(1) ЗИРОАТ ВА КЎЧАТ ЎТҚАЗИШНИНГ ФАЗЛИ УЛАРДАН ЕЙИЛГАНДАДИР
Экиш ва музораъа ҳақида келган хабарлар
* «Музораъа» – зироатда шерикчилик қилиш дегани. Фиқҳ истилоҳига кўра, «музораъа – ҳосилнинг бир қисми эвазига зироат қилиш асосида битим тузишдир».
(1) بَاب: فَضْلِ الزَّرْعِ وَالْغَرْسِ
1048.2320. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайси бир мусулмон бир кўчат ўтқазса ёки бир экин экса-ю, ундан қушми, инсонми, ҳайвонми еса, бу ундан садақа бўлади», дедилар».
1048/2320 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ يَغْرِسُ غَرْسًا أَوْ يَزْرَعُ زَرْعًا، فَيَأْكُلُ مِنْهُ طَيْرٌ، أَوْ إِنْسَانٌ، أَوْ بَهِيمَةٌ، إِلَّا كَانَ لَهُ بِهِ صَدَقَةٌ».
(2) ЗИРОАТ АСБОБ-УСКУНАЛАРИ БИЛАН ОВОРА БЎЛИБ ҚОЛИШ ОҚИБАТЛАРИДАН ҲАМДА БУЮРИЛГАН ЧЕГАРАДАН ОШИШДАН ҲАЗИР БЎЛИШ ҲАҚИДА
(2) بَاب: مَا يُحْذَرُ مِنْ عَوَاقِبِ الْاِشْتِغَالِ بِآلَةِ الزَّرْعِ أَوْ مُجَاوَزَةِ الْحَدِّ الَّذِي أُمِرَ بِهِ
1049.2321. Абу Умома Боҳилийдан ривоят қилинади:
«У омочни ва зироат асбоб-ускуналаридан ниманидир кўриб: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Бу нарса бирор қавмнинг уйига кирар экан, унга албатта хорлик киритилади», деяётганларини эшитганман», деди».
Изоҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадисларидан қуйидагича маънони англаш мумкин: қайси бир халқ фақат деҳқончиликка муккасидан кетиб, қорин ғами билан овора бўлса, дин, илм-маърифат, давлат бошқаруви ва мудофаа ишлари каби муҳим вазифалардан чалғийди ва душман уларни мустамлака қилади, бу халқ хорликка юз тутади.
1049/2321 - عَنْ أَبِي أُمَامَةَ الْبَاهِلِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ رَأَى سِكَّةً وَشَيْئًا مِنْ آلَةِ الْحَرْثِ، فَقَالَ: سَـمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «لَا يَدْخُلُ هَذَا بَيْتَ قَوْمٍ إِلَّا أُدْخِلَهُ الذُّلُّ».
(3) ЭКИН УЧУН ИТ БОҚИШ ҲАҚИДА
(3) بَاب: اقْتِنَاءِ الْكَلْبِ لِلْحَرْثِ
1050.2322. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким ит боқса, амалидан ҳар куни бир қийрот* камаяди. Экин ва чорва (қўриқловчи) ит мустасно», дедилар».
Ибн Сирин ва Абу Солиҳлар Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан, у Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан қилган ривоятда «...қўй, экин (қўриқловчи ит) ва ов ити мустасно» дейишган.
Абу Ҳозим Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан, у Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан қилган ривоятда: «Ов ити ва чорва (қўриқловчи) ит...» деган.
* Қийротнинг изоҳи 2262-ҳадисда. Аммо ажр-савоб каби моддий бўлмаган нарсаларда Аллоҳ таолонинг ҳузуридаги маълум миқдорни ҳам билдиради. Унинг миқдорини Аллоҳ таолонинг Ўзи билади. Ушбу ҳадисда эса кишининг амалидан маълум бир қисм камайиши назарда тутилган.
1050/2322 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ أَمْسَكَ كَلْبًا، فَإِنَّهُ يَنْقُصُ كُلَّ يَوْمٍ مِنْ عَمَلِهِ قِيرَاطٌ، إِلَّا كَلْبَ حَرْثٍ أَوْ مَاشِيَةٍ».
1050أ/ 2322 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ فِي رِوَايَةٍ: «إِلَّا كَلْبَ غَنَمٍ أَوْ حَرْثٍ أَوْ صَيْدٍ».
1050ب/ 2322 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ فِي رِوَايَةٍ أخْرَى: «إلا كَلْبَ صَيْدٍ أَوْ مَاشِيَةٍ».
(4) ҚОРАМОЛНИ ЕР ҲАЙДАШГА ИШЛАТИШ ҲАҚИДА
(4) باب: اسْتِعْمَالِ البَقَر لِلـحَارِثَة
1051.2324. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Бир киши сигирнинг устига миниб олган эди, у унга ўгирилиб қараб: «Мен бунинг учун яратилганим йўқ, ер ҳайдаш учун яратилганман», деди. Бунга мен, Абу Бакр ва Умар иймон келтирдик. Бўри бир қўйни олган эди, чўпон унинг ортидан тушди. Бўри унга: «Йиртқичлар* кунида, унинг мендан бошқа чўпони бўлмаган кунда унга ким (эгалик қилади)?!» деди. Бунга мен, Абу Бакр ва Умар иймон келтирдик».
Абу Салама айтади: «Ўша куни икковлари қавмнинг ичида йўқ эди».
Изоҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ушбу сўзни айтган пайтлари ўтирганларнинг ичида Абу Бакр Сиддиқ ҳам, Умар ибн Хаттоб ҳам бўлмаган. Аммо уларнинг ишонч ва иймонлари, ихлосу эътиқодларини билган Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам улар учун ҳам гувоҳлик берганлар. Тилсиз ҳайвонларнинг гапириши гарчи одатга хилоф бўлиб, кишиларга ғаройиб кўринса ҳам, бунга инсонларнинг ишониши қийин бўлса ҳам, Аллоҳ таолонинг қудратига, пайғамбарларнинг мўъжизаларига иймон келтирган киши учун бу оддий ҳолат ҳисобланади.
* «Йиртқичлар куни» деганда нима назарда тутилгани ҳақида икки-уч хил қараш бор. Аввало иборанинг ўзида икки хиллик бор. Баъзилар «явмус-сабъи» деса, кўпчилик муҳаддислар ривоятида «явмус-сабуъи» деб айтилган. «Явмус-сабъи» деганлар ҳам бу жумладан нима кўзда тутилганида ихтилоф қилишган. Баъзилар қиёмат кунги маҳшар жойининг номи, деса, бошқалар бу арабларнинг жоҳилиятдаги байрамлари бўлиб, унда ўйин-кулги билан банд бўлиб, чорваларини ҳам эътиборсиз қолдиришар эди, бу сўзнинг йиртқичларга алоқаси йўқ, дейди. «Явмус-сабуъи» деб айтадиганлар ҳам бу иборадан нима тушунилишини турлича изоҳлаганлар. Кучлироқ гапга кўра, охир замонда фитна авж олиб, қиёмат соати келиб қолганда одамлар ўзлари билан ўзлари овора бўлиб, чорваларига ҳам қарамай қўйишади, шунда ҳайвонлар йиртқичлар билан қолишади. Ана ўша кунни «йиртқичлар куни» деб аталади. Ибн Манзур ўзининг оламга машҳур «Лисанул-ъароб» асарида «сабъ» калимаси «сабуъ»нинг бир кўриниши, яъни иккаласи бир сўзнинг икки хил айтилиши, деб айтган. Биз шунинг учун кўпчиликнинг фикрига биноан «йиртқичлар куни» деб таржима қилдик.
1051/2324 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «بَيْنَمَا رَجُلٌ رَاكِبٌ عَلَى بَقَرَةٍ الْتَفَتَتْ إِلَيْهِ فَقَالَتْ: لَمْ أُخْلَقْ لِهَذَا، خُلِقْتُ لِلْحِرَاثَةِ، قَالَ: آمَنْتُ بِهِ أَنَا وَأَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ، وَأَخَذَ الذِّئْبُ شَاةً فَتَبِعَهَا الرَّاعِي، فَقَالَ الذِّئْبُ: مَنْ لَهَا يَوْمَ السَّبُعِ، يَوْمَ لَا رَاعِيَ لَهَا غَيْرِي، قَالَ: آمَنْتُ بِهِ أَنَا وَأَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ».
(5) «ҲОСИЛДА МЕНГА ШЕРИК БЎЛИБ, ХУРМО БОҒИ ЁКИ УНДАН БОШҚА БИРОР НАРСАНИНГ МЕҲНАТИНИ ҚЎЛИМДАН ОЛ», ДЕСА...
(5) بَاب: إِذَا قَالَ: اكْفِنِي مَئُونَةَ النَّخْلِ
1052.2325. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ансорийлар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Биз билан (муҳожир) биродарларимиз орасида хурмо боғларини бўлиб беринг», дейишди. У зот: «Йўқ», дедилар. Шунда (муҳожирларга): «Сизлар меҳнатини қўлимиздан оласиз, биз эса сизларни ҳосилда шерик қиламиз», дейишди. Улар: «Эшитдик ва итоат қилдик», дейишди».
1052/2325 - وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ: قَالَتِ الْأَنْصَارُ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: اقْسِمْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ إِخْوَانِنَا النَّخِيلَ. قَالَ: «لَا». فَقَالُوا: تَكْفُونَا الْمَئُونَةَ، وَنُشْرِكْكُمْ فِي الثَّمَرَةِ، قَالُوا: سَـمِعْنَا وَأَطَعْنَا.
1053.2327. Рофеъ ибн Хадиж айтади:
«Мадина аҳли орасида экинзори энг кўп кишилар биз эдик. Биз ерни бир чети ер эгасига бўлиши шарти билан ижарага берардик. Ҳали унга (эгаси учун ажратилган қисмга) офат етиб, қолган ер саломат қолар, ҳали қолган ерга офат етиб, у саломат қолар эди. Шу боис (бундан) қайтарилдик. Тилла ва кумуш эса ўша пайтларда бўлмаган».
Изоҳ: «Тилла ва кумуш эса ўша пайтларда бўлмаган» дегани ўша пайтларда тилла ва кумушга ижарага бериш бўлмаган, деганидир. Уни тилла ва кумуш умуман бўлмаган деб тушунмаслик керак.
1053/2327 - عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنَّا أَكْثَرَ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مُزْدَرَعًا، كُنَّا نُكْرِي الْأَرْضَ بِالنَّاحِيَةِ مِنْهَا مُسَمًّى لِسَيِّدِ الْأَرْضِ، قَالَ: فَمِمَّا يُصَابُ ذَلِكَ وَتَسْلَمُ الْأَرْضُ، وَمِـمَّا يُصَابُ الْأَرْضُ وَيَسْلَمُ ذَلِكَ، فَنُهِينَا، وَأَمَّا الذَّهَبُ وَالْوَرِقُ فَلَمْ يَكُنْ يَوْمَئِذٍ.
(6) ЯРМИ ВА ШУ КАБИ ҲИССА ЭВАЗИГА МУЗОРАЪА ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: الْمُزَارَعَةِ بِالشَّطْرِ
1054.2328. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо шундай хабар қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбар (аҳли) билан чиққан мева ва экиннинг ярми эвазига мусоқот ва музораъа қилдилар.
Жуфти ҳалолларига юз васақ: саксон васақ хурмо ва йигирма васақ* арпа берар эдилар. Кейинроқ Умар Хайбарни тақсимлади ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалолларига улар учун ер-сувдан ажратиб бериш ёки ўзлариникини давом эттириш ихтиёрини берди. Улардан кимдир ерни ихтиёр қилди, кимдир васақни ихтиёр қилди. Оиша ерни ихтиёр қилган эди».
1054/2328 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم عَامَلَ خَيْبَرَ بِشَطْرِ مَا يَخْرُجُ مِنْهَا مِنْ ثَـمَرٍ أَوْ زَرْعٍ، فَكَانَ يُعْطِي أَزْوَاجَهُ مِائَةَ وَسْقٍ، ثَمَانُونَ وَسْقَ تَـمْرٍ، وَعِشْرُونَ وَسْقَ شَعِيرٍ.
1055.2330. Амр айтади:
«Товусга: «Мухобарани* тарк қилсанг бўларди, чунки Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтарганлар, деб айтишяпти», дедим. У: «Эй Амр, албатта, мен уларга ато бераман ва уларни бой қилиб қўяман. Менга уларнинг энг билимдони – Ибн Аббос розияллоҳу анҳумони назарда тутмоқда – хабар берганки, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бундан қайтармаганлар, балки «Бировингизнинг ўз биродарига (ерни) бериб туриши бунинг эвазига маълум харж олганидан яхшидир», деганлар», деди».
* Мухобара ҳам музораъанинг бир тури. Аммо бунда уруғ ишчидан бўлади.
1055/2330 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم لَمْ يَنْهَ عَنِ الكِرَاءِ، وَلَكِنْ قَالَ: «أَنْ يَـمْنَحَ أَحَدُكُمْ أَخَاهُ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَأْخُذَ عَلَيْهِ خَرْجًا مَعْلُومًا».
(7) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ САҲОБАЛАРИНИНГ ВАҚФЛАРИ, ХИРОЖ ЕРЛАРИ, МУЗОРАЪАЛАРИ ВА ҲАМКОРЛИКЛАРИ ҲАҚИДА
(7) بَاب: أَوْقَافِ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَأَرْضِ الْخَرَاجِ، وَمُزَارَعَتِهِمْ وَمُعَامَلَتِهِمْ
1056.2334. Умар розияллоҳу анҳу айтади:
«Кейинги мусулмонлар бўлмаганида, қайси бир шаҳарни фатҳ этмай, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбарни бўлиб берганларидек, уни ўз аҳли орасида бўлиб берган бўлар эдим».
Изоҳ: Бу ерда «ўз аҳли» деганда шаҳарни фатҳ қилган кишилар назарда тутилган. «Бўлиб бериш» деганда эса ердан олинадиган харожни тақсимлаб бериш тушунилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбар ерларининг бир қисмини уни фатҳ қилишда иштирок этган кишиларга бўлиб берганлар. Ўша ерларнинг хирожини мазкур фотиҳлар оладиган бўлишган. Бироқ, Умар розияллоҳу анҳу фатҳ бўлган ерларнинг хирожини, яъни солиғини тўлалигича давлат хазинасига йўналтириб, шундай қилинмаса, маълум ерларга бир гуруҳ одамлар эга бўлиб қолиб, кейинги авлод мусулмонларининг катта қисми ундан бенасиб бўлиб қолиши мумкинлигини айтганлар. У киши «кейинги мусулмонлар бўлмаганида» деб, шуни назарда тутганлар. Бунга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Хайбар ерлари хирожининг қолган қисмини давлат хазинасига олганлари асос бўлган.
1056/2334 – عَنْ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ قَالَ: لَوْلَا آخِرُ الْمُسْلِمِينَ، مَا فَتَحْتُ قَرْيَةً إِلَّا قَسَمْتُهَا بَيْنَ أَهْلِهَا، كَمَا قَسَمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم خَيْبَرَ.
(8) ҚЎРИҚ ЕРНИ ОЧИШ ҲАҚИДА
(8) بَاب: مَنْ أَحْيَا أَرْضًا مَوَاتًا
1057.2335. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бировники бўлмаган ерни обод қилса, (ўша ерга) энг ҳақли киши ўшадир», дедилар».
Урва: «Умар розияллоҳу анҳу ҳам ўз халифалик даврида шунга ҳукм қилган», дейди.
1057/2335 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ أَعْمَرَ أَرْضًا لَيْسَتْ لِأَحَدٍ فَهْوَ أَحَقُّ».
1058.2338. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу яҳудий ва насронийларни Ҳижоз ерларидан сургун қилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбар устидан ғалаба қилгач, яҳудийларни ундан чиқариб юбормоқчи бўлган эдилар. У зот ўша ерни олганларида у Аллоҳ ва Унинг Расули соллаллоҳу алайҳи васалламники ҳамда мусулмонларники бўлди. У зот яҳудийларни ундан чиқариб юбормоқчи бўлган эдилар, яҳудийлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан у ернинг меҳнатини ўзларига олиб, ҳосилнинг ярми уларга бўлиши шарти билан ўзларини шу ерда қолдиришни сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Шу (шарт) асосида бу ерда сизларни хоҳлаганимизча қолдирамиз», дедилар. Умар уларни Таймо ва Ариҳога сургун қилгунича улар ўша ерда қолишди».
1058/2338 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: أَجْلَى عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى مِنْ أَرْضِ الْحِجَازِ، وَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، لَمَّا ظَهَرَ عَلَى خَيْبَرَ أَرَادَ إِخْرَاجَ الْيَهُودِ مِنْهَا، وَكَانَتِ الْأَرْضُ حِينَ ظَهَرَ عَلَيْهَا لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ صلى الله عليه وسلم وَلِلْمُسْلِمِينَ، وَأَرَادَ إِخْرَاجَ الْيَهُودِ مِنْهَا، فَسَأَلَتِ الْيَهُودُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم لِيُقِرَّهُمْ بِـهَا أَنْ يَكْفُوا عَمَلَهَا وَلَهُمْ نِصْفُ الثَّمَرِ، فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «نُقِرُّكُمْ بِهَا عَلَى ذَلِكَ مَا شِئْنَا». فَقَرُّوا بِهَا حَتَّى أَجْلَاهُمْ عُمَرُ إِلَى تَيْمَاءَ وَأَرِيحَاءَ.
(9) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ САҲОБАЛАРИНИНГ ЭКИН-ТИКИН ВА МЕВА-ЧЕВАДА БИР-БИРЛАРИГА КЎМАКЛАШИШЛАРИ ҲАҚИДА
(9) بَاب: مَا كَانَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يُوَاسِي بَعْضُهُمْ بَعْضًا فِي الزِّرَاعَةِ وَالثَّمَرَةِ
1059.2339. Рофеъ ибн Хадиж ибн Рофеъ амакиси Зуҳайр ибн Рофеъдан ривоят қилиб айтади:
«Зуҳайр: «Биздаги бир қулай ишдан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизларни қайтардилар», деди. Мен: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам нима десалар, у ҳақдир», дедим. У: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени чақириб: «Экиладиган ерларингизни нима қиласизлар?» дедилар. Мен: «Уларни тўртдан бирга ёки бир неча васақ хурмо ва арпа эвазига ижарага берамиз», дедим. У зот: «Ундай қилманглар. Уларга ё ўзингиз экинг, ё экишга беринг, ё ушлаб туринг», дедилар. Мен: «Бош устига», дедим», деди».
1059/2339 – عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجِ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ عَمِّي ظُهَيْرُ بْنُ رَافِعٍ: لَقَدْ نَهَانَا رَسُول الله صلى الله عليه وسلم عَنْ أمْرٍ كَانَ بِنَا رَافِقًا، قُلْتُ: ما قَالَ رَسُول الله صلى الله عليه وسلم فَهْوَ حَقٌّ، قَالَ: دَعَانِي رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَا تَصْنَعُونَ بِـمَحَاقِلِكُمْ؟» قُلْتُ: نُؤَاجِرُهَا عَلَى الرَّبِيعِ، وَعَلَى الْأَوْسُقِ مِنَ التَّمْرِ وَالشَّعِيرِ، قَالَ: «لَا تَفْعَلُوا، ازْرَعُوهَا، أَوْ أَزْرِعُوهَا، أَوْ أَمْسِكُوهَا».
1060.2343, 2344. Нофеъдан ривоят қилинади:
«Ибн Умар розияллоҳу анҳумо Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг, Абу Бакр, Умар, Усмоннинг даврларида ҳамда Муовия амирлигининг аввалида экинзорларини ижарага берар эди».
Сўнгра Рофеъ ибн Хадиждан Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг экинзорларни ижарага беришдан қайтарганлари айтилди. Шунда Ибн Умар Рофеънинг олдига борди. Мен ҳам у билан бирга бордим. Ундан сўраган эди, у: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам экинзорларни ижарага беришдан қайтарганлар-да», деди. Ибн Умар: «Ўзинг билар эдинг-ку, биз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида анҳорларнинг бўйидаги нарсалар ва бирмунча сомон эвазига экинзорларимизни ижарага берар эдик», деди».
Изоҳ: Ибн Умар розияллоҳу анҳу «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ерни ижарага беришдан мутлақо қайтарган эмаслар, балки анҳорларнинг бўйидаги экинлар ҳамда бирмунча сомон ёки шу каби ноаниқ мол эвазига ижарага беришдан қайтарганлар, холос», демоқчи.
1060/2343 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: كَانَ يُكْرِي مَزَارِعَهُ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَأَبِي بَكْرٍ وَعُمَرَ وَعُثْمَانَ، وَصَدْرًا مِنْ إِمَارَةِ مُعَاوِيَةَ، ثُمَّ حُدِّثَ عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم نَهَى عَنْ كِرَاءِ الْمَزَارِعِ، فَذَهَبَ ابْنُ عُمَرَ إِلَى رَافِعٍ فَسَألَهُ، فَقَالَ: نَهَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَنْ كِرَاءِ الْمَزَارِعِ، فَقَالَ ابْنُ عُمَرَ: قَدْ عَلِمْتَ أَنَّا كُنَّا نُكْرِي مَزَارِعَنَا عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم بـِمَا عَلَى الْأَرْبِعَاءِ، وَبِشَيْءٍ مِنَ التِّبْنِ.
1060А.2345. Солим шундай хабар қилади:
«Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида ер ижарага берилишини билар эдим», деди. Кейин Абдуллоҳ Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бу тўғрида у билмаган бирор янги нарсани жорий қилган бўлишларидан қўрқиб, ер ижарасини тарк қилди».
1060أ/2345 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ قَالَ: كُنْتُ أَعْلَمُ فِي عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّ الْأَرْضَ تُكْرَى. ثُمَّ خَشِيَ عَبْدُ اللهِ أَنْ يَكُونَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم قَدْ أَحْدَثَ فِي ذَلِكَ شَيْئًا لَمْ يَكُنْ يَعْلَمُهُ، فَتَرَكَ كِرَاءَ الْأَرْضِ.