(1) ИМОМНИНГ СУТРАСИ ОРҚАСИДАГИЛАРНИНГ ҲАМ СУТРАСИДИР
(1) بَاب: سُتْرَةُ الْإِمَامِ سُتْرَةُ مَنْ خَلْفَهُ
* Сутра – намоз ўқиш вақтида намозхоннинг олдига қўйиладиган тўсиқдир. Сутрани ҳанафий ва моликий мазҳаблари мандуб, шофеъий ва ҳанбалий мазҳаблари мустаҳаб дейишган. Девор, устун, найза, ҳасса ва бошқа шу каби нарсалар сутра бўлиши мумкин. Ҳанафий мазҳабига кўра, сутранинг йўғонлиги камида бармоқча, узунлиги бир зироъ бўлиши керак. Ҳеч нарса топилмаса, бир чизиқ чизиб қўйилса ҳам бўлади. Зироъ – қадимги узунлик ўлчовларидан бўлиб, ўрта бўйли одамнинг тирсагидан бармоқ учигача бўлган жойига қиёсан олинган. Зироъ аслида 46,2 см. га тўғри келади, аммо фиқҳий масалаларда 61,6 см. деб қаралади.
308.494 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳайит намозига чиққанларида олд тарафларига калта найза санчиб қўйишни буюрардилар. Шунда у зот унга қараб, одамлар эса у зотнинг орқаларида намоз ўқишар эди. У зот буни сафарда ҳам қилардилар. Шундан кейин амирлар ҳам (найза қўйишни одат қилиб) олишди».
308/494 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ إِذَا خَرَجَ يَوْمَ الْعِيدِ، أَمَرَ بِالْحَرْبَةِ فَتُوضَعُ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَيُصَلِّي إِلَيْهَا وَالنَّاسُ وَرَاءَهُ، وَكَانَ يَفْعَلُ ذَلِكَ فِي السَّفَرِ، فَمِنْ ثَمَّ اتَّخَذَهَا الْأُمَرَاءُ.
309.495
309/495- عَنْ أبِي جُحَيْفَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى بـهم بالـبَطْحَاء – وَبَيْنَ يَدَيْهِ عَنْزَةٌ – الظُّهْرَ رَكْعَتَيْنِ، وَالعَصْرَ رَكْعَتَيْنِ، يَـمُرُّ بَيْنَ يَدَيْهِ الـمَرْأةُ وَالـحِمَارُ.
(2) НАМОЗХОН БИЛАН СУТРАНИНГ ОРАСИ ҚАНЧА БЎЛИШИ ҲАҚИДА
(2) بَاب: قَدْرِ كَمْ يَنْبَغِي أَنْ يَكُونَ بَيْنَ الْمُصَلِّي وَالسُّتْرَةِ
310.496 Саҳл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиган жой билан деворнинг ораси бир қўй ўтарли эди».
310/496 - عَنْ سَهْلٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ بَيْنَ مُصَلَّى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَبَيْنَ الْجِدَارِ مَمَرُّ الشَّاةِ.
(3) АНАЗАГА ҚАРАБ НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(3) بَاب: الصَّلَاةِ إِلَى الْعَنَزَةِ
311.500 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатга чиқсалар, мен ва бир ғулом у зотнинг ортларидан борар эдик. Бизда таёқ ё ҳасса, ёки аназа, яна идова ҳам бўлар эди. Ҳожатдан фориғ бўлганларида, мешчани тутқазар эдик».
311/500 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا خَرَجَ لِحَاجَتِهِ، تَبِعْتُهُ أَنَا وَغُلَامٌ، وَمَعَنَا عُكَّازَةٌ، أَوْ عَصًا، أَوْ عَنَزَةٌ، وَمَعَنَا إِدَاوَةٌ، فَإِذَا فَرَغَ مِنْ حَاجَتِهِ نَاوَلْنَاهُ الْإِدَاوَةَ.
(4) УСТУНГА ҚАРАБ НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(4) بَاب: الصَّلَاةِ إِلَى الْأُسْطُوَانَةِ
312.502 Язийд ибн Абу Убайд сўзлаб берди:
«(Масжидга) Салама ибн Акваъ билан бирга келар эдим. У кўпинча мусҳаф ёнидаги устун олдида намоз ўқир эди. «Эй Абу Муслим, намоз ўқиш учун шу устуннинг олдини танлаганингизни кўряпман-а?!» дедим. «Чунки мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намоз учун унинг олдини танлаганларини кўрганман», деди».
312/502 - عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ كَان يُصَلِّي عِنْدَ الْأُسْطُوَانَةِ الَّتِي عِنْدَ الْمُصْحَفِ، فَقِيلَ لَهُ: يَا أَبَا مُسْلِمٍ، أَرَاكَ تَتَحَرَّى الصَّلَاةَ عِنْدَ هَذِهِ الْأُسْطُوَانَةِ؟ قَالَ: فَإِنِّي رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَتَحَرَّى الصَّلَاةَ عِنْدَهَا.
(5) ЖАМОАТ БЎЛМАГАНДА УСТУНЛАР ОРАСИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(5) بَاب: الصَّلَاةِ بَيْنَ السَّوَارِي فِي غَيْرِ جَمَاعَةٍ
313.505 Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам, Усома ибн Зайд, Билол ва Усмон ибн Т-А-лҳа Ҳажабийлар Каъбага киришди. (Усмон) у зотнинг устиларидан эшикни қулфлади. У зот Каъбада қолиб кетдилар. Қайтиб чиққанларида, Билолдан Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам нима қилганларини сўрадим. «Бир устунни ўнг, бир устунни чап, учта устунни орт тарафларида қилиб – ўша пайтда Байт олти устунли эди – сўнгра намоз ўқидилар», деди.
Исмоил бизга Моликнинг (юқоридаги ҳадис ровийларидан бири) «Икки устунни ўнг тарафларига қилиб», деганини айтиб берган.
313/505 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، حَدِيثَ دُخُولِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم الكَعْبَةَ، قَالَ: فَسَأَلْتُ بِلَالًا حِينَ خَرَجَ: مَا صَنَعَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم؟ قَالَ: جَعَلَ عَمُودًا عَنْ يَسَارِهِ، وَعَمُودًا عَنْ يَـمِينِهِ، وَثَلَاثَةَ أَعْمِدَةٍ وَرَاءَهُ، وَكَانَ الْبَيْتُ يَوْمَئِذٍ عَلَى سِتَّةِ أَعْمِدَةٍ، ثُمَّ صَلَّى. وَفِي رِوَايَةٍ: عَمُودَيْنِ عَنْ يَـمِينِهِ.
(6) ЮККАШ ТУЯГА, ТУЯГА, ДАРАХТГА ВА ЭГАРГА ҚАРАБ НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: الصَّلَاةِ إِلَى الرَّاحِلَةِ وَالْبَعِيرِ وَالشَّجَرِ وَالرَّحْلِ
314.507 Нофеъдан ривоят қилинади:
«Ибн Умар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам туяларини кўндаланг қилиб қўйиб, унга қараб намоз ўқир эдилар», деди. «Бордию, туя қўзғалиб кетса-чи?» дедим. «Мана бу эгарни олиб, уни тўғрилар, орқа қисмига [ёки «суянчиғига» деган] қараб намоз ўқир эдилар», деди. Ибн Умар розияллоҳу анҳумо ҳам шундай қилар эди».
314/507 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ،َ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: أَنَّهُ كَانَ يُعَرِّضُ رَاحِلَتَهُ فَيُصَلِّي إِلَيْهَا، قُلْتُ: أَفَرَأَيْتَ إِذَا هَبَّتِ الرِّكَابُ؟ قَالَ: كَانَ يَأْخُذُ هَذَا الرَّحْلَ فَيُعَدِّلُهُ، فَيُصَلِّي إِلَى آخِرَتِهِ، أَوْ قَالَ: مُؤَخَّرِهِ، وَكَانَ ابْنُ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُ يَفْعَلُهُ.
(7) ЧОРПОЯГА ҚАРАБ НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(7) بَاب: الصَّلَاةِ إِلَى السَّرِيرِ
315.508 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
(Оиша онамизга кимдир «Намозхон олдидан ит, эшак ё аёл ўтса, намози бузилади», деганида) «Ҳали бизни ит ва эшакка тенг қилдингларми? Мен чорпояда ёнбошлаб ётардим, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам чорпоянинг ўртасига қараб намоз ўқир эдилар. У зотнинг олдиларида чўзилиб ётгим келмай, чорпоянинг оёқ тарафидан кўрпамдан секин суғурилиб чиқиб кетардим», деди.
315/508 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: أَعَدَلْتُمُونَا بِالْكَلْبِ وَالْحِمَارِ؟ لَقَدْ رَأَيْتُنِي مُضْطَجِعَةً عَلَى السَّرِيرِ، فَيَجِيءُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَيَتَوَسَّطُ السَّرِيرَ فَيُصَلِّي، فَأَكْرَهُ أَنْ أُسَنِّحَهُ، فَأَنْسَلُّ مِنْ قِبَلِ رِجْلَيِ السَّرِيرِ، حَتَّى أَنْسَلَّ مِنْ لِحَافِي.
(8) НАМОЗХОН ЎЗИНИНГ ОЛДИДАН ЎТАЁТГАН ОДАМНИ ҚАЙТАРАДИ
(8) بَاب: يَرُدُّ الْمُصَلِّي مَنْ مَرَّ بَيْنَ يَدَيْهِ
316.509 Абу Солиҳ Саммон сўзлаб берди:
«Жума куни Абу Саъид Худрийнинг одамлардан тўсадиган нарсага қараб намоз ўқиётганини кўрдим. Абу Муъайт қабиласидан бир йигит унинг олдидан ўтмоқчи бўлди. Абу Саъид уни кўкрагидан қайтарди. Йигит қараб кўриб, унинг олдидан бошқа ўтадиган жой топа олмай, ўтиб кетиш учун яна қайтиб келди. Абу Саъид уни аввалгидан кўра қаттиқроқ қайтарди. Шунда у Абу Саъидни ҳақоратлади-да, Марвоннинг (ҳокимнинг) олдига кириб, Абу Саъиднинг устидан шикоят қилди. Абу Саъид ҳам унинг кетидан Марвоннинг олдига кирди. Шунда у: «Сен билан биродарингнинг ўғли ўртасида нима бўлди, эй Абу Саъид?» деди. У «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Бирортангиз ўзини одамлардан тўсадиган нарсага қараб намоз ўқиганида, олдидан бирор киши ўтмоқчи бўлса, уни қайтарсин. Агар унамаса, у билан урушсин, чунки у шайтондир», деганларини эшитганман».
316/509 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الـخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ كَانَ يُصَلِّي فِي يَوْمِ جُمُعَةٍ إِلَى شَيْءٍ يَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ، فَأَرَادَ شَابٌّ مِنْ بَنِي أَبِي مُعَيْطٍ أَنْ يَجْتَازَ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَدَفَعَ أَبُو سَعِيدٍ فِي صَدْرِهِ، فَنَظَرَ الشَّابُّ فَلَمْ يَجِدْ مَسَاغًا إِلَّا بَيْنَ يَدَيْهِ، فَعَادَ لِيَجْتَازَ، فَدَفَعَهُ أَبُو سَعِيدٍ أَشَدَّ مِنَ الْأُولَى، فَنَالَ مِنْ أَبِي سَعِيدٍ، ثُمَّ دَخَلَ عَلَى مَرْوَانَ، فَشَكَا إِلَيْهِ مَا لَقِيَ مِنْ أَبِي سَعِيدٍ، وَدَخَلَ أَبُو سَعِيدٍ خَلْفَهُ عَلَى مَرْوَانَ، فَقَالَ: مَا لَكَ وَلِابْنِ أَخِيكَ يَا أَبَا سَعِيدٍ؟ قَالَ: سَـمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «إِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ إِلَى شَيْءٍ يَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ، فَأَرَادَ أَحَدٌ أَنْ يَجْتَازَ بَيْنَ يَدَيْهِ، فَلْيَدْفَعْهُ، فَإِنْ أَبَى فَلْيُقَاتِلْهُ، فَإِنـَّمَا هُوَ شَيْطَانٌ».
(9) НАМОЗХОННИНГ ОЛДИДАН ЎТУВЧИНИНГ ГУНОҲИ ҲАҚИДА
(9) بَاب: إِثْمِ الْمَارِّ بَيْنَ يَدَيِ الْمُصَلِّي
317.510 Буср ибн Саъиддан ривоят қилинади:
«Зайд ибн Холид уни (Бусрни) Абу Жуҳайм розияллоҳу анҳунинг олдига намозхоннинг олдидан ўтувчи киши ҳақида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан нима эшитганини сўрашга жўнатди. Абу Жуҳайм: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар намозхоннинг олдидан ўтувчи киши ўзига нима (гуноҳ) бўлишини билганида эди, (намозхоннинг) олдидан ўтишдан кўра қирқ (йил, ой, кун) тўхтаб туриш унинг учун яхшироқ бўлар эди», дедилар».
Абу Назр (ҳадисни Бусрдан ривоят қилган ровий:) «Қирқ кун» дедими, ёки «ой», ё «йил»ми, билолмадим», деган.
317/510 - عَنْ أَبِي جُهَيْمٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَوْ يَعْلَمُ الْمَارُّ بَيْنَ يَدَيِ الْمُصَلِّي مَاذَا عَلَيْهِ مِنَ الإِثْمِ، لَكَانَ أَنْ يَقِفَ أَرْبَعِينَ خَيْرًا لَهُ مِنْ أَنْ يَـمُرَّ بَيْنَ يَدَيْهِ». قَالَ الرَّاوِي: لَا أَدْرِي، أَقَالَ أَرْبَعِينَ يَوْمًا، أَوْ شَهْرًا، أَوْ سَنَةً.
(10) УХЛАЁТГАН КИШИНИНГ ОРТИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(10) بَاب: الصَّلَاةِ خَلْفَ النَّائِمِ
318.512 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиётганларида, у зотнинг тўшакларида кўндаланг ётиб ухлар эдим. Витр ўқимоқчи бўлсалар, мени уйғотардилар ва витрни ўқиб олардим».
318/512 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي وَأَنَا رَاقِدَةٌ، مُعْتَرِضَةٌ عَلَى فِرَاشِهِ، فَإِذَا أَرَادَ أَنْ يُوتِرَ أَيْقَظَنِي فَأَوْتَرْتُ.
(11) НАМОЗДА ЁШ ҚИЗЧАНИ БЎЙНИГА МИНДИРИБ ОЛИШ ҲАҚИДА
(11) بَاب: إِذَا حَمَلَ جَارِيَةً صَغِيرَةً عَلَى عُنُقِهِ فِي الصَّلَاةِ
319.516 Абу Қатода Ансорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қизлари Зайнаб билан (куёвлари) Абул-Ос ибн Рабиъа ибн Абдушамснинг қизи Умомани кўтариб олиб намоз ўқийверар эдилар. Сажда қилганларида уни ерга қўяр ва турганларида кўтариб олар эдилар».
319/516 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ الْأَنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُصَلِّي، وَهْوَ حَامِلٌ أُمَامَةَ بِنْتَ زَيْنَبَ، بِنْتِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَهِيَ وَلِأَبِي الْعَاصِ بْنِ رَبِيعَةَ بْنِ عَبْدِ شَـمْسٍ، فَإِذَا سَجَدَ وَضَعَهَا، وَإِذَا قَامَ حَمَلَهَا.
(12) АЁЛ КИШИНИНГ НАМОЗХОН УСТИДАН ОЗОР БЕРУВЧИ НАРСАНИ ОЛИБ ТАШЛАШИ ҲАҚИДА
(12) بَاب: الْمَرْأَةِ تَطْرَحُ عَنِ الْمُصَلِّي شَيْئًا مِنَ الْأَذَى
320.520 Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Каъба олдида намоз ўқиб турган эдилар. Қурайш жамоаси тўпланиб ўтирган эди. Шу пайт улардан бири: «Анави риёкорни кўряпсизларми?! Қай бирингиз туриб, фалончилар сўйган туянинг ичак-чавоғи, қони ва қоғоноғини олиб келиб, кейин манавини кутиб туриб, сажда қилганида уларни икки курагининг ўртасига қўяди?» деди. Шунда уларнинг энг бадбахти ўрнидан турди… Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сажда қилганларида, икки куракларининг орасига ўшаларни ташлади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам сажда қилган ҳолатда туриб қолдилар. Улар кулавериб, бир-бирларига суяниб қолишди. Кимдир Фотима алайҳассаломнинг олдига кетди. У кичкина қизча эди, чопиб келди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам то (Фотима) ҳалиги нарсани устиларидан олиб, улоқтиргунича саждада туриб қолдилар. (Фотима) уларни қарғай бошлади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозларини адо қилиб бўлгач: «Аллоҳим, Қурайшни Ўзингга солдим! Аллоҳим, Қурайшни Ўзингга солдим! Аллоҳим, Қурайшни Ўзингга солдим!» дедилар, кейин номма-ном санаб айтдилар: «Аллоҳим! Амр ибн Ҳишомни, Утба ибн Робиъани, Шайба ибн Робиъани, Валид ибн Утбани, Умайя ибн Халафни, Уқба ибн Абу Муъайтни ва Умора ибн Валидни Ўзингга солдим!»
Абдуллоҳ айтади: «Аллоҳга қасамки, Бадр куни уларнинг ўлиб ётганларини кўрдим. Кейин уларни ташландиқ қудуққа – Бадрнинг қудуғига судраб олиб бориб ташлашди. Сўнгра Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қудуқдагиларга лаънат ёғилсин!» дедилар».
320/520 – حَدِيثُ ابْنِ مَسْعُودٍ فِي دُعَاءِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم على قُرَيْشٍ يَوْمَ وَضَعُوا عَلَيْهِ السَّلَى تَقَدَّم، وَقَالَ هُنَا فِي آخِرِهِ: ثُمَّ سُحِبُوا إِلَى القَلِيبِ، ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «وَأُتْبِعَ أَصْحَابُ الْقَلِيبِ لَعْنَةً».