159- 3194. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ махлуқотни яратиб бўлгач, Ўз Китобига – у У Зотнинг ҳузурида, Аршнинг устидадир – бундай деб ёзиб қўйди: «Албатта, раҳматим ғазабимдан устундир».
159- 3194- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ [قَالَ]: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَمَّا قَضَى اللهُ عَزَّ وَجَلَّ الْخَلْقَ.. كَتَبَ فِي كِتَابِهِ؛ فَهُوَ عِنْدَهُ فَوْقَ الْعَرْشِ: إِنَّ رَحْمَتِي غَلَبَتْ غَضَبِي».
160- 3207. Молик ибн Саъсаъа розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Мен Байтнинг олдида, уйқу билан уйғоқлик ўртасида эдим. – Икки кишининг ўртасида бўлганларини айтдилар.* – Шунда менга ҳикмат ва иймонга тўла тилла тос келтирилди. Томоқдан то қориннинг юмшоқ жойигача ёрилди. Кейин қорин Замзам суви билан ювилди-да, ҳикмат ва иймонга тўлдирилди. Менга хачирдан кичикроқ, эшакдан каттароқ бир оқ улов – Буроқ[1] келтирилди. Мен Жаброил билан бирга жўнадим. Ниҳоят, дунё осмонига келганимизда, «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», деди у. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди?» дейилди. (Жаброил:) «Ҳа», деди. «Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Кейин Одамнинг олдига келиб, унга салом бердим. У: «Хуш келибсан, ўғил, Набий!» деди. Сўнг иккинчи осмонга келган эдик, «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», деди у. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам», деди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди?» дейилди. «Ҳа», деди. «Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Кейин Ийсо ва Яҳёнинг олдига келдим, улар: «Хуш келибсан, биродар, Набий!» дейишди. Кейин учинчи осмонга келдик. «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», дейилди. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди?» дейилди. «Ҳа», деди (Жаброил). «Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Сўнг Юсуфнинг олдига келиб, унга салом бердим. У: «Хуш келибсан, биродар, Набий!» деди. Сўнг тўртинчи осмонга келдик. «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», дейилди. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди?» дейилди. «Ҳа», дейилди. «Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Мен Идриснинг олдига келиб, унга салом бердим. Шунда у: «Хуш келибсан, биродар, Набий!» деди. Кейин бешинчи осмонга келдик. «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», дейилди. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди?» дейилди. «Ҳа», деди (Жаброил). «Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Биз Ҳоруннинг олдига келдик. Мен унга салом бердим. Шунда у: «Хуш келибсан, биродар, Набий!» деди. Сўнг биз олтинчи осмонга келдик. «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», дейилди. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди? Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Мен Мусонинг олдига келиб, унга салом бердим. Шунда у: «Хуш келибсан, биродар, Набий!» деди. Унинг олдидан ўтиб кетишим билан йиғлаб юборди. «Нега йиғлаяпсан?» дейилди. У: «Эй Роббим! Мендан кейин пайғамбар қилиб юборилган мана бу йигитнинг умматидан менинг умматимдан кирадиганлардан ортиқ киши жаннатга кирар экан», деди.* Кейин еттинчи осмонга келдик. «Ким бу?» дейилди. «Жаброил», дейилди. «Ёнингдаги ким?» дейилди. «Муҳаммад», дейилди. «Унга (исро учун) элчи юборилганмиди? Хуш келибди. Нақадар гўзал келиш бу!» дейилди. Мен Иброҳимнинг олдига келиб, унга салом бердим. Шунда у: «Хуш келибсан, ўғил, Набий!» деди.
Сўнгра менга Байтул-маъмур[2] намоён қилинди. Жаброилдан сўраган эдим, у: «Бу – Байтул-маъмур, унда ҳар куни етмиш минг фаришта намоз ўқийди. (Ундан) чиққач, бу улар учун охиргиси бўлади, унга қайтиб кирмаслар», деди. Кейин менга Сидратул-мунтаҳо* намоён қилинди. Қарасам, унинг мевалари Ҳажарнинг* хумларидек, барглари филнинг қулоғидек келар экан. Унинг тагида тўртта анҳор: иккита яширин, иккита ошкор анҳор бор экан. Жаброилдан сўраган эдим, «Иккита яширини жаннатда. Иккита ошкораси эса Нил ва Фуротдир»,* деди. Кейин Аллоҳ менга эллик (маҳал) намозни фарз қилди. Ортимга қайтиб, Мусонинг олдига келганимда, у: «Нима қилдинг?» деди. «Менга эллик (маҳал) намоз фарз қилинди», дедим. У: «Мен одамларни сендан яхшироқ биламан. Бану Исроил билан (уларни тўғрилаш учун) қаттиқ шуғулланганман. Сенинг умматинг ҳам тоқат қила олмайди. Роббинг ҳузурига қайтиб, Ундан (енгиллатишни) сўра», деди. Қайтиб бориб, У Зотдан сўраган эдим, уни қирқта қилди. Кейин яна шундай бўлди-да, ўттизта қилди. Кейин яна шундай бўлди-да, йигирмата қилди. Кейин яна шундай бўлди ва ўнта қилди. Сўнг Мусонинг олдига келган эдим, у ҳалигидек гап айтди ва (қайтиб бориб, сўраган эдим) Аллоҳ бешта қилди. Кейин Мусонинг олдига келган эдим, у: «Нима қилдинг?» деди. Мен: «Уни беш (маҳал) қилди», дедим. У яна ҳалигидек гап айтган эди, мен: «Яхшиликка таслим бўлдим», дедим. Шунда: «Дарҳақиқат, Мен фарзимни ижро этдим ва бандаларимга енгиллаштирдим. Мен бир ҳасанага ўн баробар мукофот бераман», деб нидо қилинди».
* Бу жумла ровий томонидан киритилган бўлиб, бу ерда бошқа ривоятда келган «Уйқу билан уйғоқлик ўртасида эдим. Бирдан бировнинг «У уч кишининг бири, икки кишининг ўртасидагиси», деяётганини эшитдим», деган ибора назарда тутилган. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўша кечада Ҳамза билан Жаъфар розияллоҳу анҳумонинг ўртасида ухлаётган эдилар.
* Мусо алайҳиссалом Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан ҳасад ёки куюнчакликдан эмас, балки ўз умматларига раҳми келганидан, ачинганидан йиғлаганлар, чунки у дунёда оддий инсонлар ҳам бу каби ёмон хислатлардан холи бўлади. Аллоҳнинг сайлаган бандалари эса бунингдек сифатлардан тоза бўлиши табиийдир.
* Сидратул-мунтаҳо – луғатда «ниҳоя дарахти», «чегара дарахти» деган маънони англатади. Ҳадисда таърифланишича, у бутасимон дарахт бўлиб, чавандоз бир неча ўн йил от чоптирса ҳам, унинг сояси тугамайди. Унинг «ниҳоя» деб номланишига сабаб шуки, барча махлуқотнинг илми ўша жойгача етади, ундан у ёғида нима борлигини Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайди. Фаришталар ҳам ундан у ёғига ўта олмайдилар. Бу ҳам ғайбга тааллуқли нарсалардан бўлиб, у ҳақда оят ва ҳадисларда келган маълумотлар билан кифояланиш лозим. Унинг кайфияти ва бошқа жиҳатлари Аллоҳнинг Ўзигагина маълум бўлиб, инсон ақлу идрокидан устундир.
* Ҳажар – Мадинага яқин шаҳарлардан бири. У ердаги хумлар ҳақида тингловчиларда етарли тасаввур бўлгани боис, мазкур дарахт мевалари уларга ўхшатилган.
* Меърожда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга кўплаб ажойиботлар кўрсатилган. Жумладан, Сидратул-мунтаҳо дарахти остида Нил ва Фурот дарёлари намойиш қилинган. Бу улар айнан ўша жойдан оқиб тушади, дегани эмас, албатта. Аммо уларнинг мазкур мақомда Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга кўрсатилиши бу дарёларнинг баракали, жаннат анҳорлари каби фазилатли, серманфаат эканини англатади.
Уламолар ҳадисдаги ушбу жумлани бир неча хил изоҳлаганлар. Айримлари: «Бу ерда араб тилига хос бўлган бадиий ифода услуби қўлланилган» деса, бошқалари: «Бу мазкур дарёлар атрофидаги халқларнинг Исломга кириб, жаннат аҳлидан бўлишига ишора», дейишган. Нима бўлганда ҳам, бу манзара ғайб хабарларидан бўлиб, ўзига хос услубда кечган. Унинг қандай бўлгани, нима ҳикмати борлиги ёлғиз Аллоҳга маълум. Биз бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитилган хабарларга иймон келтириш билан чекланишимиз тўғри бўлади.
* Ровийларидан бири Қатода ушбу ҳадиснинг аввалги қисмини Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу орқали Молик ибн Саъсаъа розияллоҳу анҳумодан, Байтул-маъмур ҳақида сўз кетган жойидан пастини эса Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган экан. Аммо ҳадисни Қатодадан нақл қилаётган ровийлар иккала ривоятни қўшиб юборишган экан.
[1] Буроқ» сўзи «чақнаш», «ялт этиш», «жилваланиш» маъноларини билдирувчи «барқ» сўзидан ясалган бўлиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Исро кечаси минган уловнинг номи. У ё ўта тезлиги, ёки ўта оппоқ бўлгани учун шу номни олган. Ушбу ҳадисда унинг айрим сифатлари зикр қилинмоқда. Буроқнинг тўлиқ васфи Аллоҳга маълум. Биз ҳадисларда келган хабарлар билан чекланамиз.
[2] Байтул-маъмур («обод уй») – осмон аҳлининг қибласи. У осмонда, Каъбанинг қоқ тепасида жойлашган.
160- 3207- عَنْ مَالِكِ بْنِ صَعْصَعَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: بَيْنَا أَنَا عِنْدَ الْبَيْتِ بَيْنَ النَّائِمِ وَالْيَقْظَانِ - وَذَكَرَ بَيْنَ الرَّجُلَيْنِ - فَأُتِيتُ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ، مُلِئَ حِكْمَةً وَإِيـمَانًا، فَشُقَّ مِنَ النَّحْرِ إِلَى مَرَاقِّ الْبَطْنِ، ثُمَّ غُسِلَ الْبَطْنُ بـِمَاءِ زَمْزَمَ، ثُمَّ مُلِئَ حِكْمَةً وَإِيـمَانًا، وَأُتِيتُ بِدَابَّةٍ أَبْيَضَ، دُونَ الْبَغْلِ وَفَوْقَ الْحِمَارِ؛ الْبُرَاقُ.
فَانْطَلَقْتُ مَعَ جِبْرِيلَ حَتَّى أَتَيْنَا السَّمَاءَ الدُّنْيَا، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَيلَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ عَلَى آدَمَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنِ ابْنٍ وَنَبِيٍّ.
فَأَتَيْنَا السَّمَاءَ الثَّانِيَةَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قَالَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ عَلَى عِيسَى وَيَحْيَى، فَقَالَا: مَرْحَبًا بِكَ مِنْ أَخٍ وَنَبِيٍّ.
فَأَتَيْنَا السَّمَاءَ الثَّالِثَةَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قِيلَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ يُوسُفَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنْ أَخٍ وَنَبِيٍّ.
فَأَتَيْنَا السَّمَاءَ الرَّابِعَةَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قِيلَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قِيلَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ عَلَى إِدْرِيسَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنْ أَخٍ وَنَبِيٍّ.
فَأَتَيْنَا السَّمَاءَ الْخَامِسَةَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: وَمَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْنَا عَلَى هَارُونَ، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنْ أَخٍ وَنَبِيٍّ.
فَأَتَيْنَا عَلَى السَّمَاءِ السَّادِسَةِ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ عَلَى مُوسَى، فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنْ أَخٍ وَنَبِيٍّ، فَلَمَّا جَاوَزْتُ.. بَكَى، فَقِيلَ: مَا أَبْكَاكَ؟ قَالَ: يَا رَبِّ؛ هَذَا الْغُلَامُ الَّذِي بُعِثَ بَعْدِي، يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنْ أُمَّتِهِ أَفْضَلُ مِـمَّا يَدْخُلُ مِنْ أُمَّتِي.
فَأَتَيْنَا السَّمَاءَ السَّابِعَةَ، قِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قِيلَ: جِبْرِيلُ، قِيلَ: مَنْ مَعَكَ؟ قِيلَ: مُحَمَّدٌ، قِيلَ: وَقَدْ أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ: مَرْحَبًا بِهِ، وَلَنِعْمَ الْمَجِيءُ جَاءَ، فَأَتَيْتُ عَلَى إِبْرَاهِيمَ فَسَلَّمْتُ عَلَيْهِ، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِكَ مِنِ ابْنٍ وَنَبِيٍّ.
فَرُفِعَ لِيَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ، فَسَأَلْتُ جِبْرِيلَ، فَقَالَ: هَذَا الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ، يُصَلِّي فِيهِ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ، إِذَا خَرَجُوا.. لَمْ يَعُودُوا آخِرَ مَا عَلَيْهِمْ.
وَرُفِعَتْ لِي سِدْرَةُ الْمُنْتَهَى؛ فَإِذَا نَبِقُهَا كَأَنَّهُ قِلَالُ هَجَرَ، وَوَرَقُهَا كَأَنَّهُ آذَانُ الْفُيُولِ، فِي أَصْلِهَا أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ: نَهْرَانِ بَاطِنَانِ، وَنَهْرَانِ ظَاهِرَانِ، فَسَأَلْتُ جِبْرِيلَ، فَقَالَ: أَمَّا الْبَاطِنَانِ.. فَفِي الْجَنَّةِ، وَأَمَّا الظَّاهِرَانِ.. الْفُرَاتُ وَالنِّيلُ.
ثُمَّ فُرِضَتْ عَلَيَّ خَمْسُونَ صَلَاةً، فَأَقْبَلْتُ حَتَّى جِئْتُ مُوسَى، فَقَالَ: مَا صَنَعْتَ؟ قُلْتُ: فُرِضَتْ عَلَيَّ خَمْسُونَ صَلَاةً، قَالَ: أَنَا أَعْلَمُ بِالنَّاسِ مِنْكَ؛ عَالَجْتُ بَنِي إِسْرَائِيلَ أَشَدَّ الْمُعَالَجَةِ، وَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ، فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَسَلْهُ التَّخْفِيفَ، فَرَجَعْتُ فَسَأَلْتُهُ، فَجَعَلَهَا أَرْبَعِينَ، ثُمَّ مِثْلَهُ، ثُمَّ ثَلَاثِينَ، ثُمَّ مِثْلَهُ، فَجَعَلَ عِشْرِينَ، ثُمَّ مِثْلَهُ، فَجَعَلَ عَشْرًا، فَأَتَيْتُ مُوسَى، فَقَالَ: مِثْلَهُ، فَجَعَلَهَا خَمْسًا، فَأَتَيْتُ مُوسَى، فَقَالَ: مَا صَنَعْتَ؟ قُلْتُ: جَعَلَهَا خَمْسًا، فَقَالَ مِثْلَهُ، قُلْتُ: سَلَّمْتُ، فَنُودِيَ: إِنِّي قَدْ أَمْضَيْتُ فَرِيضَتِي، وَخَفَّفْتُ عَنْ عِبَادِي، وَأَجْزِي الْحَسَنَةَ عَشْرًا.
161- 3208. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу деди:
«Содиқу масдуқ* Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга шундай сўзлаб бердилар: «(Ҳар) бирингизнинг хилқати онасининг қорнида қирқ кунда жам қилинади. Кейин ўшанча вақт «алақа» бўлади. Сўнг ўшанча вақт «музға» бўлади.* Сўнг Аллоҳ бир фариштани юборади ва унга тўрт калима буюрилади: «Унинг амалини, ризқини, ажалини ва бадбахт ёки бахтли эканини ёз», дейилади. Сўнгра унга руҳ пуфланади. Бас, сизлардан бир киши амал қилиб бораверади, ҳатто у билан жаннат ўртасида бир зироъгина қолади. Шунда унинг битиги устун келади-да, дўзах аҳлининг амалини қилади. Шунингдек, (бир киши) амал қилиб бораверади, ҳатто у билан дўзах ўртасида бир зироъгина қолади. Шунда битик ундан устун келади-да, жаннат аҳлининг амалини қилади».
* Алақа – лахта қон, зулук. Музға – тишланган гўшт.
Изоҳ: Ушбу ҳадисда мусулмон киши ўз амалига суяниб қолмаслиги, Аллоҳ таолонинг фазлу марҳаматидан умидвор бўлиши, У Зотга доимо дуода, илтижода бўлиши кераклиги уқтирилмоқда. Аллоҳ таоло ҳар бир банданинг тақдирини Ўзининг азалий илми билан билади. Аммо бу илм ҳеч кимни ҳеч нарсага мажбурламайди, бу – ҳар бир нарсани олдиндан билиш, холос.
Баъзи уламолар бу ҳадисни қуйидагича изоҳлайдилар:
Бир банда зоҳирда яхши амалларни, жаннат амалларини қилиб юради, ҳатто у одамларнинг кўзида жаннатий инсон бўлиб гавдаланади. Аммо унинг ботини чатоқ, нияти яхши эмас. Шу боис, унинг амаллари Аллоҳ таолонинг қошида қадр топмайди, мақбул бўлмайди. Шунга кўра, у дўзахга лойиқ бўлади. Бироқ Аллоҳ унинг асл башарасини юзага чиқариб, кейин жазолашни ирода қилади. Натижада ҳалиги киши битта дўзах амалини қилади ва ўз жойини топади. Иккинчи кишида ҳолат аксинча бўлади.
161- 3208- عَنْ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: حَدَّثَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم - وَهْوَ الصَّادِقُ الْمَصْدُوقُ – قَالَ: إِنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَبْعَثُ اللهُ مَلَكًا، وَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ، وَيُقَالُ لَهُ: اكْتُبْ عَمَلَهُ، وَرِزْقَهُ، وَأَجَلَهُ، وَشَقِيٌّ أَوْ سَعِيدٌ، ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ.
وَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَعْمَلُ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجَنَّةِ إِلَّا ذِرَاعٌ، فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ كِتَابُهُ، [فَيَعْمَلُ] بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ، وَيَعْمَلُ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النَّارِ إِلَّا ذِرَاعٌ، فَيَسْبِقُ عَلَيْهِ الْكِتَابُ، فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
162- 3210. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«У Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деяётганларини эшитган экан: «Фаришталар «ал-ъанаан»га тушадилар – у булутдир* – ва осмонда ҳукм қилинган ишларни зикр қиладилар. Шунда шайтонлар ўғринча қулоқ тутиб, буни эшитиб олади-да, зудлик билан коҳинларга етказади. Улар эса бунга ўзларидан юзта ёлғонни қўшишади».
* Бу жумла ровийлардан бирига тегишли.
162- 3210- عَنْ عَائِشَةَ – [رَضِيَ اللهُ عَنْهَا] زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم -: أَنَّهَا سَمِعَتْ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: إِنَّ الْمَلَائِكَةَ تَنْزِلُ فِي الْعَنَانِ - وَهْوَ السَّحَابُ - فَتَذْكُرُ الْأَمْرَ قُضِيَ فِي السَّمَاءِ، فَتَسْتَرِقُ الشَّيَاطِينُ السَّمْعَ، فَتَسْمَعُهُ، فَتُوحِيهِ إِلَى الْكُهَّانِ، فَيَكْذِبُونَ مَعَهَا مِائَةَ كَذْبَةٍ مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ.
163- 3215. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Ҳорис ибн Ҳишом Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Ваҳий сизга қандай келади?» деб сўради. У зот: «Ҳаммаси ҳам (бўлади): гоҳида фаришта менга қўнғироқнинг жаранглашига ўхшаб келади, кейин у мендан ажрар экан, айтганларини ўзимга сингдириб олган бўламан. Бу мен учун энг оғиридир. Гоҳида эса фаришта киши суратида гавдаланиб, менга гапиради ва унинг айтаётганларини ўзимга сингдириб оламан», дедилар».
163- 3215- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهَا: أَنَّ الْحَارِثَ بْنَ هِشَامٍ سَأَلَ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم: كَيْفَ يَأْتِيكَ الْوَحْيُ؟ قَالَ: كُلُّ ذَاكَ؛ يَأْتِي الْمَلَكُ أَحْيَانًا فِي مِثْلِ صَلْصَلَةِ الْجَرَسِ، فَيَفْصِمُ عَنِّي وَقَدْ وَعَيْتُ مَا قَالَ، وَهْوَ أَشَدُّهُ عَلَيَّ، وَيَتَمَثَّلُ لِيَ الْمَلَكُ أَحْيَانًا رَجُلًا فَيُكَلِّمُنِي فَأَعِي مَا يَقُولُ.
164- 3220. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам одамларнинг энг сахийси эдилар. У зотнинг энг сахийликлари саховатларининг авжи Рамазонда – Жаброил у зот билан учрашганда бўлар эди. Жаброил Рамазоннинг ҳар тунида у зот билан учрашиб, Қуръонни дарс қилишарди. Дарҳақиқат, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Жаброил у зот билан учрашган кезлари яхшиликда эсган шамолдан ҳам сахий бўлиб кетар эдилар».
164- 3220- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: (كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَجْوَدَ النَّاسِ، وَكَانَ أَجْوَدُ مَا يَكُونُ فِي رَمَضَانَ حِينَ يَلْقَاهُ جِبْرِيلُ، وَكَانَ جِبْرِيلُ يَلْقَاهُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ مِنْ رَمَضَانَ فَيُدَارِسُهُ الْقُرْآنَ، فَلَرَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ يَلْقَاهُ جِبْرِيلُ.. أَجْوَدُ بِالْخَيْرِ مِنَ الرِّيحِ الْمُرْسَلَةِ).
165- 3237. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Эр ўз аёлини тўшагига чақирганда бош тортса ва аёл (эри) ундан ғазабланган ҳолда тунаса, фаришталар уни тонг отгунча лаънатлайдилар», дедилар».
165- 3237- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ، فَبَاتَ غَضْبَانَ.. لَعَنَتْهَا الْمَلَائِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ.
166- 3240. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирингиз ўлса, эртаю кеч ўрни унга кўрсатиб турилади: агар жаннат аҳлидан бўлса, жаннат аҳлидан экани, дўзах аҳлидан бўлса, дўзах аҳлидан экани», дедилар».
166- 3240- عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا مَاتَ أَحَدُكُمْ.. فَإِنَّهُ يُعْرَضُ عَلَيْهِ مَقْعَدُهُ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ؛ فَإِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ.. فَمِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ، وَإِنْ كَانَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ.. فَمِنْ أَهْلِ النَّارِ.
167- 3269. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Бирингиз ухлаганида шайтон унинг энсасига учта тугун боғлаб, ҳар бир тугунни «Ҳали тун узоқ, ётавер», деб жойида маҳкамлаб қўяди. Агар уйғониб, Аллоҳни зикр қилса, бир тугун ечилади. Таҳорат олса, яна бир тугун ечилади. Агар намоз ўқиса, барча тугунлари ечилади. Натижада тетик, хушнуд ҳолда тонг оттиради. Акс ҳолда дили хира, ланж ҳолда тонг оттиради».
167- 3269- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: يَعْقِدُ الشَّيْطَانُ عَلَى قَافِيَةِ رَأْسِ أَحَدِكُمْ إِذَا هُوَ نَامَ.. ثَلَاثَ عُقَدٍ، يَضْرِبُ كُلَّ عُقْدَةٍ مَكَانَهَا: عَلَيْكَ لَيْلٌ طَوِيلٌ فَارْقُدْ؛. فَإِنِ اسْتَيْقَظَ فَذَكَرَ اللهَ.. انْحَلَّتْ عُقْدَةٌ، فَإِنْ تَوَضَّأَ.. انْحَلَّتْ عُقْدَةٌ، فَإِنْ صَلَّى.. انْحَلَّتْ عُقَدُهُ كُلُّهَا، فَأَصْبَحَ نَشِيطًا طَيِّبَ النَّفْسِ، وَإِلَّا.. أَصْبَحَ خَبِيثَ النَّفْسِ كَسْلَانَ.
168- 3271. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз аҳлига яқинлик қилганида: «Бисмиллааҳи. Аллооҳумма жаннибнаш-шайтоона ва жаннибиш-шайтоона маа розақтанаа»,* деса ва уларга фарзанд берилса, шайтон унга зарар етказа олмайди», дедилар».
* Дуонинг маъноси: «Аллоҳнинг исми билан. Аллоҳим, биздан шайтонни четлат ва шайтонни ҳам бизга ризқ қилиб берадиганингдан четда қил».
168- 3271- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ قَالَ: أَمَا إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا أَتَى أَهْلَهُ وَقَالَ: بِسْمِ اللهِ، اللَّهُمَّ؛ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا، فَرُزِقَا وَلَدًا.. لَمْ يَضُرَّهُ الشَّيْطَانُ.
169- 3272, 3273. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Қуёшнинг қоши* кўринганда то ўзи тўлиқ кўрингунича намозни қўйиб туринглар. Қуёшнинг қоши ғойиб бўлганда эса, то унинг ўзи ботгунича намозни қўйиб туринглар. Намозингизга қуёшнинг чиқишини ҳам, ботишини ҳам вақт қилиб олманглар, чунки у бирор шайтоннинг [ёки «Шайтоннинг», деганлар. Ҳишом қайси бирини айтган, билолмадим]* икки шохи ўртасидан чиқади».
* «Қуёшнинг қоши» деганда қуёш доирасининг чеккаси тушунилади.
* Ҳадисни Ҳишом ибн Урвадан ривоят қилаётган Абда ибн Сулаймон ҳадисда қандайдир шайтон, деб айтилганми ёки катта шайтон, яъни иблис назарда тутилганми, аниқ эслаб қолмаган экан.
169- 3272- 3273- عَنْ هِشَامِ بْنِ عُرْوَةَ، عَنْ أَبِيهِ، [عَنِ ابْنِ عُمَرَ] رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: إِذَا طَلَعَ حَاجِبُ الشَّمْسِ.. فَدَعُوا الصَّلَاةَ حَتَّى تَبْرُزَ، وَإِذَا غَابَ حَاجِبُ الشَّمْسِ.. فَدَعُوا الصَّلَاةَ حَتَّى تَغِيبَ، وَلَا تَحَيَّنُوا بِصَلَاتِكُمْ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَلَا غُرُوبَهَا،؛فَإِنَّهَا تَطْلُعُ بَيْنَ قَرْنَيْ شَيْطَانٍ - أَوِ الشَّيْطَانِ – لاَ أَدْرِي أَيَّ ذَلِكَ قَالَ هِمشَامٌ.
170- 3276. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу деди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бировингизга шайтон келиб, «Анавини ким яратган, манавини ким яратган?» деяверади, охири «Роббингни ким яратган?» дейди. Агар шунгача етиб келса, (ўша одам) Аллоҳдан паноҳ сўрасин ва тўхтасин», дедилар.
170- 3276- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ [قَالَ]: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: يَأْتِي الشَّيْطَانُ أَحَدَكُمْ فَيَقُولُ: مَنْ خَلَقَ كَذَا؟ مَنْ خَلَقَ كَذَا؟ حَتَّى يَقُولَ: مَنْ خَلَقَ رَبَّكَ؟ فَإِذَا بَلَغَهُ.. فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ، وَلْيَنْتَهِ.
171- 3241. Имрон ибн Ҳусойн розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаннатга қарадим, унинг аҳлининг аксари фақирлар эканини кўрдим. Дўзахга ҳам қарадим, унинг аҳлининг аксари аёллар эканини кўрдим», дедилар».
171- 3241- عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: اطَّلَعْتُ فِي الْجَنَّةِ، فَرَأَيْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ، وَاطَّلَعْتُ فِي النَّارِ، فَرَأَيْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ.
172- 3245. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жаннатга кирадиган биринчи жамоанинг кўриниши ой тўлган кечадаги тўлин ойдек бўлади. Улар у ерда тупуришмайди ҳам, бурун ҳам қоқишмайди, қазои ҳожат ҳам қилишмайди. У ерда уларнинг идишлари тилла, тароқлари тиллаю кумушдан, тутатқиси алувва,* терлари эса мушк бўлади. Ҳар бирларининг иккитадан жуфти ҳалоли бўлиб, гўзалликларидан гўшт тагидан болдирларининг илиги кўриниб туради.* (Аҳли жаннатнинг) ўрталарида ихтилоф ҳам, бир‑бирини ёмон кўриш ҳам йўқ. Қалблари бир қалбдек. Эртаю кеч Аллоҳга тасбеҳ айтишади».
* Алувва – хушбўйлик. «Улувва» ҳам дейилади.
* Бу ерда жаннат ҳурларининг гўзаллиги, хусусан, баданининг нақадар мусаффолиги васф қилинмоқда. Имом Термизий келтирган ривоятда «Болдирининг оқлиги етмиш қават кийим остидан ҳам кўринади...» деб ҳам тасвирланган.
172- 3245- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: أَوَّلُ زُمْرَةٍ تَلِجُ الْجَنَّةَ صُورَتُهُمْ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، لَا يَبْصُقُونَ فِيهَا، وَلَا يَـتَمَخَّطُونَ، وَلَا يَتَغَوَّطُونَ، آنِيَتُهُمْ فِيهَا الذَّهَبُ، أَمْشَاطُهُمْ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ، وَمَجَامِرُهُمُ الْأَلُوَّةُ، وَرَشْحُهُمُ الْمِسْكُ، وَلِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ زَوْجَتَانِ، يُرَى مُخُّ سُوقِهِمَا مِنْ وَرَاءِ اللَّحْمِ مِنَ الْحُسْنِ، لَا اخْتِلَافَ بَيْنَهُمْ وَلَا تَبَاغُضَ، قُلُوبُهُمْ قَلْبٌ وَاحِدٌ، يُسَبِّحُونَ اللهَ بُكْرَةً وَعَشِيًّا.
173- 3251. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу бундай сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаннатда бир дарахт бор, отлиқ унинг соясида юз йил юриб ҳам уни кесиб ўта олмайди», дедилар».
173- 3251- عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى [عَنْهُ]، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِنَّ فِي الْجَنَّةِ لَشَجَرَةً، يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ظِلِّهَا مِائَةَ عَامٍ لَا يَقْطَعُهَا.
174- 3262. Рофеъ ибн Хадиж розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Иситма жаҳаннамнинг ёлқинидандир. Шу боис уни сув билан совутиб, ўзингиздан кетказинг», деганларини эшитганман».
174- 3262- عَنْ رَافِعِ بْنِ خَدِيجٍ [رضي الله عنه] قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: الْحُمَّى مِنْ فَوْرِ جَهَنَّمَ، فَأَبْرِدُوهَا عَنْكُمْ بِالْمَاءِ.
175- 3265. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сизларнинг оловингиз дўзах ўтининг етмишдан бир қисмидир», дедилар. «Эй Аллоҳнинг Расули, шунинг ўзи ҳам етарли эди-ку!» дейишди. У зот: «У (дўзах ўти) бундан (дунё оловидан) олтмиш тўққиз баробар орттирилган, ҳар баробари бунинг (дунё оташининг) иссиғичадир», дедилар».
175- 3265- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: نَارُكُمْ جُزْءٌ مِنْ سَبْعِينَ جُزْءًا مِنْ نَارِ جَهَنَّمَ» قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ؛ إِنْ كَانَتْ لَكَافِيَةً؟ قَالَ: فُضِّلَتْ عَلَيْهِنَّ بِتِسْعَةٍ وَسِتِّينَ جُزْءًا كُلُّهُنَّ مِثْلُ حَرِّهَا.
176-3267. Усома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бундай деяётганларини эшитдим: «Қиёмат куни бир кишини олиб келиб, дўзахга улоқтирилади. Шунда дўзахда унинг ичак-чавоқлари отилиб чиқиб кетади ва у худди эшак тегирмон тошини айлантирганидек айланиб қолади. Дўзах аҳли унинг тепасига тўпланиб: «Эй фалончи, сенга нима бўлди? Бизни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтармасмидинг?» дейишади. У эса: «Мен сизларни яхшиликка буюриб, уни ўзим қилмас эдим, ёмонликдан қайтариб, уни ўзим қилар эдим», дейди».
176- 3267- عَنْ أُسَامَةَ [رضي الله عنه] قَالَ: سَـمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: يُجَاءُ بِالرَّجُلِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُلْقَى فِي النَّارِ، فَتَنْدَلِقُ أَقْتَابُهُ فِي النَّارِ، فَيَدُورُ كَمَا يَدُورُ الْحِمَارُ بِرَحَاهُ، فَيَجْتَمِعُ أَهْلُ النَّارِ عَلَيْهِ، فَيَقُولُونَ: يَا فُلَانُ؛ مَا شَأْنُكَ؟ أَلَيْسَ كُنْتَ تَأْمُرُنَا بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَى عَنِ الْمُنْكَرِ؟ قَالَ: كُنْتُ آمُرُكُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَلَا آتِيهِ، وَأَنْهَاكُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَآتِيهِ.
177- 3280. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Кеч кирганда [ёки тун қоронғуси тушганда] болаларингизни йиғиштириб олинглар, чунки шайтонлар ўша пайтда тарқалади. Кечадан бир муддат ўтгач, уларни қўйиб юборинглар. Эшигингни қулфла ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Чироғингни ўчир ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Сувдонингнинг оғзини боғла ва Аллоҳнинг исмини зикр қил. Идишинг устини бирор нарсани кўндаланг қўйиб бўлса ҳам беркит ва Аллоҳнинг исмини зикр қил».
177- 3280- عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِذَا اسْتَجْنَحَ – أو كَانَ جُنْحُ – اللَّيْل.. فَكُفُّوا صِبْيَانَكُمْ؛ فَإِنَّ الشَّيَاطِينَ تَنْتَشِرُ حِينَئِذٍ، فَإِذَا ذَهَبَتْ سَاعَةٌ مِنَ الْعِشَاءِ.. فَحُلُّوهُمْ، وَأَغْلِقْ بَابَكَ وَاذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَأَطْفِئْ مِصْبَاحَكَ وَاذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَأَوْكِ سِقَاءَكَ وَاذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَخَمِّرْ إِنَاءَكَ وَاذْكُرِ اسْمَ اللهِ، وَلَوْ [أَنْ] تَعْرِض عَلَيْهِ شَيْئًا.
178- 3277. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Рамазон кирганда жаннат эшиклари очилади, жаҳаннам эшиклари ёпилади ва шайтонлар занжирбанд қилинади», дедилар».
178- 3277- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: إِذَا دَخَلَ رَمَضَانُ.. فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ، وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ.
179- 3283. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Агар бирингиз ўз аҳлига яқинлик қилганида «Жаннибниш-шайтоона ва жаннибиш-шайтоона маа розақтании»,* деса ва икковининг ўртасида фарзанд бўлиб қолса, шайтон унга зарар етказа олмайди ҳамда уни эгаллаб олишига йўл қўйилмайди», дедилар».
* Дуонинг маъноси: «(Аллоҳим!) Мендан шайтонни четлат, шайтонни ҳам менга ризқ қилиб берадиганингдан четда қил».
179- 3283- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا أَتَى أَهْلَهُ قَالَ: جَنِّبْنِي الشَّيْطَانَ وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنِي؛ فَإِنْ كَانَ بَيْنَهُمَا وَلَدٌ.. لَمْ يَضُرَّهُ الشَّيْطَانُ، وَلَمْ يُسَلَّطْ عَلَيْهِ.
180- 3285. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Намозга азон айтилганда шайтон ел чиқарганча ортга қараб қочади ва тугатилгач, қайтиб келади. Кейин иқома айтилганда яна ортга қараб қочади ва тугатилгач, одамнинг қалбига васваса солиш учун яна қайтиб келиб: «Уни эсла, буни эсла», дейди. Ҳатто киши уч ракъат ўқидими ёки тўрт ракъат ўқидими, билмай қолади. Қачон уч ракъат ўқидими ёки тўрт ракъат ўқидими, билмай қолса, икки бор саҳв саждаси қилади».
180- 3285- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: إِذَا نُودِيَ بِالصَّلَاةِ.. أَدْبَرَ الشَّيْطَانُ وَلَهُ ضُرَاطٌ، فَإِذَا قُضِيَ ..أَقْبَلَ، فَإِذَا ثُوِّبَ بِـهَا.. أَدْبَرَ، فَإِذَا قُضِيَ.. أَقْبَلَ؛ حَتَّى يَخْطِرَ بَيْنَ الْإِنْسَانِ وَقَلْبِهِ، فَيَقُولُ: اذْكُرْ كَذَا وَكَذَا؛ حَتَّى لَا يَدْرِيَ: أَثَلَاثًا صَلَّى أَمْ أَرْبَعًا؟ فَإِذَا لَمْ يَدْرِ: ثَلَاثًا صَلَّى أَوْ أَرْبَعًا.. سَجَدَ سَجْدَتَيِ السَّهْوِ.
181- 3291. Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан кишининг намозда аланглаши ҳақида сўрадим. Шунда у зот: «У – шайтоннинг бирингизнинг намозидан уриб қолишидир», дедилар».
181- 3291- عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: سَأَلْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْتِفَاتِ الرَّجُلِ فِي الصَّلَاةِ، فَقَالَ: هُوَ اخْتِلَاسٌ يَخْتَلِسُ الشَّيْطَانُ مِنْ صَلَاةِ أَحَدِكُمْ.
182- 3292. Абу Қатода розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Солиҳ туш Аллоҳдан, ёмон туш шайтондан. Бирортангиз ўзи қўрқадиган бир туш кўрса, чап томонига туфласин ва унинг ёмонлигидан Аллоҳдан паноҳ сўрасин, шунда унга зарар қилмайди», дедилар».
182- 3292- عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: الرُّؤْيَا الصَّالِحَةُ مِنَ اللهِ، وَالْحُلُمُ مِنَ الشَّيْطَانِ؛ فَإِذَا حَلَمَ أَحَدُكُمْ حُلُمًا يَخَافُهُ.. فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ، وَلْيَتَعَوَّذْ بِاللهِ مِنْ شَرِّهَا، فَإِنَّهَا لَا تَضُرُّهُ.
183- 3293. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Ким кунда «Лаа илааҳа иллаллооҳу ваҳдаҳуу лаа шариика лаҳуу, лаҳул-мулку ва лаҳул-ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шай’ин қодиир»,* деб юз марта айтса, унга ўнта қул озод қилганча ажр бўлади, юзта ҳасана ёзилади ва ундан юзта ёмонлик ўчирилади ҳамда бу ўша куни кеч киргунча унинг учун шайтондан қўрғон бўлади. (Буни) шундан кўпроқ қилган кишидан бошқа ҳеч ким у келтиргандан афзалроқ нарса келтира олмайди».
* Дуонинг маъноси: «Ёлғиз Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. Унинг шериги ҳам йўқ. Мулк Уникидир ва ҳамд ҳам Унга хосдир. У ҳар бир нарсага қодирдир».
183- 3293- عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ تَعَالَى عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: مَنْ قَالَ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهْوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ) فِي يَوْمٍ مِائَةَ مَرَّةٍ.. كَانَتْ لَهُ عَدْلَ عَشْرِ رِقَابٍ، وَكُتِبَتْ لَهُ مِائَةُ حَسَنَةٍ، وَمُحِيَتْ عَنْهُ مِائَةُ سَيِّئَةٍ، وَكَانَتْ لَهُ حِرْزًا مِنَ الشَّيْطَانِ يَوْمَهُ ذَلِكَ حَتَّى يُمْسِيَ، وَلَمْ يَأْتِ أَحَدٌ بِأَفْضَلَ مِمَّا جَاءَ بِهِ، إِلَّا أَحَدٌ عَمِلَ أَكْثَرَ مِنْ ذَلِكَ.
184- 3418. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумо айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга менинг «Аллоҳга қасам, ҳаёт эканман, кундузни рўза тутиб, кечани ибодат қилиб ўтказаман», деяётганимнинг хабари берилибди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳга қасамки, ҳаёт эканман, кундузни рўза тутиб, кечани ибодат қилиб ўтказаман», деяётган сенмисан?» дедилар. Мен: «Дарҳақиқат, шундай деб айтдим», дедим. У зот: «Сен бундай қила олмайсан. Шу боис рўза ҳам тутгин, оғзи очиқ ҳам юргин, (кечаси ибодатда) қоим ҳам бўлгин, ухлагин ҳам. Бир ойда уч кун рўза тут, чунки яхшилик ўзининг ўн мислича (кўпайтириб берилади). Мана шу – йил бўйи рўза тутган кабидир», дедилар. «Бундан ҳам ортиғига тоқат қила оламан, эй Аллоҳнинг Расули», дедим. «Бўлмаса бир кун рўза тутиб, икки кун оғзи очиқ бўл», дедилар. «Бундан ҳам ортиғига тоқат қила оламан», дедим. У зот: «Ундай бўлса, бир кун рўза тут, бир кун оғзи очиқ бўл, мана шу Довуднинг рўзасидир ва бу рўзаларнинг энг афзалидир», дедилар. «Мен ундан ҳам ортиғига тоқат қила оламан», дедим. У зот: «Бундан ортиғи йўқ», дедилар».
184- 3418- عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنَ عَمْرٍو رَضِيَ اللهُ تعالى عَنْهُمَا قَالَ: أُخْبِرَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَنِّي أَقُولُ: وَاللهِ؛ لَأَصُومَنَّ النَّهَارَ، وَلَأَقُومَنَّ اللَّيْلَ مَا عِشْتُ، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: أَنْتَ الَّذِي تَقُولُ: وَاللهِ؛ لَأَصُومَنَّ النَّهَارَ، وَلَأَقُومَنَّ اللَّيْلَ مَا عِشْتُ؟!» قُلْتُ: قَدْ قُلْتُهُ، قَالَ: إِنَّكَ لَا تَسْتَطِيعُ ذَلِكَ؛ فَصُمْ وَأَفْطِرْ، وَقُمْ وَنَمْ، وَصُمْ مِنَ الشَّهْرِ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ؛ فَإِنَّ الْحَسَنَةَ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا، وَذَلِكَ مِثْلُ صِيَامِ الدَّهْرِ فَقُلْتُ: إِنِّي أُطِيقُ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ، قَالَ: فَصُمْ يَوْمًا، وَأَفْطِرْ يَوْمَيْنِ. فَقُلْتُ: إِنِّي أُطِيقُ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: فَصُمْ يَوْمًا، وَأَفْطِرْ يَوْمًا؛ وَذَلِكَ صِيَامُ دَاوُدَ، وَهْوَ أَعْدَلُ الصِّيَامِ قُلْتُ: إِنِّي أُطِيقُ أَفْضَلَ مِنْهُ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: لَا أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ.