226- 5673. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу деди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ҳеч кимнинг амали уни жаннатга киритмайди», деяётганларини эшитдим. «Сизни ҳамми, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди. Шунда у зот: «Ҳа, Аллоҳ мени фазлу раҳмат билан ўраб олмаса, мени ҳам. Тўғриликни лозим тутинглар, (ҳеч бўлмаса шунга) яқин бўлинглар. Ҳеч бирингиз ўлимни орзу қилмасин! Чунки ўзи яхши амаллилардан бўлса, шояд яхшилиги зиёда бўлса, ёмон амаллилардан бўлса, шояд тавба қилса», дедилар».
226- 5673- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه قَالَ: سَـمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «لَنْ يُدْخِلَ أَحَدًا عَمَلُهُ الْجَنَّةَ». قَالُوا: وَلَا أَنْتَ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «وَلَا أَنَا، إِلَّا أَنْ يَتَغَمَّدَنِيَ اللهُ بِفَضْلٍ وَرَحْمَتِهِ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا، وَلَا يَتَمَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ؛ إِمَّا مُحْسِنًا.. فَلَعَلَّهُ أَنْ يَزْدَادَ خَيْرًا، وَإِمَّا مُسِيئًا.. فَلَعَلَّهُ أَنْ يَسْتَعْتِبَ».
227- 5680. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«У: «Шифо уч нарсада: асал ичишда, қортиқ солишда ва ўтнинг куйдиришидадир. Мен умматимни куйдиришдан қайтараман» деб, ҳадисни марфуъ қилди.
Изоҳ: «Ҳадисни марфуъ қилди» дегани уни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбат берди, деганидир.
Ҳадисда ўша пайтдаги кенг ёйилган даволаш усулларидан учтаси зикр қилинган. Аммо бундан «Бошқа нарсада шифо йўқ экан», деган тушунча келиб чиқмайди. Фақат буларнинг фойдаси кўп бўлгани учун алоҳида эслатилган.
227- 5680- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: «الشِّفَاءُ فِي ثَلَاثَةٍ: شَرْبَةِ عَسَلٍ، وَشَرْطَةِ مِحْجَمٍ، وَكَيَّةِ نَارٍ، وَأَنْهَى أُمَّتِي عَنِ الْكَيِّ» رَفَعَ الْحَدِيثَ.
228- 5688. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Қора донда «сом»дан бошқа ҳар қандай дардга шифо бор», деяётганларини эшитдим».
Ибн Шиҳоб айтади: «Сом» – ўлим, «қора дон» – шуниз (седана)».
Изоҳ: Ўша пайтларда седананинг «қора дон» («седана» сўзи ҳам форсча «сиёҳ дона» сўзидан олинган) деган номи камроқ қўлланиб, унинг форсчадан кирган «шуниз» деган номи кенгроқ тарқагани учун Ибн Шиҳоб Зуҳрий мазкур изоҳни қилган. Аммо кейинроқ уни «қора дон» дейиш урф бўлиб, бошқа номлари муомаладан чиқиб кетган. Ҳозирда ҳам шундай.
228- 5688- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ: أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «فِي الْحَبَّةِ السَّوْدَاءِ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ، إِلَّا السَّامَ».
229- 5707. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Юқиш ҳам йўқ, тияра ҳам йўқ, ҳома ҳам йўқ, софар ҳам йўқ. Моховдан эса худди арслондан қочгандек қоч», дедилар».
Изоҳ: «Юқиш йўқ» дегани касалликнинг ўзида юқиш қуввати йўқ, балки касаллик Аллоҳнинг изни ила пайдо бўлади, яъни касал юққан кишида ҳам мазкур касалликни Аллоҳ яратади, деганидир. Бу гап эътиқодга боғлиқ. Аммо амалга келганда етиши мумкин бўлган зарарлардан сақланиш вожиб бўлади. Шунинг учун бошқа ҳадиси шарифларда вабо тарқаган жойга кирмаслик, соғ туяни касал туяга аралаштирмаслик каби тавсиялар берилган.
«Тияра» – шумланиш. Бу сўз арабча «тойр» сўзидан олинган бўлиб, қуш деганидир. Илгари араблар бирор муҳим ишни қилмоқчи бўлса, масалан, сафарга чиқишдан олдин ёки бирор ишда иккиланса, қўлига қуш олиб, учиришарди. Агар қуш ўнг тарафга учса, ўша ишни қилишар, чап тарафга учса, қилишмас эди. Мана шу иш «тияра» деб аталган ва «тияра», «татойюр» сўзлари умумий шумланишга ҳам ишлатиладиган бўлиб кетган.
«Ҳома» сўзи тунда учиб юрадиган қушни билдиради. «Ҳома йўқ», дегани ўша қуш бахтсизлик келтиради, деб эътиқод қилиш йўқ, деганидир. Шунингдек, жоҳилият даври арабларида «Бир инсон ўлдирилса‑ю, қасоси олинмаса, унинг руҳи қуш бўлиб кезиб, ўчи олинмагунча: «Мени қондиринглар, мени қондиринглар», деб учиб юради. Ўчи олингач, учиб кетади», деган эътиқод бўлган. Ана шуни «ҳома» деб аташган. Ислом бундай эътиқодни ҳам инкор қилган.
«Софар» сўзи ҳам турлича изоҳланган: а) жоҳилият арабларида очлик туфайли одамнинг ичида «софар» деган бир қурт пайдо бўлади, у инсонга озор беради ва бошқага ҳам ўтади, юқади, деган тушунча бўлган. «Софар йўқ» деганда мазкур тушунчанинг ботиллиги назарда тутилган; б) жоҳилият араблари уруш ҳаром қилинган муҳаррам ойи ўрнига софар ойини қўйиб олишар, муҳаррам ойида урушни ҳалол санаб, софар ойида ҳаром санашарди. Ҳадиси шарифда мазкур иш тақиқланган; в) баъзиларда софар ойидан шумланиш бўлган. Бу ойда фалон ишни қилиб бўлмайди, деган тушунчалар бўлган. Ҳозирги кунда ҳам баъзиларда «Сафар ойида тўй қилиб бўлмайди, сафар қилиб бўлмайди, кўчиб бўлмайди», деган эътиқодлар бор. Ваҳоланки, саёҳат маъносидаги «сафар» сўзи «син» ҳарфи билан, бу ойнинг номи эса «сод» ҳарфи билан ёзилади.
229- 5707- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَا عَدْوَى، وَلَا طِيَرَةَ، وَلَا هَامَةَ، وَلَا صَفَرَ، وَفِرَّ مِنَ الْمَجْذُومِ كَمَا تَفِرُّ مِنَ الْأَسَدِ».
230- 5786. Абу Жуҳайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Мен Билолнинг аназани* олиб келиб, санчиб қўйиб, сўнг намозга иқома айтганини кўрдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳуллани* шимариб чиқиб, аназага қараб икки ракъат намоз ўқиганларини кўрдим. Яна одамлар ва от-уловларнинг аназа ортидан ўтаётганини кўрдим».
* Аназа – ҳассадан узун, найзадан калтароқ, темир учли таёқ.
* Ҳулла – бошқа халқларда бир хил матодан тикилган пиджак ва шимдан иборат кийимлар тўпламини «костюм» дейилгани каби, арабларда ридо ва изордан (устки ва пастки либосдан) иборат кийим «ҳулла» дейилади.
230- 5786- عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ [رضي الله عنه] قَالَ: (رَأَيْتُ بِلَالًا [جَاءَ] بِعَنَزَةٍ فَرَكَزَهَا ثُمَّ أَقَامَ الصَّلَاةَ، فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم خَرَجَ فِي حُلَّةٍ مُشَمِّرًا، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ إِلَى الْعَنَزَةِ، وَرَأَيْتُ النَّاسَ وَالدَّوَابَّ يَمُرُّونَ بَيْنَ يَدَيْهِ [مِنْ] وَرَاءِ الْعَنَزَةِ).
231- 5801. Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга ипак фарруж ҳадя қилинди. Уни кийдилар, кейин унда намоз ўқидилар. Кейин бурилиб, уни ёқтирмагандек, шиддат билан ечиб ташладилар. Сўнгра: «Бу тақводорларга тўғри келмайди», дедилар».
231- 5801- عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: أُهْدِيَ لِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَرُّوجُ حَرِيرٍ، فَلَبِسَهُ ثُمَّ صَلَّى فِيهِ ثُمَّ انْصَرَفَ، فَنَزَعَهُ نَزْعًا شَدِيدًا كَالْكَارِهِ لَهُ، ثُمَّ قَالَ: «لَا يَنْبَغِي هَذَا لِلْمُتَّقِينَ».
232- 5885. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам хотинчалиш эркакларни ва эркакнусха хотинларни лаънатладилар».
232- 5885- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: لَعَنَ اللهُ الْمُتَشَبِّهِينَ مِنَ الرِّجَالِ بِالنِّسَاءِ، وَالْمُتَشَبِّهَاتِ مِنَ النِّسَاءِ بِالرِّجَالِ.
233- 5933. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Соч уловчи аёлни ҳам, соч улатувчи аёлни ҳам ва вашм қилувчи аёлни ҳам, вашм* қилдирувчи аёлни ҳам Аллоҳ лаънатласин!» дедилар».
Изоҳ: Вашм – танага игна ёки бошқа восита билан расм ёки сўзни ўйиб, нақш солиш, татуировка.
233- 5933- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَعَنَ اللهُ الْوَاصِلَةَ وَالْمُسْتَوْصِلَةَ، وَالْوَاشِمَةَ وَالْمُسْتَوْشِمَةَ».
234- 5967. Муоз ибн Жабал розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга мингашиб олган эдим, орамизда эгарнинг суянчиғигина бор эди. Бир пайт у зот: «Эй Муоз!» дедилар. «Лаббай, Аллоҳнинг Расули, амрингизга мунтазирман!» дедим. Кейин бир муддат юриб, яна: «Эй Муоз!» дедилар. «Лаббай, Аллоҳнинг Расули, амрингизга мунтазирман!» дедим. Кейин бир муддат юриб, яна: «Эй Муоз!» дедилар. «Лаббай, Аллоҳнинг Расули, амрингизга мунтазирман!» дедим. «Аллоҳнинг Ўз бандаларидаги ҳаққи нима, биласанми?» дедилар. «Аллоҳ ва Унинг Расули билади», дедим. «Аллоҳнинг бандалардаги ҳаққи У Зотга ибодат қилишлари ва У Зотга ҳеч нарсани шерик қилмасликларидир», дедилар. Кейин бир муддат юриб, сўнг: «Эй Муоз ибн Жабал!» дедилар. «Лаббай, Аллоҳнинг Расули, амрингизга мунтазирман!» дедим. «Агар шундай қилсалар, бандаларнинг Аллоҳдаги ҳаққи нима, биласанми?» дедилар. «Аллоҳ ва Унинг Расули билади», дедим. «Бандаларнинг Аллоҳдаги ҳаққи уларни азобламаслигидир», дедилар».
234- 5967- عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: بَيْنَا أَنَا رَدِيفُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، لَيْسَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ إِلَّا آخِرَةُ الرَّحْلِ.. فَقَالَ: «يَا مُعَاذُ» قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَسُولَ اللهِ وَسَعْدَيْكَ، ثُمَّ سَارَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ: «يَا مُعَاذُ» قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَسُولَ اللهِ وَسَعْدَيْكَ، [ثُمَّ سَارَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ: «يَا مُعَاذُ» قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَسُولَ اللهِ وَسَعْدَيْكَ]، قَالَ: «هَلْ تَدْرِي مَا حَقُّ اللهِ عَلَى عِبَادِهِ؟» قُلْتُ: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: «حَقُّ اللهِ عَلَى عِبَادِهِ: أَنْ يَعْبُدُوهُ، وَلَا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا».
ثُمَّ سَارَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ: «يَا مُعَاذُ بْنَ جَبَلٍ» قُلْتُ: لَبَّيْكَ رَسُولَ اللهِ وَسَعْدَيْكَ، قَالَ: «هَلْ تَدْرِي مَا حَقُّ الْعِبَادِ عَلَى اللهِ إِذَا فَعَلُوهُ؟» قُلْتُ: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: «حَقُّ الْعِبَادِ عَلَى اللهِ: أَنْ لَا يُعَذِّبَهُمْ».
Изоҳ: «Адаб» сўзи (кўплиги «одоб») «маъдаба» ўзагидан олинган бўлиб, одамларни яхшиликка, маънавий зиёфатга чақиришни англатади ва мақтовга сазовор хулқ‑атворларга, иш‑амалларга нисбатан қўлланилади. Ахлоқ қалбдаги сифат бўлиб, «одоб» ана шу гўзал ахлоқларнинг намоён бўлишидир.
235- 5973. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кабираларнинг катталаридан бири – кишининг ота-онасини лаънатлашидир», дедилар. «Эй Аллоҳнинг Расули, қандай қилиб киши ўз ота-онасини лаънатлайди?» дейилди. «Киши бировнинг отасини сўкади, шунда у ҳам бунинг отасини сўкади, онасини сўкади», дедилар».
235- 5973- عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عَمْرٍو رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: قَال َالنَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ: أَنْ يَلْعَنَ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ وَكَيْفَ يَلْعَنُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ؟! قَالَ: «يَسُبُّ الرَّجُلُ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ، وَيَسُبُّ أَمَّهُ».
236- 5987. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ махлуқотларни яратиб, сўнг уларни яратиб бўлгач, раҳм: «Бу – қариндошлик узилишидан Сенинг паноҳингга қочганнинг туришидир», деди. У Зот: «Сени боғлаганни боғлаб, узганни узишимга рози бўлмайсанми?» деди. «Шундай, Роббим!» деди. У Зот: «Унда мана шу сенга», деди».
236- 5987- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِنَّ اللهَ خَلَقَ الْخَلْقَ، حَتَّى إِذَا فَرَغَ مِنْ خَلْقِهِ.. قَالَتِ الرَّحِمُ: هَذَا مَقَامُ الْعَائِذِ بِكَ مِنَ الْقَطِيعَةِ، قَالَ: نَعَمْ، أَمَا تَرْضَيْنَ أَنْ أَصِلَ مَنْ وَصَلَكِ، وَأَقْطَعَ مَنْ قَطَعَكِ؟ قَالَتْ: بَلَى يَا رَبِّ، قَالَ: فَهْوَ لَكِ».
237- 5995. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Оиша розияллоҳу анҳо шундай сўзлаб берди:
«Бир аёл икки қизи билан олдимга нарса сўраб келди. Ҳузуримда бир дона хурмодан бошқа нарса йўқ эди. Унга ўшани берган эдим, уни икки қизига бўлиб берди. Сўнг туриб, чиқиб кетди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кирган эдилар, буни у зотга айтиб бердим. Шунда у зот: «Ким мана шу қизлардан бирортасини қарамоғига олса ва уларга яхшилик қилса, улар унга дўзахдан парда бўлишади», дедилар».
237- 5995- عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَتْ: جَاءَتْنِي امْرَأَةٌ وَمَعَهَا ابْنَتَانِ تَسْأَلُنِي، فَلَمْ تَجِدْ عِنْدِي غَيْرَ تَمْرَةٍ وَاحِدَةٍ فَأَعْطَيْتُهَا، فَقَسَمَتْهَا بَيْنَ ابْنَتَيْهَا، ثُمَّ قَامَتْ فَخَرَجَتْ، فَدَخَلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، فَحَدَّثْتُهُ فَقَالَ: «مَنْ بُلِيَ مِنْ هَذِهِ الْبَنَاتِ [بِشَيْءٍ] فَأَحْسَنَ إِلَيْهِنَّ.. كُنَّ لَهُ سِتْرًا مِنَ النَّارِ».
238- 5999. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига асирлар келишди. Асирлардан бир аёл кўкрагидан сут соғиб, (бирор чақалоққа) ичирмоқчи бўлиб турган экан. Шу пайт у асирлар орасида бир гўдакни кўриб, уни олиб, бағрига босди ва эмиза кетди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга: «Нима дейсизлар, мана шу аёл боласини оловга ташлайдими?» дедилар. «Йўқ! Уни асло ташламайди», дедик. Шунда у зот: «Батаҳқиқ, Аллоҳ Ўзининг бандаларига бунинг боласига меҳрибонлигидан кўра раҳмлироқдир», дедилар».
238- 5999- عَنْ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَدِمَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم سَبْيٌ؛ فَإِذَا امْرَأَةٌ مِنَ السَّبْيِ قَدْ تَحْلُبُ ثَدْيَهَا تَسْقِي، إِذَا وَجَدَتْ صَبِيًّا فِي السَّبْيِ.. أَخَذَتْهُ، فَأَلْصَقَتْهُ بِبَطْنِهَا وَأَرْضَعَتْهُ، فَقَالَ لَنَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «أَتَرَوْنَ هَذِهِ طَارِحَةً وَلَدَهَا فِي النَّارِ؟!» قُلْنَا: [لَا]، وَهْيَ تَقْدِرُ عَلَى أَنْ لَا تَطْرَحَهُ، فَقَالَ: «لَلَّهُ أَرْحَمُ بِعِبَادِهِ مِنْ هَذِهِ بِوَلَدِهَا».
239- 6000. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деяётганларини эшитдим: «Аллоҳ раҳматни юз бўлакка бўлди. Ўз ҳузурида тўқсон тўққиз бўлакни олиб қолиб, бир бўлагини ерга индирди. Ўша бўлакдан махлуқотлар бир-бирларига раҳм қиладилар. Ҳаттоки от боласига тегиб кетишидан қўрқиб, туёғини кўтаради».
239- 6000- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «جَعَلَ اللهُ الرَّحْمَةَ في مِئَةِ جُزْءٍ، فَأَمْسَكَ عِنْدَهُ تِسْعَةً وَتِسْعِينَ جُزْءًا، وَأَنْزَلَ فِي الْأَرْضِ جُزْءًا وَاحِدًا؛ فَمِنْ ذَلِكَ الْجُزْءِ يَتَرَاحَمُ الْخَلْقُ، حَتَّى تَرْفَعَ الْفَرَسُ حَافِرَهَا عَنْ وَلَدِهَا؛ خَشْيَةَ أَنْ تُصِيبَهُ».
240- 6011. Нуъмон ибн Башир розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Мўминларнинг ўзаро раҳм қилишлари, дўстликлари ва меҳрибончиликларида худди бир танадек эканини кўрасан. Бирор аъзо хасталанса, тананинг қолган жойлари бедорлик ва иситмалаш билан унга ҳамдард бўлади».
240- 6011- عَنِ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِيرٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى [عنهما] يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «تَرَى الْمُؤْمِنِينَ فِي تَرَاحُمِهِمْ وَتَوَادِّهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ.. كَمَثَلِ الْجَسَدِ؛ إِذَا اشْتَكَى عُضْوٌ.. تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ جَسَدِهِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى».
241- 6012. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир мусулмон кўчат ўтқазса-ю, кейин ундан одам ёки бирор жонивор еса, бу унинг учун садақадир», дедилар».
241- 6012- عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ غَرَسَ غَرْسًا، فَيَأْكُلَ مِنْهُ إِنْسَانٌ أَوْ دَابَّةٌ.. إِلَّا كَانَ لَهُ صَدَقَةً».
242- 6013. Жарир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумо деди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким раҳм қилмаса, раҳм қилинмас!» дедилар».
242- 6013- عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ الله [رضي الله عنه]، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ لَا يَرْحَمُ.. لَا يُرْحَمُ».
243- 6014. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаброил менга қўшни(нинг ҳаққи) хусусида тавсия бераверганидан уни меросхўр қилиб қўярмикан, деб ўйлаб қолдим», дедилар».
243- 6014- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَا زَالَ جِبْرِيلُ يُوصِينِي بِالْجَارِ.. حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيُوَرِّثُهُ».
244- 6020. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Эй Аллоҳнинг Расули, менинг иккита қўшним бор, қайси бирига ҳадя берай?» дедим. У зот: «Эшиги сенга яқинроғига», дедилар».
244- 6020- عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَتْ: [قُلْتُ]: يَا رَسُولَ اللهِ؛ إِنَّ لِي جَارَيْنِ فَإِلَى أَيِّهِمَا أُهْدِي؟ قَالَ: «إِلَى أَقْرَبِهِمَا مِنْكِ بَابًا».
245- 6021. Жобир розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳар бир маъруф* садақадир», дедилар».
* Маъруф деб шариатда ҳам, урфда ҳам маъқул, яхши саналган амал, сўз ва ниятга айтилади.
245- 6021- عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ [عَنْهُمَا]، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «كُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ».
246- 5154. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангизнинг ичи шеърга тўлганидан кўра йирингга тўлгани яхши», дедилар».
246- 6154- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «لَأَنْ يـَمْتَلِئَ جَوْفُ أَحَدِكُمْ قَيْحًا.. خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يـَمْتَلِئَ شِعْرًا».
247- 6177. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Хоин учун қиёмат куни бир ялов ўрнатилади. «Бу фалончининг фарзанди фалончининг хиёнатидир», дейилади», дедилар».
247- 6177- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِنَّ الْغَادِرُ يُنْصَبُ لَهُ لِوَاءٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ: هَذِهِ غَدْرَةُ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ».
248- 6179. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз асло «Нафсим хабис бўлиб кетди», демасин, балки «Нафсим лақис бўлиб қолди», десин», дедилар».
Изоҳ: «Хабис» – нопок, разил дегани бўлиб, бунга ботил эътиқод, ёлғон сўз ва ёмон ишлар ҳам киради. «Лақис» эса кир, норасо дегани. Бу икки калиманинг маъноси бир-бирига яқин бўлса-да, иккинчиси унча қўпол эмас. Ҳадиси шарифда киши ўзининг нафси, қалби ёмон ҳолатга тушиб қолса ҳам, бу ҳолатни ифодалаганда хунук лафз ишлатмаслиги тавсия қилинган.
248- 6179- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا يَقُولَنَّ أَحَدُكُمْ: خَبُثَتْ نَفْسِي، وَلَكِنْ لِيَقُلْ: لَقِسَتْ نَفْسِي».
249- 6181. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ айтади: «Одам болалари замонни сўкади. Ҳолбуки, замон Менман. У кечаю кундуз Менинг қўлимдадир!»
Изоҳ: «Замон Менман» дегани «Замоннинг эгаси, айлантирувчиси Менман», дегани. Гапни қисқароқ, балоғатлироқ қилиш учун шундай услуб қўлланган. Кейинги «У кечаю кундуз Менинг қўлимдадир» деган жумла буни изоҳлайди. Демак, замонни сўкиш, ундан нолиш тўғри бўлмас экан, чунки бу гап бевосита унинг Эгасига нисбатан айтилган ҳисобланар экан.
249- 6181- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «قَالَ اللهُ: يَسُبُّ ابْنُ آدَمَ الدَّهْرَ، وَأَنَا الدَّهْرُ، بِيَدِي اللَّيْلُ وَالنَّهَارُ».
250- 6183. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Узумни) «карм» дейишади. Мўминнинг қалбигина «карм»дир», дедилар».
250- 6183- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «يَقُولُونَ: الْكَرْمُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ، إِنَّمَا الْكَرْمُ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ».
251- 6197. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Исмимни қўйинглар, лекин куням билан куняланманглар. Ким мени тушида кўрса, аниқ мени кўрибди, чунки шайтон менинг суратимга кира олмайди. Ким менинг устимдан қасддан ёлғон сўзласа, дўзахдан ўрнини олаверсин».
251- 6197- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ؛ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «تَسَمَّوْا بِاسْـمِي وَلَا تَكَنَّوْا بِكُنْيَتِي، وَمَنْ رَآنِي فِي الْمَنَامِ.. فَقَدْ رَآنِي؛ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ لَا يَتَمَثَّلُ عَلَى صُورَتِي، وَمَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا.. فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ».
252- 6205-6206. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«(Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар:) «Аллоҳнинг ҳузурида энг тубан исм кишининг «подшоҳлар подшоҳи» деган исмидир».
252- 6205- 6206- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم: «أَخْنَعُ الْأَسْـمَاءِ عِنْدَ اللهِ يَوْمَ القِيَامَةِ: رَجُلٌ تَسَمَّى مَلِكِ الْأَمْلَاكِ».
253- 6225. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Икки киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида акса урди. У зот бирига ташмит айтдилар, бошқасига ташмит айтмадилар. Ҳалиги киши: «Эй Аллоҳнинг Расули, бунга ташмит айтдингиз, менга эса ташмит айтмадингиз-ку?» деди. У зот: «Бу Аллоҳга ҳамд айтди, сен эса Аллоҳга ҳамд айтмадинг», дедилар».
253- 6225- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: عَطَسَ رَجُلَانِ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَشَمَّتَ أَحَدَهُمَا وَلَمْ يُشَمِّتِ الْآخَرَ، فَقَالَ الرَّجُلُ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ شَـمَّتَّ هَذَا وَلَمْ تُشَمِّتْنِي؟ قَالَ: «إِنَّ هَذَا حَمِدَ اللهَ وَلَمْ تَحْمَدِ اللهَ».
254- 6230. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан намоз ўқиганимизда «Бандаларидан олдин Аллоҳга салом бўлсин! Жаброилга салом! Микоилга салом! Фалончига салом», дер эдик. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиб бўлгач, биз томонга юзланиб, шундай дедилар: «Аллоҳнинг Ўзи Саломдир. Қачон бирингиз намозда ўтирса, «Ат-таҳиййаату лиллааҳи вас-солаваату ват-тоййибаат. Ас-салааму ъалайка аййуҳан-набиййу ва роҳматуллооҳи ва барокаатуҳ. Ас-салааму ъалайнаа ва ъалаа ибаадиллааҳис-соолиҳиин. – Зеро, шуни айтганда осмону ердаги ҳар бир солиҳ бандага етиб боради – Ашҳаду аллаа илааҳа иллАллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳуу ва росуулуҳ», десин. Кейин ўзи хоҳлаган сўзларни танлаб айтаверади».
* Ташаҳҳуднинг маъноси: «Саломлар, дуолар ва пок нарсалар Аллоҳ учундир. Эй Набий, сизга салом ва Аллоҳнинг раҳмату баракотлари бўлсин. Бизларга ва Аллоҳнинг солиҳ бандаларига салом бўлсин. Гувоҳлик бераманки, Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. Гувоҳлик бераманки, Муҳаммад Аллоҳнинг Расули ва бандасидир».
254- 6230- عَنْ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم.. قُلْنَا: السَّلَامُ عَلَى اللهِ قَبْلَ عِبَادِهِ، السَّلَامُ عَلَى جِبْرِيلَ، السَّلَامُ عَلَى مِيكَائِيلَ، السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ، فَلَمَّا انْصَرَفَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم.. أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ فَقَالَ: «إِنَّ اللهَ هُوَ السَّلَامُ، فَإِذَا جَلَسَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ.. فَلْيَقُلِ: التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ؛ فَإِنَّهُ إِذَا قَالَ ذَلِكَ.. أَصَابَ كُلَّ عَبْدٍ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، ثُمَّ يَتَخَيَّرْ بَعْدُ مِنَ الْكَلَامِ مَا شَاءَ».
255- 6243. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилади:
«Аллоҳ Одам боласига унинг зинодан оладиган, қилиши муқаррар бўлган улушини ёзиб қўйган. Кўзнинг зиноси қараш, тилнинг зиноси гапиришдир. Нафс орзу қилади, тусайди, фарж эса буларнинг барчасини тасдиқлайди ёки ёлғонга чиқаради».
255- 6243- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيّ ِصلى الله عليه وسلم: «إِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ كَتَبَ عَلَى ابْنِ آدَمَ حَظَّهُ مِنَ الزِّنَا، أَدْرَكَ ذَلِكَ لَا مَحَالَةَ؛ فَزِنَا الْعَيْنِ النَّظَرُ، وَزِنَا اللِّسَانِ الْنُّطْقُ، وَالنَّفْسُ تـَمَنَّى ذَلِكَ وَتَشْتَهِي، وَالْفَرْجُ يُصَدِّقُ ذَلِكَ كُلَّهُ وَيُكَذِّبُهُ».
256- 6270. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир кишини ўтирган жойидан турғизиб, у ерга бошқанинг ўтириб олишидан қайтардилар. Лекин жой беринглар, сиғишинглар».
256- 6270- عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: (أَنَّهُ نَهَى أَنْ يُقَامَ الرَّجُلُ مِنْ مَجْلِسِهِ وَيَجْلِسَ فِيهِ آخَرُ، وَلَكِنْ تَفَسَّحُوا وَتَوَسَّعُوا).
257- 6301. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Сизлардан ким қасам ичиб, қасамида: «Лот ва Уззога қасам», деса, «Лаа илааҳа иллаллоҳ», деб қўйсин. Ким дўстига: «Кел, қимор ўйнайлик» деса, садақа қилиб юборсин».
257- 6301- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ حَلَفَ مِنْكُمْ فَقَالَ فِي حَلِفِهِ: بِاللَّاتِ وَالْعُزَّى.. فَلْيَقُلْ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَمَنْ قَالَ لِصَاحِبِهِ: تَعَالَ أُقَامِرْكَ.. فَلْيَتَصَدَّقْ».
258- 6306. Шаддод ибн Авс розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Истиғфорнинг саййиди «Аллоҳумма анта Роббии, лаа илааҳа иллаа анта, холақтании ва ана ъабдук ва ана ъалаа ъаҳдика ва ваъдика мастатоъту, аъуузу бика мин шарри маа сонаъту, абуу’у лака би ниъматика ъалаййа ва абуу’у бизанбии, иғфир лии фа’иннаҳуу лаа йағфируз‑зунууба иллаа анта», дейишингдир».* Ким буни кундузи чин дилдан айтса ва шу куни кеч кирмасдан вафот этса, жаннат аҳлидандир. Ким буни кечаси чин дилдан айтса ва тонг отмай туриб вафот этса, жаннат аҳлидандир».
* Истиғфорнинг маъноси: «Аллоҳим! Роббим Ўзингсан. Сендан ўзга илоҳ йўқ. Мени Сен яратгансан ва мен Сенинг қулингман. Мен қурбим етганича Сенинг аҳду паймонинг ва ваъдангда турибман. Қилмишларимнинг ёмонлигидан Ўзингнинг паноҳингга қочаман. Менга берган неъматларингни ҳам тан оламан, гуноҳларимни ҳам тан оламан. Мени мағфират қилгин, чунки Сенгина гуноҳларни мағфират қиласан».
258- 6306- عَنْ شَدَّادِ بْنِ أَوْسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «سَيِّدُ الْاِسْتِغْفَارِ أَنْ تَقُولَ: اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ، خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي، فَاغْفِرْ لِي؛ فَإِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ».
259- 6308. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алоайҳи васаллам: «Мўмин ўзининг гуноҳларини худди тоғнинг тагида унинг устига қулашидан қўрққан одамдек кўради. Фожир эса гуноҳларини бурнининг устидан учиб ўтган пашшани мана бундай қилган кишидек кўради, дедилар.
259- 6308- عَنْ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ يَرَى ذُنُوبَهُ كَأَنَّهُ قَاعِدٌ تَحْتَ جَبَلٍ يَخَافُ أَنْ يَقَعَ عَلَيْهِ، وَإِنَّ الْفَاجِرَ يَرَى ذُنُوبَهُ كَذُبَابٍ مَرَّ عَلَى أَنْفِهِ [فَقَالَ بِهِ هَكَذَا قَالَ أَبُو شِهَابٍ: بِيَدِهِ فَوْقَ أَنْفِهِ].
260- 6308. Яна шу кишидан ривоят қилинади:
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ бандасининг тавбасидан ҳалокатга учраши мумкин бўлган жойда тўхтаган, ёнида егулик-ичкилик юкланган улови бўлиб, бошини қўйиб, бирпас ухлаб, уйғонса, улови кетиб қолган, кейин иссиқ ва ташналикдан [ёки Аллоҳ хоҳлаган нарсадан] қийналиб кетгач, «Жойимга қайтай‑чи», деб қайтиб, бирпас ухлаб, сўнг бошини кўтарса, улови олдида турган кишидан ҳам кўпроқ хурсанд бўлади», дедилар.
260- 6308- وَعَنْهُ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: لَلَّهُ أَفْرَحُ بِتَوْبَةِ عَبْدِهِ مِنْ رَجُلٍ نَزَلَ مَنْزِلًا وَبِهِ مَهْلَكَةٌ، وَمَعَهُ رَاحِلَتُهُ، عَلَيْهَا طَعَامُهُ وَشَرَابُهُ، فَوَضَعَ رَأْسَهُ، فَنَامَ [نَوْمَةً]، فَاسْتَيْقَظَ وَقَدْ ذَهَبَتْ رَاحِلَتُهُ، حَتَّى اشْتَدَّ عَلَيْهِ الْحَرُّ وَالْعَطَشُ - أَوْ مَا شَاءَ اللهُ -.. قَالَ: أَرْجِعُ إِلَى مَكَانِي، فَرَجَعَ، فَنَامَ نَوْمَةً، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ؛ فَإِذَا رَاحِلَتُهُ عِنْدَهُ».
261- 6407. Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Роббини зикр қиладиган билан зикр қилмайдиган бамисоли тирик билан ўлик кабидир», дедилар».
261- 6407- عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «مَثَلُ الَّذِي يَذْكُرُ رَبَّهُ وَالَّذِي لَا يَذْكُرُ.. مَثَلُ الْحَيِّ وَالْمَيِّتِ».
Изоҳ: «Риқоқ» сўзи «роқииқун» («юмшоқ») калимасининг кўплик шакли бўлиб, қалбни юмшатадиган, кишининг ҳис‑туйғуларига таъсир қиладиган омилларга айтилади. Ушбу бўлимда келадиган ҳадисларда шу сифат борлиги учун китоб шундай номланган.
262- 6507. Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ким Аллоҳга йўлиқишни истаса, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истайди. Ким Аллоҳга йўлиқишни истамаса, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истамайди». Оиша [ёки у зотнинг завжаларидан бири]: «Ахир биз ўлимни ёқтирмаймиз‑ку», деди. У зот шундай дедилар: «Бу эмас. Мўминга ўлим ҳозир бўлса келса, унга Аллоҳнинг розилиги ва икромидан башорат берилади. Шунда унинг учун келгусидагидан ёқимлироқ нарса бўлмай қолади. Натижада у Аллоҳга йўлиқишни истаб қолади ва Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истайди. Кофирга ўлим келса ҳолатига тушса, унга Аллоҳнинг азоби ва уқубатидан башорат берилади. Шунда унинг учун келгусидагидан ёқимсизроқ нарса бўлмай қолади. У Аллоҳга йўлиқишни истамайди, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истамайди».
262- 6507- عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ رضي الله عنه، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ أَحَبَّ لِقَاءَ اللهِ.. أَحَبَّ اللهُ لِقَاءَهُ، وَمَنْ كَرِهَ لِقَاءَ اللهِ.. كَرِهَ اللهُ لِقَاءَهُ» قَالَتْ عَائِشَةُ - أَوْ بَعْضُ أَزْوَاجِهِ -: إِنَّا لَنَكْرَهُ الْمَوْتَ، قَالَ: «لَيْسَ ذَلِكَ، وَلَكِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا حَضَرَهُ الْمَوْتُ.. بُشِّرَ بِرِضْوَانِ اللهِ وَكَرَامَتِهِ، فَلَيْسَ شَيْءٌ أَحَبَّ إِلَيْهِ مـِمَّا أَمَامَهُ، فَأَحَبَّ لِقَاءَ اللهِ فَأَحَبَّ اللهُ لِقَاءَهُ، وَإِنَّ الْكَافِرَ إِذَا حَضَرَهُ الـمَوْتُ.. بُشِّرَ بِعَذَابِ اللهِ [وَعُقُوبَتِهِ، فَلَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَهَ إِلَيْهِ مِـمَّا أَمَامَهُ]، فَكَرِهَ لِقَاءَ اللهِ وَكَرِهَ اللهُ لِقَاءَهُ».
263- 6514. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Маййитнинг ортидан уч нарса бориб, иккитаси қайтади, биттаси қолади. Ортидан Аҳли, мол-мулки ва амали унинг ортидан боради. Аҳли ва мол-мулки қайтади, амали қолади», дедилар».
263- 6514- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهُ صلى الله عليه وسلم: «يَتْبَعُ الْمَيِّتَ ثَلَاثَةٌ، فَيَرْجِعُ اثْنَانِ وَيَبْقَى مَعَهُ وَاحِدٌ؛ يَتْبَعُهُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَعَمَلُهُ، فَيَرْجِعُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ وَيَبْقَى عَمَلُهُ».
264- 6516. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади.
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ўликларни сўкманглар, чунки улар қилган амаллари(нинг оқибати)га етиб бўлишган», дедилар».
264- 6516- عَنْ عَائِشَةَ رضي الله عنها قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم: «لَا تَسُبُّوا الْأَمْوَاتَ؛ فَإِنَّهُمْ [قَدْ] أَفْضَوْا إِلَى مَا قَدَّمُوا».
265- 6521. Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Қиёмат куни одамлар олийнав кулча каби қизғиш ерда ҳашр қилинадилар», деганларини эшитганман».
Саҳл ёки бошқа бири: «У ерда ҳеч ким учун белги бўлмайди», деган.*
* У жой теп-текис бўлиб, ҳеч ким учун бирон белги ёки мўлжал бўлмайди.
265- 6521- عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: سَـمِعْتُ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى أَرْضٍ بَيْضَاءَ عَفْرَاءَ كَقُرْصَةِ نَقِيٍّ» قَالَ سَهْلٌ أَوْ غَيْرُهُ: (لَيْسَ فِيهَا مَعْلَمٌ لِأَحَدٍ).
266- 6527. Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ялангоёқ, яланғоч, хатна қилинмаган ҳолда ҳашр қилинасизлар», дедилар. «Эй Алоҳнинг Расули, эркаклару аёллар бир‑бирига қарайверадими?» дедим. «Аҳвол улар бунга эътибор бера олмайдиган даражада оғир бўлади», дедилар».
266- 6527- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «تُحْشَرُونَ حُفَاةً عُرَاةً غُرْلًا» قَالَتْ عَائِشَةُ: [فَقُلْتُ]: يَا رَسُولَ اللهِ؛ الرِّجَالُ وَالنِّسَاءُ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ؟ فَقَالَ: «الْأَمْرُ أَشَدُّ مِنْ أَنْ يُهِمَّهُمْ ذَاكِ».