1830. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу Шом томон чиқди. Сарғга* етганда унга лашкарбошилар – Абу Убайда ибн Жарроҳ ва шериклари дуч келишди ҳамда унга Шом юртида вабо тарқаганини хабар қилишди. Умар: «Менга илк муҳожирларни чақириб кел», деди. Уларни чорлатдим, Шомда вабо тарқаганини хабар қилиб, уларга маслаҳат солди. Улар ихтилоф қилишди. Баъзилари: «Бир иш билан чиққансиз, энди ундан қайтишингизни маслаҳат бермаймиз», дейишди. Бошқалари эса: «Сиз билан бирга одамларнинг қолганлари – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобалари бор. Уларни бу вабога олиб боришингизни маслаҳат бермаймиз», дейишди. Умар: «Туринглар ёнимдан!» деди. Кейин: «Менга ансорийларни чақиринглар», деди. Мен уларни чақириб келдим. Уларга ҳам маслаҳат солди. Улар ҳам муҳожирларнинг йўлини тутишди, худди улар ихтилоф қилгандек ихтилоф қилишди. Уларга ҳам: «Туринглар ёнимдан!» деди. Кейин: «Менга мана бу ердаги фатҳ муҳожирларидан Қурайшнинг улуғларини чақир», деди. Уларни чақириб келдим. Улардан иккитаси ҳам ихтилоф қилмай: «Одамлар билан орқага қайтишингизни, уларни вабо томон олиб бормаслигингизни маслаҳат берамиз», дейишди. Умар одамлар орасида: «Мен тонгда отланаман, сизлар ҳам отланинглар», деб жар солдирди.
Абу Убайда ибн Жарроҳ розияллоҳу анҳу: «Аллоҳнинг қадаридан қочибми?» деди. Умар: «Эй Абу Убайда, шуни сендан бошқа айтса эди... Умар унга хилоф бўлишни ёқтирмас эди. Ҳа, Аллоҳнинг қадаридан Аллоҳнинг қадарига қочамиз! Айт-чи, туяларинг бўлса‑ю, улар икки адири бор водийга тушса, бири серўт, бошқаси қурғоқ бўлса, серўт ерда боқса ҳам Аллоҳнинг қадари билан боқади, қурғоқ ерда боқса ҳам Аллоҳнинг қадари билан боқади. Шундай эмасми?» деди. Шу пайт Абдурраҳмон ибн Авф розияллоҳу анҳу келиб қолди, бир ҳожати билан кетган эди. У: «Бу ҳақда менда илм бор. Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Унинг бирор ерда борлигини эшитсангиз, у ерга борманг. Сиз турган ерда тарқалса, ундан қочиб чиқманг», деганларини эшитганман», деди. Шунда Умар Аллоҳ таолога ҳамд айтди ва ортига қайтди».
Муттафақун алайҳ.
1830 - وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ خَرَجَ إلَى الشَّامِ، حَتَّى إِذَا كَانَ بِسَرْغَ لَقِيَهُ أُمَرَاءُ الأَجْنَادِ - أَبُو عُبَيْدَةَ بْنُ الجَرَّاحِ وَأَصْحَابُهُ - فَأَخْبَرُوهُ أَنَّ الْوَبَاءَ قَدْ وَقَعَ بِالشَّامِ، قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَقَالَ لِي عُمَرُ: ادْعُ لِي الْمُهَاجِرِينَ الأَوَّلِينَ، فَدَعَوتُهُمْ، فَاسْتَشَارَهُمْ، وَأَخْبَرَهُمْ أَنَّ الْوَبَاءَ قَدْ وَقَعَ بِالشَّامِ، فَاخْتَلَفُوا، فَقَالَ بَعْضُهُمْ: خَرَجْتَ لأَمْرٍ، وَلَا نَرَى أَنْ تَرْجِعَ عَنْهُ، وَقَالَ بَعْضُهُمْ: مَعَكَ بَقِيَّةُ النَّاسِ وَأَصْحَابُ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ، وَلَا نَرَى أَنْ تُقْدِمَهُم عَلَى هَذَا الْوَبَاءِ، فَقَالَ: ارْتَفِعُوا عَنِّي، ثُـمَّ قَالَ: ادْعُ لِيَ الأَنْصَارَ، فَدَعَوْتُهُمْ، فَاسْتَشَارَهُمْ، فَسَلَكُوا سَبِيلَ الْمُهَاجِرِينَ، وَاخْتَلَفوا كَاخْتِلَافِهِمْ، فَقَالَ: ارْتَفِعُوا عَنِي، ثُمَّ قَالَ: ادْعُ لِيَ مَنْ كَانَ هَا هُنَا مِنْ مَشْيَخَةِ قُرَيْشٍ مِنْ مُهَاجِرَةِ الْفَتْحِ، فَدَعَوْتُهُمْ، فَلَمْ يَخْتَلِفْ عَلَيهِ مِنْهُمْ رَجُلَانِ، فَقَالُوا: نَرَى أَنْ تَرْجِعَ بِالنَّاسِ وَلَا تُقْدِمَهُمْ عَلَى هَذَا الْوَبَاءِ، فَنَادَى عُمَرُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ في النَّاسِ: إِنِّي مُصْبِحٌ عَلَى ظَهْرٍ، فَأَصْبِحُوا عَلَيْهِ: فَقَالَ أَبُو عُبَيْدَةَ بْنُ الجَرَّاحِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَفِرَاراً مِنْ قَدَرِ اللهِ؟! فَقَالَ عُمَرُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: لَوْ غَيْرُكَ قَالَهَا يَا أَبَا عُبيْدَةَ!! وَكَانَ عُمَرُ يَكْرَهُ خِلَافَهُ، نَعَمْ، نَفِرُّ مِنْ قَدَرِ اللهِ إِلَى قَدَرِ الله، أَرَأَيْتَ لَوْ كَانَ لَكَ إِبِلٌ، فَهَبَطَتْ وَادِياً لَهُ عُدْوَتَانِ، إِحْدَاهُمَا خَصْبَةٌ، وَالأُخْرَى جَدْبَةٌ، أَلَيْسَ إِنْ رَعَتِ الخَصْبَةَ رَعَتْهَا بِقَدَرِ اللهِ، وَإِنْ رَعَتِ الجَدْبَةَ رَعَتْهَا بِقَدَرِ الله؟ قَالَ: فَجَاءَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ - وَكَانَ مُتَغَيِّباً فِي بَعْضِ حَاجَتِهِ - فَقَالَ: إِنَّ عِنْدِي مِنْ هَذَا عِلْماً، سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «إِذَا سَمِعْتُمْ بِهِ بِأَرْضٍ فَلَا تَقْدُمُوا عَلَيْهِ، وَإِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ بِهَا فَلَا تَخْرُجُوا فِرَاراً مِنْهُ» فَحَمِدَ اللهَ تَعَالَى عُمَرُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ وَانْصَرَفَ. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 5729، م 2219].
وَ«الْعُدْوَةُ»: جَانِبُ الْوَادِي.