Аллоҳ таолога ҳамд айтиш
Аллоҳ таоло айтади:
قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَسَلَامٌ عَلَى عِبَادِهِ الَّذِينَ اصْطَفَى آللَّهُ خَيْرٌ أَمَّا يُشْرِكُونَ (النمل - 59)
«Аллоҳга ҳамд бўлсин ва Унинг ўзи (пайғамбарлик учун) танлаган бандаларига дуою саломлар бўлсин», деб айтинг» (Намл сураси, 59-оят);
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ سَيُرِيكُمْ آيَاتِهِ فَتَعْرِفُونَهَا (النمل- 93)
«Айтинг: «Аллоҳга ҳамд бўлсин. Яқинда У сизларга ўз оят-мўъжизаларини кўрсатур» (Намл сураси, 93-оят);
وَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا (الإسراء - 111)
«Бола-чақа қилмаган Аллоҳга ҳамд бўлсин» (Исро сураси, 111-оят);
لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ (إبراهيم - 7)
«Агар берган неъматларимга шукр қилсангизлар, албатта, сизларга зиёда қиламан» (Иброҳим сураси, 7-оят);
فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ (البقرة - 152)
«Бас, Мени эсланглар, Мен ҳам сизларни эслайман ва Менга шукр қилинглар ва Мени инкор этманглар!» (Бақара сураси, 152-оят).
Аллоҳга ҳамд айтиш ва Унга шукр қилиш тўғрисидаги оятлар жуда кўпдир.
288/1. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Ҳар бир муҳим иш Аллоҳга ҳамд айтиш билан бошланмаса, охири кесикдир», дедилар.
Абу Довуд ва Ибн Можа ривоятлари.
Бошқа бир ривоятда: «Ҳар бир муҳим иш «Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм» билан бошланмаса, у кесикдир», дейилган.
Уламолар: «Китоб тасниф қилувчи, дарс олувчи, дарс берувчи, хутба айтувчи Аллоҳга ҳамд билан бошлашлари мустаҳаб», дейдилар.
Булардан ташқари, еб-ичгандан кейин, акса урганда, аёлга совчи қўйганда, никоҳ ўқилаётганида, ҳожатхонадан чиқаётганда, шунингдек, бошқа ишларда ҳам Аллоҳга ҳамд айтиш мустаҳабдир. Биз буларни, иншааллоҳ, ўрнида зикр қиламиз.
Фасл: Дуонинг хотимасида ҳам, бошланишида ҳам Аллоҳга ҳамд айтиш мустаҳаб қилинди. Бунга далил Аллоҳ таолонинг:
وَآخِرُ دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ (يونس -10)
«Охирги истаклари Оламлар Рабби Аллоҳга ҳамд айтишдир» (Юнус сураси, 10-оят), деган сўзидир.
Бирор неъматга етишганда ёки ёмон кўрган нарсасидан узоқлашганда, Аллоҳга ҳамд ҳам айтиш мустаҳабдир.
* وروينا في "سنن أبي داود"، "وابن ماجه"، و"مسند أبي عوانة الإسفراييني "المخرج على "صحيح مسلم" رحمهم الله، عن أبي هريرة رضي الله عنه، عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه قال: "كل أمر ذي بال لا يبدأ فيه بالحمد لله فهو أقطع".
وفي رواية: "بحمد الله".
وفي رواية: "بالحمد فهو أقطع".
وفي رواية: "كل كلام لا يبدأ فيه بالحمد لله فهو أجذم".
وفي رواية: "كل أمر ذي بال لا يبدأ فيه ببسم الله الرحمن الرحيم فهو أقطع".
289/2. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга Исро кечасида иккита қадаҳ келтирилди. Уларнинг бирида хамр, иккинчисида сут бор эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга қараб, сутни олдилар. Шунда Жаброил (алайҳиссалом): «Сизни фитратга ҳидоят қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Агар шаробни олганингизда, умматингиз залолатга кетар эди», дедилар.
Имом Муслим ривоятлари.
* وروينا في "صحيح مسلم" عن أبي هريرة رضي الله عنه، "أن النبي صلى الله عليه وسلم أتي ليلة أسري به بقدحين من خمر ولبن فنظر إليهما، فأخذ اللبن، فقال له جبريل صلى الله عليه وسلم: "الحمد لله الذي هداك للفطرة، لو أخذت الخمر غوت أمتك".
290/3. Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Агар бир банданинг фарзанди вафот этса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандамнинг фарзандини олдингларми?» дейди. Фаришталар: «Ҳа», деб жавоб беришади. Аллоҳ: «Бандамнинг қалбининг мевасини олдингларми?» дейди. Фаришталар яна: «Ҳа», дейишади. Аллоҳ таоло: «Бандам нима деди?» деб сўрайди. Фаришталар: «Сенга ҳамд ва истиржоъ (яъни, «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун», деб) айтди», дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Бандам учун жаннатда бир уй қуринглар ва уни ҳамд уйи, деб атанглар», дейди», дедилар.
Имом Термизий ривоятлари.
Фасл: Хуросонлик соҳиблар айтишди: «Кимки, ҳамма ҳамдни ўз ичига олган ҳамд билан Аллоҳга ҳамд айтаман деб қасам ичса, «Алҳамду лиллаҳи ҳамдан ювафий ниъамаҳу ва йукафиу мазийдаҳу», деб айтиши билан қасамини бажарган бўлади».
(Маъноси: Неъматларини ҳосил қилган ва зиёдалигини мукофот қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин.)
Кимки мақтовларнинг энг чиройлиси билан Аллоҳни мақтайман, деб қасам ичса, «Лаа уҳсий санаан ъалайка анта кама аснайта ъала нафсика» деб айтиши билан қасамини бажарган бўлади.
(Маъноси аввал келган.)
Баъзилар: «Фалакалҳамду ҳатто тарзо» (Рози бўлгунингча Сенга ҳамд бўлсин), дейилган гапни зиёда қилишган.
Абу Наср Таммор Муҳаммад ибн Назр роҳимаҳуллоҳдан ривоят қилиб келтиришларича, Одам алайҳиссалом:
«Эй раббим, касби корим мени машғул қилиб қўйди. Менга бир нарса ўргатгинки ана шу ҳамма ҳамд ва тасбиҳларни ўз ичига олсин», дедилар. Шунда Аллоҳ таоло у зотга ваҳий қилиб: «Эй Одам қачон тонг оттирсанг уч марта ва кеч киргизсанг уч марта «Алҳамду лиллаҳи роббил ъаламийна ҳамдан йувафий ниъамаҳу ва йукафиъу мазийдаҳу» деб айт, мана шу ҳамд ва тасбиҳларни ҳаммасини ўз ичига олгандир», деб айтди.
(Маъноси юқорида келган.)
* وروينا في كتاب الترمذي وغيره عن أبي موسى الأشعري رضي الله عنه أن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال: "إذا مات ولد العبد قال الله تعالى لملائكته: قبضتم ولد عبدي؟ فيقولون: نعم، فيقول: قبضتم ثمرة فؤاده ؟ فيقولون: نعم؟ فيقول: فماذا قال عبدي؟ فيقولون: حمدك واسترجع، فيقول الله تعالى: ابنوا لعبدي بيتا في الجنة، وسموه بيت الحمد".
قال الترمذي: حديث حسن.