2037.6412

2038.6416. Мужоҳид шундай сўзлаб берди:

«Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо шундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам елкамдан ушлаб, «Бу дунёда худди ғариб ё бир йўловчидек бўлгин!» дедилар».

Ибн Умар: «Кеч кирса, тонг отишини кутма, тонг отса, кеч киришини кутма. Соғлик пайтингдан касаллигингга, ҳаётингдан ўлимингга (фойда) олиб қол!» дер эди».

2039.6417. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ерга тўртбурчак чиздилар. Ўртасига ундан ташқарига чиқадиган қилиб бир чизиқ чиздилар. Мана шу ўртадагисининг икки ёнига кичкина чизиқлар чиздилар ва шундай дедилар: «Мана бу инсон. Мана бу уни ўраб турадиган [ёки ўраб турган] ажали. Мана бу, ташқаридагиси – унинг орзуси. Мана бу кичик чизиқлар кўргиликлар. Буниси тегмай қолса, униси домига тортади, униси тегмай қолса, буниси домига тортади».

2040.6418. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам чизиқлар чизиб туриб, «Мана бу орзу-ҳаваси, буниси эса ажали. У шундай бўлиб турганида тўсатдан унга яқинроқ чизиқ келиб қолади», дедилар».

2041.6419. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ бир кишининг ажалини олтмиш ёшга етгунича кечиктирган бўлса, унга узр қолдирмабди», дедилар».

2042.6420. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Кексанинг қалби икки нарсада ёш тураверади: дунё муҳаббати ва орзу-ҳавасда», деяётганларини эшитдим».

2043.6423. Зуҳрийдан ривоят қилинади:

«Маҳмуд ибн Рабиъ менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни ғира-шира эслашини, яна у зот уларнинг ҳовлисида челакдан (унинг юзига) сув пуркаганларини ҳам эслашини айтди.

У яна шундай деди: «Бану Солимлик Итбан ибн Молик Ансорийнинг «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эрталаб олдимга келдилар ва шундай дедилар: «Қиёмат куни банда Аллоҳнинг важҳини истаб «Лаа илааҳа иллаллоҳ», деган ҳолда келар экан, Аллоҳ унга дўзахни ҳаром қилмай қўймайди», деганини эшитдим».

2044.6424. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ таоло айтади: «Дунё аҳли ичидаги севимли кишисини қабз қилганимда савоб умид қил(иб, сабр қил)ган мўмин бандам учун Менинг ҳузуримда жаннатдан бошқа мукофот йўқ!»

2045.6434. Мирдос Асламий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Солиҳлар бирин-кетин ўтиб кетишади, арпа ё хурмонинг пучагига ўхшаш пуч одамлар қолади. Аллоҳ уларга мутлақо эътибор бермайди».

2046.6436. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деяётганларини эшитдим: «Агар одам боласининг икки водий мол‑дунёси бўлса, албатта учинчисини истайди. Одам боласининг қорнини фақатгина тупроқ тўлдиради. Аллоҳ тавба қилганнинг тавбасини қабул қилади».

2047.6442. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қайсингизга меросхўрнинг моли ўз молидан кўра суюклироқ?» дедилар. Одамлар: «Эй Аллоҳнинг Расули, орамизда бирор киши йўқки, ўз моли суюклироқ бўлмаса», дейишди. У зот: «Сарфлагани ўзининг моли, қолдиргани эса меросхўрининг молидир», дедилар».

2048.6452. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу шундай дер эди:

«Ўзидан бошқа илоҳ бўлмаган Аллоҳга қасамки, очликдан бағримни ерга бериб қолар, қорнимга тош ҳам боғлаб олар эдим. Бир куни улар (одамлар) чиқадиган йўлга ўтириб олдим. Абу Бакр ўтиб қолди. Ундан Аллоҳнинг Китобидаги бир оят ҳақида сўрадим. Буни менга таом берармикан, дебгина сўраган эдим. Лекин у бундай қилмай, ўтиб кетаверди. Кейин олдимдан Умар ўтиб қолди. Ундан ҳам Аллоҳнинг Китобидаги бир оят ҳақида сўрадим. Ундан ҳам менга таом берармикан, дебгина сўраган эдим.  Лекин у ҳам ўтиб кетаверди, бундай қилмади. Кейин олдимдан Абул Қосим соллаллоҳу алайҳи васаллам ўтиб қолдилар. Мени кўрибоқ, табассум қилдилар ва мендаги ҳолатни, юзимдаги аҳволни пайқадилар. Кейин: «Эй Абу Ҳирр!» дедилар. «Лаббай, эй Аллоҳнинг Расули!» дедим. У зот: «Ортимдан юр», деб йўлда давом этдилар. Ортларидан юрдим. У зот (уйга) кириб кетдилар. Изн сўраган эдим, менга изн бердилар. У зот кирсалар, бир жом сут бор экан. «Мана бу сут қаердан?» дедилар. «Фалончи [ёки фалончи аёл] сизга ҳадя қилган экан», дейишди. У зот: «Абу Ҳирр!» дедилар. «Лаббай, эй Аллоҳнинг Расули!» дедим. «Суффа аҳлига бориб, уларни менга чақириб кел!» дедилар. Суффа аҳли Ислом меҳмонлари эди, суянадиган аҳли‑оиласи ҳам, мол‑дунёси ҳам, бирор кишиси ҳам йўқ эди. У зотга садақа келса, ундан ҳеч нарса тановул қилмай, ўшаларга жўнатар эдилар. Агар ҳадя келса, ундан татиб кўриб, кейин улар билан баҳам кўриш учун уларга юборар эдилар. Бу (суффа аҳлини чорлаганлари) менга сал маъқул келмади. «Бу сут суффа аҳлига нима ҳам бўларди? Ундан бироз ичиб, сал қувватга кириб олишга ҳақлироқ бўлиб турган мен бўлсам... Агар улар келса, менга буюрадилар, мен сутни уларга бераман, кейин менга етмай қолиши ҳам ҳеч гап эмас», деб ўйладим. Лекин Аллоҳ ва Унинг Расули соллаллоҳу алайҳи васалламга итоат қилиш лозиму лобуд. Шунинг учун бориб, уларни чақириб келдим. Улар келиб, киришга изн сўрашди. Уларга изн бердилар. Улар уйга кириб, жойлашишди. У зот: «Эй Абу Ҳирр!» дедилар. «Лаббай, эй Аллоҳнинг Расули!» дедим. «Ма, ол, уларга бер», дедилар. Мен жомни олиб, бир кишига берар эдим, у қонгунча ичиб, кейин жомни менга қайтарар эди. Сўнг мен уни яна бир кишига берар эдим, у ҳам қонгунча ичиб, кейин жомни менга қайтарар эди. Сўнг мен уни яна бир кишига берар эдим, у ҳам қонгунча ичиб, кейин жомни менга қайтарар эди. Ниҳоят, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга етиб келдим. Қавмнинг ҳаммаси тўйиб бўлган эди. У зот жомни олиб, қўлларига қўйдилар‑да, менга қараб, табассум билан: «Абу Ҳирр!» дедилар. «Лаббай, эй Аллоҳнинг Расули!» дедим. «Икковимиз қолдик», дедилар. «Тўғри айтдингиз, эй Аллоҳнинг Расули!» дедим. «Ўтир, ич», дедилар. Мен ўтириб, ичдим. Сўнг яна: «Ич!» дедилар. Мен ичдим. У зот: «Ич!» деявердилар, ниҳоят мен: «Йўқ! Сизни ҳақ билан юборган Зотга қасамки, унга жой топа олмаяпман!» деб юбордим. У зот: «Қани, менга кўрсат‑чи», дедилар. Мен жомни у зотга бердим. У зот Аллоҳга ҳамд айтиб, «Бисмиллаҳ», деб қолганини ичдилар».

2049.6460. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳим, Муҳаммаднинг оиласини қут* (лаа ямут) билан ризқлантир!» дедилар».

* «Қут лаа ямут» – кундалик тирикчиликка етарли егулик.

2050.6463. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:  «Ҳеч бирингизнинг амали асло нажот бера олмайди», дедилар. «Сизга ҳамми, эй Аллоҳнинг Расули?» дейишди. У зот шундай дедилар: «Менга ҳам, агар Аллоҳ раҳмат билан ўрамаса. Тўғри бўлинглар, (ҳеч бўлмаса шунга) яқин бўлинглар. Эрталаб, кечқурун ва кечанинг бир қисмида ибодат қилинглар. Мўътадиллик, яна мўътадиллик(ни маҳкам тутинглар). Шунда (мақсадингизга) эришасиз».

2051.6465. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Амалларнинг қай бири Аллоҳга энг суюкли?» деб сўрашди. У зот: «Оз бўлса ҳам, давомлироғи», дедилар. Яна: «Амаллардан тоқатингиз етадиганини зиммангизга олинглар», дедилар».

2052.6469. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай деяётганларини эшитганман: «Аллоҳ раҳматни яратган куни юзта қилиб яратди. Тўқсон тўққизта раҳматни Ўз ҳузурида олиб қолди, барча махлуқотларига эса биргина раҳматни юборди. Агар кофир Аллоҳнинг ҳузуридаги барча раҳматни билганида, жаннатдан ноумид бўлмас эди. Агар мўмин Аллоҳнинг ҳузуридаги барча азобни билганида, дўзахдан хотиржам бўлмас эди».

2053.6474. Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким менга икки жағининг орасидаги ва икки оёғининг орасидагига кафолат берса, мен унга жаннатга кафолат бераман!» дедилар».

2054.6478. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинди:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Банда Аллоҳ рози бўладиган гапни арзимас санаб гапиради‑да, шу сабабли Аллоҳ уни даражаларга кўтаради. Банда Аллоҳ норози бўладиган гапни арзимас санаб гапиради‑да, шу сабабли жаҳаннамга қулайди».

2055.6482. Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Мен ҳамда Аллоҳ мен ила юборган нарса худди бир қавмга келиб, «Ўз кўзларим билан (устингизга бостириб келаётган) қўшинни кўрдим. Мен бир яланғоч огоҳлантирувчиман. Нажотга, нажотга!!!» деган кишига ўхшайди. Ўшанда бир тоифа унга қулоқ солиб, тунда астагина йўлга тушди ва нажот топди. Бошқа бир тоифа эса уни ёлғончига чиқарган эди, тонгда қўшин келиб, уларни яксон қилди».

* Қадимда араблар узоқаги тепаликларнинг устига биттадан одам қўйишарди. Душман бостириб келиб қолса, ўша одамлар хабар қилиш учун гулхан ёқишар, тутунни кўрган одамлар хавфдан огоҳ бўлишар эди. Бир куни ана шу огоҳлантирувчи одамлардан бири душман келаётганини кўриб қолиб, гулхан ёқмоқчи бўлади, лекин ёмғир ёғиб, ўтни ўчириб қўяверади. Шунда у устидаги кийимини ечиб, боши узра силкитиб бўлса ҳам хабар беради. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам «Мен бир яланғоч огоҳлантирувчиман» деганда мана шу воқеани назарда тутиб, ўзларини ана шу кишига ўхшатганлар.

2056.6487. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Дўзах шаҳватлар билан ўраб қўйилган, жаннат эса (нафсга) ёқмайдиган нарсалар билан ўраб қўйилган», дедилар».

2057.6488. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жаннат сизларга шиппагингизнинг ипидан ҳам яқиндир. Дўзах ҳам шундай», дедилар».

2058.6490. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон бирортангиз мол-дунё ва хилқатда ўзидан афзалроқ кишини кўрса, ўзидан пастроққа қарасин», дедилар».

2059.6491. Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Робби азза ва жалладан қилган ривоятларида шундай дедилар: «Аллоҳ яхшиликлар ва ёмонликларни битиб қўйди. Сўнгра шундай баён қилди: «Ким бир яхшиликни кўнгилга тугса-ю, уни қилмаса, Аллоҳ буни Ўз ҳузурида унга тўлиқ бир яхшилик деб ёзади. Агар шуни кўнгилга тугиб, кейин уни қилса, Аллоҳ буни Ўз ҳузурида унга ўнта яхшиликдан етти юз бараваргача қилиб, ундан ҳам бир неча баравар кўп қилиб ёзади. Ким бир ёмонликни кўнгилга тугса-ю, уни қилмаса, Аллоҳ буни Ўз ҳузурида унга тўлиқ бир яхшилик деб ёзади. Агар шуни кўнгилга тугиб, кейин уни қилса, Аллоҳ буни унга биргина ёмонлик деб ёзади».

2060.6497. Ҳузайфа розияллоҳу анҳу айтади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга иккита ҳадис айтиб бердилар. Бирини кўрдим, бошқасини кутиб юрибман. У зот бизга шундай деганлар: «Омонатдорлик (дастлаб) одамларнинг қалбининг тубига тушди. Кейин уни Қуръондан ўрганишди, кейин эса суннатдан ҳам ўрганишди».

У зот бизга унинг кўтарилиши ҳақида ҳам сўзлаб, шундай дедилар: «Киши бир уйқуга кетади‑ю, қалбидан омонатдорлик суғуриб олинади ва куйган доғдек изи қолади. Кейин яна уйқуга кетади‑ю, яна суғуриб олинади ва қаваргандек изи қолади, худди оёғингга тушириб юборган чўғингдек. Пўрсилдоқ бўлиб шишганини кўрасан-у, ўзи ичида ҳеч нима бўлмайди.  Одамлар олди-сотди қилишади, лекин ҳеч ким омонатни адо қилай демайди. Ҳатто «Бану Фалонда бир омонатдор киши бор экан», дейишади. Бир киши ҳақида: «Қандай ақлли!», «Қандай зийрак!», «Қандай басавлат!» дейишади, ҳолбуки, унинг қалбида хардал уруғичалик ҳам иймон бўлмайди».

Бир замон келдики, қай бирингиз билан савдо‑сотиқ қилаётганимга парво қилмас эдим. Мусулмон бўлса, уни (хиёнатдан) Ислом қайтарарди, насроний бўлса, уни менга (хиёнат қилишдан) волийси қайтарарди. Аммо бугун фалончи ва фалончилардан бошқа билан савдо‑сотиқ қилмаяпман».

2061.6498. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо айтади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Одамлар худди ичида уловликка арзигулиги деярли топилмайдиган юзта туяга ўхшайди», деганларини эшитдим».

2062.6499. Саламадан ривоят қилинади:

«Жундабнинг «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар...» деб ҳадис айтаётганини эшитганман, ундан бошқанинг «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар...» деб ҳадис айтаётганини эшитмаганман.* Унга яқинроқ бориб, «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким сумъа қилса, Аллоҳ уни эшиттириб қўяди. Ким риё қилса, Аллоҳ уни кўрсатиб қўяди», дедилар», деяётганини эшитдим».

* Салама бу ҳадисни Жундаб розияллоҳу анҳудан бошқа саҳобадан эшитмаганлигини айтмоқда.

Изоҳ: Риё – бирор амални одамлар кўрсин деб қилишдир. Сумъа – бирор амални одамлар эшитсин деб қилишдир. Шариат истилоҳида бундай амаллар «кичик ширк» дейилади.

2063.6502. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ шундай дейди: «Ким Менинг валийимга душманлик қилса, Мен унга уруш эълон қиламан. Бандам унга фарз қилган нарсаларимдан кўра суюклироқ нарса билан Менга яқинлашмайди. Бандам Менга нафллари билан яқинлашаверади ва ниҳоят Мен уни яхши кўриб қоламан. Қачон Мен уни яхши кўрсам, унинг эшитадиган қулоғи, кўрадиган кўзи, ушлайдиган қўли, юрадиган оёғи бўламан. Мендан сўраса, унга албатта беражакман. Мендан паноҳ тиласа, уни албатта паноҳимга оламан. Қиладиган ҳеч бир ишим хусусида мўминнинг жони(ни олиш) ҳақида иккиланганимдек иккиланмадим. У ўлимни истамайди, Мен эса унга азият истамайман».

2064.6507. Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ким Аллоҳга йўлиқишни истаса, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истайди. Ким Аллоҳга йўлиқишни истамаса, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истамайди». Оиша [ёки у зотнинг завжаларидан бири]: «Ахир биз ўлимни ёқтирмаймиз‑ку», деди. У зот шундай дедилар: «Бу эмас. Мўминга ўлим ҳозир бўлса, унга Аллоҳнинг розилиги ва икромидан башорат берилади. Шунда унинг учун келгусидагидан ёқимлироқ нарса бўлмай қолади. Натижада у Аллоҳга йўлиқишни истаб қолади ва Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истайди. Кофир ўлим ҳолатига тушса, унга Аллоҳнинг азоби ва уқубатидан башорат берилади. Шунда унинг учун келгусидагидан ёқимсизроқ нарса бўлмай қолади. У Аллоҳга йўлиқишни истамайди, Аллоҳ ҳам унга йўлиқишни истамайди».

2065.6511. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Баъзи аъробийлар қўрс бўларди. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, «Қиёмат қачон?» деб сўрашарди. У зот уларнинг энг кичигига қараб, «Агар мана бу яшаса, унга қарилик етмай туриб, қиёматингиз қоим бўлади», дердилар».*

2066.6520. Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Қиёмат куни Ер битта зуваладек бўлиб, Жаббор жаннат аҳлига зиёфат ўлароқ уни худди бирингиз сафарда зувалани шапатилаб чўзгандек, Ўз қўли* билан айлантириб чўзади». Шу пайт яҳудийлардан бир киши келиб: «Раҳмон сенга барака берсин, эй Абул Қосим! Жаннат аҳлининг қиёмат кунидаги зиёфати ҳақида сенга хабар берайми?» деди. У зот: «Ҳа», дедилар. У Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганларидек, «Ер худди битта зуваладек бўлиб...» деб айтиб берди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга қараб, кулиб қўйдилар, ҳатто тишлари кўриниб кетди. Кейин у: «Сенга уларнинг нонхурушлари ҳақида хабар берайинми? Нонхурушлари балом билан наҳанг бўлади», деди. «Буниси нима?» дейишди. У: «Ҳўкиз билан наҳанг.  Шу икковининг жигар ортиғини етмиш минг киши ейди», деди».

2067.6521. Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳу айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Қиёмат куни одамлар олийнав кулча каби қизғиш ерда ҳашр қилинадилар», деганларини эшитганман».

Саҳл ёки бошқа бири: «У ерда ҳеч ким учун белги бўлмайди», деган.*

* У жой теп-текис бўлиб, ҳеч ким учун бирон белги ёки мўлжал бўлмайди.

2068.6522. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Одамлар уч хил ҳашр қилинади: умид қилган, қўрққан ҳолларида; икки киши бир туяда, уч киши бир туяда, тўрт киши бир туяда, ўн киши бир туяда; қолганларини эса олов ҳашр қилади: улар қайлула қилган жойда улар билан қайлула қилади, улар тунаган жойда улар билан тунайди, улар тонг оттирган жойда улар билан тонг оттиради, улар кеч киритган жойда улар билан кеч киритади».

Изоҳ: Ҳадисда тасвирланган ҳолат қиёмат олдидан ёки унинг аввалида содир бўлади. Биринчи тоифа солиҳ мўминлар бўлиб, пешқадамлари умидвор ҳолда, қолганлари эса қўрққан ҳолда келади. Алоҳида фазлу илтифотга мушарраф бўлган мўминлар уловларда ҳашр қилинади. Фосиқ, кофирларни эса олов ҳайдаб келади. Бу оловнинг улардан бир зум ҳам ажрамай, таъқиб қилиши ўзига хос услубда баён этилмоқда.

2069.6527. Оиша розияллоҳу анҳо айтади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ялангоёқ, яланғоч, хатна қилинмаган ҳолда ҳашр қилинасизлар», дедилар. «Эй Алоҳнинг Расули, эркаклару аёллар бир‑бирига қарайверадими?» дедим. «Аҳвол улар бунга эътибор бера олмайдиган даражада оғир бўлади», дедилар».

2070.6532. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят килинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қиёмат куни одамлар шундай терлайдики, ҳатто терлари ерда етмиш зироъгача ёйилиб боради ва уларнинг оғиз-қулоқларигача етади», дедилар».

2071.6533. Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамлар орасида биринчи ҳукм қилинадиган нарса (ноҳақ тўкилган) қон хусусида бўлади», дедилар».

Изоҳ: Биринчи бўлиб қасос ва ўчлар ҳақдорларга олиб берилади.

2072.6548. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Жаннат аҳли жаннатга, дўзах аҳли дўзахга киргач, ўлим олиб келиниб, жаннат билан дўзахнинг ўртасига қўйилади‑да, сўнг сўйиб ташланади. Кейин бир жарчи: «Ҳой жаннат аҳли, ўлим йўқдир! Ҳой дўзах аҳли, ўлим йўқдир!» деб жар солади. Шунда жаннат аҳлининг хурсандчилиги устига хурсандчилиги ортади. Дўзах аҳлининг қайғуси устига қайғуси ортади».

2073.6549. Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Аллоҳ жаннат аҳлига: «Эй жаннат аҳли!» дейди. Улар: «Лаббайка Роббана ва саъдайка!» дейишади. «Рози бўлдингизми?» дейди. «Яратганларингдан ҳеч кимга бермаганингни бизга берасан‑у, нега рози бўлмайлик?» дейишади. У Зот: «Сизларга бундан ҳам афзалини бераман», дейди. Улар: «Эй Робб, қайси нарса бундан афзал экан?» дейишади. У Зот: «Сизларга розилигимни нозил қиламан, бундан кейин сизлардан ҳеч қачон норози бўлмайман», дейди».

2074.6551. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кофирнинг икки елкасининг ораси чопағон отлиқ учун уч кунлик йўлдир», дедилар».

Изоҳ: Ҳадиси шарифда айтилган таъриф кофирнинг дўзахдаги ҳолатидир. Азоб янада шиддатли бўлиши учун дўзах аҳлининг тана аъзолари шишириб, катталаштириб ташланади.

2075.6559. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу сўзлаб берди:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бир қавм дўзахда бир аланга текканидан кейин ундан чиқиб, жаннатга киради. Жаннат аҳли уларни «жаҳаннамийлар» деб атайди», дедилар». 

2076.6562. Нуъмон ибн Башир розияллоҳу анҳу деди:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Қиёмат куни дўзах аҳлининг энг азоби енгили – оёғининг тагига иккита чўғ қўйилиб, ундан мияси қозон ва қумғон қайнагандек қайнайдиган кишидир», деяётганларини эшитдим».

2077.6569. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «Ҳеч бир киши агар ёмонлик қилса, борадиган дўзахдаги ўрни ўзига кўрсатилмай туриб, жаннатга кирмайди, токи шукри зиёда бўлсин. Ҳеч бир киши агар яхшилик қилса, борадиган жаннатдаги ўрни ўзига кўрсатилмай туриб, дўзахга кирмайди, токи унга ҳасрат бўлсин».

2078.6579. Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумо деди:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳавзим бир ойлик йўлдир. Унинг суви сутдан оқроқ, ҳиди мушкдан хушбўй, кўзалари осмон юлдузлари кабидир. Ким ундан ичса, ҳеч қачон ташна бўлмайди», дедилар».

Изоҳ: Ҳавзнинг катталиги ҳақида келган ҳадисларда унинг ҳажми турлича тавсифланган. Масалан, ушбу ҳадисда унинг катталиги бир ойлик масофага тенг, дейилган бўлса, бошқа бир ҳадисда уч кунлик йўлга тенглиги айтилган. Бундан бошқа ўлчамлар айтилган ривоятлар ҳам бор. Уламоларимизнинг айтишларича, бундан мақсад Ҳавзнинг жуда катталигини ифода қилишдир. Арабларда бундай ифодалар кўп учрайди.

2079.6577. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Олдингизда Жарбо ва Азруҳ оралиғича Ҳавз бўлади», дедилар».

* Жарбо ва Азруҳ – қадимги Шом ўлкасидаги икки шаҳар. Уларнинг ораси уч кунлик йўл бўлган.

2080.6580. Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу сўзлаб берди:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Менинг Ҳавзим Айла* билан Ямандаги Санъо оралиғичадир. Унда осмон юлдузлари ададича кўзачалар бор», дедилар».

* Айла – Қизил денгиз соҳилида жойлашган, қадимий Шом таркибига кирувчи шаҳар. Ҳозирда Урдун қироллигининг жанубидаги Ақоба шаҳри.

2081.6587. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай дедилар: «(Ҳавзимнинг ёнида) турган эдим, қарасам, бир гуруҳ кўринди. Уларни танидим, шунда уларнинг орасидан бир киши чиқиб, «Юринглар», деди. «Қаерга?» дедим. «Аллоҳга қасамки, дўзахга», деди. «Уларга нима бўлди?» дедим. «Улар сендан кейин ортларига тисарилганча қайтиб кетишган», деди. Кейин қарасам, яна бир гуруҳ. Мен уларни танидим. Шунда бир киши уларнинг орасидан чиқиб, «Юринглар», деди. «Қаерга?» дедим. «Аллоҳга қасамки, дўзахга», деди. «Уларга нима бўлди?» дедим. «Улар сендан кейин ортларига тисарилганча қайтиб кетишган», деди. Уларнинг орасида фақат қаровсиз қолган туяларчаси нажот топади».*

* Одатда туялар деярли қаровсиз қолдирилмайди. Бу ҳол мазкур гуруҳдагиларнинг жуда озчилиги дўзахдан нажот топишига ўхшатилган.

2082.6591. Ҳориса ибн Ваҳб розияллоҳу анҳу айтади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Ҳавзни зикр қила туриб, «Мадина билан Санъонинг оралиғича», деганларини эшитдим».