(1) ВИТР БОРАСИДА КЕЛГАН ХАБАРЛАР
(1) بَاب: مَا جَاءَ فِي الْوِتْرِ
531.990 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан тунги намоз ҳақида сўради. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тунги намоз икки (ракат)-икки(ракат)дан бўлади. Бирортангиз тонг отиб қолишидан қўрқса, бир ракат ўқийди. Шу унинг ўқиган намозларини витр (тоқ) қилади», дедилар».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳаби бўйича витр намозида уч ракат ўқиб, бир салом берилади, яъни бошқа мазҳаблардаги каби аввалги икки ракатдан кейин салом берилиб, кейинги бир ракатнинг ўзи қўшиб, витр қилинмайди ёки бир ракатнинг ўзи алоҳида витр намози дейилмайди. Ҳанафий мазҳаби уламолари витр намози тўғрисида келган ҳадисларни жамлаб, бир-бирига солиштиргандан кейин шу хулосага келишган. Имом Таҳовий қилган ривоятда Умар ибн Абдулазиз фуқаҳоларнинг гапи билан Мадинада витрнинг бир салом билан уч ракат ўқилишини йўлга қўйган. Ҳанафийлардан бошқа мазҳабларда ҳам «Витр намози бир салом билан уч ракат ўқилади», деганлар кўпчиликни ташкил қилади («Шарҳу Маонил Осор», «Ломиъуд Дарорий ъала Жомиъил Бухорий»).
531/990 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ صَلَاةِ اللَّيْلِ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «صَلَاةُ اللَّيْلِ مَثْنَى مَثْنَى، فَإِذَا خَشِيَ أَحَدُكُمُ الصُّبْحَ صَلَّى رَكْعَةً وَاحِدَةً، تُوتِرُ لَهُ مَا قَدْ صَلَّى».
(2) ВИТРНИНГ ВАҚТЛАРИ ҲАҚИДА
(2) بَاب: سَاعَاتِ الْوِتْرِ
532.994 Оиша розияллоҳу анҳо шундай хабар беради:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўн бир ракат намоз ўқир эдилар. У зотнинг намозлари – яъни тундаги – шу эди. У зот уларда бошларини кўтаришдан аввал бирингиз эллик оят ўқигудек вақтча сажда қилар эдилар. Бомдод намозидан олдин икки ракат намоз ўқир, сўнгра ҳузурларига муаззин намозга (чақиргани) келгунича ўнг тарафларига ёнбошлаб ётар эдилар».
532/994 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُصَلِّي إِحْدَى عَشْرَةَ رَكْعَةً، كَانَتْ تِلْكَ صَلَاتَهُ - تَعْنِي بِاللَّيْلِ - فَيَسْجُدُ السَّجْدَةَ مِنْ ذَلِكَ قَدْرَ مَا يَقْرَأُ أَحَدُكُمْ خَمْسِينَ آيَةً، قَبْلَ أَنْ يَرْفَعَ رَأْسَهُ، وَيَرْكَعُ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ صَلَاةِ الْفَجْرِ، ثُمَّ يَضْطَجِعُ عَلَى شِقِّهِ الْأَيْمَنِ حَتَّى يَأْتِيَهُ الْمُؤَذِّنُ لِلصَّلَاةِ.
533.996 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам витрни туннинг ҳамма вақтида ўқийверар эдилар, охири витрни саҳарда ўқийдиган бўлдилар».
533/996 – وَعَنْهَا رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: كُلَّ اللَّيْلِ أَوْتَرَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَانْتَهَى وِتْرُهُ إِلَى السَّحَرِ.
(3) ОХИРГИ НАМОЗИНИ ВИТР (ТОҚ) ҚИЛСИН
(3) بَاب: لِيَجْعَلْ آخِرَ صَلَاتِهِ وِتْرًا
534.998. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тундаги охирги намозингизни витр қилинг», дедилар».
534/998 – عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «اجْعَلُوا آخِرَ صَلَاتِكُمْ بِاللَّيْلِ وِتْرًا».
(4) УЛОВ УСТИДА ВИТР ЎҚИШ ҲАҚИДА
(4) بَاب: الْوِتْرِ عَلَى الدَّابَّةِ
535.999. Саъид ибн Ясордан ривоят қилинади:
«Абдуллоҳ ибн Умар билан Макка йўлида кетаётган эдим. Тонг(отиб қолиши)дан хавфсираган чоғимда тушиб, витр ўқидим, кейин у кишига етиб олдим. Шунда Абдуллоҳ ибн Умар: «Қаерда эдинг?» деди. Мен: «Тонг(отиб қолиши)дан хавфсираб, тушиб, витр ўқиб олдим», дедим. Абдуллоҳ: «Сен учун Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда гўзал ўрнак йўқми?» деди. «Аллоҳга қасамки, бор», дедим. У киши: «Албатта, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туянинг устида ҳам витр ўқийверар эдилар», деди».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳаби бўйича витр намози нафл намозлари каби ўтириб ёки уловга минган ҳолатда ўқилмайди, чунки у вожиб намоздир. Алий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда витр намози борасида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Оиша розияллоҳу анҳога: «Бу намозни ўзингиз зиёда қилиб олдингиз», деганлар. Бунга Амр ибн Ос ва Хорижа ибн Ҳузофа розияллоҳу анҳумонинг шу маънони қувватловчи ҳадислари ҳам далил бўлади.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам витр намозини ўқиш кераклигини (вожиблигини) таъкидлаганлар ҳамда уни тарк қилишни ножоиз деб эълон қилганлар, бироқ ушбу ҳадисдаги воқеа, яъни витрни туя устида ўқиганлари бундан аввал содир бўлган («Шарҳу Маонил Осор»).
535/999 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُوتِرُ عَلَى الْبَعِيرِ.
(5) РУКУЪДАН ОЛДИН ВА УНДАН КЕЙИН ҚУНУТ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(5) بَاب: الْقُنُوتِ قَبْلَ الرُّكُوعِ وَبَعْدَهُ
536.1001. Муҳаммаддан ривоят қилинади:
«Анасдан: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бомдодда қунут ўқиганмидилар?» деб сўралди. У: «Ҳа», деди. «Қунутни рукуъдан олдин ўқирмидилар?» дейилди. У: «Рукуъдан кейин-у, кўпмас», деди».
536/1001 – عَنْ أنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ،أنَّهُ سُئِلَ: أَقَنَتَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي الصُّبْحِ؟ قَالَ: نَعَمْ، فَقِيلَ: لَهُ: أَوَقَنَتَ قَبْلَ الرُّكُوعِ؟ قَالَ: بَعْدَ الرُّكُوعِ يَسِيرًا.
537.1002. Осим шундай сўзлаб берди:
«Анас ибн Моликдан қунут ҳақида сўрадим. У киши: «Дарҳақиқат, қунут бор эди», деди. Мен: «Рукуъдан олдинми ёки кейинми?» дедим. У киши: «Олдин», деди. Мен: «Фалончи менга сиз уни рукуъдан кейин, деганингизни хабар қилди-ку!» дедим. Шунда у киши: «Ёлғон айтибди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рукуъдан кейин қунутни бир ой ўқиганлар, холос. – (Осим:) Ўйлашимча, у зот «қорилар» деб аталадиган етмиш чоғли кишини анавилардан (дуоибад қилинганлардан) бошқа, мушрик қавмга юборган эдилар (деди) – Улар билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўрталарида аҳд бор эди (бироқ мушрикларнинг бошқа бир гуруҳи хиёнат қилиб, қориларни қатл қилди). Ўшанда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир ой уларни дуоибад қилиб, қунут ўқидилар», деди».
537/1002 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ، أنَّهُ سُئِلَ عَنِ القُنُوتِ، فَقَالَ: قَدْ كَانَ الْقُنُوتُ. فَقِيلَ لَهُ: قَبْلَ الرُّكُوعِ أَوْ بَعْدَهُ؟ قَالَ: قَبْلَهُ. قِيلَ: فَإِنَّ فُلَانًا أَخْبَرَنِي عَنْكَ أَنَّكَ قُلْتَ بَعْدَ الرُّكُوعِ! فَقَالَ: كَذَبَ، إِنَّـمَا قَنَتَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم بَعْدَ الرُّكُوعِ شَهْرًا، أُرَاهُ كَانَ بَعَثَ قَوْمًا يُقَالُ لَهُمُ: الْقُرَّاءُ، زُهَاءَ سَبْعِينَ رَجُلًا، إِلَى قَوْمٍ مِنَ الْمُشْرِكِينَ دُونَ أُولَئِكَ، وَكَانَ بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَهْدٌ، فَقَنَتَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم شَهْرًا يَدْعُو عَلَيْهِمْ. وَفِي رِوَايَةٍ عَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَنَتَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم شَهْرًا يَدْعُو عَلَى رِعْلٍ وَذَكْوَانَ.
538.1004. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Қунут шомда ва бомдодда бўлар эди».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳаби бўйича витр намозидан бошқа намозларда қунут ўқилмайди. Мазҳаб уламолари ҳадисларда келган шом ва бомдодда қунут ўқиш «… – Бу ишда сенинг бирор нарсага дахлинг йўқ, – токи уларнинг тавбасини қабул қилгунича ёхуд уларни азоблагунича, чунки улар золимлардир» ояти билан насх қилинган, дейдилар ва бунга бир қанча ҳадисларни ҳамда Ибн Масъуд, Ибн Умар, Ибн Аббос ва Абу Дардо розияллоҳу анҳум каби саҳобаларнинг феълларини далил қилиб келтиришади. Умар розияллоҳу анҳу ва Алий розияллоҳу анҳунинг қунут ўқишлари жангга чиқиш пайтида бўлган. «Жангга чиқиш пайтидаги қунут мансух эмас», деган уламолар ҳам бор («Шарҳу Маонил Осор», «Ломиъуд Дарорий ъала Жомиъил Бухорий»).
538/1004 – وَعَنْهُ أيْضًا قَالَ: الْقُنُوتُ فِي الْمَغْرِبِ وَالْفَجْرِ.