110/30 – بَاب: مَسْحِ الرَّأْسِ كُلِّهِ

110.30-боб.

БОШНИНГ ҲАММАСИГА МАСҲ ТОРТИШ ҲАҚИДА

143/185 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ زَيْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ: أَتَسْتَطِيعُ أَنْ تُرِيَنِي كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ؟ فَقَالَ: نَعَمْ، فَدَعَا بـِمَاءٍ، فَأَفْرَغَ عَلَى يَدَيْهِ فَغَسَلَ مَرَّتَيْنِ، ثُمَّ مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ ثَلَاثًا، ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلَاثًا، ثُمَّ غَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ، ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ بِيَدَيْهِ، فَأَقْبَلَ بِـهِمَا وَأَدْبَرَ، بَدَأَ بِـمُقَدَّمِ رَأْسِهِ، حَتَّى ذَهَبَ بِـهِمَا إِلَى قَفَاهُ، ثُمَّ رَدَّهُمَا إِلَى الْمَكَانِ الَّذِي بَدَأَ مِنْهُ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ.

143.185 Амр ибн Яҳё Мазинийнинг отасидан ривоят қилинади:

«Бир киши Абдуллоҳ ибн Зайдга – у Амр ибн Яҳёнинг бобоси –  «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қандай таҳорат қилишларини менга кўрсатиб бера оласанми?» деди.

Абдуллоҳ ибн Зайд: «Ҳа!» деди-да, сув келтиришни сўради. Сувни икки қўлига қуйди ва қўлини икки марта ювди. Кейин уч марта оғиз чайиб, бурун қоқди. Сўнг юзини уч марта ювди. Кейин икки қўлини тирсаклари билан икки мартадан ювди. Сўнгра икки қўли билан бошига масҳ тортди. Қўлларини олдидан орқага, орқадан олдига қараб юрғизди: бошининг олд томонидан бошлаб, энсасигача олиб борди-да, кейин уларни бошлаган жойига қайтарди. Сўнгра икки оёғини ювди».

109/29 – بَاب: قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ بَعْدَ الْحَدَثِ وَغَيْرِهِ

109.29-БОБ.

ТАҲОРАТ СИНГАНиДАН СЎНГ ҚУРЪОН ЎҚИШ ВА бошқалар ҲАҚИДА

142/183 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا أَنَّهُ بَاتَ لَيْلَةً عِنْدَ مَيْمُونَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، وَهِيَ خَالَتُهُ، فَاضْطَجَعْتُ فِي عَرْضِ الْوِسَادَةِ، وَاضْطَجَعَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأَهْلُهُ فِي طُولِهَا، فَنَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى إِذَا انْتَصَفَ اللَّيْلُ، أَوْ قَبْلَهُ بِقَلِيلٍ، أَوْ بَعْدَهُ بِقَلِيلٍ، اسْتَيْقَظَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَجَلَسَ يَـمْسَحُ النَّوْمَ عَنْ وَجْهِهِ بِيَدِهِ، ثُمَّ قَرَأَ الْعَشْرَ الْآيَاتِ الْخَوَاتِمَ مِنْ سُورَةِ آلِ عِمْرَانَ، ثُمَّ قَامَ إِلَى شَنٍّ مُعَلَّقَةٍ، فَتَوَضَّأَ مِنْهَا فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ، ثُمَّ قَامَ يُصَلِّي. قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَقُمْتُ فَصَنَعْتُ مِثْلَ مَا صَنَعَ، ثُمَّ ذَهَبْتُ، فَقُمْتُ إِلَى جَنْبِهِ، فَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى رَأْسِي وَأَخَذَ بِأُذُنِي الْيُمْنَى يَفْتِلُهَا، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ أَوْتَرَ، ثُمَّ اضْطَجَعَ حَتَّى أَتَاهُ الْمُؤَذِّنُ، فَقَامَ، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَفِيفَتَيْنِ، ثُمَّ خَرَجَ فَصَلَّى الصُّبْحَ.

وَقَدْ تَقَدَّمَ هَذَا الـحَدِيثُ وَفِي كُلٍّ مِنْهُمَا مَا لَيْسَ في الآخَرِ.

142.183 Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо хабар қилади:

«Бир кеча у Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Маймунаникида тунаб қолган экан. У унинг холаси эди».

(Ибн Аббос айтади:) «Мен ёстиқнинг энига ёнбошладим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан аҳллари унинг бўйига ёнбошладилар. Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ухладилар. Ниҳоят, кеча яримлаганида ёки ундан бироз олдин ёки бироз кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйғондилар ва ўтириб, қўллари билан юз-кўзларидан уйқуни кетказдилар. Кейин Оли Имрон сурасининг охирги ўн оятини ўқидилар. Кейин туриб, осиғлиқ турган эски мешдан таҳорат олдилар ва таҳоратларини гўзал адо қилдилар. Кейин намоз ўқишга турдилар. Мен ҳам туриб, у зот қилганларидек қилдим. Сўнг бориб, ёнларига турдим. Шунда ўнг қўлларини бошимга қўйдилар ва ўнг қулоғимдан ушлаб қўйдилар (яъни ўнг томонга тур, деган маънода). Сўнг икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин яна икки ракат намоз ўқидилар, сўнг витр ўқидилар. Кейин муаззин келгунча ёнбошлаб ётдилар. Шундан сўнг туриб, енгилгина икки ракат намоз ўқидилар. Сўнгра чиқиб, бомдод намозини ўқидилар».

108/28 – بَاب: الرَّجُلِ يُوَضِّئُ صَاحِبَهُ

108.28-боб.

ТАҲОРАТда ШЕРИГИГА СУВ ҚУЙИБ ТУРиш ҲАҚИДА

141/182 - عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ  أَنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي سَفَرٍ، وَأَنَّهُ صلى الله عليه وسلم ذَهَبَ لِحَاجَةٍ لَهُ، وَأَنَّ مُغِيرَةَ جَعَلَ يَصُبُّ الْمَاءَ عَلَيْهِ وَهُوَ يَتَوَضَّأُ، فَغَسَلَ وَجْهَهُ وَيَدَيْهِ، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ، وَمَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ.

141.182 Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга сафарда эди. У зот қазои ҳожатга бордилар. Кейин Муғийра сув қуйиб турди, у зот таҳорат қилдилар: юзларини ҳамда икки қўлларини ювдилар, бошларига масҳ тортдилар ва маҳсиларига масҳ тортдилар».

140/180 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَرْسَلَ إِلَى رَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ، فَجَاء وَرَأْسُهُ يَقْطُرُ، فَقَالَ النَّبِيُّ: صلى الله عليه وسلم «لَعَلَّنَا أَعْجَلْنَاكَ؟» فَقَالَ: نَعَمْ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا أُعْجِلْتَ أَوْ قُحِطْتَ فَعَلَيْكَ الْوُضُوءُ».

140.180 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорлардан бир кишига одам юбордилар. У бошидан сув томиб турган ҳолда келди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сени шошириб қўйибмиз шекилли?» дедилар. У: «Ҳа», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Шоширилсанг ёки жимоъда маний тўкмасанг, сенга таҳорат лозим», дедилар».

Изоҳ: Ушбу бобда келган хабарларда фақат икки аъзодан чиққан нарсалар сабаблигина таҳорат лозим бўлиши зикр қилинган. Лекин ҳанафий мазҳабига кўра, икки аъзодан бошқа жойдан чиққан нажосатлар – қон, йиринг, қусқилардан ҳам, шунингдек, намозда овоз чиқариб кулганда ҳам таҳорат кетади. Кўплаб саҳоба ва тобеъинлар мана шу сўзни олишган. Мисол учун ашараи мубашшара (жаннат билан башоратланган ўн саҳоба), Абдуллоҳ ибн Масъуд, Абдуллоҳ ибн Умар, Зайд ибн Собит, Абу Мусо Ашъарий, Абу Дардо, Савбон розияллоҳу анҳум, Иброҳим Нахаий ва Қатода раҳимаҳумаллоҳни келтириш мумкин.

Шу ўринда умумий бир қоидани эслатиб ўтмоқчимиз. Бу ва бунга ўхшаш масалалардаги тафовут мазҳаблар орасидаги табиий хилма-хиллик ҳисобланади. Бу ихтилоф Аллоҳ таолонинг Ўзи ирода қилган ва уммат учун раҳмат бўлган ихтилофдир. Бундай масалаларнинг тафсилоти билан фиқҳ китоблари орқали батафсил танишиш мумкин.

Юқоридаги ҳадисларда жимоъ инзолсиз бўлса (маний тўкилмаса), ғусл вожиб бўлмаслиги айтилган. Бу ҳукм кейин насх қилинган. Ислом уммати жимоъда инзол бўлса ҳам, бўлмаса ҳам ғусл вожиб бўлишига иттифоқ қилган. Тўғри, ғусл фақат инзол билан вожиб бўлади, деган бир гуруҳ саҳобалар ҳам бўлган, аммо кейинчалик улар ҳам ўз фикрларидан қайтишган ва ижмоъ собит бўлган.