548 - وَعَنْ أَبِي بِشْرٍ قَبِيصَةَ بْنَ الْمُخَارِقِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: تَحَمَّلْتُ حَمَالَةً فَأَتَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ أَسْأَلُهُ فِيهَا، فَقَالَ: «أَقِمْ حَتَّى تَأْتِينَا الصَّدَقَةُ فَنَأْمُرَ لَكَ بِهَا» ثُمَّ قَالَ: «يَا قَبِيصَةُ؛ إِنَّ الْمَسْأَلَةَ لَا تَحِلُّ إِلَّا لأَحَدِ ثَلَاثَةٍ: رَجُلٌ تَحَمَّلَ حَمَالَةً؛ فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَهَا ثُمَّ يُمْسِكُ، وَرَجُلٍ أَصَابَتْهُ جَائِحَةٌ اجْتَاحَتْ مَالَهُ؛ فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَ قِوَاماً مِنْ عَيْشٍ - أَوْ قَالَ: سِدَاداً مِنْ عَيْشٍ - وَرَجُلٍ أَصَابَتْهُ فَاقَةٌ، حَتَّى يَقُولَ ثَلَاثَةٌ مِنْ ذَوِي الحِجَى مِنْ قَوْمِهِ: لَقَدْ أَصَابَتْ فُلَاناً فَاقَةٌ؛ فَحَلَّتْ لَهُ الْمَسْأَلَةُ حَتَّى يُصِيبَ قِوَاماً مِنْ عَيْشٍ - أَوْ قَالَ: سِدَاداً مِنْ عَيْشٍ - فَمَا سِوَاهُنَّ مِنَ الْمَسْأَلَةِ يَا قَبِيصَةُ سُحْتٌ، يأَكُلُهَا صَاحِبُهَا سُحْتاً». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [1044].

«الحَمَالَةُ» بِفَتْحِ الحَاءِ: أَنْ يَقَعَ قِتَالٌ وَنَحْوُهُ بَينَ فَرِيقَينِ، فَيُصْلِحُ إِنْسَانٌ بَيْنَهُمْ عَلَى مَالٍ يَتَحَمَّلُهُ وَيَلْتَزِمُهُ عَلى نَفْسِهِ، وَ«الجَائِحَةُ»: الآفَةُ تُصِيبُ مَالَ الإِنْسَانِ، وَ«القَوَامُ» بِكَسْرِ القَافِ وَفَتْحِهَا: هُوَ مَا يَقُومُ بِهِ أَمْرُ الإِنْسَانِ مِنْ مَالٍ وَنَحْوِهِ وَ«السِّدَادُ» بِكَسْرِ السِّينِ: مَا يَســُــدُّ حَاجَةَ الْمُعْوِزِ ويَكْفِيهِ، وَ«الفَاقَةُ»: الفَقْرُ وَ«الحِجَى»: العَقْلُ.

1. 548. Абу Бишр Қабиса ибн Мухориқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Бир тўлов мажбуриятини* зиммамга олдим. Кейин шу борада (ёрдам) сўраб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга келдим. У зот: «Тура тур-чи, бизга садақа келиб қолса, ўшани сенга деб (беришни) буюрармиз», дедилар. Сўнг шундай дедилар: «Эй Қабиса, сўраш тиланиш уч кишигагина ҳалол бўлади:

Бирор тўлов мажбуриятини зиммасига олган киши. Ўшани қўлга киритгунча сўраш тиланиш ҳалол, кейин тийилади;

Мол­мулкини бирор офат йўқ қилган киши. Унга то яшашга яроқли нарсани [ёки «яшашга етарли нарсани»] қўлга киритгунча сўраш тиланиш ҳалол бўлади;

Қашшоқлик етиб, қавмидан учта аҳли дониш «Ҳақиқатан, фалончига қашшоқлик етди» дейдиган киши, унга ҳам то яшашга яроқли нарсани [ёки «яшашга етарли нарсани»] қўлга киритгунча сўраш тиланиш ҳалол бўлади.

Аммо бундан бошқасида, эй Қабиса, тиланчилик қилиш ҳаром. Унинг соҳиби ҳаромни еган бўлади», дедилар.

Имом Муслим ривояти.