(1) ҲАЙИТ КУНИДАГИ НАЙЗА ВА ҚАЛҚОНЛАР ҲАҚИДА
(1) بَاب: الْحِرَابِ وَالدَّرَقِ يَوْمَ الْعِيدِ
519.949. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳузуримга кирдилар. Олдимда икки қизча Буос қўшиғини куйлашаётган эди. У зот тўшакка ёнбошлаб, юзларини ўгириб олдилар. Абу Бакр кирди-ю, мени койиб: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларида шайтон нағмасими?!» деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга қараб: «Қўй уларни», дедилар. У эътибор бермай турганида қизчаларга имо қилдим, улар чиқиб кетишди.
519/949 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: دَخَلَ عَلَيَّ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَعِنْدِي جَارِيَتَانِ تُغَنِّيَانِ بِغِنَاءِ بُعَاثَ، فَاضْطَجَعَ عَلَى الْفِرَاشِ وَحَوَّلَ وَجْهَهُ، وَدَخَلَ أَبُو بَكْرٍ فَانْتَهَرَنِي، وَقَالَ: مِزْمَارَةُ الشَّيْطَانِ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم! فَأَقْبَلَ عَلَيْهِ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: «دَعْهُمَا». فَلَمَّا غَفَلَ غَمَزْتُهُمَا فَخَرَجَتَا.
(2) ФИТР КУНИ (НАМОЗГОҲГА) ЧИҚИШДАН ОЛДИН ТАОМЛАНИШ ҲАҚИДА
(2) بَاب: الْأَكْلِ يَوْمَ الْفِطْرِ قَبْلَ الْخُرُوجِ
520.953 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фитр куни бир неча хурмо емасдан (намозгоҳга) чиқмас эдилар».
Муражжо ибн Ражо айтади: «Менга Убайдуллоҳ сўзлаб бердики, Анас розияллоҳу анҳу: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларни тоқ ердилар», деб сўзлаб берган».
Изоҳ: Фитр куни – Рамазон ҳайити куни. «Фитр» – «оғиз очиқлик» дегани. Рамазон ҳайити куни рўзадан чиқиб, илк оғиз очиқ юриладиган кун бўлгани учун шундай номланган.
520/953 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم لَا يَغْدُو يَوْمَ الْفِطْرِ حَتَّى يَأْكُلَ تـَمَرَاتٍ، وفي رِوَايَةٍ عَنْهُ قَالَ: وَيَأْكُلُهُنَّ وِتْرًا.
(3) ҚУРБОН ҲАЙИТИ КУНИ ТАОМЛАНИШ ҲАҚИДА
(3) بَاب: الْأَكْلِ يَوْمَ النَّحْرِ
522.955. Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қурбонлик куни намоздан кейин бизга хутба қилиб: «Ким намозимизни ўқиса ва қурбонлигимизни қилса, қурбонликни адо этибди. Ким қурбонликни намоздан олдин сўйса, унинг қурбонлиги йўқ. Чунки у намоздан олдин бўлиб қолибди», дедилар.
Шунда Баронинг тоғаси Абу Бурда ибн Ниёр: «Эй Аллоҳнинг Расули! Мен қўйимни намоздан олдин сўйиб қўйибман. Мен бу кунни еб-ичиш куни, қўйим уйимда сўйиладиган биринчи нарса бўлсин деб, қўйимни сўйиб, намозга келишдан олдин тамадди қилиб олгандим», деди. У зот: «Қўйинг гўшт (учун сўйилган) қўйдир», дедилар. У: «Эй Аллоҳнинг Расули! Бизнинг урғочи жазаъамиз бор, у мен учун иккита қўйдан ҳам яхшироқ, ўша менинг номимдан ўтадими?» деди. У зот: «Ҳа! Лекин сендан кейин бошқа ҳеч кимнинг номидан ўтмайди», дедилар».
522/955 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قالَ: خَطَبَنَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ الْأَضْحَى بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَقَالَ: «مَنْ صَلَّى صَلَاتَنَا، وَنَسَكَ نُسُكَنَا، فَقَدْ أَصَابَ النُّسُكَ، وَمَنْ نَسَكَ قَبْلَ الصَّلَاةِ، فَإِنَّهُ قَبْلَ الصَّلَاةِ، وَلَا نُسُكَ لَهُ». فَقَالَ أَبُو بُرْدَةَ بْنُ نِيَارٍ، خَالُ الْبَرَاءِ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَإِنِّي نَسَكْتُ شَاتِي قَبْلَ الصَّلَاةِ، وَعَرَفْتُ أَنَّ الْيَوْمَ يَوْمُ أَكْلٍ وَشُرْبٍ، وَأَحْبَبْتُ أَنْ تَكُونَ شَاتِي أَوَّلَ مَا يُذْبَحُ فِي بَيْتِي، فَذَبَحْتُ شَاتِي وَتَغَدَّيْتُ قَبْلَ أَنْ آتِيَ الصَّلَاةَ، قَالَ: «شَاتُكَ شَاةُ لَحْمٍ». قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، فَإِنَّ عِنْدَنَا عَنَاقًا لَنَا جَذَعَةً هِيَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ شَاتَيْنِ: أَفَتَجْزِي عَنِّي؟ قَالَ: «نَعَمْ، وَلَنْ تَجْزِيَ عَنْ أَحَدٍ بَعْدَكَ».
(3) ҚУРБОН ҲАЙИТИ КУНИ ТАОМЛАНИШ ҲАҚИДА
(3) بَاب: الْأَكْلِ يَوْمَ النَّحْرِ
521.954
521/954 – عَنِ البَرَاءِ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَـمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَـخْطُبُ، فَقَالَ: إنَّ أوَّلَ مِنْ يَوْمِنَا هذا أنْ نُصَلِّيَ، ثُمَّ نَرْجِعَ فَنَنْحَرَ، فَمَنْ فَعَلَ، فَقَدْ أصَابَ سُنَّتَنَا.
(4) НАМОЗГОҲГА МИНБАРCИЗ ЧИҚИШ ҲАҚИДА
(4) بَاب: الْخُرُوجِ إِلَى الْمُصَلَّى بِغَيْرِ مِنْبَرٍ
523.956 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Рамазон ва Қурбон ҳайити кунлари намозгоҳга чиқар эдилар. Биринчи бошлайдиган нарсалари намоз бўларди. Сўнг ўгирилиб, одамларнинг қаршисида турар, одамлар эса ўз сафларида ўтиришар эди. У зот уларга ваъз-насиҳат қилар, топшириқ берар ва буюрар эдилар. Агар қўшин ажратмоқчи бўлсалар, ажратар ёки бирон нарсага буюрмоқчи бўлсалар, буюрар эдилар-да, сўнг қайтиб кетардилар».
Абу Саъид айтади: «Одамлар шу ҳолда (намоз ўқишда) давом этдилар. Ниҳоят, Рамазон ёки Қурбон ҳайитида Мадина амири Марвон билан чиқдим. Намозгоҳга келсак, бир минбар турибди. Уни Касир ибн Салт қурибди. Бир пайт Марвон намоз ўқишдан олдин унга кўтарилмоқчи бўлди. Шунда унинг кийимидан тортдим. У мендан (этагини) тортиб олиб, минбарга чиқди-да, намоздан олдин хутба қилди. Мен унга: «Аллоҳга қасамки, ўзгартирдинглар!» дедим. У: «Эй Абу Саъид! Сен билган нарса энди кетди», деди. «Мен билган нарса, Аллоҳга қасамки, билмаганимдан яхшироқдир», дедим. Шунда у: «Одамлар намоздан кейин биз билан ўтирмай қўйишди, шунинг учун мен уни (хутбани) намоздан олдин қилдим», деди».
523/956 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَخْرُجُ يَوْمَ الْفِطْرِ وَالْأَضْحَى إِلَى الْمُصَلَّى، فَأَوَّلُ شَيْءٍ يَبْدَأُ بِهِ الصَّلَاةُ، ثُمَّ يَنْصَرِفُ، فَيَقُومُ مُقَابِلَ النَّاسِ، وَالنَّاسُ جُلُوسٌ عَلَى صُفُوفِهِمْ، فَيَعِظُهُمْ وَيُوصِيهِمْ وَيَأْمُرُهُمْ، فَإِنْ كَانَ يُرِيدُ أَنْ يَقْطَعَ بَعْثًا قَطَعَهُ، أَوْ يَأْمُرَ بِشَيْءٍ أَمَرَ بِهِ، ثُمَّ يَنْصَرِفُ. قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: فَلَمْ يَزَلِ النَّاسُ عَلَى ذَلِكَ حَتَّى خَرَجْتُ مَعَ مَرْوَانَ، وَهْوَ أَمِيرُ الْمَدِينَةِ، فِي أَضْحًى أَوْ فِطْرٍ، فَلَمَّا أَتَيْنَا الْمُصَلَّى، إِذَا مِنْبَرٌ بَنَاهُ كَثِيرُ بْنُ الصَّلْتِ، فَإِذَا مَرْوَانُ يُرِيدُ أَنْ يَرْتَقِيَهُ قَبْلَ أَنْ يُصَلِّيَ، فَجَبَذْتُ بِثَوْبِهِ، فَجَبَذَنِي، فَارْتَفَعَ، فَخَطَبَ قَبْلَ الصَّلَاةِ، فَقُلْتُ لَهُ: غَيَّرْتُمْ وَاللهِ، فَقَالَ: أَبَا سَعِيدٍ، قَدْ ذَهَبَ مَا تَعْلَمُ، فَقُلْتُ: مَا أَعْلَمُ وَاللهِ خَيْرٌ مِـمَّا لَا أَعْلَمُ، فَقَالَ: إِنَّ النَّاسَ لَمْ يَكُونُوا يَجْلِسُونَ لَنَا بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَجَعَلْتُهَا قَبْلَ الصَّلَاةِ.
(5) ТАШРИҚ* КУНЛАРИДАГИ АМАЛНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(5) بَاب: فَضْلِ الْعَمَلِ فِي أَيَّامِ التَّشْرِيقِ
524.960 Ато яна шундай хабар қилди:
«Ибн Аббос ва Жобир ибн Абдуллоҳ: «На Фитр куни ва на Қурбонлик куни азон айтилмас эди», деганлар».
524/960 – عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ وجابِرِ بْنِ عَبْدِ الله رَضِيَ الله عَنْهُمْ قالَا: لَمْ يَكُنْ يُؤَذَّنُ يَوْمَ الْفِطْرِ وَلَا يَوْمَ الْأَضْحَى.
(6) ҲАЙИТ НАМОЗИДАН КЕЙИН ХУТБА ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: الْخُطْبَةِ بَعْدَ الْعِيدِ>
525.962 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Абу Бакр, Умар ва Усмон розияллоҳу анҳум билан ҳайит намозида қатнашганман. Барчалари намозни хутбадан олдин ўқишар эди».
525/962 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: شَهِدْتُ الْعِيدَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ رَضِيَ الله عَنْهُمْ، فَكُلُّهُمْ كَانُوا يُصَلُّونَ قَبْلَ الْخُطْبَةِ.
(7)
(7) باب: فَضْلِ العَمَلِ في أيَّامِ التَّشْرِيق
526.969 Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «(Зулҳижжанинг аввалидаги) ўн кундаги амал мана бу кунлардаги* амалдан афзал эмас», дедилар. «Жиҳод ҳамми?» дейишди. У зот: «Жиҳод ҳам. Фақат жонию молини хатарга қўйиб чиқиб, бирор нарса ила қайтмаган киши мустасно», дедилар».
Изоҳ: Бу ерда ташриқ кунлари назарда тутилмоқда.
526/969 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَا الْعَمَلُ فِي أَيَّامِ أَفْضَلَ مِنْهَا فِي هَذَا العَشْرِ». قَالُوا: وَلَا الْجِهَادُ؟ قَالَ: «وَلَا الْجِهَادُ، إِلَّا رَجُلٌ خَرَجَ يُخَاطِرُ بِنَفْسِهِ وَمَالِهِ، فَلَمْ يَرْجِعْ بِشَيْءٍ».
(8) МИНО КУНЛАРИ ВА АРАФОТГА БОРГАНДА ТАКБИР АЙТИШ ҲАҚИДА
(8) بَاب: التَّكْبِيرِ أَيَّامَ مِنًى وَإِذَا غَدَا إِلَى عَرَفَةَ
527.970 Муҳаммад ибн Абу Бакр Сақафий шундай сўзлаб берди:
«Минодан Арафотга кетаётганимизда Анасдан талбия* ҳақида сўраб, «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга нима қилар эдингиз?» дедим. У киши: «Талбия айтадиган талбия айтар, унга ҳеч ким эътироз билдирмас, такбир айтадиган такбир айтар, унга ҳам ҳеч ким эътироз билдирмас эди», деди».
* «Талбия айтиш» – ҳаж ёки умрада «Лаббайкаллоҳумма»ни айтиш; эҳром боғлашда ушбу иборини айтиб ҳаж ёки умрани ният қилиш. Масалан, «Лаббайка бил-ҳажж» ёки «Лаббайка бил-умроҳ» каби.
527/970 – عَنْ أنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ سُئِلَ عَن التَّلْبِيَةِ: كَيْفَ كُنْتُمْ تَصْنَعُونَ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم؟ قَالَ: كَانَ يُلَبِّي الْمُلَبِّي لَا يُنْكَرُ عَلَيْهِ، وَيُكَبِّرُ الْمُكَبِّرُ فَلَا يُنْكَرُ عَلَيْهِ.
(9) ҚУРБОНЛИК КУНИ НАМОЗГОҲДА НАҲР ВА ЗАБҲ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(9) بَاب: النَّحْرِ وَالذَّبْحِ يَوْمَ النَّحْرِ بِالْمُصَلَّى
528.982 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам (Қурбон ҳайити куни) намозгоҳда наҳр ёки забҳ қилар эдилар».
Изоҳ: Наҳр қилиш – туяни тик турган ҳолида бўғзининг пастроғидан сўйиш. Забҳ қилиш – туя ва бошқа жонлиқларни ётқизиб, бўғзидан сўйиш. Наҳр асосан туяга хос бўлгани учун, бундан кейин таржимада ҳар иккиси учун ҳам «сўймоқ» феъли ишлатилади.
528/982 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَنْحَرُ، أَوْ يَذْبَحُ بِالْمُصَلَّى.
(10) ҲАЙИТ КУНИ (НАМОЗДАН) ҚАЙТАЁТГАНДА ЙЎЛНИ БОШҚА ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(10) بَاب: مَنْ خَالَفَ الطَّرِيقَ إِذَا رَجَعَ يَوْمَ الْعِيدِ
529.986 Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳайит куни (бориш ва қайтиш) йўлларини бошқа-бошқа қилар эдилар».
529/986 - عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، إِذَا كَانَ يَوْمُ عِيدٍ خَالَفَ الطَّرِيقَ.
530.988 Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Эсимда, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мени тўсиб турар, мен эса масжидда ўйин тушаётган ҳабашларни томоша қилар эдим. Умар уларга пўписа қилди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уларни тек қўй. Безовталанманглар, Бану Арфида!» дедилар». Яъни эминлик билан.
Изоҳ: Бу ерда «безовталанманглар» деб таржима қилинган «амнан» сўзи «иймон» сўзидан эмас, балки «омонлик», «эминлик» маъносидаги «амн» сўзидан ясалганига ишора қилинмоқда.
530/988 – حَدِيثُ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا فِي أمْرِ الـحَشَبَةِ، تَقَدَّمَ، وَزَادَ فِي هَذِهِ الرِّوَايَةِ قَالَتْ: فَزَجَرَهُمْ عُمَرُ، فَقَالَ النَّبِيُّصلى الله عليه وسلم: «دَعْهُمْ، أَمْنًا بَنِي أَرْفِدَةَ».