Абдуллоҳ ибн Шақиқ раҳматуллоҳи алайҳ айтади:
«Оиша розияллоҳу анҳодан Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламнинг рўзалари ҳақида сўрадим. У шундай деди: «Шу даражада рўза тутар эдиларки, ҳатто биз: «Энди доим рўза тутсалар керак», дердик ва шу даражада рўза тутмай юрардиларки, ҳатто биз: «Энди рўза тутмасалар керак», дердик. У зот Мадинага келганларидан бери Рамазондан бошқа бирор ойда тўлиқ бир ой рўза тутмаганлар», деди».
298- حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ بْنُ سَعِيدٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا حَمَّادُ بْنُ زَيْدٍ، عَنْ أَيُّوبَ، عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ شَقِيقٍ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ، عَنْ صِيَامِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، قَالَتْ: كَانَ يَصُومُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ صَامَ، وَيُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ قَدْ أَفْطَرَ قَالَتْ: وَمَا صَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، شَهْرًا كَامِلا مُنْذُ قَدِمَ الْمَدِينَةَ إِلَّا رَمَضَانَ
Ҳумайд раҳматуллоҳи алайҳ Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Анас Набий соллоллоҳу алайҳи васалламнинг рўзалари ҳақида сўралганда, «У зот бир ойда шундай рўза тутар эдиларки, ҳатто биз: «Бу ойни рўзасиз ўтказишни хоҳламасалар керак», деб ўйлардик ва бир ойда рўза тутмай юрардиларки, ҳатто биз «Бу ойда умуман рўза тутишни хоҳламасалар керак», деб ўйлардик. У зотни тунда намоз ўқиган ҳолда кўришни хоҳламаганингда, намоз ўқиган ҳолда топардинг. Ухлаган ҳолда кўришни хоҳламаганингда, ухлаган ҳолда топардинг», деди».
299- حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ حُجْرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَعْفَرٍ، عَنْ حُمَيْدٍ، عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ، أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ صَوْمِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَقَالَ: كَانَ يَصُومُ مِنَ الشَّهْرِ حَتَّى نَرَى أَنْ لا يُرِيدَ أَنْ يُفْطِرَ مِنْهُ، وَيُفْطِرُ مِنْهُ حَتَّى نَرَى أَنْ لا يُرِيدَ أَنْ يَصُومَ مِنْهُ شَيْئًا وَكُنْتَ لا تَشَاءُ أَنْ تَرَاهُ مِنَ اللَّيْلِ مُصَلِّيًا إِلَّا رَأَيْتَهُ مُصَلِّيًا، وَلا نَائِمًا إِلَّا رَأَيْتَهُ نَائِمًا
Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам шу даража рўза тутар эдиларки, ҳатто биз: «Бу ойни рўзасиз ўтказишни хоҳламасалар керак», дердик. Ва гоҳида шу даражала рўза тутмас эдиларки, ҳатто биз: «Бу ой рўза тутмоқчимаслар», дердик. Мадинага келганларидан бери, Рамазондан бошқа бирор ойни тўлиқ рўза тутиб ўтказмаганлар».
300- حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ أَبِي بِشْرٍ، قَالَ: سَمِعْتُ سَعِيدَ بْنَ جُبَيْرٍ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ حَتَّى نَقُولَ مَا يُرِيدُ أَنْ يُفْطِرَ مِنْهُ، وَيُفْطِرُ حَتَّى نَقُولَ مَا يُرِيدُ أَنْ يَصُومَ مِنْهُ، وَمَا صَامَ شَهْرًا كَامِلا مُنْذُ قَدِمَ الْمَدِينَةَ إِلَّا رَمَضَانَ
Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллоллоҳу алайҳи васалламнинг Шаъбон ва Рамазондан бошқа ойни кетма-кет рўза тутиб ўтказганларини кўрмадим».
Абу Исо айтади: «Ҳадиснинг бу санади саҳиҳ. Ҳадис санади мана шундай Абу Салама розияллоҳу анҳу Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилган деб келган. Шунингдек бу ҳадисни бир неча киши ривоят қилган. (Масалан) Абу Салама розияллоҳу анҳу Оиша розияллоҳу анҳодан, у Набий соллоллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилган. Эҳтимол Абу Салама ибн Абдурраҳмон бу ҳадисни Оиша ва Умму Салама розияллоҳу анҳумонинг иккалаларидан ҳам ривоят қилган бўлиши мумкин».
301- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِيٍّ، عَنْ سُفْيَانَ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِي الْجَعْدِ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ، قَالَتْ: مَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ إِلَّا شَعْبَانَ وَرَمَضَانَ
قَالَ أَبُو عِيسَى: هَذَا إِسنَادٌ صَحِيحٌ وَهَكَذَا، قَالَ: عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ وَرَوَى هَذَا الْحَدِيثَ غَيْرُ وَاحِدٍ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، وَيُحْتَمَلُ أَنْ يَكُونَ أَبُو سَلَمَةَ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ قَدْ رَوَى الْحَدِيثَ عَنْ عَائِشَةَ، وَأُمِّ سَلَمَةَ جَمِيعًا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламнинг Аллоҳ учун Шаъбон ойининг рўзасини кўп тутганларидек бошқа ойни тутганларини кўрмадим. У зот Шаъбон ойини рўза билан ўтказар, фақатгина оз кунларини рўзасиз ўтказар. Йўқ у зот уни тўлиқ рўза тутиб ўтказар эдилар».
302- حَدَّثَنَا هَنَّادٌ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدَةُ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَمْرٍو، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو سَلَمَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: لَمْ أَرَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم، يَصُومُ فِي شَهْرٍ أَكْثَرَ مِنْ صِيَامِهِ لِلَّهِ فِي شَعْبَانَ، كَانَ يَصُومُ شَعْبَانَ إِلَّا قَلِيلا، بَلْ كَانَ يَصُومُهُ كُلَّهُ
Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам ҳар бир ойнинг бошидан уч кун рўза тутар ва камдан-кам жума куни рўзасиз бўлардилар».
303- حَدَّثَنَا الْقَاسِمُ بْنُ دِينَارٍ الْكُوفِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا عُبَيْدُ اللهِ بْنُ مُوسَى، وَطَلْقُ بْنُ غَنَّامٍ، عَنْ شَيْبَانَ، عَنْ عَاصِمٍ، عَنْ زِرِّ بْنُ حُبَيْشٍ، عَنْ عَبْدِ اللهِ، قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، يَصُومُ مِنْ غُرَّةِ كُلِّ شَهْرٍ ثَلاثَةَ أَيَامٍ، وَقَلَّمَا كَانَ يُفْطِرُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам душанба ва пайшанба кунлари рўза тутишни канда қилмасдилар».
304- حَدَّثَنَا أَبُو حَفْصٍ عَمْرُو بْنُ عَلِيٍّ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ بْنُ دَاوُدَ، عَنْ ثَوْرِ بْنِ يَزِيدَ، عَنْ خَالِدِ بْنِ مَعْدَانَ، عَنْ رَبِيعَةَ الْجُرَشِيِّ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَتَحَرَّى صَوْمَ الاثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам: «Душанба ва пайшанба кунлари амаллар кўрсатилади. Амалим рўзадор ҳолимда кўрсатилишини яхши кўраман», дедилар».
305- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو عَاصِمٍ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ رِفَاعَةَ، عَنْ سُهَيْلِ بْنِ أَبِي صَالِحٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم، قَالَ: تُعْرَضُ الأَعْمَالُ يَوْمَ الاثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ، فَأُحِبُّ أَنْ يُعْرَضَ عَمَلِي وَأَنَا صَائِمٌ
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллоллоҳу алайҳи васаллам бир ойнинг шанба, якшанба ва душанба кунлари рўза тутсалар, бошқа ойнинг сешанба, чоршанба ва пайшанба кунлари рўза тутар эдилар».
306- حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ، وَمُعَاوِيَةُ بْنُ هِشَامٍ، قَالا: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنْ خَيْثَمَةَ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ مِنَ الشَّهْرِ السَّبْتَ وَالأَحَدَ وَالاثْنَيْنَ، وَمِنَ الشَّهْرِ الآخَرِ الثُّلاثَاءَ وَالأَرْبَعَاءَ وَالْخَمِيسَ
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам Шаъбонда рўза тутганчалик бошқа ойда кўп рўза тутмас эдилар».
307- حَدَّثَنَا أَبُو مُصْعَبٍ الْمَدِينِيُّ، عَنْ مَالِكِ بْنِ أَنَسٍ، عَنْ أَبِي النَّضْرِ، عَنْ أَبِي سَلَمَةَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: مَا كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُ فِي شَهْرٍ أَكْثَرَ مِنْ صِيَامِهِ فِي شَعْبَانَ
Муоза розияллоҳу анҳо айтади:
«Оиша розияллоҳу анҳога: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам ҳар ойдан уч кун рўза тутармидилар?», дедим. У: «Ҳа», деди. Мен: «Ойнинг қайси кунлари рўза тутар эдилар?», дедим. У: «Қайси кун бўлишига эътибор бермасдан рўза тутар эдилар», деди».
308- حَدَّثَنَا مَحْمُودُ بْنُ غَيْلانَ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو دَاوُدَ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ يَزِيدَ الرِّشْكِ، قَالَ: سَمِعْتُ مُعَاذَةَ، قَالَتْ: قُلْتُ لِعَائِشَةَ: أَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، يَصُومُ ثَلاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ كُلِّ شَهْرٍ ؟ قَالَتْ: نَعَمْ قُلْتُ: مِنْ أَيِّهِ كَانَ يَصُومُ ؟ قَالَتْ: كَانَ لا يُبَالِي مِنْ أَيِّهِ صَامَ
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Ашуро шундай кун эдики, Қурайш жоҳилиятда бу кунда рўза тутарди. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам ҳам бу куннинг рўзасини тутар эдилар. Мадинага келгач ҳам бу куннинг рўзасини тутдилар ва рўзасини тутишга бошқаларни ҳам буюрдилар. Рамазон фарз қилингач, фарз рўза фақатгина у бўлди ва ашуро тарк қилинди. Шунда хоҳлаган киши ашуронинг рўзасини тутар, хоҳлаган киши тарк қиларди».
309- حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ إِسْحَاقَ الْهَمْدَانِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدَةُ بْنُ سُلَيْمَانَ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: كَانَ عَاشُورَاءُ يَوْمًا تَصُومُهُ قُرَيْشٌ فِي الْجَاهِلِيَّةِ، وَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَصُومُهُ، فَلَمَّا قَدِمَ الْمَدِينَةَ صَامَهُ وَأَمَرَ بِصِيَامِهِ، فَلَمَّا افْتُرِضَ رَمَضَانُ كَانَ رَمَضَانُ هُوَ الْفَرِيضَةُ وَتُرِكَ عَاشُورَاءُ، فَمَنْ شَاءَ صَامَهُ وَمَنْ شَاءَ تَرَكَهُ
Алқама раҳматуллоҳи алайҳ айтади:
«Оиша розияллоҳу анҳодан: «Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам (рўза тутиш ва бошқа амалда) бирор кунни хослармидилар?», деб сўрадим. У: «У зотнинг амаллари бардавом бўлган. Сизларнинг қай бирингиз Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам тоқат қилган нарсага тоқат қила оларди?!», деди».
310- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِيٍّ، قَالَ: حَدَّثَنَا سُفْيَانُ، عَنْ مَنْصُورٍ، عَنِ إِبْرَاهِيمَ، عَنْ عَلْقَمَةَ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ، أَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، يَخُصُّ مِنَ الأَيَامِ شَيْئًا ؟ قَالَتْ: كَانَ عَمَلُهُ دِيمَةً، وَأَيُّكُمْ يُطِيقُ مَا كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُطِيقُ؟!
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам олдимга кирганларида бир аёл ҳузуримда эди. У зот: «Бу ким?», дедилар. Мен: «Фалонча, тунлари ухламас экан», дедим. У зот: «Тоқатингиз етадиган амалларни қилинг. Аллоҳга қасамки, Аллоҳ (қабул қилишдан) малолланмайди. Ўзларингиз малолланиб қоласиз», дедилар. Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламга энг суюкли амал, соҳиби бардавом бўлган амал эди».
311- حَدَّثَنَا هَارُونُ بْنُ إِسْحَاقَ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدَةُ، عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَعِنْدِي امْرَأَةٌ، فَقَالَ: مَنْ هَذِهِ ؟ قُلْتُ: فُلانَةُ لا تَنَامُ اللَّيْلَ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: عَلَيْكُمْ مِنَ الأَعْمَالِ مَا تُطِيقُونَ، فَوَاللَّهِ لا يَمَلُّ اللَّهُ حَتَّى تَمَلُّوا، وَكَانَ أَحَبَّ ذَلِكَ إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم الَّذِي يَدُومُ عَلَيْهِ صَاحِبُهُ
Абу Солиҳ раҳматуллоҳи алайҳ айтади:
«Оиша ва Умму Салама розияллоҳу анҳумодан: «Қайси амал Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васалламга суюклироқ эди?», деб сўрадим. Улар: «Оз бўлсада, бардавом бўлгани», дейишди».
312- حَدَّثَنَا أَبُو هِشَامٍ مُحَمَّدُ بْنُ يَزِيدَ الرِّفَاعِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا ابْنُ فُضَيْلٍ، عَنِ الأَعْمَشِ، عَنْ أَبِي صَالِحٍ، قَالَ: سَأَلْتُ عَائِشَةَ، وَأُمَّ سَلَمَةَ، أَيُّ الْعَمَلِ كَانَ أَحَبَّ إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم ؟ قَالَتَا: مَا دِيمَ عَلَيْهِ، وَإِنْ قَلَّ
Осим ибн Ҳумайд раҳматуллоҳи алайҳ айтади:
«Авф ибн Молик розияллоҳу анҳунинг бундай деганини эшитдим: «Тунда Расулуллоҳ соллоллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зот мисвак ишлатиб, кейин таҳорат олдилар. Сўнг намоз ўқидилар. Мен ҳам у зот билан туриб намоз ўқидим. У зот Бақара сураси билан бошладилар. Ҳар бир раҳмат оятини ўқиганда тўхтаб, сўрар, азоб оятини ўқиганда тўхтаб паноҳ тилардилар. Сўнг рукуъ қилдилар. Рукуълари қиёмлари миқдорича бўлди. Рукуъларида: «Субҳана зил жабарути вал малакути вал кибрияи вал азамаҳ», дердилар. Сўнг сажда қилдилар. Саждалари рукуълари миқдорича бўлди. Саждаларида ҳам: «Субҳана зил жабарути вал малакути вал кибрияи вал азамаҳ», дердилар. Сўнг (иккинчи ракатда) Оли Имрон ва яна бир сурани ўқидилар. Ҳар бир ракатда шундай қилардилар».
313- حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللهِ بْنُ صَالِحٍ، قَالَ: حَدَّثَنِي مُعَاوِيَةُ بْنُ صَالِحٍ، عَنْ عَمْرِو بْنِ قَيْسٍ، أَنَّهُ سَمِعَ عَاصِمَ بْنَ حُمَيْدٍ، قَالَ: سَمِعْتُ عَوْفَ بْنَ مَالِكٍ، يَقُولُ: كُنْتُ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، لَيْلَةً فَاسْتَاكَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ، ثُمَّ قَامَ يُصَلِّي، فَقُمْتُ مَعَهُ فَبَدَأَ فَاسْتَفْتَحَ الْبَقَرَةَ، فَلا يَمُرُّ بِآيَةِ رَحْمَةٍ، إِلَّا وَقَفَ فَسَأَلَ، وَلا يَمُرُّ بِآيَةِ عَذَابٍ، إِلَّا وَقَفَ فَتَعَوَّذَ، ثُمَّ رَكَعَ فَمَكَثَ رَاكِعًا بِقَدْرِ قِيَامِهِ، وَيَقُولُ فِي رُكُوعِهِ: سُبْحَانَ ذِي الْجَبَرُوتِ وَالْمَلَكُوتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ وَالْعَظَمَةِ، ثُمَّ سَجَدَ بِقَدْرِ رُكُوعِهِ، وَيَقُولُ فِي سُجُودِهِ: سُبْحَانَ ذِي الْجَبَرُوتِ وَالْمَلَكُوتِ، وَالْكِبْرِيَاءِ وَالْعَظَمَةِ ثُمَّ قَرَأَ آلَ عِمْرَانَ ثُمَّ سُورَةً، يَفْعَلُ مِثْلَ ذَلِكَ في كل ركعة