Муслимнинг шартига биноан саҳиҳ”, дедилар.

Имом Термизий айтдилар: Имом Бухорий: “Ушбу ҳадисдаги ривоятларнинг энг саҳиҳи Ашҳалийнинг ривоятидир”, деб яна: “Бу бобдаги энг саҳиҳ нарса Авф ибн Моликнинг ҳадисидир”, дедилар.

855 - وَعَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ - وَفِي رِوَايَةٍ: الرُّؤيَا الحَسَنَةُ - مِنَ اللهِ، وَالْحُلْمُ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَمَنْ رَأَى شَيْئاً يَكْرَهُهُ فَلْيَنْفُثْ عَنْ شِمَالِهِ ثَلَاثاً، وَلْيَتَعَوَّذْ مِنَ الشَّيْطَانِ؛ فَإنَّهَا لَا تَضُرُّهُ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6995، م 2261].

«النَّفثُ» نَفْخٌ لَطِيفٌ لَا رِيقَ مَعَهُ.

855. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Солиҳ туш (бошқа ривоятда яхши туш) Аллоҳдан, ёмон туш шайтондандир. Ким ўзи ёқтирмаган нарсани кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва шайтондан паноҳ тиласин, шунда унга зарар қилмайди».

 Муттафақун алайҳ.

16 - بَابُ اسْتِحْبَابِ كَونِ سَاقِي القَومِ آخِرَهُمْ شُرْباً

16-боб

Одамларга сув улашган киши ўзи охири бўлиб ичишининг маҳбублиги

786 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «سَاقِي القَوْمِ آخِرُهُمْ» يَعْنِي: شُرْبًا. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ، وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ صَحِيحٌ.

786. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Одамларга сув тарқатувчи киши ўзи охирги бўлиб ичади», дедилар.

 Имом Термизий ривоят қилиб, ҳасан, саҳиҳ ҳадис дедилар.

 772 - وَعَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ نَهَى أَنْ يُتَنَفَّسَ فِي الإِنَاءِ. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

يَعْنِي: يُتَنَفَّسُ فِي نَفْسِ الإِنَاءِ.

772. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам (сув ичаётганда айни ўша) идишнинг ичида нафас олишдан қайтардилар.

 Муттафақун алайҳ.

 УЗРСИЗ ЎНГ ҚЎЛ БИЛАН ИСТИНЖО ҚИЛИШНИНГ КАРОҲИЯТИ

 111 - عنْ أبي قَتَادةَ رضي اللَّه عَنْهُ عنِ النبي صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَال: «إذَا بال أحدُكُمْ فَلاَ يأْخُذَنَّ ذَكَرهُ بِيَمِينِهِ، وَلاَ يسْتَنْجِ بِيمِينِهِ، ولاَ يتنَفَّسْ في الإنَاءِ».

مُتَّفَقٌ عَلَيهِ.

111. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

"Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Қачон сизлардан бирингиз пешоб қилса закарини (сиядиган аъзосини) ўнг қўли билан ушламасин ва ўнг қўли билан истинжо қилмасин, ҳамда идиш ичида нафас олмасин», деб айтдилар.

Муттафақун алайҳ.

Шарҳ: Одоб -Ислом хусусиятларидан бўлиб, у мусулмонлар ҳаётида фақат салоҳият ва тўғри йўлга ундайди. Ҳатто ҳожатхонада ҳам одобга риоя қилишга чақиради. Масалан, истинжони ўнг қўлда амалга оширишдан ман этади. Чунки ўнг қўл дуо, зикр, таом ва фазилатли амаллар учун хослангандир. Аммо чап қўл ифлос, нажас ва бошқа нарсалар учун хослангандир. Шунингдек, Пайғамбар алайҳиссалом ўнг қўл билан закарни ушлашдан ман этдилар.

Ҳадисдан ўрганганларимиз 

1. Ўнг қўл билан закарни ушлашнинг кароҳияти.
2. Ўнг қўл билан истинжо қилишнинг кароҳияти.
3. Истинжо ва эснаш каби унча хушланмаган ишларда чап қўлни ишлатиш лозимлиги.
4. Сув идишга қараб нафас олишдан қайтарилган. Чунки нафас олиш завқланишга монеълик қилиб, касалликка сабабчи бўлади.

 АШУРО КУНИНИНГ ФАЗИЛАТИ

 92 - عَنْ أَبي قَتَادةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ عَرَفَةَ؟ قَالَ: «يُكَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِيَةَ وَالبَاقِيَةَ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

92. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

“Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан арафа куни, яъни зулҳижжа ойининг тўққизинчи кунида тутиладиган рўза ҳақида сўралди. У зот: «Ўтиб кетган ва қолган йилдаги гуноҳларга каффоратдир», дедилар”.

Имом Муслим ривоятлари.

Фойда: Ҳаждаги кишиларга бу кунда рўза тутиш маҳбуб эмас. Чунки талбия, зикр ва дуо қилишдан сусайтириб қуяди.

Шарҳ: Мусулмон киши нафл рўзада улкан савоблар борлиги учун ушбу амални бажаришга киришади. Нафл рўзалардан бири –Ашуро (ўнинчи) кунининг рўзасидир. Ушбу кундаги рўза пайғамбарларнинг орасини боғлаб туради. Пайғамбар алайҳиссалом одатдагидек бу ишда ҳам яҳудий ва насороларга хилоф қилиб, Ашуро рўзасига яна бир кун Тасуъо (тўққизинчи кун) рўзасини қўшдилар. Бундан мақсад, нафл ибодатни адо этишда яҳудй ва насороларга ўшаб қолмасликдир. Ашуро кунида Аллоҳ таоло Мусо алайҳиссаломни Фиръавндан халос этди. Яҳудийлар шунинг учун Ашуро куни рўза тутардилар. Пайғамбар алайҳиссалом уларни ҳам Ашуро куни рўза тутишларини билгач: "Биз Мусо алайҳиссаломга улардан кўра яқинроқмиз", дедилар ва Ашуро куни рўза тутиб, қўшимча қилиб, тўққизинчи кунги Тасуъони зиёда қилдилар. Шундай экан, бу хусусда Пайғамбаримизнинг суннатига эргашишимиз афзал иш бўлади.

 Ҳадисдан ўрганганларимиз

1. Ашуро куни рўзасининг аҳамияти.
2. Пайғамбар алайҳиссалом Мусо алайҳиссаломни қадрлаганлари ва эҳтиром кўрсатганлари.
3. Набий саллаллоҳу алайҳи васаллам агар келгуси йилгача яшасалар, муҳаррам ойининг ўнинчисидаги Ашурога қўшиб, тўққизинчи кунги Тасуъо рўзасини тутишни ният қилганлар. Ҳадисда: "Аҳли китобларга хилоф қилинглар, (Ашуродан) бир кун аввал ва бир кун кейин рўза тутинглар", деб айтилган. (Имом Муслим ривояти).
4. Арафа, Ашуро ва Тасуъо кунлари рўзасини тутиш фазилати улкандир.

 Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Солиҳ туш (бошқа ривоятда яхши туш) Аллоҳ томонидандир. Ёмон туш шайтон томонидандир. Кимки тушида ёмон нарса кўрса, чап томонига уч марта туфлаб, шайтондан паноҳ тиласин. Шунда унга зарар қилмайди», дедилар.

Муттафақун алайҳ.                             

Шарҳ: Мусулмон киши кундалик ҳаётида бирор ҳолат юз берса, унга дини ва ақидасидан керакли жавобни топади. Шунингдек, Ислом мусулмоннинг хатто уйқусида содир бўлган, яъни тушида кўрган  ҳолатини ҳам эътибордан қолдирмайди. Балки, тушида кўрган яхши ёки ёмон ҳолат қаршисида нима қилиш лозимлигини баён этади. Хурсанд қиладиган, ёқимли нарсани кўрса, у ҳақда яқинларига, дўстларига сўзлайди. Хафа қиладиган, ёқимсиз нарса кўрса, бошқаларга сўзламайди, Аллоҳга шайтондан паноҳ тилааб дуо қилади.

Ҳадисдан ўрганганларимиз 

1. Мусулмон киши тушида яхшиликни кўрса, бу туш Аллоҳ томонидан эканини билиб, хурсанд бўлади.
2. Мусулмон киши агар тушида ёқтирмайдиган нарсани кўрса, бу туш шайтон томонидан бўлиб, мўминни маҳзун қилиш учун кўрсатилган бўлади. Буни “алғов‑далғов туш” ҳам деб айтилади.
3. Бордию ёқимсиз, нохуш туш кўрса, Аллоҳ номи ила шайтондан паноҳ тилайди. Ҳамда тупук чиқармасдан уч марта чап томонига туфлайди. У ҳақда бирор кишига сўзламайди. Шунда у туш зарар бермайди.
4. Яхши нарсани тушида кўрса, у ҳақда яхши кўрган кишиларига сўзлайди ва Аллоҳга ҳамд айтади.