Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам меваларни салоҳияти кўринмагунча сотишдан қайтардилар. Сотувчини ҳам, харидорни ҳам қайтардилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
Изоҳ: «Меванинг салоҳияти кўриниши» деганда мева туккан дарахтнинг касал тегмаслиги, кутилаётган, чамаланган миқдорда ҳосил олиш эҳтимоли аниқ бўлиши назарда тутилади.
272 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ الثَّمَرِ، حَتَّى يَبْدُوَ صَلَاحُهَا، نَهَى الْبَائِعَ وَالْمُبْتَاعَ.
[خ 1487، م 1536، ت 1290، س 3879، د 3370، جه 2216].
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам муҳоқаладан, музобанадан, мухобарадан ва мевани салоҳияти кўринмагунча сотишдан қайтардилар. Улар фақат динор ва дирҳамга сотилади. Арийялардан ташқари».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
Изоҳ: «Мухобарада бир киши яйдоқ ерни бошқа кишига беради, у (олган одам) унга харажат қилади, сўнгра ҳосилдан олади».
«Музобана – хурмо дарахтидаги ҳўл мевани ўлчанган қуруқ хурмога сотишдир.
«Муҳоқала – экинда шундай қилишдир. (Бунда) ўсиб турган экинни ўлчанган донга сотади».
«Арийя – киши ўз аҳлининг емаги учун хурмоларнинг мевасини қуруқ хурмога чамалаб, ҳўл хурмо ҳолида сотиб олишидир».
273 - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ، قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْمُحَاقَلَةِ وَالْمُزَابَنَةِ وَالْمُخَابَرَةِ، وَعَنْ بَيْعِ الثَّمَرِ، حَتَّى يَبْدُوَ صَلَاحُهُ، وَلَا يُبَاعُ إِلَّا بِالدِّينَارِ وَالدِّرْهَمِ، إِلَّا الْعَرَايَا.
[خ 1487، م 1536، ت 1290، س 3879، د 3370، جه 2216].
Рофеъ розияллоҳу анҳу Зуҳайр ибн Рофеъдан – бу унинг амакиси – ривоят қилади:
«Зуҳайр менга келиб, «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам биз учун қулай бир ишдан бизни қайтардилар», деди. Мен: «У нима экан? Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нима десалар, ўша ҳақдир», дедим. У шундай деди: «У зот мендан: «Деҳқончилик ерларингизни нима қиласизлар?» деб сўрадилар. Мен: «Уларни ариқ бўйи ёхуд бир неча васақ хурмо ёки арпа эвазига ижарага берамиз, эй Аллоҳнинг Расули», дедим. У зот: «Ундай қилманглар, унга ўзларингиз экинглар ёки эктиринглар ёхуд ушлаб туринглар», дедилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
Изоҳ: Бу ҳадисдан маълум бўладики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ерни ижарага беришдан мутлақ қайтармаганлар, балки ерни ижара беришда ўша даврда одат бўлган нотўғри ишлардан қайтарганлар. Бу ерда ариқ деганда ариқ ёқасида, сувга яқин жойда унган экинларга айтилади. «Бир неча васақ хурмо ёки арпа» деганда олинган ҳосилдан ижара тўлови сифатида бериладиган миқдор назарда тутилган. Бу келишувларда мажҳуллик бор: ариқ бўйидан қанча нарса униши ҳам, ҳосилнинг умумий миқдори қанча бўлиши ҳам номаълум, бунинг устига сувга яқин жойда ҳосил яхшироқ бўлади. Шунинг учун бундай шартномадан қайтарилган.
274 - عَنْ رَافِعٍ، أَنَّ ظُهَيْرَ بْنَ رَافِعٍ - وَهُوَ عَمُّهُ - قَالَ: أَتَانِي ظُهَيْرٌ، فَقَالَ: لَقَدْ نَهَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ أَمْرٍ كَانَ بِنَا رَافِقًا، فَقُلْتُ: وَمَا ذَاكَ؟ مَا قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَهُوَ حَقٌّ، قَالَ: سَأَلَنِي: «كَيْفَ تَصْنَعُونَ بِمَحَاقِلِكُمْ؟» فَقُلْتُ: نُؤَاجِرُهَا يَا رَسُولَ اللهِ، عَلَى الرَّبِيعِ، أَوِ الْأَوْسُقِ مِنَ التَّمْرِ أَوِ الشَّعِيرِ، قَالَ: «فَلَا تَفْعَلُوا، ازْرَعُوهَا، أَوْ أَزْرِعُوهَا، أَوْ أَمْسِكُوهَا».
[خ 2286، م 1548، ت 1224، س 3862، د 3389، جه 2449].
Ҳанзала ибн Қайсдан ривоят қилинади:
«Рофеъ ибн Хадиждан ерни кирага бериш ҳақида сўрадим. У: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ерни кирага беришдан қайтарганлар», деди. «Тилла ва кумуш эвазига ҳамми?» дедим. У: «Тилла ва кумуш эвазига бўлса, ҳечқиси йўқ», деди».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
275 - عَنْ حَنْظَلَةَ بْنِ قَيْسٍ، أَنَّهُ سَأَلَ رَافِعَ بْنَ خَدِيجٍ عَنْ كِرَاءِ الْأَرْضِ، فَقَالَ: نَهَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ كِرَاءِ الْأَرْضِ، قَالَ: فَقُلْتُ: أَبِالذَّهَبِ وَالْوَرِقِ؟ فَقَالَ: أَمَّا بِالذَّهَبِ وَالْوَرِقِ، فَلَا بَأْسَ بِهِ.
[خ 2286، م 1548، ت 1224، س 3862، د 3389، جه 2449].
Ҳанзала ибн Қайс Ансорий айтади:
«Рофеъ ибн Хадиждан ерни тилла ва кумуш эвазига кирага бериш ҳақида сўраган эдим, у шундай деди: «Бунинг ҳечқиси йўқ. Одамлар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида анҳор четидаги экинлар, жўяклар пуштасидаги экинлар ва экиндан ҳам нималарнингдир эвазига (ерни) ижарага беришарди. Кейин эса ҳали униси ҳалок бўлиб, буниси саломат қолар, бир буниси саломат қолиб, униси ҳалок бўлар эди. Шу боис, одамларга бундан бошқа кира йўқ эди. Шунинг учун бундан зажр қилинди. Аммо маълум тўланадиган нарсага келсак, унинг ҳечқиси йўқ».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
* Зажр қилиш дўқ‑пўписа, таҳдид маъноларини билдириб, шу йўсинда тақиқлашни, қайтаришни англатади.
276 - عَنْ حَنْظَلَةَ بْنُ قَيْسٍ الْأَنْصَارِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ رَافِعَ بْنَ خَدِيجٍ عَنْ كِرَاءِ الْأَرْضِ بِالذَّهَبِ وَالْوَرِقِ، فَقَالَ: لَا بَأْسَ بِهِ، إِنَّمَا كَانَ النَّاسُ يُؤَاجِرُونَ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم عَلَى الْمَاذِيَانَاتِ، وَأَقْبَالِ الْجَدَاوِلِ، وَأَشْيَاءَ مِنَ الزَّرْعِ، فَيَهْلِكُ هَذَا، وَيَسْلَمُ هَذَا، وَيَسْلَمُ هَذَا، وَيَهْلِكُ هَذَا، فَلَمْ يَكُنْ لِلنَّاسِ كِرَاءٌ إِلَّا هَذَا، فَلِذَلِكَ زُجِرَ عَنْهُ، فَأَمَّا شَيْءٌ مَعْلُومٌ مَضْمُونٌ، فَلَا بَأْسَ بِهِ.
[خ 2286، م 1548، ت 1224، س 3862، د 3389، جه 2449].
Рофеъ ибн Хадиж розияллоҳу анҳу айтади:
«Ансорлар орасида экинзори энг кўплар биз эдик. Ерни бизга бу ёғи, уларга у ёғи бўлиши шарти билан кирага берардик. (Ҳосил) баъзан бу ёғида чиқиб, у ёғида чиқмай қоларди. У зот шундан бизни қайтардилар. Кумуш эвазига бўлса, қайтармаганлар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
277 - عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ قَالَ: كُنَّا أَكْثَرَ الْأَنْصَارِ حَقْلًا، قَالَ: كُنَّا نُكْرِي الْأَرْضَ عَلَى أَنَّ لَنَا هَذِهِ، وَلَهُمْ هَذِهِ، فَرُبَّمَا أَخْرَجَتْ هَذِهِ، وَلَمْ تُخْرِجْ هَذِهِ، فَنَهَانَا عَنْ ذَلِكَ، وَأَمَّا الْوَرِقُ فَلَمْ يَنْهَنَا.
[خ 2286، م 1547، ت 1224، س 3862، د 3389، جه 2449].
Ибн Аббосдан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кишининг ўз ерини биродарига бериб туриши унинг эвазига маълум тўлов олганидан кўра яхшидир», дедилар.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
278 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَأَنْ يَمْنَحَ الرَّجُلُ أَخَاهُ أَرْضَهُ، خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَأْخُذَ عَلَيْهَا خَرْجًا مَعْلُومًا».
[خ 2330، م 1550، ت 1385، س 3873، د 3389، جه 2456].
Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам арийя эгасига уни қуруқ хурмога чамалаб сотишга рухсат бердилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
279 - عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم رَخَّصَ لِصَاحِبِ الْعَرِيَّةِ أَنْ يَبِيعَهَا بِخَرْصِهَا مِنَ التَّمْرِ.
[خ 2188، م 1539، ت 1300، س 4532، د 3362، جه 2268].
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Киши биродарининг савдоси устига савдо қилмасин», дедилар.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
280 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: وَلَا يَسُمِ الْمُسْلِمُ عَلَى سَوْمِ أَخِيهِ.
[خ 2140، م 1515، ت 1134، س 3239، د 3437، جه 2172].
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «(Молини бозорга етиб келмасидан) сотиб олиш учун карвондагиларнинг олди тўсиб чиқилмайди!* Бирингиз бирингизнинг савдоси устига савдо қилмасин! Бирбирингизга нажш қилманглар. Ерлик одам четдан келганга (молини) сотиб бермасин. Туя ва қўйларнинг елинини димламанглар. Кейин ким уни сотиб олган бўлса, уни соғиб олгач, икки фикрнинг яхшисини олади: рози бўлса, уни олиб қолади, норози бўлса, уни бир соъ хурмо билан қайтаради».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
* «Тўсиб чиқиш» деганда молни ҳали бозорга етиб келмасидан олдин йўлда тўхтатиб, арзон нархга сотиб олиш назарда тутилган. Сотувчи зарар кўриб қолиши мумкин бўлгани учун бу иш ҳаром қилинган.
* «Нажш» сўзи луғатда «қўзғатиш», «авраш», «бўрттириб кўрсатиш» деган маъноларни англатади. Савдода «нажш» деб бошқаларни қизиқтириш учун молни баланд баҳога савдолашишга айтилади. Бунда харидор бўлиб кўринаётган шахс сотувчи билан келишиб олган бўлади. У молни мақтаб, баланд нархга савдолашади. Уларнинг қизғин савдосини кўрган бошқа кишилар ҳам молни ўша нархга сотиб ола бошлайдилар. Бундай қилиш мутлақо мумкин эмас, бу йўл билан топилган пул ҳаром бўлади.
281 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا يُتَلَقَّى الرُّكْبَانُ لِبَيْعٍ، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا يَبِعْ حَاضِرٌ لِبَادٍ، وَلَا تُصَرُّوا الْإِبِلَ وَالْغَنَمَ، فَمَنِ ابْتَاعَهَا بَعْدَ ذَلِكَ فَهُوَ بِخَيْرِ النَّظَرَيْنِ بَعْدَ أَنْ يَحْلُبَهَا، فَإِنْ رَضِيَهَا أَمْسَكَهَا، وَإِنْ سَخِطَهَا رَدَّهَا وَصَاعًا مِنْ تَمْرٍ».
[خ 2140، م 1515، ت 1134، س 3239، د 3438، جه 2172].
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, у буни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбат* беради:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ерлик одам четдан келганга (мол) сотиб бермасин», деб айтганлар.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
* «Нисбат беради» деган жумла «марфуъ қилган» маъносини билдиради. Марфуъ ҳадис деб Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга изофа қилинган сўз, феъл, тақрир ёки сифатларга айтилади.
282 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، يَبْلُغُ بِهِ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا يَبِعْ حَاضِرٌ لِبَادٍ».
[خ 2140، م 1520، ت 1134، س 3239، د 2080، جه 1867].
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким димланган совлиқ сотиб олса, уни олиб келиб, соғиб кўрсин. Соғимига рози бўлса, олиб қолади, йўқса уни бир соъ хурмо билан қайтаради», дедилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
283 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنِ اشْتَرَى شَاةً مُصَرَّاةً فَلْيَنْقَلِبْ بِهَا، فَلْيَحْلُبْهَا، فَإِنْ رَضِيَ حِلَابَهَا أَمْسَكَهَا، وَإِلَّا رَدَّهَا وَمَعَهَا صَاعٌ مِنْ تَمْرٍ».
[خ 2148، م 1524، ت 1251، س 4487، د 3443، جه 2239].
Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким егулик харид қилса, уни тўлиқ олмагунча сотмасин», дедилар.
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
284 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنِ ابْتَاعَ طَعَامًا فَلَا يَبِعْهُ، حَتَّى يَسْتَوْفِيَهُ».
[خ 2132، م 1525، ت 1291، س 4597، د 3496، جه 2227].
Товусдан ривоят қилинади:
«Товус мухобара қиларди».
Амр айтади: «Мен унга: «Эй Абу Абдурраҳмон, шу мухобарани ташласанг бўларди, чунки айтишларича, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мухобарадан қайтарган эканлар», дедим. У шундай деди: «Менга буни уларнинг энг билимдони – яъни Ибн Аббос – айтган: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан қайтармаганлар. У зот: «Бирингизнинг ўз биродарига (ерни) бериб туриши унинг учун ўшанинг устидан маълум тўлов олишидан яхшироқдир», деганлар» деди».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
Изоҳ: Бу ерда деҳқончилик ва боғдорчиликда қўлланадиган савдо турларидан бири ҳақида сўз кетмоқда.
Мухобара – ерни ҳосилнинг маълум қисми эвазига ижарага бериш. Буни «мазораъа» ҳам дейилади. Айрим уламолар уларни фарқлаб, «Агар уруғ ернинг эгаси тарафидан берилса музораъа, деҳқондан бўлса мухобара бўлади», дейишган. Ернинг ижара ҳаққини олинадиган ҳосилнинг маълум миқдори, масалан қанчадир тоннасига келишиш жоиз эмас, чунки ўшанча ҳосил олиниши ҳали номаълум. Аммо чиқадиган ҳосилнинг маълум фоизини, масалан, учдан бири ёки чорак қисмини ижара ҳаққи сифатида белгилаш жоиз, чунки бунда агар ҳосил бўлмаса, ижара ҳаққи ҳам тўланмайди.
Бундан ташқари қуйидаги тури ҳам бор.
Муҳоқала – бошоқда турган дон-дунни ўз жинсдошига чамалаб сотиш. Буғдой ва шу каби шариатда навларидан қатъи назар тенг айирбошлаш лозим бўлган рибавий молларда бир тур мевани бирбирига айирбошланганда тахмин билан ўлчаш мумкин эмас. Шунинг учун бундай савдо ҳаромдир. Ҳали етилмаган, яъни салоҳияти кўринмаган полиз экинини савдолашиш ҳам муҳоқала бўлади.
Муъовама – бир ёки бир неча йиллик ҳосилни олдиндан сотиш. Бу савдо ҳаромдир, чунки бу йўқ нарсани, қўлга кирмаган нарсани сотишдир.
285 - عَنْ طَاوُسٍ، أَنَّهُ كَانَ يُخَابِرُ، قَالَ عَمْرٌو: فَقُلْتُ لَهُ: يَا أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ، لَوْ تَرَكْتَ هَذِهِ الْمُخَابَرَةَ، فَإِنَّهُمْ يَزْعُمُونَ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنِ الْمُخَابَرَةِ، فَقَالَ: أَيْ عَمْرُو، أَخْبَرَنِي أَعْلَمُهُمْ بِذَلِكَ - يَعْنِي ابْنَ عَبَّاسٍ -: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم لَمْ يَنْهَ عَنْهَا، إِنَّمَا قَالَ: «يَمْنَحُ أَحَدُكُمْ أَخَاهُ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَأْخُذَ عَلَيْهَا خَرْجًا مَعْلُومًا».
[خ 2330، م 1550، ت 1385، س 3873، د 3389، جه 2456].
Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳомиланинг ҳомиласини сотишдан қайтардилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
286 - عَن ابْنِ عُمَرَ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ نَهَى عَنْ بَيْعِ حَبَلِ الْحَبَلَةِ.
[خ 2143، م 1514، ت 1229، س 4623، د 3380، جه 2197].
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Киши биродарининг савдоси устига савдо қилмасин, биродарининг совчилиги устига совчи қўймасин, аммо ўзи унга изн берса, мустасно», дедилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
287 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا يَبِعِ الرَّجُلُ عَلَى بَيْعِ أَخِيهِ، وَلَا يَخْطُبْ عَلَى خِطْبَةِ أَخِيهِ، إِلَّا أَنْ يَأْذَنَ لَهُ».
[خ 2139، م 1412، ت 1292، س 3238، د 2081، جه 1868].
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Икки киши савдолашса, то улар бирга экан, ажралмагунларича ихтиёрлидир. Лекин улардан бири бошқасига танлаш имконини бериб, ўшанга кўра савдо қилган бўлсалар, савдо вожиб бўлибди. Агар улар олди-сотдидан кейин ажралишса, улардан бири савдодан воз кечмаган бўлса, савдо вожиб бўлибди».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
288 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، أَنَّهُ قَالَ: «إِذَا تَبَايَعَ الرَّجُلَانِ فَكُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا بِالْخِيَارِ مَا لَمْ يَتَفَرَّقَا، وَكَانَا جَمِيعًا، أَوْ يُخَيِّرُ أَحَدُهُمَا الْآخَرَ، فَإِنْ خَيَّرَ أَحَدُهُمَا الْآخَرَ فَتَبَايَعَا عَلَى ذَلِكَ، فَقَدْ وَجَبَ الْبَيْعُ، وَإِنْ تَفَرَّقَا بَعْدَ أَنْ تَبَايَعَا، وَلَمْ يَتْرُكْ وَاحِدٌ مِنْهُمَا الْبَيْعَ، فَقَدْ وَجَبَ الْبَيْعُ».
[خ 2107، م 1531، ت 1245، س 4465، د 3454، جه 2181].
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам меваларни салоҳияти кўринмагунча сотишдан қайтардилар. Сотувчини ҳам, харидорни ҳам қайтардилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
Изоҳ: «Меванинг салоҳияти кўриниши» деганда мева туккан дарахтнинг касал тегмаслиги, кутилаётган, чамаланган миқдорда ҳосил олиш эҳтимоли аниқ бўлиши назарда тутилади.
289 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ الثَّمَرِ، حَتَّى يَبْدُوَ صَلَاحُهَا، نَهَى الْبَائِعَ وَالْمُبْتَاعَ.
[خ 1486، م 1534، ت 1226، س 3920، د 3361، جه 2214].
Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам хурмони барқ урмагунча, буғдойнинг бошоғи оқариб, талофатдан эмин бўлмагунча сотишдан қайтардилар. Сотувчини ҳам, олувчини ҳам қайтардилар».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
290 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ بَيْعِ النَّخْلِ، حَتَّى يَزْهُوَ، وَعَنِ السُّنْبُلِ، حَتَّى يَبْيَضَّ، وَيَأْمَنَ الْعَاهَةَ، نَهَى الْبَائِعَ وَالْمُشْتَرِيَ.
[خ 1486، م 1535، ت 1226، س 3920، د 3361، جه 2214].
Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деганларини эшитдим: «Ким хурмони чанглатилгандан кейин сотса, меваси сотганникидир, лекин харидор шарт қилса, мустасно. Ким қул сотса, унинг моли сотганникидир, лекин харидор шарт қилса, мустасно».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
291 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «مَنِ ابْتَاعَ نَخْلًا بَعْدَ أَنْ تُؤَبَّرَ، فَثَمَرَتُهَا لِلَّذِي بَاعَهَا، إِلَّا أَنْ يَشْتَرِطَ الْمُبْتَاعُ، وَمَنِ ابْتَاعَ عَبْدًا، فَمَالُهُ لِلَّذِي بَاعَهُ، إِلَّا أَنْ يَشْتَرِطَ الْمُبْتَاعُ».
[خ 2203، م 1543، ت 1244، س 4635، د 3433، جه 2210].
Ибн Умардан ривоят қилинади:
«Ибн Умар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида, Абу Бакр, Умар ва Усмоннинг амирлиги кезларида ҳамда Муовия халифалигининг аввалида экинзорларини кирага берар эди. Ниҳоят, Муовия халифалигининг охирларида Рофеъ ибн Хадижнинг бу ҳақда Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан қайтариқ борлигини айтгани унга етиб келди. Ўшанда (Ибн Умар) унинг олдига кирди. Мен ҳам у билан бирга эдим. У сўраган эди, (Рофеъ) «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам экинзорларни кирага беришдан қайтарар эдилар», деди. Шундан кейин Ибн Умар бу ишни ташлади».
Имом Бухорий, Муслим, Термизий, Насаий, Абу Довуд ва Ибн Можа ривоят қилишган.
292 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ أَنَّهُ كَانَ يُكْرِي مَزَارِعَهُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَفِي إِمَارَةِ أَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ وَصَدْرًا مِنْ خِلَافَةِ مُعَاوِيَةَ، حَتَّى بَلَغَهُ فِي آخِرِ خِلَافَةِ مُعَاوِيَةَ، أَنَّ رَافِعَ بْنَ خَدِيجٍ يُحَدِّثُ فِيهَا بِنَهْيٍ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَدَخَلَ عَلَيْهِ، وَأَنَا مَعَهُ، فَسَأَلَهُ، فَقَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَنْهَى عَنْ كِرَاءِ الْمَزَارِعِ، فَتَرَكَهَا ابْنُ عُمَرَ.
[خ 2286، م 1547، ت 1224، س 3862، د 3389، جه 2449].