Аллоҳ таоло: «Ўз гуноҳингиз учун мағфират сўранг!». (Муҳаммад сураси, 19-оят)
«Аллоҳдан мағфират қилишни сўранг! Албатта Аллоҳ мағфират қилгувчи ва Меҳрибон бўлган зотдир». (Нисо сураси, 106-оят)
«Дарҳол Парвардигорингизга ҳамд айтиш билан (У зотни ҳар қандай шериклардан) покланг ва У зотдан мағфират сўранг! Зеро У тавбаларни қабул қилгувчи бўлган зотдир». (Наср сураси, 3-оят).
«Тақводор кишилар учун Парвардигорлари ҳузурида улар абадий қоладиган, тагларидан дарёлар оқиб тургувчи боғлар, покиза жуфтлар ва Аллоҳнинг Ризолиги бор. Аллоҳ – «Парвардигоро, бизлар Сенга иймон келтирганмиз, бас, гуноҳларимизни мағфират айла ва бизни жаҳаннам азобидан асра!» – дейдиган сабр-қаноатли, иймонларига содиқ, ибодат-итоатли, инфоқ-эҳсонли бўлган ва саҳарларда Аллоҳдан мағфират тилайдиган бандаларини кўриб тургувчидир» (Оли Имрон сураси, 15–17-оятлар).
«Ким бирон ёмон иш қилса ёки (Аллоҳнинг буйруқларига итоат этмасдан) ўз жонига жабр қилса, сўнгра Аллоҳдан мағфират сўраса, Аллоҳни мағфират қилгувчи ва Меҳрибон эканини топар-кўрар» (Нисо сураси, 110-оят)
«Модомики, Сиз уларнинг оарларида экансиз, Аллоҳ уларни ҳаргиз азобламас ва улар мағфират сўраб турган ҳолларида ҳам Аллоҳ уларни азоблагувчи эмасдир» (Анфол сураси, 33-оят)
«(У тақводор зотлар) қачон бирон-бир фаҳш-гуноҳ қилиб қўйсалар ёки (қандайдир нолойиқ иш қилиш билан) ўзларига зулм қилсалар, дарҳол Аллоҳни эслаб, гуноҳлари учун мағфират кечирим сўрайдиган, - ҳар қандай гуноҳни Ёлғиз Аллоҳгина мағфират қилур, - билган ҳолларида қилган гуноҳларида давом этмайдиган кишилардир» (Оли Имрон сураси, 135- оят) деб айтган.
Бу бобга тегишли оятлар кўпдир.
قَالَ اللهُ تَعَالَى: {وَاسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ} [محمد - 19].
وَقَالَ تَعَالَى: {وَاسْتَغْفِرِ اللهَ * إِنَّ اللهَ كَانَ غَفُوراً رَحِيماً} [النساء - 106].
وَقَالَ تَعَالَى: {فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّاباً} [النصر - 3].
وَقَالَ تَعَالَى: {لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ...} إلَى قَولِهِ عز وجل: {وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالأَسْحَارِ} [آل عمران - 15: 17].
وَقَالَ تَعَالَى: {وَمَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللهَ يَجِدِ اللهَ غَفُوراً رَحِيماً} [النساء - 110].
وَقَالَ تَعَالَى: {وَمَا كَانَ اللهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ} [الأنفال -33].
وَقَالَ تَعَالَى: {وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ} [آل عمران - 135].
وَالآيَاتُ فِي البَابِ كَثِيرَةٌ مَعْلُومَةٌ.
1908. Ағаррул Музаний розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Менинг қалбимни ҳам булут босади Баъзан юрагим беҳаловат бўлади ва мен бир кунда Аллоҳга юз марта истиғфор айтаман», дедилар».
Имом Муслим ривояти.
1908 - وَعَنِ الأَغَرِّ الْمُزَنيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّهُ لَيُغَانُ عَلَى قَلْبي، وَإِنِّي لأَسْتغْفِرُ اللهَ فِي الْيَوْمِ مِئَةَ مَرَّةٍ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2702].
1909. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни:
«Аллоҳга қасамки, албатта мен Аллоҳга бир кунда етмиш мартадан кўп истиғфор айтиб, тавба қиламан», дедилар».
Имом Бухорий ривояти.
1909 - وَعَنْ أَبي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يقُولُ: «وَاللهِ إِنِّي لأَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ في الْيَوْمِ أَكْثَرَ مِنْ سبْعِينَ مَرَّةً». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [6307].
1910. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, агар гуноҳ қилмаганларингизда Аллоҳ сизларни кетказиб, (ўрнингизга) бошқа бир қавмни келтирар, улар гуноҳ қилиб, Аллоҳдан мағфират сўрашар ва У Зот уларни мағфират қилган бўлар эди».
Имом Муслим ривояти.
1910 - وَعَنْهُ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «والَّذي نَفْسِي بِيَدِهِ لَوْ لَمْ تُذْنِبُوا، لَذَهَبَ اللهُ تَعَالَى بِكُمْ، وَلَجَاءَ بقَوْمٍ يُذْنِبُونَ فَيَسْتَغْفِرُونَ اللهَ تَعَالَى فَيغْفِرُ لَهُمْ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2749 وسبق برقم 433].
1911. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир ўтиришда «Роббиғфирлии ва туб ъалайя, иннака антат-тавваабур-роҳийм» деб юз марта айтганларини санар эдик».
* Маъноси: «Роббим, мени мағфират қилгин, тавбамни қабул қилгин, Сен тавбаларни доим қабул қилувчисан, раҳмлисан».
Абу Довуд ва Термизий ривояти. Термизий саҳиҳ ҳадис, дедилар.
1911 - وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: كُنَّا نَعُدُّ لِرَسُول اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ فِي الْمَجْلِسِ الْوَاحِدِ مِئَةَ مَرَّةٍ: «رَبِّ اغْفِرْ لي، وَتُبْ عَلَيَّ إِنَّكَ أَنْتَ التَّوابُ الرَّحِيمُ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُودَ، وَالتِّرْمِذِيُّ، وَقَالَ: حَدِيثٌ صَحِيحٌ [د 1516، ت 3434].
1912. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким истиғфорни лозим тутса, Аллоҳ унга ҳар бир тангликдан нажот, ҳар бир ғамдан кушойиш насиб қилади ҳамда уни ўзи ўйламаган жойидан ризқлантиради», дедилар».
Абу Довуд ривояти.
1912 - وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «مَنْ لَزِمَ الاِسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجاً، وَمِنْ كُلِّ هَمٍّ فَرَجاً، وَرَزَقَهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ». رَوَاهُ أَبُو دَاوُودَ [1518].
1913. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким «Астағфируллоҳаллазии лаа илааҳа илла ҳувал ҳайюл қайюм ва атуубу илайҳ» деса, жангдан қочган бўлса ҳам гуноҳлари мағфират қилинади», деганларини эшитганман».
* Маъноси: «Ўзидан бошқа илоҳ бўлмаган, Ҳайй, Қайюм бўлган Аллоҳдан мағфират сўрайман ва Унга тавба қиламан».
Абу Довуд, Термизий ва Ҳоким ривояти. Имом Ҳоким бу ҳадис Бухорий ва Муслимнинг шартига биноан саҳиҳдир, деганлар.
1913 - وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «منْ قال: أَسْتَغْفِرُ اللَّه الذي لا إِلَهَ إِلاَّ هُو الحيَّ الْقَيُّومَ وأَتُوبُ إِلَيهِ، غُفِرَتْ ذُنُوبُهُ وإِنْ كَانَ قَدْ فَرَّ مِنَ الزَّحْفِ». رواه أبو داود والترمذي والحاكِمُ، وقال: حدِيثٌ صحيحٌ على شَرْطِ البُخَارِيِّ ومُسلمٍ [د 1517، ت 3577، ك 1/511].
1914. Шаддод ибн Авс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Истиғфорнинг саййиди «Аллоҳумма анта Роббии, лаа илааҳа иллаа анта, холақтании ва ана ъабдук ва ана ъалаа ъаҳдика ва ваъдика мастатоъту, аъуузу бика мин шарри маа сонаъту, абуу’у лака би ниъматика ъалаййа ва абуу’у бизанбии, иғфир лии фа’иннаҳуу лаа йағфируз‑зунууба иллаа анта», дейишингдир». Ким буни кундузи чин дилдан айтса ва шу куни кеч кирмасдан вафот этса, жаннат аҳлидандир. Ким буни кечаси чин дилдан айтса ва тонг отмай туриб вафот этса, жаннат аҳлидандир».
Истиғфорнинг маъноси: «Аллоҳим! Роббим Ўзингсан. Сендан ўзга илоҳ йўқ. Мени Сен яратгансан ва мен Сенинг қулингман. Мен қурбим етганича Сенинг аҳду паймонинг ва ваъдангда турибман. Қилмишларимнинг ёмонлигидан Ўзингнинг паноҳингга қочаман. Менга берган неъматларингни ҳам тан оламан, гуноҳларимни ҳам тан оламан. Мени мағфират қилгин, чунки Сенгина гуноҳларни мағфират қиласан».
Имом Бухорий ривояти.
1914 - وَعَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قالَ: «سَيِّدُ الاسْتِغْفَارِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي، لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ خَلَقْتَني وأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبي فَاغْفِرْ لي، فَإِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ، مَنْ قَالَهَا مِنَ النَّهَارِ مُوقِناً بِهَا، فَمَـاتَ مِنْ يَوْمِهِ قَبْلَ أَنْ يُمْسِيَ، فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الجَنَّةِ، وَمَنْ قَالَهَا مِنَ اللَّيْلِ وَهُوَ مُوقِنٌ بِهَا فَمَاتَ قَبْلَ أَنْ يُصْبِحَ، فَهُوَ مِنْ أَهْلِ الجنَّةِ». رَوَاهُ البُخَارِيُّ [6306].
«أَبُوءُ»: بِبَاءٍ مَضْمُومَةٍ، ثُمَّ وَاوٍ وَهَمْزَةٍ مَضْمُومَةٍ، وَمَعْنَاهُ: أَقِرُّ وَأَعْتَرِفُ.
1915. Савбон розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозларини тугатганларида уч марта истиғфор айтар ва «Аллоҳумма, антас‑салаам ва минкас‑салаам, табаарокта зал‑жалаали вал‑икроом»* деб айтардилар».
Валид айтади: «Авзоъийга «Истиғфор қандай бўлади?» дедим. У: «Астағфируллоҳ, астағфируллоҳ» дейсан», деди».
* Маъноси: «Аллоҳим! Салом Сенсан ва салом Сендандир. Қутлуғсан, эй улуғлик ва ҳурмат соҳиби», «Астағфируллоҳ» – Аллоҳдан мағфират сўрайман.
Имом Муслим ривояти.
1915 - وَعَنْ ثَوْبَانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ إِذَا انْصَرَفَ مِنْ صَلَاتِهِ، استَغْفَرَ ثَلَاثا وَقَالَ: «اللَّهُمَّ أَنْتَ السَّلَامُ، وَمِنْكَ السَّلَامُ، تَبَارَكْتَ يَا ذَا الجَلَالِ وَالإِكْرَامِ»، قِيلَ لِلأَوْزَاعِيِّ - وَهُوَ أَحَدُ رُوَاتِهِ - : كَيْفَ الاِسْتِغْفَارُ؟ قَالَ: يَقُولُ: أَسْتَغْفِرُ اللهَ، أَسْتَغْفِرُ اللهَ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ [591 وسبق برقم 1434].
1916. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафот этишларидан олдин: «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи астағфируҳу ва атубу илайҳи» яъни Аллоҳга ҳамд айтиш ила уни поклаб ёд этаман. Унга истиғфор айтиб тавба қиламан», дер эдилар».
Муттафақун алайҳ.
1916 - وَعَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ قَبْلَ مَوْتِهِ: «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُهُ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 4967، 484 وسبق برقم 119].
1917. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитганман: «Аллоҳ табарока ва таоло шундай дейди: «Эй Одам боласи! Модомики Менга дуо қилар экансан, Мендан умидвор бўлар экансан, Мен сендаги жамики нарсани мағфират қиламан, парво қилмайман. Эй Одам боласи! Агар гуноҳларинг осмоннинг тепасига етган бўлса ҳам, кейин Менга истиғфор айтсанг, сени мағфират қиламан. Эй Одам боласи! Менга ер юзи тўла гуноҳ билан рўбарў келсанг ҳам, Менга ширк келтирмаган ҳолда Менга йўлиқсанг, Мен сенга уни (ерни) тўлдирадиган мағфират билан рўбарў келаман».
Имом Термизий ривоят қилиб, ҳасан ҳадис, дедилар.
1917 - وَعَنْ أَنسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: «قَالَ اللهُ تَعَالَى: يَا ابْنَ آدَمَ؛ إِنَّكَ مَا دَعَوْتَني وَرَجَوْتَني غَفَرْتُ لَكَ عَلَى مَا كَانَ مِنْكَ وَلَا أُبَالِي، يَا ابْنَ آدَمَ؛ لَوْ بَلَغَتْ ذُنُوبُكَ عَنَانَ السَّمَاءِ ثُمَّ اسْتَغْفَرْتَني غَفَرْتُ لَكَ وَلَا أُبَالي، يَا ابْنَ آدَمَ إِنَّكَ لَوْ أَتَيْتَني بِقُرَابٍ الأَرْضِ خَطَايَا، ثُمَّ لَقِيتَني لَا تُشْرِكُ بِي شَيْئاً، لأَتَيْتُكَ بِقُرَابِهَا مَغْفِرَةً». رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ وَقَالَ: حَدِيثٌ حَسَنٌ [3540 وسبق برقم 453].
«عَنَانُ السَّمَاءِ» بِفَتْحِ العَيْنِ: قِيلَ: هُوَ السَّحَابُ، وَقِيلَ: هُوَ مَا عَنَّ لَكَ مِنْهَا، أَيْ: ظَهَرَ، وَ«قُرَابُ الأَرْضِ» بِضَمِّ القافِ، وَرُويَ بِكَسْرِهَا، وَالضَّمُّ أَشْهَرُ، وَهُوَ مَا يُقَارِبُ مِلْئَهَا.
1918. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Эй аёллар жамоаси, садақа қилинглар ва кўп мағфират сўранглар, чунки мен дўзах аҳлининг кўпи сизлар эканингизни кўрдим», дедилар. Ичларидан бир аёл: «(Эй Аллоҳнинг Расули), нима сабабдан дўзах аҳлининг кўпи биз эканмиз?» деди. «Лаънатни кўп айтасиз, эрга ношукрлик қиласиз. Ақл ва динда заифа бўла туриб, ақл эгалари устидан сизларчалик кўп устун келадиганини кўрмадим», дедилар. У: «Эй Аллоҳнинг Расули, ақл ва диндаги заифалик нима?» деди. У зот шундай дедилар: «(Ақлдаги заифалик шуки), икки аёлнинг гувоҳлиги бир эркакнинг гувоҳлигига тенг келади. (Ҳайзда) бир неча кун намоз ўқимай юради.
Имом Муслим ривояти.
1918 - وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «يَا مَعْشَرَ النِّسَاءِ تَصَدَّقْنَ، وَأَكْثِرْنَ مِنَ الاِسْتِغْفَارِ؛ فَإِنِّي رَأَيْتُكُنَّ أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ»، قَالَتِ امْرَأَةٌ مِنْهُنَّ: مَا لَنَا أَكْثَرَ أَهْلِ النَّارِ؟ قَالَ: «تُكْثِرْنَ اللَّعْنَ، وَتَكْفُرْنَ العَشِيرَ، مَا رأَيْتُ مِنْ نَاقِصَاتِ عَقْلٍ وَدِينٍ أَغْلبَ لِذِي لُبٍّ مِنْكُنَّ» قَالَتْ: مَا نُقْصَانُ الْعَقْلِ وَالدِّينِ؟ قَالَ: «شَهَادَةُ امْرَأَتَيْنِ بِشَهَادَةِ رَجُلٍ، وَتَمْكُثُ الأَيَّامَ لَا تُصَلِّي». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [79].
1- Боб. Аллоҳ таоло жаннатда мўминлар учун таёрлаб қўйган нарсалар ҳақида
Аллоҳ таоло: «Тақводор-парҳезкор зотлар эса албатта боғлар ва чашмалар устидадирлар. (У зотларга: Жаннатлар)га тинчлик билан соғ-омон киринглар (дейилур). Биз (Жаннатлардаги) сўриларда дўст-биродар бўлиб, бир-бирларига рўбарў ўтирган зотларнинг дилларидаги ҳар қандай гина- кудуратларни чиқариб ташладик. У жойда уларга бирон чарчоқ етмас ва улар у жойдан чиқарилгувчи ҳам эмаслар» (Ҳижр сураси, 45-48-оятлар).
«(У Кунда уларга айтилур): «Эй Бизнинг оятларирмизга иймон келтирган ва мусулмон бўлиб ўтган бандаларим, бу Кун сизлар учун ҳеч хавфу-хатар йўқдир ва сизлар асло ғамгин бўлмайсизлар. Сизлар жуфти ҳалолларингиз билан бирга шод-ҳуррам бўлган ҳолларингизда жаннатга кирингиз. Уларга олтиндан бўлган лаганлар(да таомлар) қадаҳлар(да шароблар) айлантирилур. У жойда кўнгиллар тилайдиган, кўзлар лаззатланадиган (барча) нарса бордир. Сизлар у жойда мангу қолурсизлар. Қилиб ўтган амалларингиз сабабли сизларга мерос қилиб берилган Жаннат мана шудир. Сизлар учун у жойда кўплаб мева-чевалар бўлиб, сизлар улардан ерсизлар» (Зуҳруф сураси, 67-73-оятлар).
«Албатта тақводор зотлар (У кунда) осойишта жойда, боғлар ва чашмалар устида бўлурлар. Улар бир-бирларига рўбарў бўлган ҳолларида ипак-шойидан либослар кийиб (Ўлтирурлар). Мана шундай! Яна Биз уларга оҳу кўз ҳурларни жуфти ҳалол қилиб қўйгандирмиз. Улар у жойда тинч ва хотиржам бўлган холларида (хизматкорлардан) барча мева-чеваларни чақирурлар. Улар (Жаннатда) биринчи ўлимдан (яъни ҳаёти дунёдан кўз юмганларидан) бошқа ўлимни тотмаслар. (Аллоҳ) уларни дўзах азобидан сақлагандир. (Бу) Парвардигорингиз томонидан бўлган фазлу марҳаматдир. Мана шу буюк саодатдир» (Духон сураси, 51-57-оятлар).
«Шак-шубхасиз, яхшилар (яъни мўминлар жаннат) неъматларидадирлар. Улар сўриларда (Аллоҳ таоло ўзларига ато этган неъматларга) боқиб (ўтирурлар). Сиз уларнинг юзларида неъматларнинг жилвасини танирсиз-кўрурсиз. Улар (жаннатда) муҳрланган майдан суғорилурларки, у (май)нинг муҳри мушк бўлур. Бас, баҳслашгувчи-мусобақа қилгувчи кишилар (мана шундай мангу неъматга етишиш йўлида) баҳслашсинлар. У майнинг мижози-аралашмаси Таснимдандир. (Тасним, Аллоҳнинг) яқин (банда)лари ичадиган бир чашмадир»
(Мутаффифун сураси, 22-28-оятлар).
1 - بَابُ بَيَانِ مَا أَعَدَّ اللهُ لِلْمُؤْمِنِينَ في الجَنَّةِ
قَالَ اللهُ تَعَالَى: {إنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ * ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آمِنِينَ * وَنَزَعْنَا مَا فِي صُدُورُهِمْ مِنْ غِلٍّ إخْواناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ * لَا يَمَسُّهُمْ فِيهَا نَصَبٌ وَمَا هُمْ مِنْهَا بِمُخْرَجِينَ} [الحجر - 45: 48].
وَقَالَ تَعَالَى: {يَا عِبَادِ لَا خَوْفٌ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ وَلَا أَنْتُمْ تَحْزَنُونَ * الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنَا وَكَانُوا مُسْلِمِينَ * ادْخُلُوا الْجَنَّةَ أَنْتُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ تُحْبَرُونَ * يُطَافُ عَلَيْهِمْ بِصِحَافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَكْوَابٍ وَفِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ الأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الأَعْيُنُ وَأَنْتُمْ فِيهَا خَالِدُونَ * وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * لَكُمْ فِيهَا فَاكِهَةٌ كَثِيرَةٌ مِنْهَا تَأْكُلُونَ} [الزخرف - 68: 73].
وَقَالَ تَعَالَى: {إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٍ * فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ * يَلْبَسُونَ مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَقَابِلِينَ * كَذَلِكَ وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِينٍ * يَدْعُونَ فِيهَا بِكُلِّ فَاكِهَةٍ آمِنِينَ * لَا يَذُوقُونَ فِيهَا الْمَوْتَ إِلَّا الْمَوْتَةَ الأُولَى وَوَقَاهُمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ * فَضْلًا مِنْ رَبِّكَ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ} [الدخان - 51: 57].
وَقَالَ تَعَالَى: {إِنَّ الأَبْرَارَ لَفِي نَعِيمٍ * عَلَى الأَرَائِكِ يَنْظُرُونَ * تَعْرِفُ فِي وُجُوهِهِمْ نَضْرَةَ النَّعِيمِ * يُسْقَوْنَ مِنْ رَحِيقٍ مَخْتُومٍ * خِتَامُهُ مِسْكٌ وَفِي ذَلِكَ فَلْيَتَنَافَسِ الْمُتَنَافِسُونَ * وَمِزَاجُهُ مِنْ تَسْنِيمٍ * عَيْناً يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ} [المطففين - 22: 82].
1919. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жаннат аҳли у ерда еб-ичишади, лекин катта ҳожатга ҳам боришмайди, балғам ҳам ташлашмайди, кичик ҳожатга ҳам боришмайди. Бироқ ўша таомлари у ерда мушк томчисидек кекирикка айланади. Нафас олишга илҳом қилинганингиздек тасбеҳ ва таҳмид айтишга илҳом қилинадилар».
Имом Муслим ривояти.
1919 - وَعَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «يَأْكُلُ أَهْلُ الجنَّةِ فِيهَا وَيشْرَبُونُ، وَلَا يَتَغَوَّطُونَ، وَلَا يَمْتَخِطُونَ، وَلَا يَبُولُونَ، وَلَكِنْ طَعَامُهُمْ ذَلِكَ جُشَاءٌ كَرَشْحِ الْمِسْكِ، يُلْهَمُونَ التَّسْبِيحَ وَالتَّكْبِيرَ، كَمَا يُلْهَمُونَ النَّفَسَ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2835/19].
1920. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:
«Аллоҳ таоло: «Солиҳ бандаларимга жаннатда шундай неъматларни таёрлаб қўйдимки, уларни бирор кўз кўриб, қулоқ эшитиб, инсон қалби ҳис этмагандир», дед».
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам агар хоҳласангиз Қуръондаги: «Улар учун беркитиб қўйилган кўзлар қувончини (яъни охират неъматларини) бирон жон билмас» оятини ўқинг», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
1920 - وَعَنْ أَبي هُرَيْرةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «قَالَ اللهُ تَعَالَى: أَعْدَدْتُ لِعِبادِيَ الصَّالِحِينَ مَا لَا عَيْنٌ رَأَتْ، وَلَا أُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ، وَاقْرَؤُوا إِنْ شِئْتُمْ: {فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ} [ السجدة: 17]. مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 3244، 2824].
1921. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннатга кирадиган биринчи жамоанинг сурати ой тўлган кечадаги тўлин ойдек бўлади. Улардан кейингилар эса осмондаги энг нурафшон дур юлдуз каби бўлади. Улар бавл ҳам, қазойи ҳожат ҳам қилишмайди, туфлашмайди ҳам, бурун ҳам қоқишмайди. Тароқлари тилла. Терлари мушк. Исириқдонларининг тутатқиси алувва хушбўй увддир.* Уларнинг жуфтлари ҳури ъийндир. Улар бир кишининг хилқатида – оталари Одамнинг суратидалар: бўйига олтмиш зироъ», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
Имом Бухорий ва Муслимнинг бошқа ривоятида: У ерда уларнинг идишлари тилла, терлари эса мушк бўлади. Ҳар бирларининг иккитадан жуфти ҳалоли бўлиб, гўзалликларидан гўшт тагидан болдирларининг илиги кўриниб туради.* (Аҳли жаннатнинг) ўрталарида ихтилоф ҳам, бир‑бирини ёмон кўриш ҳам йўқ. Қалблари бир қалбдек. Эртаю кеч Аллоҳга тасбеҳ айтишади».
* Увд – исириққа ўхшаш, тутатиладиган хушбўй чўп.
1921 - وَعَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «أَوَّلُ زُمْرَةٍ يَدْخُلُونَ الْجنَّةَ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ عَلَى أَشَدِّ كَوْكَبٍ دُرِّيٍّ فِي السَّمَاءِ إِضَاءَةً: لَا يُبُولُونَ وَلَا يتَغَوَّطُونَ، وَلَا يَتْفُلُونَ، وَلَا يمْتَخِطُون، أَمْشَاطُهُمُ الذَّهَبُ، وَرَشْحُهُمُ الْمِسْكُ، وَمَجَامِرُهُمُ الأُلُوَّةُ - عُودُ الطِّيبِ - أَزْواجُهُمُ الْحُورُ الْعِينُ، عَلَى خَلْقِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، عَلَى صُورَةِ أَبِيهِمْ آدَمَ: سِتُّونَ ذِرَاعاً في السَّمَاءِ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 3327، م 2834/15].
وَفِي رِوَايةٍ للبُخَارِيِّ ومُسْلِمٍ: «آنِيَتُهُمْ فِيهَا الذَّهَبُ، وَرَشْحُهُمُ الْمِسْكُ، وَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ زَوْجَتَانِ يُرَى مُخُّ سُوقِهِمَا مِنْ وَرَاءِ اللَّحْمِ مِنَ الْحُسْنِ، لَا اخْتِلَافَ بَيْنَهُمْ، وَلَا تَبَاغُضَ: قُلُوبهُمْ قَلْبُ رَجُلٍ وَاحِدٍ، يُسَبِّحُونَ اللهَ بُكْرةً وَعَشِيّاً» [خ 3245، م 2834/17].
قَوْلُهُ: «عَلَى خَلْقِ رَجُلٍ وَاحِدٍ» رَوَاهُ بَعْضُهُمْ بِفَتْحِ الخَاءِ وإِسْكَانِ اللَّامِ، وَبَعْضُهُمْ بِضَمِّهِمَا، وَكِلَاهُمَا صَحِيحٌ.
1922. Муғийра ибн Шўъба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар.
«Мусо (алайҳиссалом) Роббидан: «Жаннатнинг энг қуйисида бўладиган жаннатий ким?» деб сўради. У Зот шундай деди: «У – жаннат аҳли жаннатга киритилганидан кейин келадиган кишидир. Унга: «Жаннатга кир», дейилади. У: «Қандай қилиб, эй Роббим? Одамлар манзилларига тушиб, оладиганларини олиб бўлишди-ку», дейди. Унга: «Дунё подшоҳларидан бирининг мулкичалик мулкинг бўлишига рози бўласанми?» дейилади. У: «Розиман, Роббим!» дейди. Шунда У Зот: «Ўша, яна ўшанча, яна ўшанча, яна ўшанча ва яна ўшанча сеники», дейди. Бешинчисида у: «Розиман, Роббим», деб юборади. У Зот: «Бу ҳам, яна унинг ўн баравари ҳам сенга. Сенга нафсинг тусаган, кўзингни қувнатадиган нарсалар ҳам бор», дейди. У: «Розиман, Роббим!» дейди». (Мусо) «Роббим! Уларнинг энг юқори мартабадагиси чи?» деди. У Зот шундай деди: «Улар – Мен ирода қилганлардир. Уларнинг иззат икромини Ўз қўлим билан экиб, муҳр босдимки, уларни кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган, бирор одамзоднинг хаёлига келмаган бўлади».
Имом Муслим ривояти.
1922 - وَعَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «سَأَلَ مُوسَى صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ رَبَّهُ، مَا أَدْنَى أَهْلِ الْجنَّةِ مَنْزِلَةً؟ قَالَ: هُوَ رَجُلٌ يَجِيءُ بَعْدَ مَا أُدْخِلَ أَهْلُ الْجنَّةِ الْجَنَّةَ، فَيُقَالُ لَهُ: ادْخِلِ الْجنَّة، فَيَقُولُ: أَيْ رَبِّ؛ كَيْفَ وَقَدْ نَزَلَ النَّاسُ مَنَازِلَهُمْ، وَأَخَذُوا أَخذَاتِهِمْ؟ فَيُقَالُ لَهُ: أَتَرْضَى أَنْ يَكُونَ لَكَ مِثْلُ مُلْكِ مَلِكٍ مِنْ مُلُوكِ الدُّنْيا؟ فَيَقُولُ: رَضِيتُ رَبِّ، فَيقُولُ: لَكَ ذَلِكَ وَمِثْلُهُ وَمِثْلُهُ وَمِثْلُهُ وَمِثْلُهُ، فَيَقُولُ في الْخَامِسَةِ: رَضِيتُ رَبِّ، فَيَقُولُ: هَذَا لَكَ وَعَشْرَةُ أَمْثَالِهِ، وَلَكَ مَا اشْتَهَتْ نَفْسُكَ، وَلَذَّتْ عَيْنُكَ، فَيَقُولُ: رَضِيتُ رَبِّ، قَالَ: ربِّ فَأَعْلَاهُمْ مَنْزِلَةً؟ قَالَ: أُولَئِكَ الَّذِينَ أَرَدْتُ، غَرَسْتُ كَرَامَتَهُمْ بِيَدِي وَخَتَمْتُ عَلَيْهَا، فَلَمْ تَرَ عَيْنٌ، وَلَمْ تَسْمَعْ أُذُنٌ، وَلَمْ يَخْطُرْ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [189].
1923. Ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Мен дўзахдан чиқишда охири чиқувчи кишини ёки жаннатга кирувчилар ичида охирги бўлиб кирувчи кишини биламан. У киши дўзахдан эмаклаб чиқади. Аллоҳ таоло у кишига: «Бориб жаннатга киргин», дейди. У киши жаннатга бориб, у ер тўлиб қолган деб ҳаёл қилиб, қайтиб кетади. Ва: «Эй Раббим, у ер тўлган экан‑ку?» дейди. Аллоҳ таоло: «Бориб жаннатга киргин», дейди. У киши бориб, у ер тўлиб қолган деб ҳаёл қилиб қайтиб кетади. Ва: «Эй Роббим, у ер тўлган экан‑ку?» дейди. Аллоҳ таоло: «Бориб жаннатга киргин. Чунки дунё баробарича ёки дунёга ўн баробар келувчи мақом берилади», дейди. У киши: «Мени масхара қиляпсанми ёки менинг устимдан кулмоқдасанми? Сен Ўзинг бу нарсаларнинг эгасисан‑ку?», дейди. Ибн Масъуд айтдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бу сўзларни айтиб кулганларида, тишлари кўриниб қолганини кўрдим. Ва: «Мана шу киши Жаннатнинг энг паст мақомидадир», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1923 - وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ: «إِنِّي لأَعْلَمُ آخِرَ أَهْل النَّار خُرُوجاً مِنهَا، وَآخِرَ أَهْل الْجنَّةِ دُخُولًا الْجنَّةَ؛ رَجُلٌ يَخْرُجُ مِنَ النَّارِ حَبْواً، فَيقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ: اذْهَبْ فَادخُلِ الْجنَّةَ، فَيَأْتِيهَا، فَيُخيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلأَى، فيَرْجِعُ، فَيَقُولُ: يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلأَى، يَقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لهُ: اذْهَبْ فَادْخُلِ الجَنَّةَ، فَيَأْتِيهَا، فَيُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهَا مَلأَى، فَيَرْجِعُ. فَيَقُولُ: يَا رَبِّ وَجَدْتُهَا مَلأَى، فَيقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ: اذْهَبْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ، فَإِنَّ لَكَ مِثْلَ الدُّنْيَا وَعَشَرةَ أَمْثَالِها، أَوْ إِنَّ لَكَ مِثْلَ عَشرَةِ أَمْثَالِ الدُّنْيا، فَيقُولُ: أَتَسْخَرُ بِي - أَوْ تَضْحَكُ بِي وَأَنْتَ الْمَلِكُ؟!» قَالَ: فَلَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ ضَحِكَ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ فَكَانَ يقُولُ: «ذَلِكَ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6871، م 186].
1924. Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннатда ичи ғовак марвариддан чодир бор. Унинг осмондаги узунлиги олтмиш мил. У ерда мўмин учун аҳл бор бўлиб, мўмин уларни айланиб чиқади аммо улар бир‑бирларини кўрмайдилар.
Муттафақун алайҳ.
1924 - وَعَنْ أَبي مُوسَى رَضِيَ اللهُ عَنْهُ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ للْمُؤْمِنِ في الْجَنَّةِ لَخَيْمَةً مِنْ لُؤْلُؤةٍ وَاحِدَةٍ مُجَوَّفَةٍ طُولُهَا في السَّمَاءِ سِتُّونَ مِيلًا، لِلْمُؤْمِنِ فِيهَا أَهْلُونَ، يَطُوفُ عَلَيْهِمُ الْمُؤْمِنُ فَلَا يَرَى بَعْضُهُمْ بَعْضاً». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 3243، م 2838].
«الْمِيلُ» سِتَّةُ آلَافِ ذِرَاعٍ.
1925. Абу Саид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннатда бир дарахт бор. Совутилган чопқир от минган чавандоз юз йил юриб ҳам уни(нг соясини) кесиб ўтолмайди», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1925 - وَعَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضِيَ اللَّه عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَال: «إِنَّ في الْجنَّةِ لَشَجَرَةً يَسِيرُ الرَّاكِبُ الْجَوَادَ الْمُضَمَّرَ السَّرِيعَ مِئَةَ سَنَةٍ مَا يَقْطَعُهَا». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6553، م 2828].
1926. Икковлари Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилган бошқа ривоятларида: «Чавандоз у (дарахт) сояси остида юз йил юрса ҳам уни кесиб ўта олмайди», бўлиб келган.
1926 - وَرَوَياهُ في «الصَّحِيحَيْنِ» أَيْضاً مِنْ رِوَايَةِ أَبِي هُريْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: «يَسِيرُ الرَّاكِبُ في ظِلِّهَا مِئَةَ سَنَةٍ لَا يَقْطَعُهَا» [خ 4881، م 2826].
1927. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннат аҳли тепаларидаги болохона аҳлини ўрталаридаги тафозул* туфайли мағриб ёки машриқда уфққа ботаётган порлоқ юлдузни кўргандек кўрадилар», дедилар. «Эй Аллоҳнинг Расули, анбиёларнинг ўзгалар ета олмайдиган манзиллари ўшами?» дейишди. У зот: «Йўқ, жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, (булар) Аллоҳга иймон келтириб, расулларни тасдиқ қилган кишилардир», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1927 - وَعَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إنَّ أَهْلَ الْجنَّةِ لَيَتَرَاءُوْنَ أَهْلَ الْغُرَفِ مِنْ فَوْقِهِمْ كَمَا تَتَرَاءَوْنَ الكَوْكَبَ الدُّرّيَّ الْغَابِرَ في الأُفُقِ مِنَ الْمَشْرِقِ أَوِ الْمَغْرِبِ لِتَفَاضُلِ مَا بَيْنَهُمْ»، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، تِلْكَ مَنَازلُ الأَنْبِيَاءِ لَا يَبْلُغُهَا غَيْرُهُمْ؟ قَالَ: «بلَى، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ؛ رِجَالٌ آمَنُوا بِاللهِ وَصَدَّقُوا الْمُرْسَلِينَ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 3256، م 2831].
1928. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннатдаги камон узунлигича жой қуёш чиқиб-ботадиган жойларнинг ҳаммасидан яхшироқдир», дедилар.
Муттафақун алайҳ.
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жаннатда бир бозор бор. Жаннатийлар у ерга ҳар жума келишади. Шимол тарафдан шамол эсиб, уларнинг юзлари ва кийимларини ҳилпиратади ва уларнинг ҳусну жамоллари зиёда бўлади. Сўнг улар ўз аҳлларига ўша ҳусну жамоллари зиёда бўлган ҳолларида қайтишади. Аҳллари уларга: «Аллоҳга қасамки, ҳусну жамолингиз янада зиёда бўлиб келибсиз», дейишади. Улар: «Аллоҳга қасамки, сизнинг ҳам ҳусну жамолингиз зиёда бўлиб кетибди», дейишади».
Имом Муслим ривояти.
1929 - وَعَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ في الْجنَّةِ سُوقاً يَأْتُونَهَا كُلَّ جُمُعَةٍ، فَتَهُبُّ رِيحُ الشَّمَالِ، فَتَحْثُو في وُجُوهِهِمْ وَثِيَابِهِمْ، فَيَزْدَادُونَ حُسْناً وَجَمَالًا، فَيَرْجِعُونَ إِلَى أَهْلِيهِمْ، وَقَدْ ازْدَادُوا حُسْناً وَجَمَالًا، فَيَقُولُ لَهُمْ أَهْلُوهُمْ: وَاللهِ لَقَدِ ازْدَدْتُمْ حُسْناً وَجَمَالًا، فَيَقُولُونَ: وَأَنْتُمْ وَاللهِ لَقَدِ ازْدَدْتُمْ بَعْدَنَا حُسْناً وَجَمَالًا!». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2833].
1930. Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннат аҳли жаннатдаги болохоналарни худди сизлар осмонда юлдузни кўрганингиздек кўриб туришади», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1930 - وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ أَهْلَ الْجنَّةِ لَيَتَراءَوْنَ الْغُرَفَ فِي الْجَنَّةِ كَمَا تَتَرَاءَوْنَ الْكَوْكَبَ فِي السَّمَاءِ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6555، م 2830].
1931. Яна у кишидан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга мажлисларнинг бирида эдим. У зот жаннатни сифатлаб, сўзларининг охирида: «Жаннатда кўз кўрмаган, қулоқ эшитмаган ва инсон қалби ҳис этмаган неъматлар бордир», деб қуйидаги оятни ўқидилар. «Уларнинг ёнбошлари ўрин-жойларидан йироқ бўлур (яъни тунларини ибодат билан ўтказишиб, оз ухлайдилар). Улар Парвардигорларига қўрқув ва умидворлик билан дуо-илтижо қилурлар ва Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан инфоқ-эҳсон қилурлар. Бас уларнинг қилиб ўтган амалларига мукофот қилиб улар учун беркитиб қўйилган кўзлар қувончини (яъни охират неъматларини) бирон жон билмас» (Сажда сураси, 16-17-оятлар).
Имом Бухорий ривояти.
1931 - وَعَنْهُ قَالَ: شَهِدْتُ مِنَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ مَجْلِساً وَصَفَ فِيهِ الْجَنَّةَ حَتَّى انْتَهَى، ثُمَّ قَالَ في آخِرِ حَدِيثِهِ: «فِيهَا مَا لَا عَيْنٌ رَأَتْ، وَلَا أُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ، ثُمَّ قَرَأَ {تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ} إِلَى قَوْلِهِ تَعَالَى: {فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْينٍ}. رَوَاهُ البُخَارِيُّ[1].
1932. Абу Саид ва Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Жаннат аҳли жаннатга киришса, жарчи шундай нидо қилади: «Сизларга ҳаёт берилди, энди ҳеч қачон ўлмайсизлар. Сизларга соғлик берилди, энди ҳеч қачон касал бўлмайсизлар. Сизларга ёшлик берилди, энди ҳеч қачон қаримайсизлар. Сизларга неъмат берилди, энди ҳеч қачон ғам кўрмайсизлар».
Имом Муслим ривояти.
1932 - وَعَنْ أَبِي سَعِيدٍ وَأَبي هُرَيْرةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا دَخَلَ أَهْلُ الْجنَّةِ الجَنَّةَ يُنَادِي مُنَادٍ: إِنَّ لَكُمْ أَنْ تَحْيَوْا؛ فَلَا تَمُوتُوا أَبَداً وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَصِحُّوا، فَلَا تَسْقَمُوا أَبَداً، وَإِنَّ لَكُمْ أَنْ تَشِبُّوا فَلَا تَهْرَمُوا أَبداً، وَإِنَّ لَكُمْ أَن تَنْعَمُوا؛ فَلَا تَبْأَسُوا أَبَداً». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [2837].
1933. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Сизлардан жаннатнинг энг қуйи мақомида бўладиган кишига У Зот: «Тила», дейди. У тилайверади, тилайверади. Ниҳоят, У Зот унга: «Тилаб бўлдингми?» дейди. У: «Ҳа», дейди. Шунда У Зот унга: «Тилаганларинг сеники ва шу билан бирга яна ўшанча ҳам», дейди».
Имом Муслим ривояти.
1933 - وَعَنْ أَبي هُريْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ أَدْنَى مَقْعَدِ أَحَدِكُمْ مِنَ الْجنَّةِ أَنْ يَقُولَ لَهُ: تَمَنَّ فَيَتَمَنَّي وَيتَمَنَّي، فَيَقُولُ لَهُ: هَلْ تَمنَّيْتَ؟ فَيَقُولُ: نَعَمْ فَيقُولُ لَهُ: فَإِنَّ لَكَ مَا تَمنَّيْتَ وَمِثْلَهُ مَعَهُ». رَواهُ مُسْلِمٌ [182/301].
1934. Абу Саид ал-Ҳудрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар:
«Аллоҳ жаннат аҳлига: «Эй жаннат аҳли!» дейди. Улар: «Лаббайка Роббана ва саъдайка!» дейишади. «Рози бўлдингизми?» дейди. «Яратганларингдан ҳеч кимга бермаганингни бизга берасан‑у, нега рози бўлмайлик?» дейишади. У Зот: «Сизларга бундан ҳам афзалини бераман», дейди. Улар: «Эй Робб, қайси нарса бундан афзал экан?» дейишади. У Зот: «Сизларга розилигимни нозил қиламан, бундан кейин сизлардан ҳеч қачон норози бўлмайман», дейди».
Муттафақун алайҳ.
1934 - وَعَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُولُ لأَهْلِ الْجنَّةِ: يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ، فَيَقُولُونَ: لَبَّيْكَ رَبَّنَا وَسَعْدَيْكَ، وَالْخَيرُ في يَدَيْكَ فَيقُولُ: هَلْ رَضِيتُمْ؟ فَيقُولُونَ: وَمَا لَنَا لَا نَرْضَىِ يا رَبَّنَا وَقَدْ أَعْطَيْتَنَا مَا لَمْ تُعْطِ أَحَداً مِنْ خَلْقِكَ، فَيَقُولُ: أَلَا أُعْطِيكُمْ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُونَ: وَأَيُّ شَيْءِ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: أُحِلُّ عَلَيْكُمْ رِضْوَانِي، فَلَا أَسْخَطُ عَلَيْكُمْ بَعْدَهُ أَبَداً». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 6549، م 2829].
«Биз Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида эдик. У зот ой тўлган кечада ойга қараб туриб, «Роббингизни мана шу ойни кўргандек кўрасизлар. У Зотни кўришда бир-бирингизга ҳалақит бермайсиз», дедилар».
Муттафақун алайҳ.
1935 - وَعَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ، فَنَظَرَ إِلَى الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبدْرِ وَقَالَ: «إِنَّكُمْ سَتَرَوْنَ رَبَّكُمْ عِيَاناً كَمَا تَرَوْنَ هَذَا الْقَمَرَ؛ لَا تُضَامُونَ في رُؤْيَتِهِ». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ [خ 7426، م 633 وسبق برقم 1067].
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жаннат аҳли жаннатга кирганида Аллоҳ табарока ва таоло: «Бирор нарса зиёда қилишимни хоҳлайсизларми?» дейди. Улар: «Юзларимизни ёруғ қилиб, бизни жаннатга киритиб, дўзахдан нажот бердинг-ку!» дейишади. Шунда У Зот пардани очиб юборади. Уларга Робблари азза ва жаллага назар солишдан суюмлироқ нарса берилмайди».
Имом Муслим ривояти.
Аллоҳ таоло: «Иймон келтириб, яхши амаллар қилган зотларни эса, иймон-эътиқодлари сабабли Парвардигорлари ҳидоят қилур – ноз-неъмат боғларида остларидан дарёлар оқиб турур. У жойдаги дуолари: «Эй тангримиз, Ўзингни поклаймиз», дейиш, у жойдаги ўзаро саломлари (бир-бирларига) тинчлик тилашдир. Охирги тилаклари эса бутун оламлар Парвардигори – Аллоҳга ҳамду сано айтишдир», деб айтган. (Юнус сураси, 9-оят).
1936 - وَعَنْ صُهَيْبٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا دَخَل أَهْلُ الْجنَّةِ الجَنَّةَ يقُولُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: تُرِيدُونَ شَيْئاً أَزِيدُكُمْ؟ فَيقُولُونَ: أَلَمْ تُبيِّضْ وُجُوهَنَا؟ أَلَمْ تُدْخِلْنَا الْجَنَّةَ وَتُنَجِّنَا مِنَ النَّارِ؟ فَيَكْشِفُ الْحِجَابَ، فَمَا أُعْطُوا شَيْئاً أَحَبَّ إِلَيهِمْ مِنَ النَّظَرِ إِلَى رَبِّهِمْ». رَوَاهُ مُسْلِمٌ [181].
قَالَ اللهُ تَعَالَى: {إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ يَهْدِيهِمْ رَبُّهُمْ بِإِيمَانِهِمْ تَجْري مِنْ تَحْتِهِمُ الأَنْهَارُ في جَنَّاتِ النَّعِيمِ * دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ وَتَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلَامٌ وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ العَالَمِينَ} [يونس: 9].