70- بَابُ فَضْلِ الاخْتِلَاطِ بِالنَّاسِ، وَحُضُورِ جُمَعِهِمْ وَجَمَاعَاتِهِمْ، وَمَشَاهِدِ الخَيْرِ وَمَجَالِسِ الذِّكْرِ مَعَهُمْ، وَعِيَادَةِ مَرِيضِهِمْ، وَحُضُورِ جَنَائِزِهِمْ وَمُوَاسَاةِ مُحْتَاجِهِمْ، وَإرْشَادِ جَاهِلِهِمْ، وَغَيْرِ ذَلِكَ مِنْ مَصَالِحِهِمْ لِمَنْ قَدِرَ عَلَى الأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ، وَقَمْعِ نَفْسِهِ عَنِ الإِيْذَاءِ وَصَبَرَ عَلَى الأَذَى

70-боб

Одамларга аралашиб, уларнинг йиғинлари, жамоатлари, яхши ўтиришлари, зикр мажлисларида қатнашиш, касаллари ҳолидан хабар олиш, жанозаларида иштирок этиш, муҳтожларига кўмак бериш, жоҳилларини тўғри йўлга чорлаш, қодир бўлса амру маъруф, наҳий мункар қилиш, уларга озор беришдан ўзини тийиб, улардан етган озорга сабр қилишнинг фазилатлари ҳақида

اِعْلَمْ، أَنَّ الإخْتِلَاطَ بِالنَّاسِ عَلَى الوَجْهِ الَّذِي ذَكَرْتُهُ هُوَ الْمُخْتَارُ الَّذِي كَانَ عَلَيهِ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ وَسَائِرُ الأَنْبِيَاءِ صَلَوَاتُ اللهِ وَسَلَامُهُ عَلَيهِمْ، وَكَذَلِكَ الخُلَفَاءُ الرَّاشِدُونَ، وَمَنْ بَعْدَهُمْ مِنَ الصَّحَابةِ وَالتَّابِعِينَ، وَمَنْ بَعْدَهُمْ مِنْ عُلَمَاءِ الْمُسْلِمِينَ وَأَخْيَارِهِمْ، وَهُوَ مَذْهَبُ أَكْثَرِ التَّابِعِينَ وَمَنْ بَعْدَهُمْ، وَبِهِ قَالَ الشَّافِعِيُّ وَأَحْمَدُ، وَأَكْثَرُ الفُقَهَاءِ رضي الله عنهم أَجْمَعِينَ.

قَالَ اللهُ تَعَالَى: {وَتَعَاوَنُوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقْوَى * وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الإثْمِ وَالعُدْوَانِ} [المائدة - 2].

وَالآيَاتُ في مَعْنَى مَا ذَكَرْتُهُ كَثِيرَةٌ مَعْلُومَةٌ.

Билинг, одамларга мен зикр этган кўринишда аралашиш, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, бошқа пайғамбарлар, хулофои рошидинлар, улардан кейинги саҳобалар, тобеинлар ва булардан кейинги мусулмон уламолари ва ахёрлари ихтиёр этишган йўлдир. Мана шу аксар тобеъин ва улардан кийингиларнинг мазҳабидир. Буни имом Шофеъий, имом Аҳмад ва аксар фақиҳлар айтишган.  

Аллоҳ таоло бу хусусда: «Яхшилик ва тақво йўлида ҳамкорлик қилингиз. Гуноҳ ва душманлик йўлида ҳамкорлик қилманг» (Моида сураси, 2-оят), деб айтган.

Мен зикр қилган хусусда оятлар кўп ва маълумдир.

71- بَابُ التَّوَاضُعِ وَخَفْضِ الجَنَاحِ لِلْمُؤْمِنِينَ

71-боб

 Мўминлар учун тавозуълик ва камтар бўлиш ҳақида

قَالَ اللهُ تَعَالَى: {وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ المُؤْمِنِينَ} ... [الشعراء (215)].

وقال تَعَالَى: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينهِ فَسَوْفَ يَأتِي اللهُ بِقَومٍ يُحِبُّهُم وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى المُؤْمِنينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الكَافِرِينَ} ... [المائدة (54)].

وقال تَعَالَى: {يَا أَيُّهَا النَّاسُ إنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاكُمْ} [الحجرات ... (13)].

وقال تَعَالَى: {فَلا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى} [النجم (32)].

وقال تَعَالَى: {وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالاً يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عنكم جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ * أَهؤُلاَءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لا يَنَالُهُمُ اللهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ} ... [الأعراف (48، 49)].

Аллоҳ таоло: «Мўъминлар учун қанотингизни паст тутинг (яъни, мудом камтар-тавозуъли бўлинг!)» (Ҳижр сураси, 88-оят).

«Эй мўминлар, сизларнинг ичингиздан кимда-ким динидан қайтса, Аллоҳ бошқа бир қавмни келтирурки, Аллоҳ уларни яхши кўрур, улар Аллоҳни яхши кўрурлар. Улар мўминларга хокисор, кофирларга эса қаттиққўл кишилардир» (Моида сураси, 54-оят).

«Эй инсонлар, дарҳақиқат, Биз сизларни бир эркак (Одам) ва бир аёл (Ҳавво)дан яратдик ҳамда бир-бирларингиз билан танишишинглар (дўст-биродар бўлишинглар) учун сизларни (турли-туман) халқлар ва қабила-элатлар қилиб қўйдик. Албатта, сизларнинг Аллоҳ наздидаги энг ҳурматлингиз тақводорингиздир» (Ҳужурот сураси, 13-оят).

«Бас, сизлар ўзларингизни покламай қўя қолинглар. У тақводор бўлган кишиларни ҳам жуда яхши билгувчидир» (Нажм сураси, 32-оят).

«Аъроф эгалари (яъни қилган яхши ва ёмон амаллари тенг келиб, жаннатий ҳам, дўзахий ҳам бўлмай, ўртада аъроф — деворлар устида турган кишилар) сиймоларидан таниб олган кишиларига (яъни дўзахийларга) нидо қилиб дедилар: Тўплаган молу дунёингиз ва қилган кибру ҳавоингиз сизларга асқотмабдику. Сизлар «Аллоҳ уларга бирор раҳмат-марҳамат етказмайди», деб қасам ичган кишилар ана у (ҳаёти дунёдан камбағал-бечоралик билан ўтган мўъмин-мусулмон) ларми? (Ахир уларга) Сизлар учун ҳеч қандай хавф-хатар йўқ ва сизлар ҳеч ғамгин бўлмайсизлар (дейилдику)» (Аъроф сураси, 48-49-оятлар), - деб айтган.

614 - وَعَنْ عِيَاضِ بْنِ حِمَارٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «إِنَّ اللهَ أَوحَى إِلَيَّ أَنْ تَوَاضَعُوا حَتَّى لَا يَفْخَرَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ، وَلَا يَبْغِيَ أَحَدٌ عَلَى أَحَدٍ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2865/64].

1. Иёз ибн Ҳимор розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

«Аллоҳ менга ваҳий қилиб, «Тавозели бўлинглар, ҳеч ким ҳеч кимга кеккаймасин, ҳеч ким ҳеч кимга зулм қилмасин», деб айтдилар.

 Имом Муслим ривояти.