1897.5641. Абу Саъид Худрий ва Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мусулмонга бирор ҳорғинликми, беморликми, ташвишми, қайғуми, озорми, ғамми етса, ҳатто тикан кирса ҳам, албатта Аллоҳ булар туфайли унинг хатоларини ўчиради», дедилар».
1897/5641 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَا يُصِيبُ الْمُسْلِمَ مِنْ نَصَبٍ وَلَا وَصَبٍ، وَلَا هَمٍّ وَلَا حُزْنٍ وَلَا أَذًى وَلَا غَمٍّ، حَتَّى الشَّوْكَةِ يُشَاكُهَا، إِلَّا كَفَّرَ اللهُ بِهَا مِنْ خَطَايَاهُ».
1898.5644. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Мўмин худди навниҳол ўсимликка ўхшайди. Шу жиҳатданки, шамол келса, уни қайиради, (шамол тингач) тикланиб қолади, (яъни мўмин) бало-мусибатга қайишади. Фожир эса худди қарағайга ўхшайди. То Аллоҳ уни Ўзи хоҳлаган пайтда синдиргунича бус‑бутун, типпа‑тик тураверади».
Мўмин худди навниҳол ўсимликка ўхшайди. Барги шамол эсган томонга қайрилаверади, (шамол) тинса, тикланиб қолади. Худди шунингдек, мўмин ҳам бало-мусибатга қайишади. Кофир эса худди қарағайга ўхшайди, то Аллоҳ уни Ўзи хоҳлаган пайтда синдиргунича ғўдайиб, типпа‑тик тураверади
1898/5644 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِ كَمَثَلِ الْخَامَةِ مِنَ الزَّرْعِ، مِنْ حَيْثُ أَتَتْهَا الرِّيحُ كَفَأَتْهَا، فَإِذَا اعْتَدَلَتْ تَكَفَّأُ بِالْبَلَاءِ، وَالْفَاجِرُ كَالْأَرْزَةِ، صَمَّاءَ مُعْتَدِلَةً، حَتَّى يَقْصِمَهَا اللهُ إِذَا شَاءَ».
1899.5645. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ кимга яхшиликни ирода қилса, унга мусибат беради», дедилар».
1899/5645 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْرًا يُصِبْ مِنْهُ».
(2) ДАРДНИНГ ОҒИРЛИГИ ҲАҚИДА
(2) بَاب: شِدَّةِ الْمَرَضِ
1900.5646. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан кўра беморлиги оғир кечадиган одамни кўрмадим».
1900/5646 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: مَا رَأَيْتُ أَحَدًا أَشَدَّ عَلَيْهِ الْوَجَعُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم.
1901.5647. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам касалликларида олдиларига бордим. У зотни жуда қаттиқ иситма тутаётган экан. «Сизни жуда қаттиқ иситма тутади‑да. Бу сизга икки ажр бўлиши учунми?» дедим. У зот: «Ҳа. Қай бир мусулмонга бирор озор етса, Аллоҳ унинг хатоларини худди дарахтнинг баргини қоққандек қоқиб ташлайди», дедилар».
1901/5647 - عَنْ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فِي مَرَضِهِ، وَهْوَ يُوعَكُ وَعْكًا شَدِيدًا، وَقُلْتُ: إِنَّكَ لَتُوعَكُ وَعْكًا شَدِيدًا، قُلْتُ: إِنَّ ذَاكَ بِأَنَّ لَكَ أَجْرَيْنِ؟ قَالَ: «أَجَلْ، مَا مِنْ مُسْلِمٍ يُصِيبُهُ أَذًى إِلَّا حَاتَّ اللهُ عَنْهُ خَطَايَاهُ، كَمَا تَحَاتُّ وَرَقُ الشَّجَرِ».
(3) ҲАВО (ЕТИШМАСЛИГИ) ТУФАЙЛИ ТУТҚАНОҚ ТУТАДИГАН КИШИНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
Изоҳ: Тутқаноқ хасталиги сабабларига ва даражаларига кўра бир неча хилга ажратилади. Бу ерда бош мияда қон етишмовчилиги натижасида, ҳаво етиб бормаслиги оқибатида пайдо бўладиган тури ҳақида сўз кетмоқда.
(3) بَاب: فَضْلِ مَنْ يُصْرَعُ مِنَ الرِّيحِ
1902.5652. Ато ибн Абу Рабоҳ сўзлаб берди:
«Ибн Аббос менга: «Сенга жаннат аҳлидан бўлган бир аёлни кўрсатайми?» деди. «Ҳа, албатта», дедим. У шундай деди: «Манави қора хотин. У Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, «Мени тутқаноқ тутади, шунда у ёқ‑бу ёғим очилиб кетади, Аллоҳга менинг ҳақимда дуо қилинг», деди. У зот: «Агар хоҳласанг, сабр қиласан ва сенга жаннат бўлади. Хоҳласанг, сенга офият беришини сўраб Аллоҳга дуо қиламан», дедилар. Шунда у: «Сабр қиламан. Лекин у ёқ‑бу ёғим очилиб кетади‑да. Бўлмаса Аллоҳга дуо қилинг, у ёқ‑бу ёғим очилиб кетмасин», деди. Шунда у зот унинг ҳаққига дуо қилдилар».
Изоҳ: Бу набавий тасарруф ўша аёлга хос бўлиб, бошқа ўринда кузатилмайди. Бинобарин, бу ҳадисдан даволаниш, касалдан қутулиш чораларини кўриш ўринсиз деган хулоса чиқмайди. «Даволанинглар, зеро, Аллоҳ қайси касални туширган бўлса, шифоси билан туширган», «Қариликдан бошқа дарднинг давоси бор», деган маънодаги ҳадислар умумий қоида ҳисобланади. Юқоридаги ҳадисдаги ҳолатлар маълум ҳикматлар тақозосига кўра айрим кишиларга хоссатан кўрилган чора сифатида қабул қилинади.
1902/5652 – عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ قَالَ لِبَعْضِ أصْحَابِهِ: أَلَا أُرِيكَ امْرَأَةً مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ؟ قَالَ: بَلَى. قَالَ: هَذِهِ الْمَرْأَةُ السَّوْدَاءُ، أَتَتِ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ: إِنِّي أُصْرَعُ، وَإِنِّي أَتَكَشَّفُ، فَادْعُ اللهَ لِي، قَالَ: «إِنْ شِئْتِ صَبَرْتِ وَلَكِ الْجَنَّةُ، وَإِنْ شِئْتِ دَعَوْتُ اللهَ أَنْ يُعَافِيَكِ». فَقَالَتْ: أَصْبِرُ، فَقَالَتْ: إِنِّي أَتَكَشَّفُ، فَادْعُ اللهَ أَنْ لَا أَتَكَشَّفَ؛ فَدَعَا لَهَا.
(4) КЎЗИ ОЖИЗ КИШИНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(4) بَاب: فَضْلِ مَنْ ذَهَبَ بَصَرُهُ
1903.5653. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Албатта, Аллоҳ: «Бандамни икки суюклиси билан синовга солсам-у, у сабр қилса, икковининг эвазига унга жаннат бераман», дейди», деяётганларини эшитдим. У зот икки кўзни назарда тутган эдилар».
1903/5653 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «إِنَّ اللهَ قَالَ: إِذَا ابْتَلَيْتُ عَبْدِي بِحَبِيبَتَيْهِ فَصَبَرَ، عَوَّضْتُهُ مِنْهُمَا الْجَنَّةَ»؛ يُرِيدُ: عَيْنَيْهِ.
(5) КАСАЛ КЎРГАНИ УЛОВДА, ПИЁДА ЁКИ БИРОВ БИЛАН ЭШАККА МИНГАШИБ БОРИШ ХУСУСИДА
(5) بَاب: عِيَادَةِ الْمَرِيضِ
1904.5664. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам мени кўргани келдилар, хачир ҳам, бирзавн ҳам миниб олмаган эдилар».
* «Бирзавн» (кўпликда «барозиину», урғочиси «бирзавнатун») – ажам оти. Айтишларича, бундай отлар араб юртларига Рум мамлакатларидан келтирилган. Бу отларнинг араб отларидан фарқи шуки, уларнинг гавда тузилиши йирик, оёғи бақувват, туёқлари катта, тоғу тош, дараларда юришга чидамли бўлган.
1904/5664 - عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: جَاءَنِي النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَعُودُنِي، لَيْسَ بِرَاكِبِ بَغْلٍ وَلَا بِرْذَوْنٍ.
(6) КАСАЛНИНГ «МЕН БЕМОРМАН», «ВОЙ БОШИМ!» ЁКИ «ДАРДИМ ЗЎРАЙДИ», ДЕБ АЙТИШИ ҲАМДА АЙЮБ АЛАЙҲИССАЛОМНИНГ «МЕНИ ЗАРАР ТУТДИ. СЕН РАҲМЛИЛАРНИНГ РАҲМЛИСИСАН!» ДЕГАНИ ҲАҚИДА
(6) 1389/6 – بَاب: مَا رُخِّصَ للـمَرِيضِ أنْ يَقُول: إنِّي وَجِعٌ أوْ وَارأْسَاهُ، أَوِ اشْتَدَّ بِي الوَجَعُ وَقَوْلِ أيُّوبَ عَلَيْهِ السَّلام:
(أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِين) [الأنبياء: 83]
1905.5666. Қосим ибн Муҳаммад айтади:
«Оиша: «Вой бошим!» деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар тириклигимда шундай бўлса, сен учун мағфират сўрайман, ҳаққингга дуо қиламан», дедилар. Оиша: «Онам азамни тутсин! Аллоҳга қасамки, менимча, сиз менинг ўлимимни истайсиз. Агар шундай бўлиб қолса, ўша куниёқ завжаларингиздан бири билан бирга бўласиз», деди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Йўқ, «Вой бошим», (дейдиган) мен. Одамлар гапирмасин ёки орзумандалар орзу қилиб юрмасин деб, Абу Бакр ва унинг ўғлига одам юбориб, (халифаликни уларга) тайинлаб қўяймикан ҳам дедим [ёки ирода қилдим], лекин Аллоҳ (улардан ўзгага) кўнмайди, мўминлар ҳам (бундан бошқа фикрни) даф қилади [ёки Аллоҳ (улардан бошқасини) даф қилади, мўминлар ҳам (бошқасига) кўнмайди], дедим».
Одамлар гапирмасин ёки орзумандалар орзу қилиб юрмасин деб, Абу Бакр ва унинг ўғлига одам юбориб, (халифаликка уни) тайинлаб қўяймикан ҳам дедим [ёки ирода қилдим], лекин Аллоҳ (ундан бошқанинг халифа бўлишига) рози бўлмайди, мўминлар ҳам (бундан бошқани) рад қилади [ёки Аллоҳ (ундан бошқанинг халифа бўлишини) рад қилади, мўминлар ҳам (бошқага) рози бўлишмайди], дедим».
Изоҳ: Бу ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам аёлларига эътиборли бўлганлари, кўнглига қараганлари намоён бўлган. Оиша розияллоҳу анҳо «Вой бошим!» деган гапни «Ҳозир ўлиб қоламан», деган маънода айтган. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга ҳазил қилиб ёки танбеҳ мазмунида «Агар шундай бўлса, яъни ўлиб қолгудек бўлсанг, сен учун мағфират сўрайман, ҳаққингга дуо қиламан. Шундай экан, нега ғам чекасан?» дейдилар, бироқ Оиша розияллоҳу анҳонинг бу гапдан ранжиганини кўриб, унинг кўнглини кўтариш учун эркалаб, «Йўқ, балки мен «Вой бошим», дейман», дейиш билан «Сен учун мен оҳ тортай» ёки «Сен эмас, мен олдин вафот қиламан», деган маънода гапирганлар. Кейинги гапда «Абу Бакрни ўзим халифа этиб тайинлаб қўяй, дедим‑у, барибир Аллоҳ шуни ирода қилишини, мўминлар ҳам шуни танлашини ўйлаб, ишни уларга ҳавола қилиб қолдирдим», демоқчи бўлганлар.
Изоҳ: Бу ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам завжаларига эътиборли бўлганлари, уларнинг кўнглига қараганлари кўриниб турибди. Оиша розияллоҳу анҳонинг «Вой бошим!» деган гапига ҳазил ёки танбеҳ маъносида «Агар шундай бўлса, сен учун мағфират сўрайман, ҳаққингга дуо қиламан. Шундай экан, нега ғам чекасан?» дейдилар. Бироқ Оиша розияллоҳу анҳонинг бу гапдан ранжиганини кўриб, эркалаган маънода «Сен учун мен оҳ тортай» ёки «Сен эмас, мен олдин вафот қиламан» деб, унинг кўнглини кўтарганлар. Кейинги гапда «Абу Бакрни ўзим халифа этиб тайинлаб қўяй, дедим‑у, Аллоҳнинг Ўзи ҳам шуни ирода қилишини, мўминлар ҳам уни танлашини ўйлаб, ишни уларга ҳавола қилиб қолдирдим», демоқчи бўлганлар.
1905/5666 – عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: وَارَأْسَاهْ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «ذَاكِ لَوْ كَانَ وَأَنَا حَيٌّ فَأَسْتَغْفِرُ لَكِ وَأَدْعُو لَكِ». فَقَالَتْ عَائِشَةُ: وَاثُكْلِيَاهْ، وَاللهِ إِنِّي لَأَظُنُّكَ تُحِبُّ مَوْتِي، وَلَوْ كَانَ ذَاكَ، لَظَلِلْتَ آخِرَ يَوْمِكَ مُعَرِّسًا بِبَعْضِ أَزْوَاجِكَ، فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «بَلْ أَنَا وَارَأْسَاهْ، لَقَدْ هَمَمْتُ، أَوْ أَرَدْتُ، أَنْ أُرْسِلَ إِلَى أَبِي بَكْرٍ وَابْنِهِ وَأَعْهَدَ: أَنْ يَقُولَ الْقَائِلُونَ، أَوْ يَتَمَنَّى الْمُتَمَنُّونَ، ثُمَّ قُلْتُ: يَأْبَى اللهُ وَيَدْفَعُ الْمُؤْمِنُونَ، أَوْ يَدْفَعُ اللهُ وَيَأْبَى الْمُؤْمِنُونَ».
(7) БЕМОРНИНГ ЎЛИМНИ ОРЗУ ҚИЛИШИ ҲАҚИДА
(7) بَاب: تَـمَنِّى الْمَرِيضِ الْمَوْتَ
1906.5671. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ҳеч бирингиз ўзига етган зарар туфайли ўлимни орзу қилмасин. Агар иложи бўлмаса, «Аллоҳим! Мен учун тириклик яхши бўлса, мени тирик қўй. Қачон мен учун ўлим яхши бўлса, мени вафот эттир», десин».
1906/5671 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «لَا يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ مِنْ ضُرٍّ أَصَابَهُ، فَإِنْ كَانَ لَا بُدَّ فَاعِلًا، فَلْيَقُلِ: اللَّهُمَّ أَحْيِنِي مَا كَانَتِ الْحَيَاةُ خَيْرًا لِي، وَتَوَفَّنِي إِذَا كَانَتِ الْوَفَاةُ خَيْرًا لِي».
1907.5672. Қайс ибн Абу Ҳозимдан ривоят қилинади:
«Хаббобни кўргани кирдик. (Даво учун қорнини) етти марта куйдиртирибди. У шундай деди: «Олдин ўтган шерикларимиз ўтиб кетишди. Мол‑дунё (ажрларини) камайтирмади. Биз эса тупроқ (ости)дан бошқа қўяр жой топа олмайдиган даражадаги нарсаларга эришдик. Биз эса тупроқдан бошқа сарфлайдиган жой топа олмайдиган даражадаги дунёга эришдик. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бизни ўлим тилашдан қайтармаганларида, мен уни албатта тилаган бўлардим».
Кейинроқ, бошқа сафар унинг олдига борсак, у (чорбоғига) девор кўтараётган экан. У: «Мусулмонга мана шу тупроққа ишлатганидан бошқа сарфлаган ҳар бир нарсаси учун ажр берилади», деди».
1907/5672 - عَنْ خَبَّابٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ اكْتَوَى سَبْعَ كَيَّاتٍ، فَقَالَ: إِنَّ أَصْحَابَنَا الَّذِينَ سَلَفُوا مَضَوْا وَلَمْ تَنْقُصْهُمُ الدُّنْيَا، وَإِنَّا أَصَبْنَا مَا لَا نَجِدُ لَهُ مَوْضِعًا إِلَّا التُّرَابَ، وَلَوْلَا أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم نَهَانَا أَنْ نَدْعُوَ بِالْمَوْتِ لَدَعَوْتُ بِهِ.
1908.5673. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу деди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ҳеч кимнинг амали уни жаннатга киритмайди», деяётганларини эшитдим. «Сизни ҳамми, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди. Шунда у зот: «Ҳа, Аллоҳ мени фазлу раҳмат билан ўраб олмаса, мени ҳам. Тўғриликни лозим тутинглар, (ҳеч бўлмаса шунга) яқин бўлинглар. Ҳеч бирингиз ўлимни орзу қилмасин! Чунки ўзи яхши амаллилардан бўлса, шояд яхшилиги зиёда бўлса, ёмон амаллилардан бўлса, шояд тавба қилса ризолик топса», дедилар».
1908/5673 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «لَنْ يُدْخِلَ أَحَدًا عَمَلُهُ الْجَنَّةَ». قَالُوا: وَلَا أَنْتَ يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «لَا، وَلَا أَنَا إِلَّا أَنْ يَتَغَمَّدَنِيَ اللهُ بِفَضْلٍ وَرَحْمَةٍ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا، وَلَا يَتَمَنَّيَنَّ أَحَدُكُمُ الْمَوْتَ: إِمَّا مُحْسِنًا فَلَعَلَّهُ أَنْ يَزْدَادَ خَيْرًا، وَإِمَّا مُسِيئًا فَلَعَلَّهُ أَنْ يَسْتَعْتِبَ».
(8) КЎРГАНИ БОРГАННИНГ БЕМОРНИНГ ҲАҚҚИГА ДУО ҚИЛИШИ ҲАҚИДА
(8) بَاب: دُعَاءِ الْعَائِدِ لِلْمَرِيضِ
1909.5675. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам беморнинг олдига келсалар [ёки у олиб келинса]: «Зиённи кетказ, эй инсонларнинг Робби! Шифо бер, Сен шифо берувчисан. Сенинг шифойингдан ўзга шифо йўқ. Ҳеч қандай дардни қолдирмайдиган шифо (бер)!» деб айтар эдилар».
Амр ибн Абу Қайс ва Иброҳим ибн Таҳмон Мансурдан, у Иброҳим ва Абу Зуҳодан: «Бемор олиб келинса», деб ривоят қилган.
Жарир Мансурдан, у Абу Зуҳонинг бир ўзидан ривоят қилиб, «Бирор беморнинг олдига борсалар», деган.
1909/5675 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا أَتَى مَرِيضًا أَوْ أُتِىَ بِهِ إلَيْهِ، قَالَ: «أَذْهِبِ الْبَاسَ رَبَّ النَّاسِ، اشْفِ وَأَنْتَ الشَّافِي، لَا شِفَاءَ إِلَّا شِفَاؤُكَ، شِفَاءً لَا يُغَادِرُ سَقَمًا».