«Зуҳд» сўзи луғатда бир нарсани тарк илиш ва ундан юз ўгириш маъноларини билдиради. «Зуҳд» сўзи уламолар истилоҳида дунё, мол-мулк, обрў ва мансабдан юз ўгиришни англатади. Зуҳднинг мўмин бандага вожиб бўлган қисми охиратда зарар етказадиган нарсани тарк килишдир. Зуҳдга яқин маънони англатадиган «вараъ» сўзи ҳам бор. Вараъдан мурод, ҳалол нарсаларни олишдир. Зуҳд эса, ҳалол бўлса ҳам, ҳожатдан ташқари нарсани олмасликдир.

«Рақоиқ» луғатда «рақиқ»нинг жами булиб, «нозик», «ўта таъсирли» деган маъноларни билдиради. Бошқача қилиб айтганда, қалбни рақиқ яъни юмшоқ, қиладиган нарсалар, деганидир. Рақиқ Қуръони Карим ояти, ҳадиси шариф, мавъиза, кишининг қалбини юмшатадиган манзаpa ёки ҳолат бўлиши мумкин. Рақоиқ ҳисобланган нарсалар Аллоҳ таолодан қўрқишга, қалбнинг титрашига, кўзга ёш келишига сабаб бўладиган нарсалардир. Зуҳд ва рақоиқ бир-бирига яқин нарсалар бўлгани учун барча муҳаддислар (раҳматуллоҳи алайҳим) ўз китобларида бу икки нарсага оид хадиси шарифларни бир сарлавҳа остида келтирганлар. Баъзи уламоларимиз эса, бу борада алоҳида китоблар ҳам таълиф қилганлар.

1. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Эй Аллоҳнинг Расули! Қиёмат куни Роббимизни кўрамизми?» дейишди. «Кун тиккага келганда булут тўсмаган қуёшни кўришда бир-бирингизга халал берасизми?» дедилар у зот. «Йўқ», дейишди. «Ой тўлган кечада булут тўсмаган ойни кўришда бир-бирингизга халал берасизми?» дедилар. «Йўқ», дейишди. У зот шундай дедилар: «Жоним қўлида бўлган Зот ила қасамки, улардан бирини (қуёш ёки ойни) кўришда бир-бирингизга халал бермаганингиздек, Роббингизни кўришда ҳам бир-бирингизга халал бермайсиз. У Зот бандани қарши олиб, «Эй Фалончи! Сени икром қилмадимми? Азиз қилмадимми? Уйлантириб қўймадимми? От ва туяни сенга бўйсундириб қўймадимми? Бошлиқ бўлиб, (ўлжанинг) тўртдан бирини оладиган қилиб қўймадимми?» дейди. «Ҳа», дейди (банда). «Менга учрайман деб ўйлаганмидинг?» дейди У Зот. «Йўқ», дейди у. «Сен Мени унутганингдек, Мен ҳам сени унутаман», дейди У Зот. Сўнгра иккинчи марта қарши олиб, «Эй Фалончи! Сени икром қилмадимми? Азиз қилмадимми? Уйлантириб қўймадимми? От ва туяни сенга бўйсундириб қўймадимми? Бошлиқ бўлиб, (ўлжани) тўртдан бирини оладиган қилиб қўймадимми?» дейди. «Ҳа, Роббим», дейди у. «Менга учрайман деб ўйлаганмидинг?» дейди У Зот. «Йўқ», дейди у. «Сени Мени унутганингдек, Мен ҳам сени унутаман», дейди У Зот. Сўнгра учинчи бор қарши олиб, худди шу гапни айтади. Шунда у: «Роббим! Сенга, китобингга ва расулларингга иймон келтирдим, намоз ўқидим, рўза тутдим, садақа қилдим», дея қўлидан келганича (ўзига) яхши мақтовларни айтади. Шунда У Зот: «Бўлмаса шу ерда тур!», дейди. Кейин унга: «Ана энди сенга гувоҳимизни юборамиз», дейилади. У ичида: «Менга қарши гувоҳлик берадиган ким экан?» деб ўйлайди. Шунда унинг оғзи муҳрланиб, сонига, гўштига, суягига «Тилга кир!» дейилади. Шунда сони, гўшти ва суяги унинг амаллари ҳақида гапиришади. У Зот унга узр қолдирмаслиги учундир. Мана шу мунофиқдир, мана шу Аллоҳ ғазаб қиладиган кимсадир».

Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.

Фойдаланилган адабиётлар

«Қуръони карим маънолари таржимаси». Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф.

1. «Қуръони карим» ўзбекча изоҳли таржима. Таржима ва изоҳлар муаллифи Алоуддин Мансур
2. «Ҳадис ва Ҳаёт». Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф.
3. «Олтин силсила» Саҳиҳул Бухорий ва Саҳиҳул Муслим.
4. “Ан-найм аpабча ўзбекча луғат”. Носиpов О, Юсупов М. “Абдулла Қодирий номидаги халқ мероси нашриёти”. –Т., 2003 й.
5. “Исломда ўлчов бирликлари”. Абдулазим Зиёуддин.