(1) ТАҲОРАТСИЗ НАМОЗ ҚАБУЛ ҚИЛИНМАЙДИ
(1) بَاب: لَا تُقْبَلُ صَلَاةٌ بِغَيْرِ طُهُورٍ
111.135 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Таҳорати синган кишининг намози таҳорат олмагунича қабул қилинмайди», дедилар».
«Ҳазрамавтлик бир киши: «Эй Абу Ҳурайра, таҳорат синиши нима?» деди. «Овозсиз ёки овоз билан чиққан ел», деди».
111/135 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَا تُقْبَلُ صَلَاةُ مَنْ أَحْدَثَ حَتَّى يَتَوَضَّأَ»، قَالَ رَجُلٌ مِنْ حَضْرَمَوْتَ: مَا الْحَدَثُ يَا أَبَا هُرَيْرَةَ؟ قَالَ: فُسَاءٌ أَوْ ضُرَاطٌ.
(2) ТАҲОРАТНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(2) بَاب: فَضْلِ الْوُضُوءِ
112.136 Нуъайм Мужмирдан ривоят қилинади:
«Абу Ҳурайра билан масжид тепасига чиқдим. У таҳорат қилди ва бундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Албатта, умматим қиёмат куни таҳоратнинг асаридан пешона ва оёқ-қўлларидан оппоқ нур таралиб турган ҳолларида чақирилади. Сизлардан ким нурини узайтиришга қодир бўлса, шуни қилсин», деганларини эшитганман».
112/136 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ، فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ».
(3) ИККИЛАНИБ ҚОЛСА, ТО ИШОНЧ ҲОСИЛ ҚИЛМАГУНИЧА ТАҲОРАТ ОЛМАЙДИ
(3) بَاب: لَا يَتَوَضَّأُ مِنَ الشَّكِّ حَتَّى يَسْتَيْقِنَ
113.137 Абдуллоҳ ибн Зайд ал ансорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга намозда ўзида бирор нарса содир бўлгандек туюладиган киши ҳақида шикоят қилибди. Шунда у зот: «То бирор овоз эшитмагунича ёки ҳид сезмагунича (намоздан) бурилмасин [ёки ўгирилмасин]», дебдилар.
113/137 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ زَيْدٍ الأَنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ شَكَا إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم الرَّجُلَ الَّذِي يُخَيَّلُ إِلَيْهِ أَنَّهُ يَجِدُ الشَّيْءَ فِي الصَّلَاةِ، فَقَالَ: «لَا يَنْفَتِلْ - أَوْ لَا يَنْصَرِفْ - حَتَّى يَسْمَعَ صَوْتًا أَوْ يَجِدَ رِيحًا».
(4) ТАҲОРАТНИ ЕНГИЛ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(4) بَاب: التَّخْفِيفِ فِي الْوُضُوءِ
114.138 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ухладилар, хуррак ҳам отдилар, сўнг намоз ўқидилар» – (Суфён) баъзан: «Ёнбошладилар, ҳатто хуррак ҳам отдилар, сўнг туриб, намоз ўқидилар», ҳам деган – (Алий ибн Абдуллоҳ) «Шунингдек, буни бизга Суфён бир неча маротаба Амрдан, у Курайбдан, у Ибн Аббосдан сўзлаб берган», дейди. У (Ибн Аббос) айтади: «Бир кеча холам Маймунаникида тунаб қолдим. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам тунда турдилар. Яъни кечанинг бир қисми ўтгач, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам туриб, осиғлиқ турган эски мешдан енгил таҳорат олдилар – Амр енгил қилиб, озайтириб, деб изоҳларди – у зот туриб, намоз ўқидилар. Мен ҳам у зот таҳорат қилганлари каби таҳорат қилдим. Келиб, у зотнинг чап тарафларига турдим – Суфён гоҳида: «сўл тарафларига», деб айтарди – у зот мени айлантириб, ўнг тарафларига олдилар ва Аллоҳ хоҳлаганича намоз ўқидилар. Сўнгра ёнбошлаб ётиб ухладилар, хуррак ҳам отдилар. Кейин муаззин келиб, намоз вақти бўлганини билдирди. У зот у билан бирга намозга турдилар ва таҳорат қилмай, намоз ўқидилар».
(Суфён айтади:) «Биз Амрга: «Одамлар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўзлари ухлайдию, қалблари ухламайди», дейишади», дедик. Амр: «Мен Убайд ибн Умайрнинг «Анбиёларнинг тушлари ваҳийдир», деб, ортидан «...мен тушимда сени сўяётганимни кўрмоқдаман...»ни ўқиганини эшитганман», деди».
Изоҳ: Ухлаганда таҳорат синмаслиги пайғамбарларга хос нарса. Бу маъно ҳадиснинг ўзида ҳам зикр қилинмоқда. Шунинг учун ҳанафий уламолар «Бир нарсага суяниб ухлаган кишининг суянчиғи олиб ташланганида йиқилгудай бўлса, унинг таҳорати синади», дейишади.
114/138 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم نَامَ حَتَّى نَفَخَ، ثُمَّ صَلَّى، وَلَمْ يَتَوَضَّأْ وَرُبّـَمَا قَالَ: اضْطَجَعَ حَتَّى نَفَخَ، ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى.
(5) ТАҲОРАТНИ МУКАММАЛ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(5) بَاب: إِسْبَاغِ الْوُضُوءِ
115.139 Усома ибн Зайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Арафотдан қайтаётиб, шиъбга* етиб келганларида тушиб, бавл қилдилар. Сўнгра енгилгина таҳорат қилдилар. Мен у зотга: «Намозгами, эй Аллоҳнинг Расули?» дедим. «Намоз ҳали олдингда», дедилар ва уловга миндилар.
Муздалифага келганларида тушиб, яхшилаб таҳорат қилдилар. Сўнгра намозга такбир айтилди. У зот шомни ўқидилар. Кейин ҳар бир одам ўз туясини ўзи тушган жойга чўктирди. Сўнг хуфтонга такбир айтилиб, намозни ўқидилар. Иккисининг орасида бошқа намоз ўқимадилар».
* «Шиъб» сўзи аслида икки тоғ орасидаги йўлни, дарани англатади. Бу ерда одатда ҳожилар Арафотдан қайтишда шу ерда тўхтаб ўтишадиган, икки тоғ орасидаги маълум жой назарда тутилган.
115/139 - عَنْ أُسَامَةَ بْنِ زَيْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: دَفَعَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم مِنْ عَرَفَةَ، حَتَّى إِذَا كَانَ بِالشِّعْبِ نَزَلَ بِالشَّعْبِ فَبَالَ، ثُمَّ تَوَضَّأَ وَلَمْ يُسْبِغِ الْوُضُوءَ، فَقُلْتُ: الصَّلَاةَ يَا رَسُولَ اللهِ! فَقَالَ: «الصَّلَاةُ أَمَامَكَ». فَرَكِبَ، فَلَمَّا جَاءَ الْمُزْدَلِفَةَ نَزَلَ فَتَوَضَّأَ، فَأَسْبَغَ الْوُضُوءَ، ثُمَّ أُقِيمَتِ الصَّلَاةُ، فَصَلَّى الْمَغْرِبَ، ثُمَّ أَنَاخَ كُلُّ إِنْسَانٍ بَعِيرَهُ فِي مَنْزِلِهِ، ثُمَّ أُقِيمَتِ الْعِشَاءُ فَصَلَّى، وَلَمْ يُصَلِّ بَيْنَهُمَا.
(6) ЮЗНИ БИР ҲОВУЧ СУВ БИЛАН ИККИ ҚЎЛЛАБ ЮВИШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: غَسْلِ الْوَجْهِ بِالْيَدَيْنِ مِنْ غَرْفَةٍ وَاحِدَةٍ
116.140 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«У киши таҳорат қилиб, юзини ювди. Бир ҳовуч сув олиб, у билан оғзини чайди ва бурнига сув олди. Кейин бир ҳовуч сув олиб, уни бундай қилиб – унга иккинчи қўлини ҳам қўшиб, иккаласи билан юзини ювди. Сўнгра бир ҳовуч сув олиб, ўнг қўлини, яна бир ҳовуч сув олиб, чап қўлини ювди. Кейин бошига масҳ тортди. Сўнг бир ҳовуч сув олиб, ўнг оёғига қуйди ва уни ювди. Кейин яна бир ҳовуч сув олиб, у билан оёғини, яъни чап оёғини ювди. Сўнгра: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай таҳорат қилганларини кўрганман», деди».
116/140 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا أَنَّهُ تَوَضَّأَ فَغَسَلَ وَجْهَهُ، أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ فَمَضْمَضَ بِـهَا وَاسْتَنْشَقَ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَجَعَلَ بِـهَا هَكَذَا، أَضَافَهَا إِلَى يَدِهِ الْأُخْرَى، فَغَسَلَ بِـهِمَا وَجْهَهُ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ فَغَسَلَ بِـهَا يَدَهُ الْيُمْنَى، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ فَغَسَلَ بِـهَا يَدَهُ الْيُسْرَى، ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً مِنْ مَاءٍ، فَرَشَّ عَلَى رِجْلِهِ الْيُمْنَى حَتَّى غَسَلَهَا، ثُمَّ أَخَذَ غَرْفَةً أُخْرَى فَغَسَلَ بِـهَا رِجْلَهُ - يَعْنِي الْيُسْرَى -، ثُمَّ قَالَ: هَكَذَا رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ.
(7) ХАЛО ОЛДИДАН НИМА ДЕЙИШ ҲАҚИДА
(7) بَاب: مَا يَقُولُ عِنْدَ الْخَلَاءِ
117.142 Анас розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам халога кирганларида: «Аллоҳумма инни аъузу бика минал-хубуси вал-хобаиси»,* дер эдилар».
* Дуонинг таржимаси: «Аллоҳим, эркак ва урғочи нопок жинлардан паноҳ беришингни Сендан сўрайман».
117/142 – عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا دَخَلَ الْخَلَاءَ قَالَ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْخُبُثِ وَالْخَبَائِثِ».
(8) ХАЛОНИНГ ОЛДИГА СУВ ҚЎЙИШ ҲАҚИДА
(8) بَاب: وَضْعِ الْمَاءِ عِنْدَ الْخَلَاءِ
118.143 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам халога кирдилар. Мен у зот учун таҳорат суви (келтириб) қўйдим. У зот: «Буни ким қўйди?» дедилар. Хабар берилгач: «Аллоҳим, уни динда фақиҳ қил», дедилар».
118/143 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ الْخَلَاءَ، قَالَ: فَوَضَعْتُ لَهُ وَضُوءًا قَالَ: «مَنْ وَضَعَ هَذَا؟» فَأُخْبِرَ، فَقَالَ: «اللَّهُمَّ فَقِّهْهُ فِي الدِّينِ».
(9) ҚАЗОИ ҲОЖАТ ЁКИ БАВЛ ҚИЛГАНДА ҚИБЛАГА ЮЗЛАНИЛМАЙДИ. ДЕВОР ЁКИ ШУНГА ЎХШАШ БИНО ИЧИДА БЎЛСА, МУСТАСНО
(9) بَاب: لَا تُسْتَقْبَلُ الْقِبْلَةُ بِغَائِطٍ أَوْ بَوْلٍ إِلَّا عِنْدَ الْبِنَاءِ جِدَارٍ أَوْ نَحْوِهِ
119.144 Абу Айюб Ансорий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз қазои ҳожатга борса, қиблага юзланмасин ва унга орқасини ҳам қилмасин. Шарққа ёки ғарбга қаранглар», дедилар».
Изоҳ: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам «шарқ» ва «ғарб» дея ўзлари турган минтақага нисбатан айтганлар.
Иловага қаранг.
119/144 - عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا أَتَى أَحَدُكُمُ الْغَائِطَ، فَلَا يَسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ، وَلَا يُوَلِّهَا ظَهْرَهُ، شَرِّقُوا أَوْ غَرِّبُوا».
(10) ИККИ ҒИШТ УСТИДА ҚАЗОИ ҲОЖАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(10) بَاب: مَنْ تَبَرَّزَ عَلَى لَبِنَتَيْنِ
120.145 «Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Одамлар: «Қазои ҳожатга ўтирганингда қиблага ҳам, Байтул Мақдисга ҳам юзланмагин», дейишади», дер эди.
Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо: «Бир куни уйимизнинг томига чиққан эдим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни қазои ҳожат вақтида икки ғишт устида Байтул Мақдисга юзланган ҳолда кўрдим», деди.
120/145 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: إِنَّ نَاسًا يَقُولُونَ: إِذَا قَعَدْتَ عَلَى حَاجَتِكَ فَلَا تَسْتَقْبِلِ الْقِبْلَةَ وَلَا بَيْتَ الْمَقْدِسِ، لَقَدِ ارْتَقَيْتُ يَوْمًا عَلَى ظَهْرِ بَيْتٍ لَنَا، فَرَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى لَبِنَتَيْنِ مُسْتَقْبِلًا بَيْتَ الْمَقْدِسِ لِحَاجَتِهِ.
(11) АЁЛЛАРНИНГ ОЧИҚ ХАЛОГА ЧИҚИШИ ҲАҚИДА
(11) بَاب: خُرُوجِ النِّسَاءِ إِلَى الْبَرَازِ
121.146 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёллари қазои ҳожат учун тунда маносиъга* чиқишарди. У баланд ва кенг жойдир. Умар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Аёлларингизни парда ортига олинг», дер эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса буни қилмас эдилар. Кечаларнинг бирида Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Савда бинти Замъа оқшом вақти ташқарига чиқди. У бўйи узун аёл эди. Умар ҳижоб (ҳақида оят) тушишини қаттиқ истаганидан унга: «Ҳой Савда, биз сени таниб бўлдик!» деб бақирди. Кейин Аллоҳ ҳижоб оятини нозил қилди».
* «Маносиъ» деб аслида баланд ва кенг жойга айтилади. Бу ерда эса ўша даврда Мадина шаҳри ташқарисидаги қазои ҳожат учун чиқиладиган махсус кенглик назарда тутилган.
121/146 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ أَزْوَاجَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم كُنَّ يَخْرُجْنَ بِاللَّيْلِ إِذَا تَبَرَّزْنَ إِلَى الْمَنَاصِعِ، وَهُوَ صَعِيدٌ أَفْيَحُ، فَكَانَ عُمَرُ يَقُولُ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: احْجُبْ نِسَاءَكَ، فَلَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَفْعَلُ، فَخَرَجَتْ سَوْدَةُ بِنْتُ زَمْعَةَ زَوْجُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم لَيْلَةً مِنَ اللَّيَالِي عِشَاءً، وَكَانَتِ امْرَأَةً طَوِيلَةً، فَنَادَاهَا عُمَرُ: أَلَا قَدْ عَرَفْنَاكِ يَا سَوْدَةُ، حِرْصًا عَلَى أَنْ يَنْزِلَ الْحِجَابُ، فَأَنْزَلَ اللهُ آيَةَ الْحِجَابِ.
(13) ИСТИНЖО УЧУН СУВ БИЛАН БИРГА АНАЗА* КЎТАРИБ КЕЛИШ ҲАҚИДА
(13) بَاب: حَمْلِ الْعَنَزَةِ مَعَ الْمَاءِ فِي الْاِسْتِنْجَاءِ
* Аназа – учига темир қопланган, сутра вазифасини ўтовчи таёқ (ҳасса).
122А.152 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам халога кирганларида, мен ва бир бола ўзимиз билан идовада сув ва аназа олиб борар эдик. У зот сув билан истинжо қилар эдилар».
Аназа – учига темир қопланган ҳасса.
122أ/152 – وَفِي رِوَايَةٍ: مِنْ مَاءٍ وَعَنَزَةٌ يَسْتَنْجِي بِالـمَاءِ.
(12) СУВ БИЛАН ИСТИНЖО ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(12) بَاب: الْاِسْتِنْجَاءِ بِالْمَاءِ
122.150 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қазои ҳожатга чиқсалар, мен ва бир бола ўзимиз билан идовада* сув олиб келар эдик, у билан истинжо қилар эдилар».
* Идова – теридан қилинган обдаста.
122/150 – عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم إِذَا خَرَجَ لِحَاجَتِهِ أَجِيءُ أَنَا وَغُلَامٌ مَعَنَا إِدَاوَةٌ مِنْ مَاءٍ.
(14) ЎНГ ҚЎЛ БИЛАН ИСТИНЖО ҚИЛИШДАН ҚАЙТАРИЛГАНИ ҲАҚИДА
(14) بَاب: النَّهْيِ عَنْ الْاِسْتِنْجَاءِ بِالْيَمِينِ
123.153 Абдуллоҳ ибн Абу Қатода отасидан айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз (ичимлик) ичса, идиш ичига нафас чиқармасин, халога борганида закарини ўнг қўли билан ушламасин ва ўнг қўли билан истинжо қилмасин», дедилар».
123/153 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا شَرِبَ أَحَدُكُمْ فَلَا يَتَنَفَّسْ فِي الْإِنَاءِ، وَإِذَا أَتَى الْخَلَاءَ فَلَا يَـمَسَّ ذَكَرَهُ بِيَمِينِهِ، وَلَا يَتَمَسَّحْ بِيَمِينِهِ».
(15) ТОШ БИЛАН ИСТИНЖО ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(15) بَاب: الْاِسْتِنْجَاءِ بِالْحِجَارَةِ
124.155 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатлари учун чиққан эдилар, ортларидан бордим. Одатда у зот ортларига қарамас эдилар. У зотга яқинлашган эдим: «Менга тош қидир, у билан тозаланаман [ёки шунга ўхшаш гап айтдилар], суяк ёки тезак олиб келма», дедилар. Кийимимнинг этагида тошлар олиб келиб, ёнларига қўйдим ва орқамга қараб олдим. У зот қазои ҳожат қилиб бўлиб, улар билан артдилар».
124/155 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: اتَّبَعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم، وَخَرَجَ لِحَاجَتِهِ، فَكَانَ لَا يَلْتَفِتُ، فَدَنَوْتُ مِنْهُ فَقَالَ: «ابْغِنِي أَحْجَارًا أَسْتَنْفِضْ بِـهَا - أَوْ نَحْوَهُ - وَلَا تَأْتِنِي بِعَظْمٍ وَلَا رَوْثٍ». فَأَتَيْتُهُ بِأَحْجَارٍ بِطَرَفِ ثِيَابِي، فَوَضَعْتُهَا إِلَى جَنْبِهِ وَأَعْرَضْتُ عَنْهُ، فَلَمَّا قَضَى أَتْبَعَهُ بِـهِنَّ.
(16) ТЕЗАК БИЛАН ИСТИНЖО ҚИЛИНМАЙДИ
(16) بَاب: لَا يُسْتَنْجَى بِرَوْثٍ
125.156 Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қазои ҳожат қиладиган жойга келиб, учта тош олиб келишимни буюрдилар. Мен иккита тош топдим ва учинчисини қидирган эдим, топа олмадим. Сўнг бир тезак топиб олиб, уларни у зотга келтирдим. Шунда у зот икки тошни олдилар, тезакни эса отиб юбордилар ва: «Бу чиқинди», дедилар».
125/156 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَتَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الْغَائِطَ، فَأَمَرَنِي أَنْ آتِيَهُ بِثَلَاثَةِ أَحْجَارٍ، فَوَجَدْتُ حَجَرَيْنِ، وَالْتَمَسْتُ الثَّالِثَ فَلَمْ أَجِدْهُ، فَأَخَذْتُ رَوْثَةً فَأَتَيْتُهُ بِـهَا، فَأَخَذَ الْحَجَرَيْنِ وَأَلْقَى الرَّوْثَةَ وَقَالَ: «هَذَا رِكْسٌ».
(17) БИР МАРТАДАН ЮВИБ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(17) بَاب: الْوُضُوءِ مَرَّةً مَرَّةً
126.157 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир мартадан ювиб таҳорат қилдилар».
126/157 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: تَوَضَّأَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَرَّةً مَرَّةً.
(18) ИККИ МАРТАДАН ЮВИБ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(18) بَاب: الْوُضُوءِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ
127.158 Абдуллоҳ ибн Зайд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам икки мартадан ювиб таҳорат қилдилар».
127/158 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ زَيْدٍ الأَنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم تَوَضَّأَ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ.
(19) УЧ МАРТАДАН ЮВИБ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(19) بَاب: الْوُضُوءِ ثَلَاثًا ثَلَاثًا
128.159 Усмон розияллоҳу анҳунинг мавлоси (озод қилган қули) Ҳумрон қуйидагиларни кўрганини хабар қилади:
«Усмон ибн Аффон идишда сув келтиришни сўради. Кейин икки қўлига уч марта сув қуйиб, уларни ювди. Сўнг ўнг қўлини идишга солиб, оғзини чайди ва бурнига сув олди. Кейин юзини уч марта ва икки қўлини тирсаклари билан уч марта ювди. Сўнгра бошига масҳ тортди. Кейин икки оёғини тўпиғигача уч марта ювди ва бундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким шу таҳоратим каби таҳорат қилса, кейин икки ракат намоз ўқиса-ю, унда ўзи билан ўзи гаплашмаса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади», деганлар».
128/159 – عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ دَعَا بِإِنَاءٍ، فَأَفْرَغَ عَلَى يَدَيْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَغَسَلَهُمَا، ثُمَّ أَدْخَلَ يَـمِينَهُ فِي الْإِنَاءِ، فَمَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ وَاسْتَنْثَرَ، ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَيَدَيْهِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ ثَلاَثًا، ثُمَّ مَسَحَ بِرَأْسِهِ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ إِلَى الْكَعْبَيْنِ، ثُمَّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ تَوَضَّأَ نَحْوَ وُضُوئِي هَذَا، ثُمَّ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ لَا يُحَدِّثُ فِيهِمَا نَفْسَهُ، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ».
129.160 Бошқа ривоятда:
«Усмон розияллоҳу анҳу таҳорат қилиб бўлгач: «Сизларга бир ҳадис айтиб берайми? Агар бир оят бўлмаганида, сизларга уни айтмас эдим. Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Киши таҳоратини гўзал ҳолда адо этса ва намоз ўқиса, унинг бу билан (кейинги) намоз ўртасидаги гуноҳлари намоз ўқигунича мағфират қилиб юборилади», деяётганларини эшитганман», деди».
Урва айтади: «Биз нозил қилган очиқ-ойдин оятларни ва ҳидоятни одамларга китобда баён қилиб берганимиздан кейин беркитганлар, албатта, ана ўшаларни Аллоҳ лаънатлайди ва уларни барча лаънатловчилар лаънатлайди» ояти.
129/160 – وَفِي رِوَايَةٍ: أَنَّ عُثْمَانَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَلَا أُحَدِّثُكُمْ حَدِيثًا لَوْلَا آيَةٌ فِي كِتَابِ الله مَا حَدَّثْتُكُمُوهُ؟ سَـمِعْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «لَا يَتَوَضَّأُ رَجُلٌ فَيُحْسِنُ وُضُوءَهُ وَيُصَلِّي الصَّلَاةَ، إِلَّا غُفِرَ لَهُ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ الصَّلَاةِ حَتَّى يُصَلِّيَهَا». قَالَ عُرْوَةُ وَالْآيَةُ: (إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ) [البقرة: 159].
(20) ТАҲОРАТДА БУРУНГА СУВ ОЛИБ ҚОҚИШ ҲАҚИДА
(20) بَاب: الْاِسْتِنْثَارِ فِي الْوُضُوءِ
130.161 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким таҳорат қилса, бурунга сув олиб қоқсин, ким истижмор* қилса, тоқ қилсин», дедилар».
* Истижмор – ҳожатда тош билан тозаланиш.
130/161 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ تَوَضَّأَ فَلْيَسْتَنْثِرْ، وَمَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ».
(21) ИСТИЖМОРНИ ТОҚ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(21) بَابُ: الْاِسْتِجْمَارِ وِتْرًا
131.162 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз таҳорат қилса, бурнига сув олсин, кейин қоқиб ташласин. Ким истижмор қилса, тоқ қилсин. Бирортангиз уйқудан уйғонса, қўлини таҳорат сувига солишдан олдин уни ювиб олсин. Чунки ҳеч бирингиз қўли қаерда тунаганини билмайди», дедилар».
131/162 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُكُمْ فَلْيَجْعَلْ فِي أَنْفِهِ ثُمَّ لِيَنْثُرْ، وَمَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ، وَإِذَا اسْتَيْقَظَ أَحَدُكُمْ مِنْ نَوْمِهِ فَلْيَغْسِلْ يَدَهُ قَبْلَ أَنْ يُدْخِلَهَا فِي وَضُوئِهِ، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ».
(22) КАВУШДАГИ ОЁҚЛАРНИ ЮВИШ ВА КАВУШГА МАСҲ ТОРТМАСЛИК ҲАҚИДА
(22) بَاب: غَسْلِ الرِّجْلَيْنِ فِي النَّعْلَيْنِ، وَلَا يـَمْسَحُ عَلَى النَّعْلَيْنِ
132.166 Убайд ибн Журайждан ривоят қилинади:
«У Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумога: «Эй Абу Абдурраҳмон, тўрт нарсани қилаётганингизни кўрдим. Асҳобларингиздан ҳеч бирининг уларни қилаётганини кўрмаганман», деди. У киши: «Улар нима экан, эй Ибн Журайж?» деди. «Рукнлардан фақат икки яманий рукнни силаётганингизни кўрдим. Сибтийя кавушларни* кийганингизни кўрдим. Сариқ ранг билан (кийим ва соч-соқолингизни) бўяганингизни кўрдим. Маккада эканингизда одамлар ҳилолни кўриб, талбия* айтишганида ҳам то тарвия куни бўлмагунча талбия айтмаганингизни кўрдим», деди.
Абдуллоҳ бундай деди: «Рукнларга келсак, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг фақат мана шу икки рукнни силаганларини кўрганман. Сибтийя кавушлар бўлса, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жунсиз кавуш кийганларини ва унда таҳорат қилганларини кўрганман. Шу боис уни кийишни яхши кўраман. Сариқ рангга келсак, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг у билан бўяганларини кўрганман. Шунинг учун у билан бўянишни яхши кўраман. Талбияга келсак, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг то уловлари қўзғалмагунча талбия айтганларини кўрмаганман», деди».
Изоҳ: «Рукн» деб Каъбанинг бурчакларига айтилади. «Икки яманий рукн» деганда Каъбанинг Яман тарафидаги бурчаги билан Ҳажарул асвад ўрнатилган бурчаги назарда тутилган.
* «Сибтийя кавуш» –- молнинг ошланган терисидан қилинган кавуш. «Сибтийя» сўзи аслида «жунсиз», «қирилган» деган маъноларни англатади.
* «Талбия айтиш» – ҳаж ёки умрада «Лаббайка Аллоҳумма»ни айтиш.
132/166 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا وَقَدْ قِيلَ لَهُ: رَأَيْتُكَ لَا تَـمَسُّ مِنَ الْأَرْكَانِ إِلَّا الْيَمَانِيَيْنِ، وَرَأَيْتُكَ تَلْبَسُ النِّعَالَ السِّبْتِيَّةَ، وَرَأَيْتُكَ تَصْبُغُ بِالصُّفْرَةِ، وَرَأَيْتُكَ إِذَا كُنْتَ بـِمَكَّةَ أَهَلَّ النَّاسُ إِذَا رَأَوُا الْهِلَالَ وَلَمْ تُهِلَّ أَنْتَ حَتَّى كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ، فَقَالَ: أَمَّا الْأَرْكَانُ، فَإِنِّي لَمْ أَرَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يـَمَسُّ إِلَّا الْيَمَانِيَيْنِ، وَأَمَّا النِّعَالُ السِّبْتِيَّةُ، فَإِنِّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَلْبَسُ النَّعْلَ الَّتِي لَيْسَ فِيهَا شَعَرٌ، وَيَتَوَضَّأُ فِيهَا، فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ أَلْبَسَهَا، وَأَمَّا الصُّفْرَةُ فَإِنِّي رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَصْبُغُ بِـهَا، فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ أَصْبُغَ بِـهَا، وَأَمَّا الْإِهْلَالُ، فَإِنِّي لَمْ أَرَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُهِلُّ حَتَّى تَنْبَعِثَ بِهِ رَاحِلَتُهُ.
(23) ТАҲОРАТ ВА ҒУСЛДА ЎНГДАН БОШЛАШ ҲАҚИДА
(23) بَاب: التَّيَمُّنِ فِي الْوُضُوءِ وَالْغُسْلِ
133.168 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам пойабзал кийишда, соч-соқол тарашлашда, таҳоратда – барча-барча ишларида ўнг томондан бошлашни ёқтирар эдилар».
133/168 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يُعْجِبُهُ التَّيَمُّنُ فِي تَنَعُّلِهِ وَتَرَجُّلِهِ، وَطُهُورِهِ، فِي شَأْنِهِ كُلِّهِ.
(24) НАМОЗ ВАҚТИ ЯҚИНЛАШГАНДА ТАҲОРАТ СУВИ ҚИДИРИШ ҲАҚИДА
(24) بَاب: الْتِمَاسِ الْوَضُوءِ إِذَا حَانَتِ الصَّلَاةُ
134.169 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Аср намози яқинлашганида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни кўрдим. Одамлар таҳорат суви қидириб, топа олишмади. Шу пайт Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга таҳорат суви келтирилди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам идиш ичига қўлларини солдилар ва одамларни ундан таҳорат қилишга буюрдилар. Мен сувнинг у зотнинг бармоқлари остидан отилиб чиқаётганини кўрдим. Ниҳоят охирги одамгача таҳорат қилиб олди».
134/169 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم وَحَانَتْ صَلَاةُ الْعَصْرِ، فَالْتَمَسَ النَّاسُ الْوَضُوءَ فَلَمْ يَجِدُوهُ، فَأُتِيَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم بِوَضُوءٍ، فَوَضَعَ فِي ذَلِكَ الْإِنَاءِ يَدَهُ، وَأَمَرَ النَّاسَ أَنْ يَتَوَضَّئُوا مِنْهُ، قَالَ: فَرَأَيْتُ الْمَاءَ يَنْبُعُ مِنْ تَحْتِ أَصَابِعِهِ، حَتَّى تَوَضَّئُوا مِنْ عِنْدِ آخِرِهِمْ.
(25) ИНСОН СОЧИ ЮВИЛАДИГАН СУВ ҲАҚИДА
(25) بَاب: الْمَاءِ الَّذِي يُغْسَلُ بِهِ شَعَرُ الْإِنْسَانِ
135.171 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сочларини қирдирганларида у зотнинг сочларидан олган биринчи киши Абу Толҳа бўлди».
135/171 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا حَلَقَ رَأْسَهُ كَانَ أَبُو طَلْحَةَ أَوَّلَ مَنْ أَخَذَ مِنْ شَعَرِهِ.
(26) ИТ БИРОРТАНГИЗНИНГ ИДИШИДАН СУВ ИЧСА, ИДИШНИ ЕТТИ МАРТА ЮВСИН
(26) بَاب: إِذَا شَرِبَ الْكَلْبُ فِي إِنَاءِ أَحَدِكُمْ
136.172 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ит бирортангизнинг идишидан сув ичса, идишни етти марта ювсин», дедилар».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳабига кўра ҳам итдан қолган нарса нажосатдир. Аммо у ялаган идиш уч марта ювиш билан тозаланади. Бунга Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ит ялаган идиш уч марта ювилади», деган сўзлари далил бўлади (Дорақутний ва Ибн Адий ривояти).
136/172 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، أنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا شَرِبَ الْكَلْبُ فِي إِنَاءِ أَحَدِكُمْ فَلْيَغْسِلْهُ سَبْعًا».
137.174 Ҳамза ибн Абдуллоҳ отасидан ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида итлар масжидга кириб-чиқиб, бавл қилиб юрарди, бироқ бунинг сабабидан ҳеч нарса сепишмас эди».
137/174 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: كَانَتِ الْكِلَابُ تَبُولُ وَتُقْبِلُ وَتُدْبِرُ فِي الْمَسْجِدِ فِي زَمَانِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَلَمْ يَكُونُوا يَرُشُّونَ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ.
(27) «ИККИ МАХРАЖ – ОЛД ВА ОРҚА АЪЗОДАН(ЧИҚҚАН НАРСАДАН)ГИНА ТАҲОРАТ ҚИЛИНАДИ», ДЕГАНЛАР ҲАМДА АЛЛОҲ ТАОЛОНИНГ «...ЁХУД СИЗЛАРДАН БИРИНГИЗ ҲОЖАТДАН КЕЛСА ...» ДЕГАН СЎЗИ ҲАҚИДА
(27) بَاب: مَنْ لَمْ يَرَ الْوُضُوءَ إِلَّا مِنَ الْمَخْرَجَيْنِ
138.176 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Модомики банда таҳоратини синдирмай, масжидда намозни кутар экан, у намоздадир», деганлар».
138/176 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «لَا يَزَالُ الْعَبْدُ فِي صَلَاةٍ مَا كَانَ فِي الْمَسْجِدِ يَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ، مَا لَمْ يُحْدِثْ».
139.179 Зайд ибн Холид хабар қилади:
«Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳудан: «Айтинг-чи, жимоъ қилса-ю, маний тўкмаса, (нима қилади)?» деб сўраган эдим, Усмон: «Намозга таҳорат қилганидек таҳорат қилади ва закарини ювади. Буни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитганман», деди.
Мен бу ҳақда Алий, Зубайр, Т-А-лҳа ва Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳумдан ҳам сўрадим, улар ҳам шунга буюришди».
139/179 – عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: سَأَلْتُ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ رَضِيَ الله عَنْهُ قُلْتُ: أَرَأَيْتَ إِذَا جَامَعَ فَلَمْ يـُمْنِ؟ قَالَ عُثْمَانُ: يَتَوَضَّأُ كَمَا يَتَوَضَّأُ لِلصَّلَاةِ، وَيَغْسِلُ ذَكَرَهُ. قَالَ عُثْمَانُ: سَـمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَسَأَلْتُ عَنْ ذَلِكَ عَلِيًّا، وَالزُّبَيْرَ، وَطَلْحَةَ، وَأُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ رَضِيَ الله عَنْهُمْ فَأَمَرُونِي بِذَلِكَ.
140.180 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ансорлардан бир кишига одам юбордилар. У бошидан сув томиб турган ҳолда келди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сени шошириб қўйибмиз шекилли?» дедилар. У: «Ҳа», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Шоширилсанг ёки жимоъда маний тўкмасанг, сенга таҳорат лозим», дедилар».
Изоҳ: Ушбу бобда келган хабарларда фақат икки аъзодан чиққан нарсалар сабаблигина таҳорат лозим бўлиши зикр қилинган. Лекин ҳанафий мазҳабига кўра, икки аъзодан бошқа жойдан чиққан нажосатлар – қон, йиринг, қусқилардан ҳам, шунингдек, намозда овоз чиқариб кулганда ҳам таҳорат кетади. Кўплаб саҳоба ва тобеъинлар мана шу сўзни олишган. Мисол учун ашараи мубашшара (жаннат билан башоратланган ўн саҳоба), Абдуллоҳ ибн Масъуд, Абдуллоҳ ибн Умар, Зайд ибн Собит, Абу Мусо Ашъарий, Абу Дардо, Савбон розияллоҳу анҳум, Иброҳим Нахаий ва Қатода раҳимаҳумаллоҳни келтириш мумкин.
Шу ўринда умумий бир қоидани эслатиб ўтмоқчимиз. Бу ва бунга ўхшаш масалалардаги тафовут мазҳаблар орасидаги табиий хилма-хиллик ҳисобланади. Бу ихтилоф Аллоҳ таолонинг Ўзи ирода қилган ва уммат учун раҳмат бўлган ихтилофдир. Бундай масалаларнинг тафсилоти билан фиқҳ китоблари орқали батафсил танишиш мумкин.
Юқоридаги ҳадисларда жимоъ инзолсиз бўлса (маний тўкилмаса), ғусл вожиб бўлмаслиги айтилган. Бу ҳукм кейин насх қилинган. Ислом уммати жимоъда инзол бўлса ҳам, бўлмаса ҳам ғусл вожиб бўлишига иттифоқ қилган. Тўғри, ғусл фақат инзол билан вожиб бўлади, деган бир гуруҳ саҳобалар ҳам бўлган, аммо кейинчалик улар ҳам ўз фикрларидан қайтишган ва ижмоъ собит бўлган.
140/180 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَرْسَلَ إِلَى رَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ، فَجَاء وَرَأْسُهُ يَقْطُرُ، فَقَالَ النَّبِيُّ: صلى الله عليه وسلم «لَعَلَّنَا أَعْجَلْنَاكَ؟» فَقَالَ: نَعَمْ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا أُعْجِلْتَ أَوْ قُحِطْتَ فَعَلَيْكَ الْوُضُوءُ».
(28) ТАҲОРАТДА ШЕРИГИГА СУВ ҚУЙИБ ТУРИШ ҲАҚИДА
(28) بَاب: الرَّجُلِ يُوَضِّئُ صَاحِبَهُ
141.182 Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга сафарда эди. У зот қазои ҳожатга бордилар. Кейин Муғийра сув қуйиб турди, у зот таҳорат қилдилар: юзларини ҳамда икки қўлларини ювдилар, бошларига масҳ тортдилар ва маҳсиларига масҳ тортдилар».
141/182 - عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ كَانَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي سَفَرٍ، وَأَنَّهُ صلى الله عليه وسلم ذَهَبَ لِحَاجَةٍ لَهُ، وَأَنَّ مُغِيرَةَ جَعَلَ يَصُبُّ الْمَاءَ عَلَيْهِ وَهُوَ يَتَوَضَّأُ، فَغَسَلَ وَجْهَهُ وَيَدَيْهِ، وَمَسَحَ بِرَأْسِهِ، وَمَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ.
(29) ТАҲОРАТ СИНГАНИДАН СЎНГ ҚУРЪОН ЎҚИШ ВА БОШҚАЛАР ҲАҚИДА
(29) بَاب: قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ بَعْدَ الْحَدَثِ وَغَيْرِهِ
142.183 Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо хабар қилади:
«Бир кеча у Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Маймунаникида тунаб қолган экан. У унинг холаси эди».
(Ибн Аббос айтади:) «Мен ёстиқнинг энига ёнбошладим, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан аҳллари унинг бўйига ёнбошладилар. Сўнг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ухладилар. Ниҳоят, кеча яримлаганида ёки ундан бироз олдин ёки бироз кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйғондилар ва ўтириб, қўллари билан юз-кўзларидан уйқуни кетказдилар. Кейин Оли Имрон сурасининг охирги ўн оятини ўқидилар. Кейин туриб, осиғлиқ турган эски мешдан таҳорат олдилар ва таҳоратларини гўзал адо қилдилар. Кейин намоз ўқишга турдилар. Мен ҳам туриб, у зот қилганларидек қилдим. Сўнг бориб, ёнларига турдим. Шунда ўнг қўлларини бошимга қўйдилар ва ўнг қулоғимдан ушлаб қўйдилар (яъни ўнг томонга тур, деган маънода). Сўнг икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин икки ракат, кейин яна икки ракат намоз ўқидилар, сўнг витр ўқидилар. Кейин муаззин келгунча ёнбошлаб ётдилар. Шундан сўнг туриб, енгилгина икки ракат намоз ўқидилар. Сўнгра чиқиб, бомдод намозини ўқидилар».
142/183 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا أَنَّهُ بَاتَ لَيْلَةً عِنْدَ مَيْمُونَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، وَهِيَ خَالَتُهُ، فَاضْطَجَعْتُ فِي عَرْضِ الْوِسَادَةِ، وَاضْطَجَعَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأَهْلُهُ فِي طُولِهَا، فَنَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى إِذَا انْتَصَفَ اللَّيْلُ، أَوْ قَبْلَهُ بِقَلِيلٍ، أَوْ بَعْدَهُ بِقَلِيلٍ، اسْتَيْقَظَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَجَلَسَ يَـمْسَحُ النَّوْمَ عَنْ وَجْهِهِ بِيَدِهِ، ثُمَّ قَرَأَ الْعَشْرَ الْآيَاتِ الْخَوَاتِمَ مِنْ سُورَةِ آلِ عِمْرَانَ، ثُمَّ قَامَ إِلَى شَنٍّ مُعَلَّقَةٍ، فَتَوَضَّأَ مِنْهَا فَأَحْسَنَ وُضُوءَهُ، ثُمَّ قَامَ يُصَلِّي. قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: فَقُمْتُ فَصَنَعْتُ مِثْلَ مَا صَنَعَ، ثُمَّ ذَهَبْتُ، فَقُمْتُ إِلَى جَنْبِهِ، فَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى رَأْسِي وَأَخَذَ بِأُذُنِي الْيُمْنَى يَفْتِلُهَا، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ أَوْتَرَ، ثُمَّ اضْطَجَعَ حَتَّى أَتَاهُ الْمُؤَذِّنُ، فَقَامَ، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ خَفِيفَتَيْنِ، ثُمَّ خَرَجَ فَصَلَّى الصُّبْحَ.
وَقَدْ تَقَدَّمَ هَذَا الـحَدِيثُ وَفِي كُلٍّ مِنْهُمَا مَا لَيْسَ في الآخَرِ.
(30) БОШНИНГ ҲАММАСИГА МАСҲ ТОРТИШ ҲАҚИДА
(30) بَاب: مَسْحِ الرَّأْسِ كُلِّهِ
143.185 Амр ибн Яҳё Мазинийнинг отасидан ривоят қилинади:
«Бир киши Абдуллоҳ ибн Зайдга – у Амр ибн Яҳёнинг бобоси – «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қандай таҳорат қилишларини менга кўрсатиб бера оласанми?» деди.
Абдуллоҳ ибн Зайд: «Ҳа!» деди-да, сув келтиришни сўради. Сувни икки қўлига қуйди ва қўлини икки марта ювди. Кейин уч марта оғиз чайиб, бурун қоқди. Сўнг юзини уч марта ювди. Кейин икки қўлини тирсаклари билан икки мартадан ювди. Сўнгра икки қўли билан бошига масҳ тортди. Қўлларини олдидан орқага, орқадан олдига қараб юрғизди: бошининг олд томонидан бошлаб, энсасигача олиб борди-да, кейин уларни бошлаган жойига қайтарди. Сўнгра икки оёғини ювди».
143/185 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ زَيْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ: أَتَسْتَطِيعُ أَنْ تُرِيَنِي كَيْفَ كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ؟ فَقَالَ: نَعَمْ، فَدَعَا بـِمَاءٍ، فَأَفْرَغَ عَلَى يَدَيْهِ فَغَسَلَ مَرَّتَيْنِ، ثُمَّ مَضْمَضَ وَاسْتَنْشَقَ ثَلَاثًا، ثُمَّ غَسَلَ وَجْهَهُ ثَلَاثًا، ثُمَّ غَسَلَ يَدَيْهِ مَرَّتَيْنِ مَرَّتَيْنِ إِلَى الْمِرْفَقَيْنِ، ثُمَّ مَسَحَ رَأْسَهُ بِيَدَيْهِ، فَأَقْبَلَ بِـهِمَا وَأَدْبَرَ، بَدَأَ بِـمُقَدَّمِ رَأْسِهِ، حَتَّى ذَهَبَ بِـهِمَا إِلَى قَفَاهُ، ثُمَّ رَدَّهُمَا إِلَى الْمَكَانِ الَّذِي بَدَأَ مِنْهُ، ثُمَّ غَسَلَ رِجْلَيْهِ.
(31) ОДАМЛАРНИНГ ТАҲОРАТ СУВИДАН ОРТГАНИНИ ИШЛАТИШИ ҲАҚИДА
(31) بَاب: اسْتِعْمَالِ فَضْلِ وَضُوءِ النَّاسِ
144.187 Абу Жуҳайфа розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам тушнинг авжи қизиғида олдимизга чиқдилар. Таҳоратга сув келтирилди, у зот таҳорат қилдилар. Кейин одамлар у зотнинг таҳорат сувларидан ортганини олиб, ўзларига сура бошлашди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам пешинни икки ракат ва асрни икки ракат қилиб ўқидилар. У кишининг олдиларида бир аназа* бор эди».
144/187 – عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: خَرَجَ عَلَيْنَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِالْهَاجِرَةِ، فَأُتِيَ بِوَضُوءٍ فَتَوَضَّأَ، فَجَعَلَ النَّاسُ يَأْخُذُونَ مِنْ فَضْلِ وَضُوئِهِ فَيَتَمَسَّحُونَ بِهِ، فَصَلَّى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الظُّهْرَ رَكْعَتَيْنِ، وَالْعَصْرَ رَكْعَتَيْنِ، وَبَيْنَ يَدَيْهِ عَنَزَةٌ.
145.190 Соиб ибн Язийд розияллоҳу анҳу айтади:
«Холам мени Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига олиб бориб: «Эй Аллоҳнинг Расули, синглимнинг ўғли дардманд», деди. Шунда у зот бошимни силадилар ва менга барака сўраб дуо қилдилар. Кейин таҳорат қилдилар. Мен таҳорат сувларидан ичдим. Сўнгра у зотнинг орқаларига турдим ва икки кураклари ўртасидаги ўтовнинг тугмасига* ўхшаган нубувват муҳрини кўрдим».
* Бу ерда ўтовни маҳкамлаш учун ишлатиладиган тугма назарда тутилмоқда. Бу, албатта, ўша давр урфидан келиб чиққан ҳолда айтилган.
145/190 - عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: ذَهَبَتْ بِي خَالَتِي إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ إِنَّ ابْنَ أُخْتِي وَجِعٌ، فَمَسَحَ رَأْسِي وَدَعَا لِي بِالْبَرَكَةِ، ثُمَّ تَوَضَّأَ، فَشَرِبْتُ مِنْ وَضُوئِهِ، ثُمَّ قُمْتُ خَلْفَ ظَهْرِهِ فَنَظَرْتُ إِلَى خَاتَمِ النُّبُوَّةِ بَيْنَ كَتِفَيْهِ مِثْلِ زِرِّ الْحَجَلَةِ.
(32) КИШИНИНГ ЎЗ АЁЛИ БИЛАН БИРГА ТАҲОРАТ ҚИЛИШИ
(32) بَاب: وُضُوءِ الرَّجُلِ مَعَ امْرَأَتِهِ
146.193 Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида эркаклар ва аёллар биргаликда таҳорат қилишар эди».
Изоҳ: Ушбу ҳолат Исломнинг илк даврида, ҳали ҳижоб ояти нозил бўлмасидан олдин бўлган.
146/193 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: كَانَ الرِّجَالُ وَالنِّسَاءُ يَتَوَضَّئُونَ فِي زَمَانِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم جَمِيعًا.
(33) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМНИНГ ЎЗ ТАҲОРАТ СУВЛАРИНИ ҲУШИДАН КЕТГАН КИШИ УСТИДАН ҚУЙГАНЛАРИ ҲАҚИДА
(33) بَاب: صَبِّ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَضُوءَهُ عَلَى الْمُغْمَى عَلَيْهِ
147.194 Жобир розияллоҳу анҳу айтади:
«Касал бўлиб, ўзимни билмай ётганимда, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени кўргани келдилар. Таҳорат қилиб, таҳорат сувларини устимдан қуйдилар. Мен ўзимга келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, мерос кимга тегади? Менга фақат калола* меросхўр бўляпти», дедим. Шунда мерос ояти нозил бўлди».
* «Калола» сўзи ҳақида уламоларимиз анчагина баҳс юритишган. Бизнинг тилимизда «калола» сўзини айнан ифода этадиган ибора йўқ. Шунингдек, араб тилида ҳам бу сўзнинг бошқа муродифи (синоними) йўқ. Одамлар ҳазрати Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан калола ҳақида сўрашганида: «У ҳақда ўз фикримни айтаман, тўғри бўлса – Аллоҳдан, хато бўлса – мендан ва шайтондан, яъни Аллоҳнинг ва Унинг Расулининг бунга алоқаси йўқ. Калола – зурриёти ва аждоди йўқ одамнинг опа-синглисидир», дедилар. Яъни ўлган пайтида орқасидан бола-чақаси, невара-чеваралари ҳам, ота-она, бобо-момолари ҳам қолмаган, лекин опаси ё синглисигина меросхўр бўлиб қолган одамдан фақат калола, яъни унинг опа-сингиллари мерос оладилар.
147/194 – عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ، قَالَ: جَاءَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَعُودُنِي وَأَنَا مَرِيضٌ لَا أَعْقِلُ، فَتَوَضَّأَ وَصَبَّ عَلَيَّ مِنْ وَضُوئِهِ، فَعَقَلْتُ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ لِمَنِ الْمِيرَاثُ، إِنّـَمَا يَرِثُنِي كَلَالَةٌ. فَنَزَلَتْ آيَةُ الْفَرَائِضِ.
(34) ТОҒОРАЧА, ЖОМ, ЁҒОЧ ВА ТОШ ИДИШЛАРДА ТАҲОРАТ ВА ҒУСЛ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(34) بَاب: الْغُسْلِ وَالْوُضُوءِ فِي الْمِخْضَبِ
148.195 Ҳумайд сўзлаб берди:
«Анас розияллоҳу анҳу: «Намоз вақти бўлди. Уйи яқин кишилар ўз аҳли томон туриб кетди, бир жамоа одам қолди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга тошдан қилинган бир тоғорачада сув келтирилди. Тоғорача у зотнинг кафтларини ёйишларига кичиклик қилди. Кейин одамларнинг ҳаммаси таҳорат қилди», деди. Биз: «Қанча эдинглар?» дедик. У: «Саксондан ортиқ», деди».
148/195 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: حَضَرَتِ الصَّلَاةُ، فَقَامَ مَنْ كَانَ قَرِيبَ الدَّارِ إِلَى أَهْلِهِ، وَبَقِيَ قَوْمٌ، فَأُتِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بـِمِخْضَبٍ مِنْ حِجَارَةٍ فِيهِ مَاءٌ، فَصَغُرَ الْمِخْضَبُ أَنْ يَبْسُطَ فِيهِ كَفَّهُ، فَتَوَضَّأَ الْقَوْمُ كُلُّهُمْ، قُلْنَا: كَمْ كُنْتُمْ؟ قَالَ: ثَـمَانِينَ وَزِيَادَةً.
149.196 Абу Мусо Ашъарий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир жомда сув келтиришни сўрадилар. Унда икки қўлларини ва юзларини ювдилар ҳамда (жомга) оғизларини чайиб ташладилар».
149/196 - عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ الله عنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم دَعَا بِقَدَحٍ فِيهِ مَاءٌ، فَغَسَلَ يَدَيْهِ وَوَجْهَهُ ِفِيهِ، وَمَجَّ فِيهِ.
150.198 Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам оғирлашиб, дардлари кучайганида жуфти ҳалолларидан менинг уйимда даволанишга изн сўрадилар. Улар у зотга изн беришди. Кейин Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам икки кишининг – Аббос ва яна бир кишининг ўртасида (уларга осилиб) чиқдилар. У зотнинг оёқлари ер чизарди» – (Ровийлардан бири) Убайдуллоҳ айтади: «Буни Абдуллоҳ ибн Аббосга айтган эдим, «Ўша бошқа киши кимлигини биласанми?» деди. «Йўқ», дедим. «У Алий эди», деди у». – Оиша розияллоҳу анҳо айтар эди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уйларига киргач, дардлари кучайганидан кейин: «Боғичи ечилмаган еттита мешда устимдан сув қуйинглар, шояд, одамларга васият қилсам», дедилар.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни жуфти ҳалоллари Ҳафсанинг тоғорачасига ўтирғизишди. Кейин биз у зотнинг устиларидан ўша сувни қуя бошладик. Ниҳоят, бизга «бўлди» деб ишора қила бошладилар. Сўнг одамларнинг олдига чиқдилар».
150/198 – عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: لَمَّا ثَقُلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَاشْتَدَّ بِهِ وَجَعُهُ، اسْتَأْذَنَ أَزْوَاجَهُ فِي أَنْ يُـمَرَّضَ فِي بَيْتِي، فَأَذِنَّ لَهُ، فَخَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ رَجُلَيْنِ تَخُطُّ رِجْلَاهُ فِي الْأَرْضِ، بَيْنَ عَبَّاسٍ وَرَجُلٍ آخَرَ، وَكَانَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا تُحَدِّثُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ بَعْدَ مَا دَخَلَ بَيْتَهُ وَاشْتَدَّ وَجَعُهُ: «هَرِيقُوا عَلَيَّ مِنْ سَبْعِ قِرَبٍ لَمْ تُحْلَلْ أَوْكِيَتُهُنَّ، لَعَلِّي أَعْهَدُ إِلَى النَّاسِ». وَأُجْلِسَ فِي مِخْضَبٍ لِحَفْصَةَ زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، ثُمَّ طَفِقْنَا نَصُبُّ عَلَيْهِ تِلْكَ، حَتَّى طَفِقَ يُشِيرُ إِلَيْنَا: أَنْ قَدْ فَعَلْتُنَّ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَى النَّاسِ.
151.200 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам идишда сув келтиришни сўрадилар. Ичида озгина суви бор, кенг, саёз жом келтирилди. Кейин у зот бармоқларини унинг ичига солдилар. Мен у зотнинг бармоқлари орасидан отилиб чиқаётган сувга қараб турардим. Кейин мен (ўша сувдан) таҳорат қилганларни етмиш билан саксон нафар ўртасида чамаладим».
151/200 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم دَعَا بِإِنَاءٍ مِنْ مَاءٍ، فَأُتِيَ بِقَدَحٍ رَحْرَاحٍ، فِيهِ شَيْءٌ مِنْ مَاءٍ، فَوَضَعَ أَصَابِعَهُ فِيهِ، قَالَ أَنَسٌ: فَجَعَلْتُ أَنْظُرُ إِلَى الْمَاءِ يَنْبُعُ مِنْ بَيْنِ أَصَابِعِهِ، قَالَ أَنَسٌ: فَحَزَرْتُ مَنْ تَوَضَّأَ مِنْهُ، مَا بَيْنَ السَّبْعِينَ إِلَى الثَّمَانِينَ.
(35) БИР МУДД (СУВ) БИЛАН ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(35) بَاب: الْوُضُوءِ بِالـمُدِّ
152.201 Анас розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир соъдан беш муддгача бўлган сувда ювинар ёки [ғусл қилар эдилар] ва бир мудд билан таҳорат қилардилар».
Изоҳ: Соъ – ёғочдан қилинган идиш бўлиб, у ўша даврда ўлчов вазифасини бажарган. Соъдан сув идиши сифатида ҳам фойдаланилган. Ҳанафий мазҳабига кўра, бир соъ ҳажмда 3,330 литр, оғирликда 3,250 килограммга тўғри келади. Жумҳур уламолар наздида эса бир соъ ҳажмда 2,750 литр, оғирликда эса 2,040 килограммга тўғри келади. Ҳанафийларга кўра, бир мудд ҳажмда 0,84 литр, оғирликда 812,5 граммга, жумҳур наздида эса ҳажмда 0,6875 литр ва оғирликда 1020 граммга тўғри келади.
152/201 – وَعَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ:: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَغْسِلُ أَوْ يَغْتَسِلُ بِالصَّاعِ إِلَى خَمْسَةِ أَمْدَادٍ، وَيَتَوَضَّأُ بِالْمُدِّ.
(36) ИККИ МАҲСИГА МАСҲ ТОРТИШ ҲАҚИДА
(36) بَاب: الْمَسْحِ عَلَى الْخُفَّيْنِ
153.202 Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам маҳсиларига масҳ тортдилар».
Абдуллоҳ ибн Умар отаси Умар розияллоҳу анҳудан бу ҳақда сўраганида, у киши: «Ҳа, агар Саъд сенга Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан бирон нарса айтиб берса, бу ҳақда бошқадан сўрама», деган.
153/202 - عَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِي وَقَّاصٍ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: أَنَّهُ مَسَحَ عَلَى الْخُفَّيْنِ، وَأَنَّ عَبْدَ اللهِ بْنَ عُمَرَ سَأَلَ عُمَرَ عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ: نَعَمْ، إِذَا حَدَّثَكَ شَيْئًا سَعْدٌ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَلَا تَسْأَلْ عَنْهُ غَيْرَهُ.
154.204 Амр ибн Умайя Замрийдан ривоят қилинади:
«Отаси унга Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг маҳсига масҳ тортаётганларини кўрганини айтган».
154/204 – عَنْ عَمْرِو بْنِ أُمَيَّةَ الضَّمْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يـَمْسَحُ عَلَى الْخُفَّيْنِ.
(37) (МАҲСИНИ) ТАҲОРАТЛИ ОЁҚҚА КИЙГАНДА...
(37) بَاب: إِذَا أَدْخَلَ رِجْلَيْهِ وَهُمَا طَاهِرَتَانِ
154А.205 Жаъфар ибн Амр отасидан ривоят қилади:
«Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саллаларига* ва икки маҳсиларига масҳ тортаётганларини кўрдим».
* Бошқа ривоятларда саллага масҳ тортиш бошнинг тўртдан бирига масҳ тортиб бўлинганидан сўнг қилингани айтилган. Кўпчилик уламолар «Бошга масҳ тортмасдан туриб, салланинг ўзига масҳ тортиш жоиз эмас», дейишади.
154 أ/205 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَـمْسَحُ عَلَى عِمَامَتِهِ وَخُفَّيْهِ.
(37) (МАҲСИНИ) ТАҲОРАТЛИ ОЁҚҚА КИЙГАНДА...
(37) بَاب: إِذَا أَدْخَلَ رِجْلَيْهِ وَهُمَا طَاهِرَتَانِ
155.206 Урва ибн Муғийра отасидан ривоят қилади:
«Бир сафарда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зотнинг маҳсиларини ечмоқчи бўлиб, эгилдим. Шунда у зот: «Қўявер, чунки мен уни таҳоратли оёққа кийганман», дедилар ва унга масҳ тортдилар».
155/206 – عَنِ الـمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي سَفَرٍ، فَأَهْوَيْتُ لِأَنْزِعَ خُفَّيْهِ، فَقَالَ: «دَعْهُمَا، فَإِنِّي أَدْخَلْتُهُمَا طَاهِرَتَيْنِ». فَمَسَحَ عَلَيْهِمَا.
(38) ҚЎЙ ГЎШТИ ВА ТОЛҚОН ЕГАЧ, ТАҲОРАТ ҚИЛМАСЛИК ҲАҚИДА
(38) بَاب: مَنْ لَمْ يَتَوَضَّأْ مِنْ لَحْمِ الشَّاةِ وَالسَّوِيقِ
156.208 Жаъфар ибн Амр ибн Умайядан ривоят қилинади:
«Отаси унга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қўйнинг қўл(гўшт)ини кесиб, еб турганларини, шунда намозга чақириб қолиниб, пичоқни ташлаб, намоз ўқиганларини, таҳорат қилмаганларини кўрганини хабар қилган экан».
156/208 - عَنْ عَمْرِو بْنِ أُمَيَّةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَحْتَزُّ مِنْ كَتِفِ شَاةٍ، فَدُعِيَ إِلَى الصَّلَاةِ، فَأَلْقَى السِّكِّينَ، فَصَلَّى وَلَمْ يَتَوَضَّأْ.
(39) ТОЛҚОНДАН (СЎНГ) ОҒИЗ ЧАЙИЛАДИ, АММО ТАҲОРАТ ҚИЛИНМАЙДИ
(39) بَاب: مَنْ مَضْمَضَ مِنَ السَّوِيقِ وَلَمْ يَتَوَضَّأْ
157.209 Сувайд ибн Нуъмон розияллоҳу анҳу хабар қилади:
«Мен Хайбар йили Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга чиққан эдим. Саҳбога етиб келишганида, – у Хайбарнинг қуйи тарафи – у зот аср ўқидилар. Кейин сафар учун олинган егуликни опкелтирдилар. Толқондан бошқа нарса келтирилмади. Шунда у зот уни ҳўллашга буюрдилар. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан едилар, биз ҳам едик. Сўнг у зот шомга турдилар-да, оғиз чайдилар, биз ҳам оғиз чайдик. Кейин намоз ўқидилар, таҳорат қилмадилар».
157/209 - عَنْ سُوَيْدِ بْنِ النُّعْمَانِ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ خَرَجَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَامَ خَيْبَرَ، حَتَّى إِذَا كَانُوا بِالصَّهْبَاءِ - وَهِيَ أَدْنَى خَيْبَرَ - فَصَلَّى الْعَصْرَ، ثُمَّ دَعَا بِالْأَزْوَادِ، فَلَمْ يُؤْتَ إِلَّا بِالسَّوِيقِ، فَأَمَرَ بِهِ فَثُرِّيَ، فَأَكَلَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأَكَلْنَا، ثُمَّ قَامَ إِلَى الْمَغْرِبِ، فَمَضْمَضَ وَمَضْمَضْنَا، ثُمَّ صَلَّى وَلَمْ يَتَوَضَّأْ.
158.210 Маймуна розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам у кишининг ҳузурида қўйнинг қўл(гўшт)ини едилар. Кейин намоз ўқидилар, таҳорат қилмадилар».
158/210 - عَنْ مَيْمُونَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَكَلَ عِنْدَهَا كَتِفًا، ثُمَّ صَلَّى وَلَمْ يَتَوَضَّأْ.
(40) СУТДАН ОҒИЗ ЧАЙИЛАДИМИ?
(40) بَاب: هَلْ يـُمَضْمِضُ مِنَ اللَّبَنِ؟
159.211 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сут ичдилар, кейин оғиз чайдилар ва: «Унинг ёғи бор», дедилар».
159/211 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم شَرِبَ لَبَنًا، فَمَضْمَضَ، وَقَالَ: «إِنَّ لَهُ دَسَـمًا».
(41) УХЛАШ САБАБЛИ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАМДА БИР-ИККИ МУДРОҚ ЁКИ БОШНИ ОСИЛТИРИБ МУДРАШ ТУФАЙЛИ ТАҲОРАТ ҚИЛИНМАЙДИ, ДЕБ БИЛИШ ҲАҚИДА
(41) بَاب: الْوُضُوءِ مِنَ النَّوْمِ وَمَنْ لَمْ يَرَ مِنَ النَّعْسَةِ
وَالنَّعْسَتَيْنِ أَوِ الْخَفْقَةِ وُضُوءًا
160.212 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар: «Агар бирортангизни намоз ўқиётганида мудроқ тутса, то уйқуси тарқалмагунча ухлаб олсин. Чунки ҳеч бирингиз мудраган ҳолда намоз ўқиганида билмайдики, эҳтимол, истиғфор айтаман деб, ўзини дуоибад қилаётгандир».
160/212 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا نَعَسَ أَحَدُكُمْ وَهُوَ يُصَلِّي فَلْيَرْقُدْ حَتَّى يَذْهَبَ عَنْهُ النَّوْمُ، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا صَلَّى وَهُوَ نَاعِسٌ، لَا يَدْرِي لَعَلَّهُ يَسْتَغْفِرُ فَيَسُبَّ نَفْسَهُ».
161.213 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангизни намозда мудроқ тутса, нима ўқиётганини биладиган бўлгунича ухлаб олсин», дедилар».
161/213 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أنَّهُ قَالَ: «إِذَا نَعَسَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ فَلْيَنَمْ حَتَّى يَعْلَمَ مَا يَقْرَأُ».
(42) ТАҲОРАТ СИНМАСА ҲАМ ТАҲОРАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(42) بَاب: الْوُضُوءِ مِنْ غَيْرِ حَدَثٍ
162.214 Амр ибн Омир Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«У киши: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар намоз олдидан таҳорат қилар эдилар», деди. «Сизлар нима қилар эдинглар?» дедим. «Модомики синмаса, таҳоратимиз ўтаверарди», деди».
162/214 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَتَوَضَّأُ عِنْدَ كُلِّ صَلَاةٍ، قَالَ:وَكَانَ يُجْزِئُ أَحَدَنَا الْوُضُوءُ مَا لَمْ يُحْدِثْ.
(43) ПЕШОБДАН ЭҲТИЁТ БЎЛМАСЛИК КАТТА ГУНОҲЛАРДАН БИРИДИР
(43) بَاب: مِنَ الْكَبَائِرِ أَنْ لَا يَسْتَتِرَ مِنْ بَوْلِهِ
163.216 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадина [ёки Макка] чорбоғларининг бири ёнидан ўтаётиб, қабрида азобланаётган икки одамнинг овозини эшитдилар. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Иккови азобланмоқда, ҳолбуки, катта нарса сабабли азобланишаётгани йўқ», дедилар. Кейин: «Ҳа, бири пешобидан эҳтиётланмас, иккинчиси эса чақимчилик қилиб юрар эди», дедилар. Сўнгра хурмо новдаси келтиришни сўрадилар. Кейин уни иккига бўлиб, ҳар икки қабрга бир бўлакдан санчиб қўйдилар. Шунда у зотга: «Эй Аллоҳнинг Расули, буни нима учун қилдингиз?» дейилди. «Шояд, булар қуримагунча [ёки то булар қуригунича] улардан (азоб) енгиллатиб турилса», дедилар».
163/216 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: مَرَّ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِحَائِطٍ مِنْ حِيطَانِ الْمَدِينَةِ أَوْ مَكَّةَ، فَسَمِعَ صَوْتَ إِنْسَانَيْنِ يُعَذَّبَانِ فِي قُبُورِهِمَا فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «يُعَذَّبَانِ، وَمَا يُعَذَّبَانِ فِي كَبِيرٍ» ثُمَّ قَالَ: «بَلَى كَانَ أَحَدُهُمَا لَا يَسْتَتِرُ مِنْ بَوْلِهِ، وَكَانَ الْآخَرُ يـَمْشِي بِالنَّمِيمَةِ»، ثُمَّ دَعَا بِجَرِيدَةٍ فَكَسَرَهَا كِسْرَتَيْنِ فَوَضَعَ عَلَى كُلِّ قَبْرٍ مِنْهُمَا كِسْرَةً، فَقِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللهِ لِمَ فَعَلْتَ هَذَا؟ قَالَ: «لَعَلَّهُ أَنْ يُخَفَّفَ عَنْهُمَا مَا لَمْ تَيْبَسَا يَيْبَسَا».
(44) БАВЛНИ ЮВИШ БОРАСИДА КЕЛГАН ХАБАРЛАР ҲАҚИДА
(44) بَاب: مَا جَاءَ فِي غَسْلِ الْبَوْلِ
164.217 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қазои ҳожатга чиқсалар, сув келтирардим, (пешобни) у билан ювар эдилар».
164/217 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا تَبَرَّزَ لِحَاجَتِهِ أَتَيْتُهُ بِمَاءٍ فَيَغْسِلُ بِهِ.
(45) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ ВА ОДАМЛАР АЪРОБИЙНИ МАСЖИДДА ПЕШОБИДАН ФОРИҒ БЎЛГУНИЧА ТЕК ҚЎЙИШГАНИ ҲАҚИДА
(45) بَاب: تَرْكِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَالنَّاسِ الْأَعْرَابِيَّ
حَتَّى فَرَغَ مِنْ بَوْلِهِ فِي الْمَسْجِدِ
165.220 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Бир аъробий туриб, масжидда бавл қилди. Одамлар унга ёпишиб кетишди. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга: «Уни тек қўйинглар ва пешобининг устига бир челак [ёки бир катта челак] сув қуйинглар. Ахир осонлаштирувчи этиб юборилгансиз, қийинлаштирувчи қилиб юборилган эмассиз», дедилар».
165/220 – عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَامَ أَعْرَابِيٌّ فَبَالَ فِي الْمَسْجِدِ، فَتَنَاوَلَهُ النَّاسُ، فَقَالَ لَهُمُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «دَعُوهُ، وَهَرِيقُوا عَلَى بَوْلِهِ سَجْلًا مِنْ مَاءٍ - أَوْ ذَنُوبًا مِنْ مَاءٍ – فَإِنـَّمَا بُعِثْتُمْ مُيَسِّرِينَ، وَلَمْ تُبْعَثُوا مُعَسِّرِينَ».
(46) ГЎДАКЛАРНИНГ ПЕШОБИ ҲАҚИДА
(46) بَاب: بَوْلِ الصِّبْيَانِ
166.223 Умму Қайс бинт Миҳсон розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«У ҳали овқатга кирмаган ўғилчасини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга олиб келди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уни қучоқларига олиб ўтирган эдилар, бирдан кийимларига бавл қилиб юборди. Шунда у зот сув опкелтириб, унинг устига сепдилар, лекин ювмадилар».
166/223 - عَنْ أُمِّ قَيْسٍ بِنْتِ مِـحْصَنٍ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّهَا أَتَتْ بِابْنٍ لَهَا صَغِيرٍ لَمْ يَأْكُلِ الطَّعَامَ إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَأَجْلَسَهُ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي حِجْرِهِ، فَبَالَ عَلَى ثَوْبِهِ، فَدَعَا بِـمَاءٍ، فَنَضَحَهُ وَلَمْ يَغْسِلْهُ.
(47) ТИК ТУРИБ ВА ЎТИРИБ БАВЛ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(47) بَاب: الْبَوْلِ قَائِمًا وَقَاعِدًا
167.224 Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир қавмнинг ахлатхонасига келиб, тик туриб бавл қилдилар. Сўнгра сув опкелтирдилар. Мен у зотга сув олиб келдим, таҳорат қилдилар».
Изоҳ: Аксар уламолар бундай дейишади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам зарурат юзасидан тик туриб бавл қилганлар. Масалан, ўтиришга жой топа олмаган бўлишлари мумкин ёки тиззаларини бука олмаганларидан ўтиришга имконлари бўлмаган. Чунки яна бир ривоятда у зот тиззалари ортидаги жароҳат сабабли шундай қилганлари ҳам айтилган».
167/224 - عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَتَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم سُبَاطَةَ قَوْمٍ، فَبَالَ قَائِمًا، ثُمَّ دَعَا بِـمَاءٍ، فَجِئْتُهُ بـِمَاءٍ فَتَوَضَّأَ.
(48) ҲАМРОҲ ОЛДИДА БАВЛ ҚИЛИШ ВА ДЕВОР БИЛАН ПАНАЛАНИШ ҲАҚИДА
(48) بَاب: الْبَوْلِ عِنْدَ صَاحِبِهِ وَالتَّسَتُّرِ بِالْحَائِطِ
(49) ҚОННИ ЮВИШ ҲАҚИДА
(49) بَاب: غَسْلِ الدَّمِ
224А.225 Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан қилинган бошқа ривоятда:
Мен у зотдан четланиб турган эдим, менга ишора қилдилар, келиб, то фориғ бўлгунларича ортларида (пана қилиб) турдим», дейилган.
224أ/225 – فِي رِوَايَةٍ عَنْهُ: قَالَ: فَانْتَبَذْتُ مِنْهُ، فَأَشَارَ إِلَيَّ فَجِئْتُهُ، فَقُمْتُ عِنْدَ عَقِبِهِ حَتَّى فَرَغَ.
(48) ҲАМРОҲ ОЛДИДА БАВЛ ҚИЛИШ ВА ДЕВОР БИЛАН ПАНАЛАНИШ ҲАҚИДА
(48) بَاب: الْبَوْلِ عِنْدَ صَاحِبِهِ وَالتَّسَتُّرِ بِالْحَائِطِ
(49) ҚОННИ ЮВИШ ҲАҚИДА
(49) بَاب: غَسْلِ الدَّمِ
168.227 Асмо розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Бир аёл Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: «Айтинг-чи, бирортамиз кийимида ҳайз қонини кўрса, нима қилади?» деди. «Уни қиртишлаб ташлайди, кейин сув билан ишқалаб ювиб, устидан сув қуяди ва унда намоз ўқийверади», дедилар».
168/227 - عَنْ أَسْـمَاءَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتِ امْرَأَةٌ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ: أَرَأَيْتَ إِحْدَانَا تَحِيضُ فِي الثَّوْبِ، كَيْفَ تَصْنَعُ؟ قَالَ: «تَحُتُّهُ، ثُمَّ تَقْرُصُهُ بِالْمَاءِ، وَتَنْضَحُهُ، وَتُصَلِّي فِيهِ».
169.228 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Фотима бинт Абу Ҳубайш Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, мен истиҳоза (тўхтовсиз ҳайз) кўрадиган аёлман, сира пок бўлмайман, намозни тарк этаманми?» деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Йўқ, у томир касалидир, ҳайз эмас. Ҳайзинг келганда намозни тарк эт, тўхтаса, ўзингдан қонни ювиб, сўнгра намоз ўқийвер», дедилар».
(Ровийлардан бири) Ҳишом ибн Урва айтади: «Отам: «Сўнгра ўша вақт (янги ҳайз вақти) келгунча ҳар намозга таҳорат қил», деган».
Изоҳ: Бу ривоятда ҳайздан кейин ғусл қилиш зикр қилинмаган. Лекин ушбу ҳадиснинг бошқа ривоятларида «ғусл қил» деган жумла ҳам келган.
169/228 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: جَاءَتْ فَاطِمَةُ ابْنَةُ أَبِي حُبَيْشٍ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَتْ: يَا رَسُولَ اللهِ، إِنِّي امْرَأَةٌ أُسْتَحَاضُ فَلَا أَطْهُرُ، أَفَأَدَعُ الصَّلَاةَ؟ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَا، إِنـَّمَا ذَلِكِ عِرْقٌ، وَلَيْسَ بِحَيْضٍ، فَإِذَا أَقْبَلَتْ حَيْضَتُكِ فَدَعِي الصَّلَاةَ، وَإِذَا أَدْبَرَتْ فَاغْسِلِي عَنْكِ الدَّمَ ثُمَّ صَلِّي». وَقَالَ: «ثُمَّ تَوَضَّئِي لِكُلِّ صَلَاةٍ، حَتَّى يَجِيءَ ذَلِكَ الْوَقْتُ».
(50) МАНИЙНИ ЮВИШ ВА ИШҚАЛАБ ТАШЛАШ ҲАҚИДА
(50) بَاب: غَسْلِ الْمَنِيِّ وَفَرْكِهِ
170.229. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кийимларидан жанобатни ювар эдим. Кейин у зот кийимларининг ҳўли билан намозга чиқар эдилар».
170/229 – وَعَنْهَا رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: كُنْتُ أَغْسِلُ الْجَنَابَةَ مِنْ ثَوْبِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَيَخْرُجُ إِلَى الصَّلَاةِ، وَإِنَّ بُقَعَ الْمَاءِ فِي ثَوْبِهِ.
(51) ТУЯ, ТУЁҚЛИЛАР ВА ҚЎЙЛАРНИНГ ПЕШОБЛАРИ ҲАМДА УЛАРНИНГ ҚЎРАЛАРИ ҲАҚИДА
(51) بَاب: أَبْوَالِ الْإِبِلِ وَالدَّوَابِّ وَالْغَنَمِ وَمَرَابِضِهَا
171.233 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Укл ёки Урайнадан одамлар келишди. Сўнг Мадинада (ҳавоси мос келмай) касалланиб қолишди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларни соғин туяларнинг пешоби ва сутидан ичишга буюрдилар, улар жўнаб кетишди. Соғайиб кетишгач, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг чўпонларини ўлдириб, туяларини ҳайдаб кетишди. Бунинг хабари эрта тонгда етиб келди. У зот уларнинг изидан одам юбордилар. Кун ёйилганда улар олиб келинди. У зот буюрдилар, уларнинг қўл-оёқлари кесилди, кўзларига мил тортилди. Сўнг ҳаррага* элтиб ташланди. Улар сув сўрашар, аммо сув берилмас эди».
Изоҳ: Баъзи уламолар ушбу жиноятчиларнинг мазкур суратда қатл қилиниши Аллоҳ ва Унинг Расулига душманлик қилганларнинг ҳамда қотилнинг жазоси белгилаб берилган оятлар нозил бўлишидан олдин бўлган, дейишади. Баъзилари эса қасос учун шундай қилинган, чунки қотил ўзгани қай тарзда ўлдирган бўлса, ўшандай ўлдирилади, дейишади.
* «Ҳарра» сўзи аслида қотиб қолган лавадан ҳосил бўлган қора тошли жойни англатади. Бу ерда назарда тутилган жой эса шу сифатга эга бўлгани учун шундай номланган. У Мадинанинг ғарбий томонида, шаҳардан ташқарида жойлашган.
171/233 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَدِمَ أُنَاسٌ مِنْ عُكْلٍ أَوْ عُرَيْنَةَ، فَاجْتَوَوُا الْمَدِينَةَ، فَأَمَرَهُمُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِلِقَاحٍ، وَأَنْ يَشْرَبُوا مِنْ أَبْوَالِهَا وَأَلْبَانِـهَا، فَانْطَلَقُوا، فَلَمَّا صَحُّوا، قَتَلُوا رَاعِيَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، وَاسْتَاقُوا النَّعَمَ، فَجَاءَ الْخَبَرُ فِي أَوَّلِ النَّهَارِ، فَبَعَثَ فِي آثَارِهِمْ، فَلَمَّا ارْتَفَعَ النَّهَارُ جِيءَ بِـهِمْ، فَأَمَرَ فَقَطَعَ أَيْدِيَهُمْ وَأَرْجُلَهُمْ، وَسُـمِرَتْ أَعْيُنُهُمْ، وَأُلْقُوا فِي الْحَرَّةِ يَسْتَسْقُونَ فَلَا يُسْقَوْنَ.
172.234 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам масжид қурилишидан олдин қўй қўраларида ҳам намоз ўқир эдилар».
172/234 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي قَبْلَ أَنْ يُبْنَى الْمَسْجِدُ فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ.
(52) ЁҒ ВА СУВГА ТУШГАН НАЖОСАТЛАР ҲАҚИДА
(52) بَاب: مَا يَقَعُ مِنَ النَّجَاسَاتِ فِي السَّمْنِ وَالْمَاءِ
173/237 – عَنْ مَيْمُونَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم سُئِلَ عَنْ فَأْرَةٍ سَقَطَتْ فِي سَمْنٍ، فَقَالَ: (ألْقُوهَا وَمَا حَوْلَهَا فَاطْرَحُوهُ، وَكُلُوا سَمْنَكُمْ).
238.174. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мусулмон кишига Аллоҳ йўлида етган ҳар бир жароҳат қиёмат куни ўқ санчилгандаги ҳолатида бўлади: қон отилиб туради, ранг қоннинг ранги, ҳид эса мушкнинг ҳиди», дедилар».
174/238 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «كُلُّ كَلْمٍ يُكْلَمُهُ الْمُسْلِمُ فِي سَبِيلِ اللهِ يَكُونُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَهَيْئَتِهَا إِذْ طُعِنَتْ، تَفَجَّرُ دَمًا، اللَّوْنُ لَوْنُ الدَّمِ، وَالْعَرْفُ عَرْفُ الْمِسْكِ».
(53) ТУРҒУН СУВГА БАВЛ ҚИЛМАСЛИК ҲАҚИДА
(53) بَاب: البَوْلُ فِي الْمَاءِ الدَّائِمِ
175.239. «Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Биз олдиндаги охиргилармиз», деяётганларини эшитган экан».
(Абу Ямон) ушбу иснод билан айтади: «Бирортангиз оқмайдиган турғун сувга бавл қилмасин, (чунки) кейин унда ғусл қилиши бор».
175/239 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أنَّهُ قَالَ: «لَا يَبُولَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الْمَاءِ الدَّائِمِ الَّذِي لَا يَجْرِي ثُمَّ يَغْتَسِلُ فِيهِ».
(54) НАМОЗХОННИНГ УСТИГА АХЛАТ ЁКИ ЎЛИМТИК ТАШЛАНСА, БУНДАН НАМОЗИ БУЗИЛМАЙДИ
(54) بَاب: إِذَا أُلْقِيَ عَلَى ظَهْرِ الْمُصَلِّي قَذَرٌ
أَوْ جِيفَةٌ لَمْ تَفْسُدْ عَلَيْهِ صَلَاتُهُ
176.240 Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Байтнинг олдида намоз ўқиётган эдилар. Абу Жаҳл ва унинг шериклари ўтиришган эди. Шу пайт улар бир-бирларига: «Қайси бирингиз фалончилар сўйган туянинг қоғоноғини* олиб келиб, сажда қилган пайтида Муҳаммаднинг устига ташлайди?» дейишди. Қавмнинг энг бадбахти шошиб туриб, уни олиб келди-да, қараб турди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам сажда қилганларида, уни у зотнинг устиларига – икки кураклари ўртасига қўйди. Мен эса ҳеч нарсага аралаша олмай, қараб турардим. Қани энди менда ҳимоя кучи бўлса... Улар кулавериб, бир-бирларига суяниб қолишди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам эса саждада эдилар. Бошларини кўтара олмасдилар. Ниҳоят, Фотима келиб, уни устиларидан олиб, отиб юборди. Шундагина у зот бошларини кўтардилар. Сўнгра уч марта: «Аллоҳим, Қурайшни Ўзингга солдим!» дедилар. Дуоибад қилганлари уларга оғир ботди. Улар бу шаҳарда дуо албатта мустажоб бўлади, деб билишарди. Сўнгра номма-ном айтдилар: «Аллоҳим, Абу Жаҳлни Ўзингга солдим! Утба ибн Рабиъани, Шайба ибн Рабиъани, Валид ибн Утбани, Умайя ибн Халафни, Уқба ибн Абу Муъайтни Ўзингга солдим!» – Еттинчисини ҳам санаганлар, аммо (Абдуллоҳ ибн Масъуд) уни эслаб қолмаган – «Жоним қўлида бўлган Зотга қасамки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам санаган кишиларнинг ташландиқ қудуқда – Бадр қудуғида ўлиб ётганларини кўрганман».
* Қоғоноқ – урғочи ҳайвоннинг ҳомиласини ўраб турувчи шиллиқ парда.
176/240 - عَنْ عَبْدِ اللهِ ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُصَلِّي عِنْدَ الْبَيْتِ، وَأَبُو جَهْلٍ وَأَصْحَابٌ لَهُ جُلُوسٌ، إِذْ قَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ: أَيُّكُمْ يَـجِيءُ بِسَلَا جَزُورِ بَنِي فُلَانٍ، فَيَضَعُهُ عَلَى ظَهْرِ مُحَمَّدٍ إِذَا سَجَدَ؟ فَانْبَعَثَ أَشْقَى الْقَوْمِ فَجَاءَ بِهِ، فَنَظَرَ حَتَّى إِذَا سَجَدَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، وَضَعَهُ عَلَى ظَهْرِهِ بَيْنَ كَتِفَيْهِ، وَأَنَا أَنْظُرُ لَا أُغَيِّرُ شَيْئًا، لَوْ كَانَ لِي مَنْعَةٌ، قَالَ: فَجَعَلُوا يَضْحَكُونَ وَيُحِيلُ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ، وَرَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم سَاجِدٌ لَا يَرْفَعُ رَأْسَهُ، حَتَّى جَاءَتْهُ فَاطِمَةُ، فَطَرَحَتْ عَنْ ظَهْرِهِ، فَرَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ قَالَ: «اللَّهُمَّ عَلَيْكَ بِقُرَيْشٍ» ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، فَشَقَّ عَلَيْهِمْ إِذْ دَعَا عَلَيْهِمْ، قَالَ: وَكَانُوا يُرَوْنَ أَنَّ الدَّعْوَةَ فِي ذَلِكَ الْبَلَدِ مُسْتَجَابَةٌ، ثُمَّ سَـمَّى: «اللَّهُمَّ عَلَيْكَ بِأَبِي جَهْلٍ، وَعَلَيْكَ بِعُتْبَةَ بْنِ رَبِيعَةَ، وَشَيْبَةَ بْنِ رَبِيعَةَ، وَالْوَلِيدِ بْنِ عُتْبَةَ، وَأُمَيَّةَ بْنِ خَلَفٍ، وَعُقْبَةَ بْنِ أَبِي مُعَيْطٍ». وَعَدَّ السَّابِعَ فَلَمْ يَحْفَظْهُ، قَالَ: فَوَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَقَدْ رَأَيْتُ الَّذِينَ عَدَّ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم صَرْعَى فِي الْقَلِيبِ قَلِيبِ بَدْرٍ.
(55) КИЙИМДАГИ ТУПУК, МИШИҚ ВА ШУ КАБИЛАР ҲАҚИДА
(55) بَاب: الْبُصَاق وَالْمُخَاطِ وَنَحْوِهِ فِي الثَّوْبِ
177.241. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кийимларига туфладилар».
177/241 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: بَزَقَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي ثَوْبِهِ.
(56) АЁЛ КИШИ ОТАСИНИНГ ЮЗИДАН ҚОННИ ЮВИШИ ҲАҚИДА
(56) بَاب: غَسْلِ الْمَرْأَةِ الدَّمَ عَنْ وَجْهِ أَبِيهَا
178.243. Абу Ҳозимдан ривоят қилинади:
«Одамлар Саҳл ибн Саъд Соъидийдан Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жароҳатлари нима билан даволанганини сўраганларини эшитдим. У билан ўртамизда ҳеч ким йўқ эди. У: «Буни мендан кўра яхшироқ биладиган одам қолмади. Алий қалқонида сув келтирар, Фотима у зотнинг юзларидаги қонни ювар эди. Кейин бўйрани олиб, куйдирилди ва у зотнинг жароҳатларига қўйилди», деди».
178/243 – عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ وَسَأَلَهُ النَّاسُ: بِأَيِّ شَيْءٍ دُووِيَ جُرْحُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم؟ فَقَالَ: مَا بَقِيَ أَحَدٌ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، كَانَ عَلِيٌّ يَجِيءُ بِتُرْسِهِ فِيهِ مَاءٌ، وَفَاطِمَةُ تَغْسِلُ عَنْ وَجْهِهِ الدَّمَ، فَأُخِذَ حَصِيرٌ فَأُحْرِقَ، فَحُشِيَ بِهِ جُرْحُهُ.
(57) МИСВОК ҲАҚИДА
(57) بَاب: السِّوَاكِ
179.244 Абу Бурда отасидан ривоят қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келсам, қўлларидаги мисвок билан тиш тозалаётган эканлар. Мисвок оғизларида, худди қайт қилаётгандек (ўқчиб), «ўъ-ўъ», дер эдилар».
179/244 – عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَتَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم،÷ فَوَجَدْتُهُ يَسْتَنُّ بِسِوَاكٍ بِيَدِهِ، يَقُولُ: «أُعْ أُعْ»، وَالسِّوَاكُ فِي فِيهِ، كَأَنَّهُ يَتَهَوَّعُ.
180.245 Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси турганларида оғизларини (тишларини) мисвок билан ишқалаб ювар эдилар».
180/245 - عَنْ حُذَيْفَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَشُوصُ فَاهُ بِالسِّوَاكِ.
(58) МИСВОКНИ ЁШИ КАТТАРОҚҚА БЕРИШ ҲАҚИДА
(58) بَاب: دَفْعِ السِّوَاكِ إِلَى الْأَكْبَرِ
181.246 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Тушимда бир мисвок билан тиш тозалаётган эканман. Олдимга икки киши келди. Улардан бирининг ёши иккинчисиникидан катта эди. Мисвокни кичигига узатган эдим, менга: «Каттасига бер», дейилди. Шунда уни каттасига бердим», дедилар».
181/246 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «أَرَانِي أَتَسَوَّكُ بِسِوَاكٍ، فَجَاءَنِي رَجُلَانِ، أَحَدُهُمَا أَكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ، فَنَاوَلْتُ السِّوَاكَ الْأَصْغَرَ مِنْهُمَا، فَقِيلَ لِي: كَبِّرْ، فَدَفَعْتُهُ إِلَى الْأَكْبَرِ مِنْهُمَا».
(59) ТАҲОРАТ БИЛАН ТУНАШНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(59) بَاب: فَضْلِ مَنْ بَاتَ عَلَى الْوُضُوءِ
182.247 Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қачон ётоғингга келсанг, намозга қиладиган таҳоратингни қил. Сўнгра ўнг ёнинг билан ёт. Кейин: «Аллоҳумма, асламту важҳи илайка, ва фаввазту амри илайка, ва алжаъту зоҳри илайка, роғбатан ва роҳбатан илайка, лаа малжаъа ва лаа манжа минка илла илайка! Аллоҳумма, аманту бикитабикаллазии анзалта, ва бинабиййикаллазии арсалта!» дегин. Агар мана шу кечангда вафот этадиган бўлсанг, фитратда* кетасан. Буларни охирги сўзинг қилгин», дедилар. Мен уларни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга қайтариб ўқиб бердим. «Аллоҳим! Нозил қилган Китобингга...» деган жойига келганда, «Расулингга», дедим. У зот: «Йўқ, «…ва юборган Набийингга», дедилар».
Изоҳ: Дуонинг маъноси қуйидагича: «Аллоҳим, Сендан умид қилган ва қўрққан ҳолда вужудимни Сенга таслим қилдим, ишимни Сенга топширдим, Сенга суяндим. Сендан қочишга ва нажот топишга ҳузурингдан бошқа жой йўқ. Аллоҳим, нозил қилган Китобингга ва юборган Набийингга иймон келтирдим».
* Фитрат – соф инсоний табиат, яъни исломий табиат.
182/247 - عَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ، فَتَوَضَّأْ وُضُوءَكَ لِلصَّلَاةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الْأَيْـمَنِ، ثُمَّ قُل: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهِي إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً وَرَهْبَةً إِلَيْكَ، لَا مَلْجَأَ وَلَا مَنْجَا مِنْكَ إِلَّا إِلَيْكَ، اللَّهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَبِنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ، فَإِنْ مُتَّ مِنْ لَيْلَتِكَ فَأَنْتَ عَلَى الْفِطْرَةِ، وَاجْعَلْهُنَّ آخِرَ مَا تَتَكَلَّمُ بِهِ». قَالَ: فَرَدَّدْتُهَا عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَلَمَّا بَلَغْتُ: «اللَّهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، قُلْتُ: وَرَسُولِكَ، قَالَ: «لَا، وَنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ».