119. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
« Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларига «Вақтики, Аллоҳнинг нусрати ва фатҳ келса»[1] нозил қилингандан сўнг бирорта намозларини «Субҳаанака Робанаа ва биҳамдик. Аллооҳуммағфир лии», демай ўқимадилар».*
* Дуонинг маъноси: «Роббимиз! Сени ҳамдинг ила поклайман. Аллоҳим! Мени мағфират қил!»
Муттафақун алайҳ.
«Саҳиҳайн»да келган бошқа бир ривоятда:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръонни таъвил қилароқ, рукуъ ва саждаларида: «Субҳаанакаллооҳумма, Робанаа ва биҳамдик. Аллооҳуммағфир лии», деб кўп айтар эдилар».
Имом Муслимнинг бир ривоятида:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафотларидан олдин «Субҳаанака ва биҳамдика, астағфирука ва атуубу илайка»ни кўп айтадиган бўлиб қолдилар. «Эй Аллоҳнинг Расули! Сиз айта бошлаган ушбу калималар нима?» дедим. У зот шундай дедилар: «Умматимда менга бир аломат қилинди, қачон шуни кўрсам, уларни айтяпман: «Аллоҳнинг нусрати ва фатҳи келса...»[2] деб суранинг охиригача ўқидилар.
* Маъноси: «Ҳамдинг ила Сени поклаб ёд этаман, Сендан мағфират сўрайман ва Сенга тавба қиламан».
Имом Муслимнинг бошқа яна бир ривоятида:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «Субҳааналлоҳи ва биҳамдиҳи, астағфируллоҳа ва атуубу илайҳ», деб кўп айтардилар. Мен: «Эй Аллоҳнинг Расули, «Субҳааналлоҳи ва биҳамдиҳи, астағфируллоҳа ва атуубу илайҳ» деб кўп айтяпсиз-а?» дедим. У зот шундай дедилар: «Роббим тез орада умматимда бир аломат кўришимни хабар қилди. Қачон ўшани кўрсам, «Субҳааналлоҳи ва биҳамдиҳи, астағфируллоҳа ва атуубу илайҳ»ни кўп айтаман. Дарҳақиқат, мен уни кўрдим: «Аллоҳнинг нусрати ва фатҳ – Макка фатҳи – келса ва одамларнинг Аллоҳнинг динига тўп‑тўп бўлиб кирганини кўрсанг, Роббингга ҳамд ила тасбеҳ айт ва Ундан мағфират сўра. Албатта, У тавбаларни кўплаб қабул этувчидир».[3]
* Маъноси: «Аллоҳни ҳамди ила поклаб ёд этаман, Аллоҳга истиғфор айтаман ва У Зотга тавба қиламан!»
Шарҳ: «Қуръонни таъвил қилароқ», деганда Қуръони Карим оятини амалда кўрсатиш, акс эттириш назарда тутилган. Бу ерда Наср сураси, 3‑оятидаги «Бас, Роббингни ҳамд ила поклаб ёд эт ва Ундан мағфират сўра», деган буйруқни амалга ошириш тушунилади.
Аллоҳ таоло Наср сурасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга «Аллоҳнинг нусрати ва фатҳ келиб, одамларнинг динга тўп‑тўп бўлиб кираётганини кўрсанг, Роббингга ҳамду тасбеҳ ва истиғфор айт», деб буюради. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳаётларининг сўнгида ана шу башоратнинг рўёбга чиққанини кўриб, тасбеҳ ва ҳамдлар айта бошлаганлар.
[2] Наср сураси, 1-оят.
[3] Наср сураси, 1 – 3-оятлар.
119 - الثَّالِثُ: عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: مَا صَلَّى رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ صَلَاةً بَعْدَ أَنْ نَزَلَتْ عَلَيْهِ {إذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَالْفَتْحُ} إلَّا يَقُولُ فِيهَا: «سُبْحَانَكَ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي». مُتَّفَقٌ عَلَيهِ. [خ 4967، م 484/219].
وَفِي رِوَايَةٍ فِي «الصَّحِيحَينِ» عَنْهَا: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ فِي رُكُوعِهِ وَسُجُودِهِ: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي» يَتَأَوَّلُ الْقُرْآنَ. [خ 817، م 484].
مَعْنَى: «يَتَأَوَّلُ الْقُرْآنَ» أَيْ: يَعْمَلُ مَا أُمِرَ بِهِ فِي الْقُــرْآنِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى: {فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ}.
وَفِي رِوَايَةٍ لِمُسْلِمٍ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ أَنْ يَقُولَ قَبْلَ أَنْ يَمُوتَ: «سُبْحَانَكَ وَبِحَمْدِكَ، أَسْتَغْفِرُكَ وَأَتُوبُ إِلَيْكَ». قَالَتْ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ مَا هَذَا الكَلِمَاتُ الَّتي أَرَاكَ أَحْدَثْتَهَا تَقُولُهَا؟ قَالَ: «جُعِلَتْ لِي عَلَامَةٌ فِي أُمَّتِي، إِذَا رَأَيْتُهَا قُلْتُهَا {إذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ والْفَتْحُ} إِلَى آخِرِ السُّورَةِ». [م 484/218].
وَفِي رِوَايَةٍ لَهُ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَسَلَّمَ يُكْثِرُ مِنْ قَوْلِ: «سُبْحانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إلَيْه». قَالَتْ: قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَرَاكَ تُكْثِرُ مِنْ قَوْلِ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ؟ فَقَالَ: «أَخْبَرَنِي رَبِّي أَنِّي سَأَرَى عَلَامَةً فِي أُمَّتِي، فَإِذَا رَأَيْتُهَا أَكْثَرْتُ مِنْ قَوْلِ: سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ، أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَأَتُوبُ إلَيْهِ؛ فَقَدْ رَأَيْتُهَا: {إذَا جَاءَ نَصْرُ اللهِ وَالْفَتْحُ} فَتْحُ مَكَّةَ، {وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللهِ أَفْوَاجاً، فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا}. [484/220].