(1) НАМОЗНИ БОШЛАШ БАРОБАРИДА БИРИНЧИ ТАКБИРДА ИККИ ҚЎЛНИ КЎТАРИШ ҲАҚИДА
(1) بَاب: رَفْعِ الْيَدَيْنِ فِي التَّكْبِيرَةِ الْأُولَى مَعَ الْاِفْتِتَاحِ سَوَاءً
420.735 Солим ибн Абдуллоҳ отасидан ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозни бошлаганларида икки қўлларини елкалари баробарида кўтарар эдилар. Рукуъга такбир айтганларида ҳам ва рукуъдан бошларини кўтарганларида ҳам уларни яна худди ўшандай кўтариб: «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ, роббана ва лакал-ҳамд», дер эдилар. Буни саждада қилмас эдилар».
Изоҳ: Бу ва кейинги бобдаги ҳадисларда намозхон таҳрима такбирида қўлларини елка баробарида кўтариши кераклиги айтилмоқда. Шофеъий ва ҳанбалий мазҳаби олимлари шуни танлашган. Аммо Абу Довуд Воил ибн Ҳужрдан, Таҳовий Баро ибн Озибдан қилган ривоятда: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намозга такбир айтсалар, қўлларини қулоқлари рўпарасигача кўтарардилар», дейилади. Ҳанафий мазҳаби уламолари мана шуни ихтиёр қилишган.
420/735 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَرْفَعُ يَدَيْهِ حَذْوَ مَنْكِبَيْهِ إِذَا افْتَتَحَ الصَّلَاةَ، وَإِذَا كَبَّرَ لِلرُّكُوعِ، وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرُّكُوعِ رَفَعَهُمَا كَذَلِكَ أَيْضًا، وَقَالَ: «سَـمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ»، وَكَانَ لَا يَفْعَلُ ذَلِكَ فِي السُّجُودِ.
(2) ЎНГ ҚЎЛНИ ЧАП ҚЎЛ УСТИГА ҚЎЙИШ ҲАҚИДА
(2) بَاب: وَضْعِ اليَدِ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى
421.740 Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Одамларга киши намозда ўнг қўлини чап билагининг устига қўйсин, деб буюрилар эди».
421/740 - عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّاسُ يُؤْمَرُونَ أَنْ يَضَعَ الرَّجُلُ الْيَدَ الْيُمْنَى عَلَى ذِرَاعِهِ الْيُسْرَى فِي الصَّلَاةِ.
(3) (ТАҲРИМА) ТАКБИРИДАН КЕЙИН НИМА ДЕЙИЛАДИ?
(3) بَاب: مَا يَقُولُ بَعْدَ التَّكْبِيرِ
422.743 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳамда Абу Бакр ва Умар розияллоҳу анҳумолар намозни «Ал-ҳамду лиллаҳи Роббил аъламийн» билан бошлар эдилар».
Изоҳ: Ушбу ҳадисдан уларнинг сано, «таъаввуз» ва «басмала»ни ўқимаганлари келиб чиқмайди, балки буларни жаҳрий, яъни овоз чиқариб ўқимаганлари ёки қироатни Фотиҳа сурасидан бошлаганлари тушунилади.
422/743 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم وَأَبَا بَكْرٍ وَعُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، كَانُوا يَفْتَتِحُونَ الصَّلَاةَ بِــ: الـحَمْدُ للهِ رَبِّ العَالَمِين.
423.744 Абу Зуръа сўзлаб берди:
«Абу Ҳурайра бундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам таҳрима такбири билан қироат орасида бироз жим турар эдилар. – Ўйлашимча, «озгина муддат» деб айтган эди. – «Эй Аллоҳнинг Расули, ота-онам сизга фидо бўлсин, таҳрима такбири билан қироат орасида бироз жим турганингизда нима дейсиз?» дедим. «Аллоҳумма баъид байний ва байна хотойайа кама баъатта байнал-машриқи вал-мағриб. Аллоҳумма наққиний минал-хотойа кама йунаққос-савбул-абйаду минад-данас. Аллоҳумма иғсил хотойайа бил-маи вас-салжи вал-барод», дейман», дедилар».
Изоҳ: Дуонинг маъноси: «Аллоҳим, мен билан хатоларим орасини машриқ ва мағриб орасини узоқ қилганингдек узоқ қил. Аллоҳим, мени хатолардан оппоқ кийим кирдан тозаланганидек тозала. Аллоҳим, хатоларимни сув, қор ва дўл билан ювгин».
423/744 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَسْكُتُ بَيْنَ التَّكْبِيرِ وَبَيْنَ الْقِرَاءَةِ إِسْكَاتَةً، فَقُلْتُ: بِأَبِي وَأُمِّي يَا رَسُولَ اللهِ، إِسْكَاتُكَ بَيْنَ التَّكْبِيرِ وَالْقِرَاءَةِ، مَا تَقُولُ؟ قَالَ: «أَقُولُ: اللَّهُمَّ بَاعِدْ بَيْنِي وَبَيْنَ خَطَايَايَ، كَمَا بَاعَدْتَ بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، اللَّهُمَّ نَقِّنِي مِنَ الْخَطَايَا كَمَا يُنَقَّى الثَّوْبُ الْأَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ، اللَّهُمَّ اغْسِلْ خَطَايَايَ بِالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ».
(4)
(4) بَاب
424А 745. Ибн Абу Марям сўзлаб берди:
«Бизга Нофеъ ибн Умар хабар қилди: «Менга Ибн Абу Мулайка Асмо бинт Абу Бакрдан ривоят қилиб, ушбуни сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кусуф* намозини ўқидилар: қиём қилдилар, қиёмда узоқ турдилар, кейин рукуъ қилдилар, рукуъда ҳам узоқ турдилар. Кейин туриб, қиёмда узоқ турдилар. Кейин рукуъ қилдилар, рукуъда ҳам узоқ турдилар. Сўнгра (бошларини) кўтардилар. Кейин сажда қилиб, саждада узоқ турдилар. Сўнгра (бошларини) кўтардилар. Кейин сажда қилдилар, саждада ҳам узоқ турдилар. Кейин турдилар, қиёмда узоқ турдилар. Кейин рукуъ қилдилар, рукуъда ҳам узоқ турдилар. Сўнгра (бошларини) кўтардилар ва қиёмда узоқ турдилар. Кейин рукуъ қилдилар, рукуъда ҳам узоқ турдилар. Кейин (бошларини) кўтардилар. Кейин сажда қилдилар, саждада узоқ турдилар. Сўнгра (бошларини) кўтардилар. Кейин сажда қилдилар, саждада ҳам узоқ турдилар ва (намоздан) чиқдилар.
Кейин дедилар: «Дарҳақиқат, (ҳозир) менга жаннат шу қадар яқин келдики, журъат қилганимда, унинг меваларидан бир бошини сизларга келтирар эдим. Дўзах ҳам менга яқин келди, ҳатто мен: «Эй Роббим! Мен ҳам улар билан биргаманми?» дедим. Қарасам, бир аёлни мушук тирнаётган экан. – Нофеъ айтади: «Менимча, Ибн Абу Мулайка шундай деб айтди»* – «Бунга нима бўлган?» дедим. Улар (азоб фаришталари): «У мушукни очликдан ўлгунича қамаб қўйиб, таом ҳам бермаган, ўзи (топиб) ейиши учун қўйиб ҳам юбормаган эди», дейишди».
Нофеъ айтади: «Менимча, Ибн Абу Мулайка: «ҳашаротдан» ёки «ер ҳашаротларидан (ўзи еб юришига қўйиб юбормаган)», деди».
* Кусуф – қуёш тутилиши. Кусуф намози – қуёш тутилганда ўқиладиган намоз.
* Ушбу киритма гап Нофеъ ибн Умарга тегишли. У бу ерда ўз устози Ибн Абу Мулайка «тирнаётган экан» деганми ёки бошқа сўз айтганми, деб иккиланмоқда.
424/745 – عَنْ أسْمَاءَ بِنْتِ أبِي بَكْرٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، حَدِيثُ الكُسُوفِ، وَقَدْ تَقَدَّمَ.
424أ/745 – وَفِي هَذِهِ الرِّوَايَةِ قَالَتْ: قَالَ: «قَدْ دَنَتْ مِنِّي الْجَنَّةُ، حَتَّى لَوِ اجْتَرَأْتُ عَلَيْهَا، لَجِئْتُكُمْ بِقِطَافٍ مِنْ قِطَافِهَا، وَدَنَتْ مِنِّي النَّارُ حَتَّى قُلْتُ: أَيْ رَبِّ، أوَأَنَا مَعَهُمْ؟ فَإِذَا امْرَأَةٌ - حَسِبْتُ أَنَّهُ قَالَ - تَخْدِشُهَا هِرَّةٌ، قُلْتُ: مَا شَأْنُ هَذِهِ؟ قَالُوا: حَبَسَتْهَا حَتَّى مَاتَتْ جُوعًا، لَا أَطْعَمَتْهَا، وَلَا أَرْسَلَتْهَا تَأْكُلُ مِنْ خَشِيشِ أوْ خَشَاشِ الأَرْضِ».
(5) НАМОЗДА ИМОМГА НИГОҲ ҚАРАТИШ ҲАҚИДА
(5) بَابُ رَفْعِ الْبَصَرِ إِلَى الْإِمَامِ فِي الصَّلَاةِ
425.746 Абу Маъмардан ривоят қилинади:
«Хаббобга: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам пешин ва асрда ҳам қироат қилармидилар?» дедик. «Ҳа», деди. «Буни нимадан билар эдингиз?» дедик. «Соқолларининг қимирлашидан», деди».
Изоҳ: Бу ерда қироат қилиш деганда Фотиҳа сураси ва ундан кейинги зам сураларни ўқиш назарда тутилмоқда.
425/746 – عَنْ خَبَّابٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قِيلَ لَهُ: أَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ فِي الظُّهْرِ وَالْعَصْرِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قِيلَ لَهُ: بِمَ كُنْتُمْ تَعْرِفُونَ ذَاكَ؟ قَالَ: بِاضْطِرَابِ لِحْيَتِهِ.
(6) НАМОЗДА ОСМОНГА ҚАРАШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: رَفْعِ الْبَصَرِ إِلَى السَّمَاءِ فِي الصَّلَاةِ
426.750 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Одамларга нима бўлганки, намозда осмонга қарашяпти?!» дедилар. Кейин сўзлари кескинлашиб, ҳатто: «Ё бу ишдан тўхташади, ёки кўзлари ўйиб олинади», дедилар».
426/750 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «مَا بَالُ أَقْوَامٍ يَرْفَعُونَ أَبْصَارَهُمْ إِلَى السَّمَاءِ فِي صَلَاتِـهِمْ»! فَاشْتَدَّ قَوْلُهُ فِي ذَلِكَ، حَتَّى قَالَ: «لَيَنْتَهُنَّ عَنْ ذَلِكَ، أَوْ لَتُخْطَفَنَّ أَبْصَارُهُمْ».
(7) НАМОЗДА У ЁҚ-БУ ЁҚҚА АЛАНГЛАШ ҲАҚИДА
(7) بَاب: الْاِلْتِفَاتِ فِي الصَّلَاةِ
427.751 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан намозда у ёқ-бу ёққа аланглаш ҳақида сўрадим. «У – шайтон банданинг намозидан уриб қолишидир», дедилар».
427/751 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ الْاِلْتِفَاتِ فِي الصَّلَاةِ؟ فَقَالَ: «هُوَ اخْتِلَاسٌ يَخْتَلِسُهُ الشَّيْطَانُ مِنْ صَلَاةِ الْعَبْدِ».
(8) ҚИРОАТНИНГ ИМОМ ВА МУҚТАДИЙГА БАРЧА НАМОЗЛАРДА – САФАРДА ҲАМ, МУҚИМЛИКДА ҲАМ, ЖАҲРИЙСИДА ҲАМ, МАХФИЙСИДА ҲАМ ВОЖИБЛИГИ ҲАҚИДА
(8) بَاب: وُجُوبِ الْقِرَاءَةِ لِلْإِمَامِ وَالْمَأْمُومِ فِي الصَّلَوَاتِ
كُلِّهَا
428.755 Жобир ибн Самура розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Куфа аҳли Саъднинг устидан Умар розияллоҳу анҳуга шикоят қилган эди, уни ишдан олиб, ўрнига Амморни омил* қилиб тайинлади. Улар шикоятда: «Ҳатто намозни ҳам яхши ўқиб бермайди», дейишган эди. Шунда Умар унга одам юборди. Кейин: «Эй Абу Исҳоқ*, манавиларнинг даъво қилишича, сен намозни яхши ўқиб бермас экансан», деди.
Абу Исҳоқ: «Аллоҳга қасамки, уларга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини ҳеч камайтирмай ўқиб берардим. Хуфтон намозини ўқир эканман, биринчи икки ракатда узоқроқ туриб, кейинги икки ракатини енгил қилар эдим», деди.
(Умар:) «Ўзи сен ҳақингдаги гумон шу, эй Абу Исҳоқ!» деди. Кейин унга қўшиб бир кишини [ёки бир неча кишини] Куфага юборди. У (юборилган одам Саъд) ҳақида Куфа аҳлидан бирон масжидни қолдирмай сўраб чиққан эди, уни яхши деб мақташди. Ниҳоят, Бану Абс масжидига кирганида уларнинг ичидан Абу Саъда куняли, Усома ибн Қатода исмли киши туриб: «Энди, биздан Аллоҳни ўртага қўйиб сўрар экансан, айтамизки, Саъд сарийя* билан бирга юришга бормайди, ўлжани баробар тақсимламайди ва ҳукм чиқаришда адолат қилмайди», деди.
Саъд бунга жавобан: «Аллоҳга қасамки, учта дуо қиламан: «Эй Аллоҳ, агар ушбу банданг ёлғончи бўлса-ю, лекин риё ва сумъа* учун қилган бўлса, умрини узоқ қил, фақирлигини ҳам зиёда қил ва уни фитналарга гирифтор эт», деди.
Кейинчалик (Усомадан) қачон ҳол сўралса, «Фитнага қолган кекса чолман, мени Саъднинг дуоси урди», дер эди.
(Ҳадисни Жарирдан ривоят қилган) Абдулмалик айтади: «Кейинроқ уни кўрганимда қартайганидан қошлари ўсиб, икки кўзи устига тушган экан. У кўчаларда чўриларнинг йўлини тўсиб, уларни чимчилаб юрар эди».
* Омил – маълум соҳа бўйича масъул раҳбар. Саъд розияллоҳу анҳу Куфада одамларга намоз ўқиб беришга масъул этиб тайинланган эди.
* Абу Исҳоқ – Саъд ибн Абу Ваққоснинг куняси.
* Сарийя – маълум мақсад билан сафарга отланган, сараланган жангчи гуруҳ.
* Риё - бир ишни бировлар кўрсин деб, хўжакўрсинга қилиш; сумъа – бировлар эшитсин учун амал қилиш.
428/755 - عَنْ جَابِرِ بْنِ سَـمُرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: شَكَا أَهْلُ الْكُوفَةِ سَعْدًا إِلَى عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُ، فَعَزَلَهُ وَاسْتَعْمَلَ عَلَيْهِمْ عَمَّارًا، فَشَكَوْا حَتَّى ذَكَرُوا أَنَّهُ لَا يُحْسِنُ يُصَلِّي، فَأَرْسَلَ إِلَيْهِ، فَقَالَ: يَا أَبَا إِسْحَاقَ، إِنَّ هَؤُلَاءِ يَزْعُمُونَ أَنَّكَ لَا تُحْسِنُ تُصَلِّي؟! قَالَ: أَمَّا أَنَا، وَاللهِ فَإِنِّي كُنْتُ أُصَلِّي بِـهِمْ صَلَاةَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم مَا أَخْرِمُ عَنْهَا، أُصَلِّي صَلَاةَ الْعِشَاءِ، فَأَرْكُدُ فِي الْأُولَيَيْنِ، وَأُخِفُّ فِي الْأُخْرَيَيْنِ. قَالَ: ذَاكَ الظَّنُّ بِكَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ. فَأَرْسَلَ مَعَهُ رَجُلًا، أَوْ رِجَالًا إِلَى الْكُوفَةِ، فَسَأَلَ عَنْهُ أَهْلَ الْكُوفَةِ، وَلَمْ يَدَعْ مَسْجِدًا إِلَّا سَأَلَ عَنْهُ، وَيُثْنُونَ مَعْرُوفًا، حَتَّى دَخَلَ مَسْجِدًا لِبَنِي عَبْسٍ، فَقَامَ رَجُلٌ مِنْهُمْ يُقَالُ لَهُ أُسَامَةُ بْنُ قَتَادَةَ، يُكْنَى أَبَا سَعْدَةَ قَالَ: أَمَّا إِذْ نَشَدْتَنَا، فَإِنَّ سَعْدًا كَانَ لَا يَسِيرُ بِالسَّرِيَّةِ، وَلَا يَقْسِمُ بِالسَّوِيَّةِ، وَلَا يَعْدِلُ فِي الْقَضِيَّةِ. قَالَ سَعْدٌ: أَمَا وَاللهِ لَأَدْعُوَنَّ بِثَلَاثٍ: اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ عَبْدُكَ هَذَا كَاذِبًا، قَامَ رِيَاءً وَسُـمْعَةً، فَأَطِلْ عُمْرَهُ، وَأَطِلْ فَقْرَهُ، وَعَرِّضْهُ بِالْفِتَنِ. وَكَانَ بَعْدُ إِذَا سُئِلَ يَقُولُ: شَيْخٌ كَبِيرٌ مَفْتُونٌ، أَصَابَتْنِي دَعْوَةُ سَعْدٍ. قَالَ الرَّاوِي عَنْ جَابِرٍ: فَأَنَا رَأَيْتُهُ بَعْدُ قَدْ سَقَطَ حَاجِبَاهُ عَلَى عَيْنَيْهِ مِنَ الْكِبَرِ، وَإِنَّهُ لَيَتَعَرَّضُ لِلْجَوَارِي فِي الطُّرُقِ يَغْمِزُهُنَّ.
429.756 Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Фотиҳатул Китоб*»ни ўқимаганнинг намози йўқдир», дедилар.
* Фотиҳатул Китоб – Фотиҳа сурасининг номларидан бири бўлиб, «Қуръон очқичи» деган маънони англатади.
* Уламолар бу ва шунга ўхшаш ҳадислардаги «намози йўқ», «иймони йўқ» каби ибораларда ўша намоз ва иймоннинг комил шакли назарда тутилган, дейишади. Масалан, «Омонати йўқнинг дини йўқ», деганда комил диндорлик назарда тутилади, буткул динсизлик эмас. Шу боис ҳанафий мазҳаби уламолари намозда Фотиҳа сурасини ўқишни вожиб, дейишган.
429/756 - عَنْ عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ رَضِيَ الله عَنْهُ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «لَا صَلَاةَ لِمَنْ لَمْ يَقْرَأْ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ».
430.757 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга кирдилар. Ортларидан бир киши кириб, намоз ўқиди. Сўнгра Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салом берди. У зот алик олдилар ва: «Қайтиб бориб, (бошқатдан) намоз ўқи, чунки намоз ўқимадинг», дедилар. У қайтиб бориб, олдингидек намоз ўқиди. Сўнг келиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга салом берди. «Қайтиб бориб, (бошқатдан) намоз ўқи, чунки намоз ўқимадинг», дедилар. Бу уч марта қайтарилди. Шунда у: «Сизни ҳақ ила юборган Зотга қасамки, бундан яхшироқ ўқий олмайман, менга ўргатинг», деди. У зот: «Намозга турганингда такбир айт, сўнг Қуръондан билганларингни ўқи. Кейин рукуъ қил ва рукуъдаги ҳолингда бироз тин ол. Кейин (бошингни) кўтар ва қаддингни ростлаб, тиклан. Кейин сажда қил ва саждадаги ҳолингда ҳам бироз тин ол. Кейин бошингни кўтар ва ўтирган ҳолингда бироз тин ол. Намозингнинг ҳаммасида ҳам шундай қил», дедилар».
430/757 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم دَخَلَ الْمَسْجِدَ، فَدَخَلَ رَجُلٌ فَصَلَّى، فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَرَدَّ، وَقَالَ: «ارْجِعْ فَصَلِّ، فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ». فَرَجَعَ يُصَلِّي كَمَا صَلَّى، ثُمَّ جَاءَ فَسَلَّمَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَقَالَ: «ارْجِعْ فَصَلِّ فَإِنَّكَ لَمْ تُصَلِّ» ثَلَاثًا، فَقَالَ: وَالَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ، مَا أُحْسِنُ غَيْرَهُ، فَعَلِّمْنِي. فَقَالَ: «إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلَاةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ، ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْتَدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، وَافْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا».
(9) ПЕШИН(НАМОЗИ)ДА ҚИРОАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(9) بَاب: الْقِرَاءَةِ فِي الظُّهْرِ
431.759 Абдуллоҳ ибн Абу Қатода отаси розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам пешин намозининг биринчи икки ракатида «Фотиҳатул Китоб» ва икки сурани ўқир эдилар: биринчи ракатни узун қилиб, иккинчисини қисқа қилар эдилар. Гоҳида оятни эшиттириб қўярдилар. Аср намозида ҳам «Фотиҳатул Китоб» ва икки сурани ўқир эдилар: биринчи ракатни узун қилардилар. Бомдод намозининг биринчи ракатини узун, иккинчисини қисқа ўқир эдилар».
431/759 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ فِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُولَيَيْنِ مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ، بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَتَيْنِ، يُطَوِّلُ فِي الْأُولَى، وَيُقَصِّرُ فِي الثَّانِيَةِ، وَيُسْمِعُ الْآيَةَ أَحْيَانًا، وَكَانَ يَقْرَأُ فِي الْعَصْرِ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ وَسُورَتَيْنِ، وَكَانَ يُطَوِّلُ فِي الْأُولَى، وَيُقَصِّرُ فِي الثَّانِيَةِ، وَكَانَ يُطَوِّلُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى، مِنْ صَلَاةِ الصُّبْحِ، وَيُقَصِّرُ فِي الثَّانِيَةِ.
(10) ШОМ НАМОЗИДА ҚИРОАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(10) بَاب: الْقِرَاءَةِ فِي الْمَغْرِبِ
432.763 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Умму Фазл унинг «Вал-мурсалати ъурфан»ни қироат қилаётганини эшитиб: «Эй ўғилчам, Аллоҳга қасамки, бу сурани қироат қилишинг билан менга бир нарсани эслатдинг: у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитган энг охирги сурамдир, уни шом намозида ўқиган эдилар», деди».
432/763 - عَنِ عَبْدِ الله بْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أنَّ أُمَّ الْفَضْلِ سَـمِعَتْهُ وَهُوَ يَقْرَأُ: (وَالـمُرْسَلاتِ عُرْفًا)، فَقَالَتْ: يَا بُنَيَّ، وَاللهِ لَقَدْ ذَكَّرْتَنِي بِقِرَاءَتِكَ هَذِهِ السُّورَةَ، إِنَّهَا لَآخِرُ مَا سَـمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ بِـهَا فِي الْمَغْرِبِ.
433.764 Марвон ибн Ҳакамдан ривоят қилинади:
«Зайд ибн Собит менга: «Нима учун сен шомда қисқа сураларни ўқийсан? Ҳолбуки, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «икки узун сура»нинг* узунини ўқиганларини эшитганман», деди».
* «Икки узун сура» деганда Аъроф ва Анъом суралари назарда тутилган. Баъзилар Анъом сураси ўрнида Моида ёки бошқа сураларни ҳам айтишган. Нима бўлганда ҳам, «Икки узун суранинг узуни»дан мурод Аъроф сурасидир.
433/764 – عَنْ زَيْدِ بْنِ ثَابِتٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَـمِعْتُ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم يَقْرَأُ فِي الـمَغْرِبِ بِطُولِي الطُّولَيَيْنِ.
(11) ШОМДА ҚИРОАТНИ ЖАҲРИЙ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(11) بَاب: الْجَهْرِ فِي الْمَغْرِبِ
343.765 Муҳаммад ибн Жубайр ибн Мутъим отаси розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шом намозида «Ват-Тур»ни ўқиганларини эшитдим».
434/765 - عَنْ جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَـمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَرَأَ فِي الْمَغْرِبِ بِـ: الطُّورِ.
(12) ХУФТОНДА ҚИРОАТНИ ЖАҲРИЙ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(12) بَاب: الْجَهْرِ فِي الْعِشَاءِ
435.766 Абу Рофеъдан ривоят қилинади:
«Абу Ҳурайра билан бирга хуфтон ўқидим. У «Изас-самааун-шаққот»ни қироат қилиб, сажда қилди. Унга буни айтган эдим, «Абул Қосим соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ортларидан шунда сажда қилганман, шунинг учун у зотга йўлиққунимча шунда сажда қилавераман», деди».
435/766 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: صليتُ خَلفَ أبِي القَاسِمِ صلى الله عليه وسلم العَتَمَةَ، فَقَرَأَ: (إِذَا السَّمَاءُ انْشَقَّتْ). فَسَجَدَ، فَلَا أَزَالُ أَسْجُدُ بِـهَا حَتَّى أَلْقَاهُ.
(13)
(13)
436.767 Адийдан ривоят қилинади:
«Бародан эшитдимки, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам сафарда бўлганларида хуфтоннинг икки ракатидан бирида «Ват-тийни ваз-зайтун»ни ўқиган эканлар».
436/767 - عَنِ الْبَرَاءِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ فِي سَفَرٍ، فَقَرَأَ فِي الْعِشَاءِ فِي إِحْدَى الرَّكْعَتَيْنِ بِـ: (التِّينِ وَالزَّيْتُونِ). وَفِي رِوَايَةٍ أُخْرَى قَالَ: وَمَا سَـمِعْتُ أحَدًا أحْسَنَ صَوْتًا مِنْهُ، أوْ قِرَاءَةً.
(14) БОМДОД(НАМОЗИ)ДА ҚИРОАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(14) بَاب: الْقِرَاءَةِ فِي الْفَجْرِ
437.772 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ҳар бир намозда қироат қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга нимани эшиттириб ўқиган бўлсалар, сизларга эшиттириб ўқидик, нимани махфий ўқиган бўлсалар, махфий қилиб ўқидик. Агар Фотиҳага бирор сурани қўшимча қилмасанг ҳам ўтади, лекин қўшимча қилсанг, яхшироқдир» дедилар.
437/772 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: فِي كُلِّ صَلَاةٍ يُقْرَأُ، فَمَا أَسـْمَعَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَسـْمَعْنَاكُمْ، وَمَا أَخْفَى عَنَّا أَخْفَيْنَا عَنْكُمْ، وَإِنْ لَمْ تَزِدْ عَلَى أُمِّ الْقُرْآنِ أَجْزَأَتْ، وَإِنْ زِدْتَ فَهُوَ خَيْرٌ.
(15) БОМДОД НАМОЗИНИНГ ҚИРОАТИНИ ЖАҲРИЙ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(15) بَاب: الْجَهْرِ بِقِرَاءَةِ صَلَاةِ الصُّبْحِ
438.773 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир гуруҳ саҳобалари билан Укоз бозорига бориш учун йўлга чиқдилар. Ўша пайтда шайтонлар билан осмон хабари ораси тўсилиб, уларга учқун отилаётган эди. Шайтонлар ўз қавмларининг олдига қайтиб келишганда, (қавмлари:) «Сизларга нима бўлди?» дейишди. Улар: «Биз билан осмон хабари ораси тўсилиб, бизларга учқун отилди», дейишди. Улар: «Сизлар билан осмон хабари орасини фақат янги рўй берган ҳодиса тўсиши мумкин. Энди Ернинг машриғию мағрибини кезиб, сизлар билан осмон хабари орасини тўсган нарса нима эканини қараб кўринглар» дейишди.
Тиҳома* томонга йўлга чиққан(жин)лар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни учратиб қолишди, у зот ўз асҳоблари билан Укоз бозорига кетаётиб, Нахлада* улар билан бомдод намозини ўқиётган эдилар. Қуръонни эшитганда унга қулоқ тутишди ва: «Аллоҳга қасамки, сизлар билан осмон хабари орасини тўсган мана шудир», дейишди. Ўша ёқдан қавмларига қайтиб бориб: «Эй қавмимиз, биз ажойиб Қуръонни эшитдик. У тўғри йўлга ҳидоят қилади. Бас, биз унга иймон келтирдик ва Роббимизга ҳеч кимни шерик қилмасмиз», дейишди. Шунда Аллоҳ Ўз Набийи соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Айт, менга ваҳий қилиндики...»* оятини нозил қилди. У зотга жинларнинг айнан ўша сўзлари ваҳий қилинган эди».
* Тиҳома – Арабистон ярим оролининг Қизил денгизга туташ жойлари шундай номланади. Тиҳома денгиз соҳили бўйлаб Янбуъдан Нажронгача чўзилган текисликлардан иборат.
* Нахла – Макка билан Тоиф ўртасидаги жой номи.
* «Айт: «Менга ваҳий қилиндики, албатта, жинлардан бир неча нафари қулоқ осдилар ва дедилар: «Биз ажойиб Қуръонни эшитдик».
438/773 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا قَالَ: انْطَلَقَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي طَائِفَةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ، عَامِدِينَ إِلَى سُوقِ عُكَاظٍ، وَقَدْ حِيلَ بَيْنَ الشَّيَاطِينِ وَبَيْنَ خَبَرِ السَّمَاءِ، وَأُرْسِلَتْ عَلَيْهِمُ الشُّهُبُ، فَرَجَعَتِ الشَّيَاطِينُ إِلَى قَوْمِهِمْ، فَقَالُوا: مَا لَكُمْ؟ فَقَالُوا: حِيلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَ خَبَرِ السَّمَاءِ، وَأُرْسِلَتْ عَلَيْنَا الشُّهُبُ! قَالُوا: مَا حَالَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ خَبَرِ السَّمَاءِ إِلَّا شَيْءٌ حَدَث، فَاضْرِبُوا مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا، فَانْظُرُوا مَا هَذَا الَّذِي حَالَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ خَبَرِ السَّمَاءِ. فَانْصَرَفَ أُولَئِكَ الَّذِينَ تَوَجَّهُوا نَحْوَ تِـهَامَةَ، إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ بِنَخْلَةَ، عَامِدِينَ إِلَى سُوقِ عُكَاظٍ، وَهْوَ يُصَلِّي بِأَصْحَابِهِ صَلَاةَ الْفَجْرِ، فَلَمَّا سَـمِعُوا الْقُرْآنَ اسْتَمَعُوا لَهُ، فَقَالُوا: هَذَا وَاللهِ الَّذِي حَالَ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَ خَبَرِ السَّمَاءِ، فَهُنَالِكَ حِينَ رَجَعُوا إِلَى قَوْمِهِمْ، وَقَالُوا: يَا قَوْمَنَا: (إِنَّا سَـمِعْنَا قُرْآنًا عَجَبًا * يَهْدِي إلَى الرُّشْدِ فَآمَنَّا بِهِ، وَلَنْ نُشْرِكَ بِرَبِّنَا أَحَدًا)، [الـجن: 1-2]. فَأَنْزَلَ اللهُ عَلَى نَبِيِّهِ صلى الله عليه وسلم (قُلْ أُوحِيَ إِلَيَّ) [الـجن: 1]. وَإِنّـَمَا أُوحِيَ إِلَيْهِ قَوْلُ الْجِنِّ.
439.774 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларига буюрилган ўринда жаҳрий қироат қилганлар, буюрилган ўринда махфий ўқиганлар.
«...Роббинг унутувчи эмасдир...», «Дарҳақиқат, сизларга Аллоҳнинг Расулида гўзал ўрнак бордир».
439/774- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: قَرَأَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِيمَا أُمِرَ، وَسَكَتَ فِيمَا أُمِرَ (وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا)، (لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ).
(16) БИР РАКАТДА ИККИ СУРАНИ ЖАМЛАШ; СУРА ОХИРЛАРИНИ, БИР СУРАДАН ОЛДИН БОШҚА БИРИНИ ВА СУРАНИНГ АВВАЛИНИ ҚИРОАТ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(16) بَاب: الْجَمْعِ بَيْنَ السُّورَتَيْنِ فِي الرَّكْعَةِ وَالْقِرَاءَةِ بِالْخَوَاتِيمِ، وَبِسُورَةٍ قَبْلَ سُورَةٍ وَبِأَوَّلِ سُورَةٍ
440.775. Абу Воил айтади:
«Бир киши Ибн Масъуднинг ҳузурига келиб: «Бу кеча бир ракатда «Муфассал»ни ўқидим», деди. Шунда у: «Шеър ўқигандек шариллатибми? Дарҳақиқат, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир-бирига қўшиб ўқиган ўхшаш сураларни биламан», деб, «Муфассал»дан йигирмата сурани, ҳар ракатга иккитадан сурани зикр қилди».
440/775 – عَنْ ابْنِ مَسْـعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ جَاءَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: قَرَأْتُ الْمُفَصَّلَ اللَّيْلَةَ فِي رَكْعَةٍ، فَقَالَ: هَذًّا كَهَذِّ الشِّعْرِ؟! لَقَدْ عَرَفْتُ النَّظَائِرَ الَّتِي كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَقْرِنُ بَيْنَهُنَّ، فَذَكَرَ عِشْرِينَ سُورَةً مِنَ الْمُفَصَّلِ، سُورَتَيْنِ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ.
(17) КЕЙИНГИ ИККИ РАКАТДА ФОТИҲАТУЛ КИТОБ ЎҚИЛАДИ
(17) بَاب: يَقْرَأُ فِي الْأُخْرَيَيْنِ بِفَاتِحَةِ الْكِتَابِ
441.776 Абдуллоҳ ибн Абу Қатода отаси розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам пешиннинг олдинги икки ракатида Уммул Китоб* ҳамда иккита сурани, кейинги икки ракатида Уммул Китобнинг ўзини ўқир эдилар. Оятларни бизга эшиттириб ҳам қўяр эдилар. Биринчи ракатни узун ўқирдилар, иккинчи ракатни унчалик чўзмас эдилар. Асрда ҳам шундай эди, бомдодда ҳам шундай эди».
* Уммул Китоб (китобнинг онаси) – Фотиҳа сурасининг номларидан бири.
441/776 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَقْرَأُ فِي الظُّهْرِ فِي الْأُولَيَيْنِ بِأُمِّ الْكِتَابِ وَسُورَتَيْنِ، وَفِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُخْرَيَيْنِ بِأُمِّ الْكِتَابِ، وَيُسْمِعُنَا الْآيَةَ، وَيُطَوِّلُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى مَا لَا يُطَوِّلُ فِي الرَّكْعَةِ الثَّانِيَةِ، وَهَكَذَا فِي الْعَصْرِ، وَهَكَذَا فِي الصُّبْحِ.
(18) ИМОМНИНГ «ОМИН»НИ ЖАҲРИЙ АЙТИШИ ҲАҚИДА
(18) بَاب: جَهْرِ الْإِمَامِ بِالتَّأْمِينِ
442.780. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Имом «Омин», деса, «Омин», денглар. Чунки кимнинг «омин»и фаришталарнинг «омин»ига тўғри келиб қолса, унинг ўтган гуноҳлари мағфират қилинади», дедилар».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳабида намозда Фотиҳа сураси ўқилгач, имом ҳам, муқтадий ҳам «омин»ни махфий айтади. Чунки Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу: «Имом тўртта нарсани махфий қилади», деган ва «омин»ни ҳам шулар жумласидан деб ҳисоблаган («Ҳидоя»).
442/780 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا أَمَّنَ الْإِمَامُ فَأَمِّنُوا، فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ تَأْمِينُهُ تَأْمِينَ الْمَلَائِكَةِ، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ».
(19) «ОМИН», ДЕЙИШНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(19) بَاب: فَضْلِ التَّأْمِينِ
443.781 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз «Омин», деса, осмондаги фаришталар ҳам «Омин», деса ва уларнинг бири иккинчисига тўғри келиб қолса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади», дедилар».
443/781 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا قَالَ أَحَدُكُمْ: آمِينَ. وَقَالَتِ الْمَلَائِكَةُ فِي السَّمَاءِ: آمِينَ، فَوَافَقَتْ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ».
(20) САФГА ЕТМАСДАН РУКУЪ ҚИЛСА...
(20) باب: إِذَا رَكَعَ دُونَ الصَّفِّ
444.783 Абу Бакра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам рукуъ қилиб турганларида масжидга етиб келди. Сафга етиб боришдан олдин рукуъ қилди. Кейин буни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга айтган эди: «Аллоҳ иштиёқингни зиёда қилсин, аммо бошқа қайтарма», дедилар».
444/783 - عَنْ أَبِي بَكْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّهُ انْتَهَى إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ رَاكِعٌ، فَرَكَعَ قَبْلَ أَنْ يَصِلَ إِلَى الصَّفِّ، فَذَكَرَ ذَلِكَ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: «زَادَكَ اللهُ حِرْصًا وَلَا تَعُدْ».
(21) ТАКБИРНИ РУКУЪДА ТУГАЛЛАШ ҲАҚИДА
(21) بَاب: إِتـْمَامِ التَّكْبِيرِ فِي الرُّكُوعِ
445.784 Имрон ибн Ҳусойн розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У киши Алий розияллоҳу анҳу билан бирга Басрада намоз ўқий туриб: «Бу киши бизга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ўқиган намозимизни эслатди», деди ва унинг (Алийнинг рукуъдан) ҳар кўтарилганда ва ҳар энгашганда такбир айтганини зикр қилди».
445/784 - عَنْ عِمْرَانَ بْنِ حُصَيْنٍ رَضِيَ الله عَنْهُ، أنَّهُ صَلَّى مَعَ عَلِيٍّ رَضِيَ الله عَنْهُ بِالْبَصْرَةِ، فَقَالَ: ذَكَّرَنَا هَذَا الرَّجُلُ صَلَاةً كُنَّا نُصَلِّيهَا مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَذَكَرَ أَنَّهُ كَانَ يُكَبِّرُ كُلَّمَا رَفَعَ وَكُلَّمَا وَضَعَ.
(22) САЖДАДАН ТУРГАНДА ТАКБИР АЙТИШ ҲАҚИДА
(22) بَاب: التَّكْبِيرِ إِذَا قَامَ مِنَ السُّجُودِ
446.789 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиганларида қиёмга тураётганларида такбир айтар эдилар, кейин рукуъ қилаётиб ҳам такбир айтар эдилар, сўнгра рукуъдан белларини кўтараётиб: «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ», дер эдилар, кейин тик ҳолларида: «Роббана лакал-ҳамд», дер эдилар. – Абдуллоҳ: «...ва лакал-ҳамд», деб айтган*. – Кейин (саждага) кетаётиб, такбир айтар эдилар, кейин бошларини кўтараётиб, такбир айтар эдилар. Кейин сажда қилаётиб, яна такбир айтар эдилар, кейин бошларини кўтараётиб, такбир айтар эдилар. Сўнгра намозни тугатгунларига қадар барча ракатларда ҳам шундай қилар эдилар. Иккинчи ракатдаги ўтиришдан тураётиб ҳам такбир айтар эдилар».
* Абдуллоҳ ибн Солиҳ – имом Бухорийнинг шайхларидан бири. Бухорий бу ерда ушбу ҳадисни устози Абдуллоҳ ибн Солиҳдан ҳам эшитганини, фақат у «ва» боғловчиси билан ривоят қилганини айтиб ўтмоқда.
446/789 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا قَامَ إِلَى الصَّلَاةِ، يُكَبِّرُ حِينَ يَقُومُ، ثُمَّ يُكَبِّرُ حِينَ يَرْكَعُ، ثُمَّ يَقُولُ: سـَمِعَ اللهُ لَمِنْ حَمِدَهُ حِينَ يَرْفَعُ صُلْبَهُ مِنَ الرُّكُعِ. ثُمَّ يَقُولُ: رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ.
(23) РУКУЪДА КАФТЛАРНИ ТИЗЗАЛАРГА ҚЎЙИШ ҲАҚИДА
(23) بَاب: وَضْعِ الْأَكُفِّ عَلَى الرُّكَبِ فِي الرُّكُوعِ
447.790 Мусъаб ибн Саъд айтади:
«Отамнинг ёнида намоз ўқидим. Кафтларимни бир-бирига ёпиб, сонларим ўртасига қўйиб олдим. Шунда отам мени бундан қайтариб: «Биз ҳам шундай қилар эдик, кейин ундан қайтарилдик ва қўлимизни тиззага қўйишга буюрилдик», деди».
447/790 – عَنْ سَعْدِ بْنِ أبِي وَقَّاصٍ رَضِيَ الله عَنْه أنَّهُ صَلَّى إلى جَنْبِهِ ابْنُهُ مُصْعَبٌ، قَالَ: فَطَبَّقْتُ بَيْنَ كَفَّيَّ، ثُمَّ وَضَعْتُهُمَا بَيْنَ فَخِذَيَّ، فَنَهَانِي أبِي وَقَالَ: كُنَّا نَفْعَلُهُ فَنُهِينَا عَنْهُ، وَأُمِرْنَا أَنْ نَضَعَ أَيْدِيَنَا عَلَى الرُّكَبِ.
(24) РУКУЪДА ОРҚАНИНГ ТЕКИС БЎЛИШИ ҲАҚИДА
(24) بَاب: اسْتِوَاءِ الظَّهْرِ فِي الرُّكُوعِ
448.792 Баро розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг рукуълари, саждалари, икки сажда оралиғи ва рукуъдан тикланган пайтлари, қиём ва қаъдани ҳисобга олмаганда, деярли баравар эди».
448/792 - عَنِ الْبَرَاءِ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رُكُوعُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَسُجُودُهُ، وَبَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ، وَإِذَا رَفَعَ مِنَ الرُّكُوعِ، مَا خَلَا الْقِيَامَ وَالْقُعُودَ، قَرِيبًا مِنَ السَّوَاءِ.
(25) РУКУЪДАГИ ДУО ҲАҚИДА
(25) بَاب:الدُّعَاءِ فِي الرُّكُوعِ
449.794 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам рукуъ ва саждаларида: «Субҳанакаллоҳумма Роббана ва биҳамдик. Аллоҳуммағфирли», дер эдилар».
Изоҳ: Дуонинг маъноси: «Аллоҳим, Ўзинг поксан. Роббимиз, Сенга ҳамд (айтаман). Аллоҳим, мени мағфират қил». Бу каби дуолар асосан нафл намозларда ўқилади. Фарз намозларида эса эҳтиёткорлик лозим бўлганидан энг мўътабар ва машҳур зикрлар билан кифояланилади. Шу боис ҳанафий мазҳабига кўра рукуъда камида уч марта «Субҳана Роббиял-Азийм», саждада эса камида уч марта «Субҳана Роббиял-Аъла» дейилади.
Бунга далиллар: а) Ҳузайфа розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам рукуъларида уч марта «Субҳана Роббиял-Азийм», саждаларида эса уч марта «Субҳана Роббиял-Аъла», дер эдилар». б) Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Бас, улуғ Роббинг исмини поклаб ёд эт!» ояти нозил бўлганида, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам «Уни рукуъларингизда зикр қилинглар», дедилар. «Олий қадар бўлган Роббинг исмини поклаб ёд эт» ояти нозил бўлганида, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уни саждаларингизда зикр қилинглар», дедилар. («Шарҳу Маъонил Осор»).
449/794 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِي رُكُوعِهِ وَسُجُودِهِ: «سُبْحَانَكَ اللَّهُمَّ رَبَّنَا وَبِحَمْدِكَ، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي». وَعَنْهَا فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى: يَتَأوَّلُ القُرْآنَ.
(26) «АЛЛОҲУММА РОББАНА ЛАКАЛ ҲАМД»НИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(26) بَاب: فَضْلِ اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ
450.796 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Имом «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ», деганида, «Аллоҳумма роббана лакал-ҳамд», денглар. Чунки кимнинг сўзи фаришталарнинг сўзига тўғри келиб қолса, ўтган гуноҳлари мағфират қилинади», дедилар».
450/796 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَرَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا قَالَ الْإِمَامُ: سَـمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، فَقُولُوا: اللَّهُمَّ رَبَّنَا لَكَ الْحَمْدُ، فَإِنَّهُ مَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ الْمَلَائِكَةِ، غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ».
(27)
(27) بَاب
451.797 Абу Саламадан ривоят қилинади:
«Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини (кўз) олдингизга келтириб бераман», деди.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу пешин, аср ва бомдод намозининг охирги ракатида «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ», деганидан кейин қунут ўқир, мўминларнинг ҳаққига дуо қилиб, кофирларни лаънатлар эди».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳабига кўра қунут дуоси фақат витр намозида ўқилади.
451/797 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: لَأُقَرِّبَنَّ صَلَاةَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَكَانَ أَبُو هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ يَقْنُتُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُخْرَى مِنْ صَلَاةِ الظُّهْرِ، وَصَلَاةِ الْعِشَاءِ، وَصَلَاةِ الصُّبْحِ، بَعْدَ مَا يَقُولُ: سَـمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، فَيَدْعُو لِلْمُؤْمِنِينَ وَيَلْعَنُ الْكُفَّارَ.
452.798 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Қунут шом ва бомдодда (ўқилар) эди».
452/798 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ الْقُنُوتُ فِي الْمَغْرِبِ وَالْفَجْرِ.
453.799. Рифоъа ибн Рофеъ Зурақий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир куни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ортларида намоз ўқидик. У зот бошларини рукуъдан кўтарганларида: «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ», дедилар. Орқаларида бир киши: «Роббана ва лакал-ҳамду ҳамдан касийрон тоййибан мубарокан фийҳ», деди. У зот намозни тугатгач: «Гапирган ким?» дедилар. (Ўша киши) «Мен», деди. «Ўттиз нечта ҳам фариштанинг буни биринчи бўлиб ёзишга талашаётганини кўрдим», дедилар».
453/799 - عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ رَافِعٍ الزُّرَقِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنَّا يَوْمًا نُصَلِّي وَرَاءَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَلَمَّا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرَّكْعَةِ، قَالَ: «سَـمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ». قَالَ رَجُلٌ وَرَاءَهُ: رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ، حَمْدًا طَيِّبًا مُبَارَكًا فِيهِ. فَلَمَّا انْصَرَفَ، قَالَ: «مَنِ الْمُتَكَلِّمُ؟» قَالَ: أَنَا، قَالَ: «رَأَيْتُ بِضْعَةً وَثَلَاثِينَ مَلَكًا يَبْتَدِرُونَهَا، أَيُّهُمْ يَكْتُبُهَا أَوَّلُ».
(28) РУКУЪДАН БОШ КЎТАРГАНДА ТИН ОЛИШ ҲАҚИДА
(28) بَاب: الْاِطْمَأْنِينَةِ حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ مِنَ الرُّكُوعِ
454.800 Собитдан ривоят қилинади:
«Анас бизга Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини таърифлаб: «У зот намоз ўқир эканлар, рукуъдан бош кўтарганларида тик туриб қолардилар. Ҳатто (саждани) унутиб қўйдилар деб ўйлардик», деди».
454/800 – عَنْ أنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ كَانَ يَنْعَتُ صَلَاةَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَكَانَ يُصَلِّي، وَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ الرُّكُوعِ قَامَ حَتَّى نَقُولَ: قَدْ نَسِيَ.
(29) САЖДАГА ТАКБИР БИЛАН БОРИЛАДИ
(29) بَاب: يَهْوِي بِالتَّكْبِيرِ حِينَ يَسْجُدُ
455.804 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (рукуъдан) бош кўтарганларида, «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ, роббана ва лакал-ҳамд», дер, баъзи кишиларнинг ҳаққига уларнинг исмларини номма-ном айтиб, дуо қилар эдилар: «Аллоҳим, Валид ибн Валид, Салама ибн Ҳишом, Айёш ибн Абу Рабиъа ва заиф мўминларга нажот бер. Аллоҳим, уқубатингни Музорга шиддатли қил ва уларнинг йилларини Юсуфнинг йилларидек (қаҳатчилик) қил», дер эдилар. Ўша кунларда Музор мансуб бўлган машриқ аҳли у зотга мухолиф эди».
455/804 – عَنْ أبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ يَرْفَعُ رَأْسَهُ يَقُولُ: سَـمِعَ اللهُ لِمَنْ حَمِدَهُ، رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ. يَدْعُو لِرِجَالٍ فَيُسَمِّيهِمْ بِأَسْـمَائِهِمْ، فَيَقُولُ: «اللَّهُمَّ أَنْجِ الْوَلِيدَ بْنَ الْوَلِيدِ، وَسَلَمَةَ بْنَ هِشَامٍ، وَعَيَّاشَ بْنَ أَبِي رَبِيعَةَ، وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، اللَّهُمَّ اشْدُدْ وَطْأَتَكَ عَلَى مُضَرَ، وَاجْعَلْهَا عَلَيْهِمْ سِنِينَ كَسِنِي يُوسُفَ»؛ وَأَهْلُ الْمَشْرِقِ يَوْمَئِذٍ مِنْ مُضَرَ مُخَالِفُونَ لَهُ.
(30) САЖДА ҚИЛИШНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(30) بَاب: فَضْلِ السُّجُودِ
456.806 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу хабар қилади:
«Одамлар: «Эй Аллоҳнинг Расули, қиёмат куни Роббимизни кўрамизми?» дейишди. «Булутсиз ойдин кечада ой(ни кўриш)га шубҳа қиласизларми?» дедилар. «Йўқ, эй Аллоҳнинг Расули», дейишди. «Булут тўсмаган қуёш(ни кўриш)га шубҳа қиласизларми?» дедилар. «Йўқ», дейишди. «Албатта, У Зотни ҳам худди шундай кўрасизлар. Қиёмат куни одамлар ҳашр қилинади, У Зот: «Ким нимага ибодат қилган бўлса, ўшанга эргашсин», дейди. Шунда улардан айримлари қуёшга, баъзилари ойга, яна бирлари тоғутларга* эргашиб кетади ва бу уммат ичида мунофиқлари билан қолади. Аллоҳ уларга намоён бўлиб (бошқа ривоятларда келишича, улар танимайдиган суратда кўриниб) «Мен Роббингизман», дейди. Улар: «Роббимиз келгунича бизнинг жойимиз шу ердир, Роббимиз келганда Уни таниб оламиз», дейишади. Кейин Аллоҳ уларга (Ўз суратида) намоён бўлиб: «Мен Роббингизман», дейди. Улар: «Сен Роббимизсан», дейишади. (У Зот) уларни чорлайди. Жаҳаннам узра Сирот қўйилади. Расуллар ичида уммати билан биринчи ўтган мен бўламан. У кунда расуллардан бошқа ҳеч ким сўзламайди. У кунда расулларнинг сўзи фақат «Аллоҳим, саломат қил сақла, саломат қил сақла» бўлади. Жаҳаннамда саъдон* тиканлари каби илмоқлар бор. Саъдон тиканларини кўрганмисиз?» дедилар. «Ҳа», дейишди. (Расулуллоҳ:) «Улар саъдон тиканлари кабидир, лекин уларнинг катталигини Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайди. (Илмоқлар) одамларни қилмишларига қараб тортиб олади. Уларнинг ичида амали сабабли ҳалок бўладигани ҳам, майда-майда қилиниб, сўнг нажот топадигани ҳам бўлади. Ниҳоят, Аллоҳ дўзах аҳлидан кимга раҳм қилишни ирода этса, фаришталарга Аллоҳга ибодат қилганларни дўзахдан чиқаришни буюради. Шунда уларни чиқарадилар. Уларни сажда изларидан таниб олишади. Аллоҳ дўзахга сажда изини ейишни ҳаром қилган! Шунда (ўшалар) дўзахдан чиқадилар. Дўзах одам боласининг сажда изидан бошқа ҳамма ёғини ейди. Улар дўзахдан куйиб, қорайиб кетган ҳолда чиқишади. Устиларидан ҳаёт суви қуйилади. Улар худди сел оқизиб келган данак униб чиққани каби униб чиқишади.
Сўнг Аллоҳ бандалар орасида ҳукм қилиб бўлади ва бир киши жаннат билан дўзах орасида қолади. У дўзах аҳлининг жаннатга энг охирги кирадиганидир. Юзи билан дўзахга қараган ҳолда бўлади. Шунда у: «Эй Роббим, юзимни дўзахдан буриб қўй, унинг ҳиди мени заҳарлаб, алангаси куйдириб ташлади», дейди. (У Зот) айтади: «Бу айтганинг қилинса, бундан бошқа нарсани ҳам сўрарсан?» (У киши:) «Иззатингга қасамки, йўқ!» дейди ва Аллоҳга (У Зот) хоҳлаганича аҳду паймон беради. Шунда Аллоҳ унинг юзини дўзахдан буриб қўяди. Уни жаннатга қаратиб қўйгач, (ўша киши) жаннатнинг гўзаллигини кўриб, Аллоҳ хоҳлаганича сукут қилади-ю, кейин: «Эй Роббим, мени жаннатнинг эшиги олдига олиб бор», дейди. Аллоҳ унга: «Сўраган нарсангдан бошқасини сўрамасликка аҳду паймонлар бермаганмидинг?!» дейди. «Эй Роббим, бандаларингнинг бахти-қароси бўлмайин», дейди. У Зот: «Ўша сенга берилса, ундан бошқасини сўрамайсанми?» дейди. «Иззатингга қасамки, йўқ. Шундан бошқасини сўрамасман», дейди ва Роббига (У Зот) хоҳлаганича аҳду паймон беради. (Аллоҳ) уни жаннат эшиги олдига олиб боради. Унинг эшигига етиб бориб, унинг нурафшонлигини, ундаги шодиёна ва хурсандчиликни кўргач, Аллоҳ хоҳлаганича сукут қилади-да, сўнг: «Эй Роббим, мени жаннатга кирит», дейди. Аллоҳ: «Шўринг қурисин, эй одам боласи, мунча ҳам субутсизсан! Ўзингга берилгандан бошқа нарса сўрамасликка аҳду паймон бермаганмидинг?!» дейди. (У киши:) «Эй Роббим, мени бандаларингнинг бахтиқароси қилиб қўйма!» дейди. Аллоҳ азза ва жалла бундан кулади. Сўнг унга жаннатга киришга изн бериб: «Тила тилагингни!» дейди. У тилак айтавериб, охири тилак-орзулари тугаб қолади. Аллоҳ азза ва жалла: «Фалон-фалонларни тила», дейди. Робби унга эслатаверади, ниҳоят талаб-орзулар тамом бўлгач, Аллоҳ таоло: «Сенга мана шу ва у билан бирга яна шунча», дейди».
Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳу Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳуга бундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ: «Сенга мана шу ва шунинг ўн баробари», дейди», деганлар».
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан фақатгина «Сенга мана шу ва у билан бирга яна шунча», деган сўзларинигина ёдлаб қолганман», деди.
Абу Саъид розияллоҳу анҳу: «Сенга мана шу ва шунинг ўн баробари», деганларини эшитганман», деди».
* «Тоғут» сўзининг маъноси «жуда ҳаддидан ошувчи» бўлиб, истилоҳда Аллоҳдан ўзга ибодат қилинган ҳар бир нарсани англатади. Баъзи уламолар тоғутни шайтон ҳам дейишган («Қомус»дан).
* Саъдон – тиканли ўсимлик тури бўлиб, туяларнинг севимли емиши ҳисобланади.
456/806 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ النَّاسَ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللهِ، هَلْ نَرَى رَبَّنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ؟ قَالَ: «هَلْ تُمَارُونَ فِي الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، لَيْسَ دُونَهُ سَحَابٌ؟» قَالُوا: لَا يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ: «فَهَلْ تُمَارُونَ فِي الشَّمْسِ لَيْسَ دُونَهَا سَحَابٌ؟» قَالُوا: لَا، قَالَ: «فَإِنَّكُمْ تَرَوْنَهُ كَذَلِكَ، يُحْشَرُ النَّاسُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيَقُولُ: مَنْ كَانَ يَعْبُدُ شَيْئًا فَلْيَتَّبِعْ، فَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الشَّمْسَ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الْقَمَرَ، وَمِنْهُمْ مَنْ يَتَّبِعُ الطَّوَاغِيتَ، وَتَبْقَى هَذِهِ الْأُمَّةُ فِيهَا مُنَافِقُوهَا، فَيَأْتِيهِمُ اللهُ فَيَقُولُ: أَنَا رَبُّكُمْ، فَيَقُولُونَ: هَذَا مَكَانُنَا حَتَّى يَأْتِيَنَا رَبُّنَا، فَإِذَا جَاءَ رَبُّنَا عَرَفْنَاهُ، فَيَأْتِيهِمُ اللهُ فَيَقُولُ: أَنَا رَبُّكُمْ، فَيَقُولُونَ: أَنْتَ رَبُّنَا، فَيَدْعُوهُمْ فَيُضْرَبُ الصِّرَاطُ بَيْنَ ظَهْرَانَيْ جَهَنَّمَ، فَأَكُونُ أَوَّلَ مَنْ يَجُوزُ مِنَ الرُّسُلِ بِأُمَّتِهِ، وَلَا يَتَكَلَّمُ يَوْمَئِذٍ أَحَدٌ إِلَّا الرُّسُلُ، وَكَلَامُ الرُّسُلِ يَوْمَئِذٍ: اللَّهُمَّ سَلِّمْ سَلِّمْ، وَفِي جَهَنَّمَ كَلَالِيبُ، مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ، هَلْ رَأَيْتُمْ شَوْكَ السَّعْدَانِ؟» قَالُوا: نَعَمْ، قَالَ: «فَإِنَّهَا مِثْلُ شَوْكِ السَّعْدَانِ، غَيْرَ أَنَّهُ لَا يَعْلَمُ قَدْرَ عِظَمِهَا إِلَّا اللهُ، تَخْطَفُ النَّاسَ بِأَعْمَالِهِمْ، فَمِنْهُمْ مَنْ يُوبَقُ بِعَمَلِهِ، وَمِنْهُمْ مَنْ يُخَرْدَلُ ثُمَّ يَنْجُو، حَتَّى إِذَا أَرَادَ اللهُ رَحْمَةَ مَنْ أَرَادَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ، أَمَرَ اللهُ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يُخْرِجُوا مَنْ كَانَ يَعْبُدُ اللهَ، فَيُخْرِجُونَهُمْ وَيَعْرِفُونَهُمْ بِآثَارِ السُّجُودِ، وَحَرَّمَ اللهُ عَلَى النَّارِ أَنْ تَأْكُلَ أَثَرَ السُّجُودِ، فَيَخْرُجُونَ مِنَ النَّارِ، فَكُلُّ ابْنِ آدَمَ تَأْكُلُهُ النَّارُ إِلَّا أَثَرَ السُّجُودِ، فَيَخْرُجُونَ مِنَ النَّارِ قَدِ امْتَحَشُوا، فَيُصَبُّ عَلَيْهِمْ مَاءُ الْحَيَاةِ، فَيَنْبُتُونَ كَمَا تَنْبُتُ الْحِبَّةُ فِي حَمِيلِ السَّيْلِ، ثُمَّ يَفْرُغُ اللهُ مِنَ الْقَضَاءِ بَيْنَ الْعِبَادِ، وَيَبْقَى رَجُلٌ بَيْنَ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ، وَهْوَ آخِرُ أَهْلِ النَّارِ دُخُولًا الْجَنَّةَ، مُقْبِلٌ بِوَجْهِهِ قِبَلَ النَّارِ، فَيَقُولُ: يَا رَبِّ اصْرِفْ وَجْهِي عَنِ النَّارِ، قَدْ قَشَبَنِي رِيحُهَا، وَأَحْرَقَنِي ذَكَاؤُهَا، فَيَقُولُ: هَلْ عَسَيْتَ إِنْ فُعِلَ ذَلِكَ بِكَ أَنْ تَسْأَلَ غَيْرَ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: لَا وَعِزَّتِكَ، فَيُعْطِي اللهَ مَا يَشَاءُ مِنْ عَهْدٍ وَمِيثَاقٍ، فَيَصْرِفُ اللهُ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ، فَإِذَا أَقْبَلَ بِهِ عَلَى الْجَنَّةِ، رَأَى بَهْجَتَهَا سَكَتَ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَسْكُتَ، ثُمَّ قَالَ: يَا رَبِّ قَدِّمْنِي عِنْدَ بَابِ الْجَنَّةِ، فَيَقُولُ اللهُ: أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ الْعُهُودَ وَالْمَوَاثِيقَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَ الَّذِي كُنْتَ سَأَلْتَ؟ فَيَقُولُ: يَا رَبِّ، لَا أَكُونُ أَشْقَى خَلْقِكَ، فَيَقُولُ: فَمَا عَسَيْتَ إِنْ أُعْطِيتَ ذَلِكَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَهُ؟ فَيَقُولُ: لَا، وَعِزَّتِكَ، لَا أَسْأَلُ غَيْرَ ذَلِكَ، فَيُعْطِي رَبَّهُ مَا شَاءَ مِنْ عَهْدٍ وَمِيثَاقٍ، فَيُقَدِّمُهُ إِلَى بَابِ الْجَنَّةِ، فَإِذَا بَلَغَ بَابَهَا، فَرَأَى زَهْرَتَهَا وَمَا فِيهَا مِنَ النَّضْرَةِ وَالسُّرُورِ، فَيَسْكُتُ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَسْكُتَ، فَيَقُولُ: يَا رَبِّ أَدْخِلْنِي الْجَنَّةَ، فَيَقُولُ اللهُ: وَيْحَكَ يَا ابْنَ آدَمَ، مَا أَغْدَرَكَ، أَلَيْسَ قَدْ أَعْطَيْتَ الْعَهْدَ وَالْمِيثَاقَ أَنْ لَا تَسْأَلَ غَيْرَ الَّذِي أُعْطِيتَ؟ فَيَقُولُ: يَا رَبِّ، لَا تَجْعَلْنِي أَشْقَى خَلْقِكَ، فَيَضْحَكُ اللهُ - عَزَّ وَجَلَّ مِنْهُ، ثُمَّ يَأْذَنُ لَهُ فِي دُخُولِ الْجَنَّةِ، فَيَقُولُ: تَـمَنَّ، فَيَتَمَنَّى حَتَّى إِذَا انْقَطَعَتْ أُمْنِيَّتُهُ، قَالَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: زِدْ مِنْ كَذَا وَكَذَا، أَقْبَلَ يُذَكِّرُهُ رَبُّهُ، حَتَّى إِذَا انْتَهَتْ بِهِ الْأَمَانِيُّ، قَالَ اللهُ تَعَالَى: لَكَ ذَلِكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ».
قَالَ أَبُو سَعِيدٍ الْخُدْرِيُّ لِأَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ: إِنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «قَالَ اللهُ: لَكَ ذَلِكَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ». قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ: لَمْ أَحْفَظْ مِنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِلَّا قَوْلَهُ: «لَكَ ذَلِكَ وَمِثْلُهُ مَعَهُ». قَالَ أَبُو سَعِيدٍ: إِنِّي سَـمِعْتُهُ يَقُولُ: «ذَلِكَ لَكَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ».
(31) ЕТТИТА СУЯК БИЛАН САЖДА ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(31) بَاب: السُّجُودِ عَلَى سَبْعَةِ أعْظمٍ
457.812 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Етти аъзо билан: пешона, – қўллари билан бурунларига ҳам ишора қилдилар – икки қўл, икки тизза ва икки оёқнинг учи билан сажда қилишга ҳамда кийимлар ва сочни йиғиштирмасликка буюрилдим», дедилар».
457/812 - عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا فِي رِوَايَةٍ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «أُمِرْتُ أَنْ أَسْجُدَ عَلَى سَبْعَةِ أَعْظُمٍ: عَلَى الْجَبْهَةِ - وَأَشَارَ بِيَدِهِ عَلَى أَنْفِهِ - وَالْيَدَيْنِ، وَالرُّكْبَتَيْنِ، وَأَطْرَافِ الْقَدَمَيْنِ، وَلَا نَكْفِتَ الثِّيَابَ وَالشَّعَرَ».
(32) ИККИ САЖДА ОРАСИДА БИРОЗ ТЎХТАБ ТУРИШ ҲАҚИДА
(32) بَاب: الْمُكْثِ بَيْنَ السَّجْدَتَيْنِ
458.821 Собит Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бизга намоз ўқиб берганларини кўрганимдек қилиб сизларга намоз ўқиб беришни канда қилмайман».
Собит айтади: «Анас сизлар қилмайдиган нарсаларни ҳам қилар эди: рукуъдан бошини кўтарганида туриб қолар, кўрган киши «(Саждага кетишни) унутиб қўйди», дер эди. Икки сажда орасида ҳам туриб қолар, кўрган киши «(Иккинчи саждани) унутиб қўйди», дер эди».
458/821 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: إِنِّي لَا آلُو أَنْ أُصَلِّيَ بِكُمْ كَمَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم... وَبَاقِي الـحَدِيثِ تَقَدَّمَ.
(33) САЖДАДА ИККИ БИЛАГИНИ ЕРГА ТЎШАМАЙДИ
(33) بَاب: لَا يَفْتَرِشُ ذِرَاعَيْهِ فِي السُّجُودِ
459.822 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Саждада мўътадил бўлинглар, бирортангиз билакларини ит ётиш қилиб, тўшаб олмасин», дедилар».
459/822 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ، وَلَا يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ».
(34) НАМОЗИНИНГ ТОҚ РАКАТИДА БИРОЗ ЎТИРИБ, СЎНГ ТУРИБ КЕТИШ ҲАҚИДА
(34) بَاب: مَنِ اسْتَوَى قَاعِدًا فِي وِتْرٍ مِنْ صَلَاتِهِ ثُمَّ نَهَضَ
460.823 Абу Қилобадан ривоят қилинади:
«Молик ибн Ҳувайрис Лайсий бизга Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намоз ўқиётганларини кўрганини хабар қилди. У зот намозларининг тоқ(ракат)ларида нафас ростлаб ўтириб олмагунча* турмаган эканлар».
460/823 - عَنْ مَالِكِ بْنِ الْحُوَيْرِثِ رَضِيَ اتلله عَنْهُ: أَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي، فَإِذَا كَانَ فِي وِتْرٍ مِنْ صَلَاتِهِ، لَمْ يَنْهَضْ حَتَّى يَسْتَوِيَ قَاعِدًا.
(35) ИККИНЧИ РАКАТДАН ТУРАЁТИБ, ТАКБИР АЙТАДИ
(35) بَاب: يُكَبِّرُ وَهْوَ يَنْهَضُ مِنَ السَّجْدَتَيْنِ
461.825 Саъид ибн Ҳорисдан ривоят қилинади:
«Абу Саъид розияллоҳу анҳу бизга намоз ўқиб берди. Саждадан бошини кўтараётганида, саждага бораётганида, (бошини) кўтараётганида ҳамда иккинчи ракатдан тураётганида овоз чиқариб такбир айтди ва: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай қилганларини кўрганман», деди».
461/825 – عَنْ أبِي سَعِيدٍ الـخُضْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ صَلَّى فَجَهَرَ بِالتَّكْبِيرِ حِينَ رَفَعَ رَأْسَهُ مِنَ السُّجُودِ، وَحِينَ سَجَدَ، وَحِينَ رَفَعَ، وَحِينَ قَامَ مِنَ الرَّكْعَتَيْنِ، وَقَالَ: هَكَذَا رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم.
(36) ТАШАҲҲУДДА ЎТИРИШНИНГ СУННАТИ ҲАҚИДА
(36) بَاب: سُنَّةِ الْجُلُوسِ فِي التَّشَهُّدِ
462.827 Абдуллоҳ ибн Абдуллоҳ хабар қилади:
«Мен Абдуллоҳ ибн Умарнинг намозда ўтирганида чордона қуриб олганини кўрар эдим. Мен ҳам шундай қилдим. У вақтда ёш бола эдим. Абдуллоҳ ибн Умар мени бундан қайтарди ва: «Намознинг суннати ўнг оёғингни тиклаб, чапини букиб ўтиришинг, холос», деди. «Ўзингиз шундай қиляпсиз-ку?» дедим. «Менинг оёқларим ярамайди-да», деди».
462/827 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّهُ كَانَ يَتَرَبَّعُ فِي الصَّلَاةِ إِذَا جَلَسَ، وَأنَّهُ رَأى وَلَدَهُ فَعَلَ ذَلِكَ، فَنَهَاهُ وَقَالَ: إِنـَّمَا سُنَّةُ الصَّلَاةِ أَنْ تَنْصِبَ رِجْلَكَ الْيُمْنَى، وَتَثْنِيَ الْيُسْرَى، فَقَالَ لَهُ: إِنَّكَ تَفْعَلُ ذَلِكَ؟ فَقَالَ: إِنَّ رِجْلَيَّ لَا تَحْمِلَانِي.
463.828 Муҳаммад ибн Амр ибн Атодан ривоят қилинади:
«У Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бир гуруҳ саҳобалари билан ўтирганида, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини зикр қилдик. Шунда Абу Ҳумайд Соъидий: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намозларини энг яхши эслаб қолганингизман. У зотни кўрганманки, такбир айтганларида икки қўлларини икки елкалари баробарига кўтарар эдилар. Рукуъ қилганларида икки қўлларини икки тиззаларига жойлаштирар эдилар. Сўнгра белларини текис қилиб букардилар. Бошларини кўтарганларида барча умуртқа суяклари жой-жойига қайтгунича тўғриланар эдилар. Сажда қилганларида икки қўлларини тўшамасдан, йиғиб ҳам олмасдан ерга қўяр эдилар. Оёқ бармоқларининг учларини қиблага қаратар эдилар. Иккинчи ракатда ўтирсалар, чап оёқларининг устига ўтириб, ўнг оёқларини тик қилардилар. Охирги ракатда ўтирсалар, чап оёқларини олдинга қилиб, иккинчисини тик қилиб, мақъадларига ўтирар эдилар», деди».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳаби уламолари Оиша розияллоҳу анҳо Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қаъдада ўтиришлари ҳақида айтган: «Чап оёқларини тўшаб, устига ўтирар эдилар. Ўнгини тик қилиб, бармоқ учларини қиблага қаратар эдилар» деган сифатни олишган («Ҳидоя», «Насбур-роя»).
* Мақъад – орқа тараф, думба.
463/828 – عَنْ أبِي حُمَيْدٍ السَّاعِدِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَنَا كُنْتُ أَحْفَظَكُمْ لِصَلَاةِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، رَأَيْتُهُ إِذَا كَبَّرَ جَعَلَ يَدَيْهِ حِذَاءَ مَنْكِبَيْهِ، وَإِذَا رَكَعَ أَمْكَنَ يَدَيْهِ مِنْ رُكْبَتَيْهِ، ثُمَّ هَصَرَ ظَهْرَهُ، فَإِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ اسْتَوَى، حَتَّى يَعُودَ كُلُّ فَقَارٍ مَكَانَهُ، فَإِذَا سَجَدَ وَضَعَ يَدَيْهِ غَيْرَ مُفْتَرِشٍ وَلَا قَابِضِهِمَا، وَاسْتَقْبَلَ بِأَطْرَافِ أَصَابِعِ رِجْلَيْهِ الْقِبْلَةَ، فَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ جَلَسَ عَلَى رِجْلِهِ الْيُسْرَى، وَنَصَبَ الْيُمْنَى، وَإِذَا جَلَسَ فِي الرَّكْعَةِ الْآخِرَةِ، قَدَّمَ رِجْلَهُ الْيُسْرَى، وَنَصَبَ الْأُخْرَى، وَقَعَدَ عَلَى مَقْعَدَتِهِ.
(37) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ ИККИНЧИ РАКАТДАН ТУРИБ КЕТИБ, ҚАЙТМАГАНЛАРИ УЧУН ДАСТЛАБКИ ТАШАҲҲУДНИ ФАРЗ ДЕБ БИЛМАслик ҲАҚИДА
(37) بَاب: مَنْ لَمْ يَرَ التَّشَهُّدَ الْأَوَّلَ وَاجِبًا
464.829 Абдуллоҳ ибн Буҳайна розияллоҳу анҳу айтади – у Абду Маноф қабиласининг иттифоқчиси бўлган Азду-Шануа қабиласидан, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уларга (одамларга) пешин намозини ўқиб бердилар. Аввалги икки ракатда ўтирмай, туриб кетдилар. Одамлар ҳам у зот билан бирга туришди. Ниҳоят, у зот намозни тамомлаб, одамлар у зотнинг салом беришларини кутиб туришганда, у зот ўтирган ҳолларида такбир айтдилар-да, салом беришдан олдин иккита сажда қилдилар, сўнг салом бердилар».
464/829 - عَنْ عَبْدِ اللهِ ابْنِ بُحَيْنَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، وَهْوَ مِنْ أَزْدِ شَنُوءَةَ، وَهْوَ حَلِيفٌ لِبَنِي عَبْدِ مَنَافٍ، وَكَانَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى بِـهِمُ الظُّهْرَ، فَقَامَ فِي الرَّكْعَتَيْنِ الْأُولَيَيْنِ لَمْ يَجْلِسْ، فَقَامَ النَّاسُ مَعَهُ، حَتَّى إِذَا قَضَى الصَّلَاةَ، وَانْتَظَرَ النَّاسُ تَسْلِيمَهُ، كَبَّرَ وَهْوَ جَالِسٌ، فَسَجَدَ سَجْدَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يُسَلِّمَ، ثُمَّ سَلَّمَ.
(38) ОХИРГИ (ҚАЪДАДАГИ) ТАШАҲҲУД ҲАҚИДА
(38) بَاب: التَّشَهُّدِ فِي الْآخِرَةِ
465.831 Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ортларида намоз ўқиганимизда, «Жаброил ва Микоилга салом, фалончи ва фалончига салом», дер эдик. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга бурилиб: «Албатта, Аллоҳнинг Ўзи Саломдир. Бирингиз намоз ўқиганида: «Ат-таҳиййату лиллаҳи вас-солавату ват-тоййибат. Ассаламу алайка айюҳан-набийю ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ. Ассаламу ъалайна ва ъала ибодиллаҳис-солиҳийн. – Зеро, шуни айтсангиз, Аллоҳнинг осмону ердаги ҳар бир солиҳ бандасига етиб боради – Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳ», десин», дедилар».
Изоҳ: Ас-Салам – Аллоҳнинг муборак исмларидан биридир. Ташаҳҳуднинг маъноси: «Саломлар, дуолар ва пок нарсалар Аллоҳ учундир. Эй Набий, сизга салом ва Аллоҳнинг раҳмату баракоти бўлсин. Бизларга ва Аллоҳнинг солиҳ бандаларига салом бўлсин. Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигига ва Муҳаммад Аллоҳнинг Расули ва бандаси эканига гувоҳлик бераман».
465/831 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنَّا إِذَا صَلَّيْنَا خَلْفَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قُلْنَا: السَّلَامُ عَلَى جِبْرِيلَ وَمِيكَائِيلَ، السَّلَامُ عَلَى فُلَانٍ وَفُلَانٍ، فَالْتَفَتَ إِلَيْنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: «إِنَّ اللهَ هُوَ السَّلَامُ، فَإِذَا صَلَّى أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلِ: التَّحِيَّاتُ ِللهِ، وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلَامُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللهِ الصَّالِحِينَ - فَإِنَّكُمْ إِذَا قُلْتُمُوهَا، أَصَابَتْ كُلَّ عَبْدٍ ِللهِ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ - أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ».
(39) САЛОМДАН ОЛДИН ДУО ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(39) بَاب: الدُّعَاءِ قَبْلَ السَّلَامِ
466.832 Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Оиша розияллоҳу анҳо хабар қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозда: «Аллоҳумма, иннии аъуузу бика мин азааби қобри ва аъуузу бика мин фитанитил масиҳид-дажжал, ва аъуузу бика мин фитнатил маҳйаа вал мамаат. Аллоҳумма, иннии аъуузу бика минал маъсами вал мағроми»*, деб дуо қилар эдилар. Биров у зотга: «Қарздорликдан бунча ҳам кўп паноҳ тилайсиз?» деди. «Чунки киши қарздор бўлиб қолганда гапирса, ёлғон гапиради, ваъда берса, хилоф қилади», дедилар».
* Дуонинг маъноси: «Аллоҳим, қабр азобидан паноҳингга қочаман. Масиҳ Дажжолдан паноҳингга қочаман. Ҳаёт фитнаси ва ўлим фитнасидан паноҳингга қочаман. Аллоҳим, гуноҳкорлик ва қарздорликдан паноҳингга қочаман».
466/832 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَدْعُو فِي الصَّلَاةِ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَسِيحِ الدَّجَّالِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَفِتْنَةِ الْمَمَاتِ، اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْمَأْثَمِ وَالْمَغْرَمِ». فَقَالَ لَهُ قَائِلٌ: مَا أَكْثَرَ مَا تَسْتَعِيذُ مِنَ الْمَغْرَمِ! فَقَالَ: «إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا غَرِمَ حَدَّثَ فَكَذَبَ، وَوَعَدَ فَأَخْلَفَ».
467.834 Абу Бакр Сиддиқ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Менга намозимда ўқийдиган бирор дуо ўргатинг», деди. «Аллоҳумма, иннии золамту нафсии зулман касийрон, ва лаа йағфируз-зунуба иллаа анта, фағфирлии мағфиротан мин ъиндика варҳамнии, иннака антал ғофурур-роҳийм»*, дегин», дедилар».
* Дуонинг маъноси: «Аллоҳим, албатта мен ўз жонимга кўп зулм қилдим. Гуноҳларни Сендан ўзга ҳеч ким кечира олмайди. Шундай экан, Ўз ҳузурингдан бўлган мағфират ила мени кечир ва менга раҳм қил. Албатта, Сен Ғофурсан ва Роҳиймсан».
467/834 - عَنْ أَبِي بَكْرٍ الصِّدِّيقِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّهُ قَالَ لِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم: عَلِّمْنِي دُعَاءً أَدْعُو بِهِ فِي صَلَاتِي، قَالَ: «قُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي ظُلْمًا كَثِيرًا، وَلَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ، فَاغْفِرْ لِي مَغْفِرَةً مِنْ عِنْدِكَ، وَارْحَمْنِي، إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ».
(40) ТАШАҲҲУДДАН КЕЙИН ЎҚИЛАДИГАН ДУОЛАР ҲАҚИДА
(40) بَاب: مَا يُتَخَيَّرُ مِنَ الدُّعَاءِ بَعْدَ التَّشَهُّدِ
468.835 Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга намоз ўқиганимизда: «Аллоҳга бандаларидан салом, фалончи ва фалончига салом», дер эдик. Шунда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳга салом», деманглар, чунки Аллоҳнинг Ўзи Саломдир. Балки «Ат-таҳиййату лиллаҳи вас-солавату ват-тоййибат. Ассаламу алайка айюҳан-набийю ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳ. Ассаламу ъалайна ва ъала ибодиллаҳис солиҳийн. – Зеро, шуни айтсангиз, осмондаги [ёки осмону ер ўртасидаги] ҳар бир бандага етиб боради – Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳ», денглар. Кейин (намозхон) дуолардан ўзига ёққанини танлаб, дуо қилаверади», дедилар».
468/835 – حَدِيثُ ابْنِ مَسْعُودٍ فِي التَّشَهُّدِ تَقَدَّمَ قَرِيبًا، وَقَالَ فِي هَذِهِ الرِّوَايَةِ بَعْدَ قَوْلِهِ: وَأشْهَدُ أنَّ مُـحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ: ثُمَّ يَتَخَيَّرُ مِنَ الدُّعَاءِ أَعْجَبَهُ إِلَيْهِ فَيَدْعُو.
(41) (НАМОЗДА) САЛОМ БЕРИШ ҲАҚИДА
(41) بَاب: التَّسْلِيمِ
469.837 Умму Салама розияллоҳу анҳо айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (намоздан сўнг) салом бериб бўлишлари биланоқ аёллар туриб кетишарди. У зот турмасдан аввал ўринларида бироз қолар эдилар».
469/837 – عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا سَلَّمَ، قَامَ النِّسَاءُ حِينَ يَقْضِي تَسْلِيمَهُ، وَمَكَثَ يَسِيرًا قَبْلَ أَنْ يَقُومَ.
(42) ИМОМ САЛОМ БЕРГАНДА, (МУҚТАДИЙ ҲАМ) САЛОМ БЕРАДИ
(42) بَاب: يُسَلِّمُ حِينَ يُسَلِّمُ الْإِمَامُ
470.838 Итбан розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга намоз ўқидик, салом берганлари заҳоти салом бердик».
470/838 - عَنْ عِتْبَانَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: صَلَّيْنَا مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، فَسَلَّمْنَا حِينَ سَلَّمَ.
(43) НАМОЗДАН КЕЙИНГИ ЗИКР ҲАҚИДА
(43) بَاب: الذِّكْرِ بَعْدَ الصَّلَاةِ
471.841 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо хабар қилади:
«Одамлар фарз намозини тугатгач, овозларини кўтариб зикр қилишлари Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам замонларида ҳам бор эди. Шуни эшитиб, уларнинг намозни тамомлашганини билар эдим».
471/841 - عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا: أَنَّ رَفْعَ الصَّوْتِ بِالذِّكْرِ، حِينَ يَنْصَرِفُ النَّاسُ مِنَ الْمَكْتُوبَةِ، كَانَ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم. وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: كُنْتُ أَعْلَمُ إِذَا انْصَرَفُوا بِذَلِكَ إِذَا سَـمِعْتُهُ.
472.843 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Камбағаллар Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: «Давлатмандлар мол-дунёлари билан олий даражаларни ва абадий неъматни олиб кетишяпти. Улар биз каби намоз ўқишади, биз каби рўза тутишади. Бироқ уларнинг ҳаж ва умра адо этадиган, жиҳод ва садақа қиладиган ортиқча моллари бор», дейишди. «Сизларга (бир нарса) айтиб берайми? Агар (уни) маҳкам тутсангиз, сиздан ўзиб кетганларга етиб оласиз ва кейин сизга ҳеч ким ета олмайди ҳамда атрофингиздаги кишиларнинг энг яхшиси бўласиз, худди шуни қилгангина бундан мустасно: ҳар намоздан кейин ўттиз уч мартадан тасбеҳ, таҳмид ва такбир айтасиз», дедилар».
(Ровийлардан бири Сумай*) айтади: «Ўзаро тортишиб қолдик. Баъзиларимиз: «Ўттиз уч марта тасбеҳ, ўттиз уч марта таҳмид ва ўттиз тўрт марта такбир айтамиз», дейишди. Кейин мен (Сумайнинг шайхи) Абу Солиҳнинг олдига қайтиб борганимда, у: «Субҳаналлоҳ», «Алҳамдулиллаҳ» ва «Аллоҳу акбар»ни то улардан ҳар бири ўттиз учта бўлгунича айтасан», деди».
* Ушбу гапнинг кимга тегишли эканини Бухорий очиқ айтмаган. Бу Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳунинг гаплари бўлиши ҳам мумкин. Аммо имом Муслим ушбу ҳадисни ривоят қилиб, мазкур гапнинг эгаси ҳадис ровийларидан бири Сумай эканини айтган.
472/843 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: جَاءَ الْفُقَرَاءُ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا: ذَهَبَ أَهْلُ الدُّثُورِ مِنَ الْأَمْوَالِ بِالدَّرَجَاتِ الْعُلَا وَالنَّعِيمِ الْمُقِيمِ: يُصَلُّونَ كَمَا نُصَلِّي، وَيَصُومُونَ كَمَا نَصُومُ، وَلَهُمْ فَضْلٌ مِنْ أَمْوَالٍ، يَحُجُّونَ بِـهَا وَيَعْتَمِرُونَ، وَيُجَاهِدُونَ، وَيَتَصَدَّقُونَ! قَالَ: «أَلَا أُحَدِّثُكُمْ إِنْ أَخَذْتُمْ أَدْرَكْتُمْ مَنْ سَبَقَكُمْ، وَلَمْ يُدْرِكْكُمْ أَحَدٌ بَعْدَكُمْ، وَكُنْتُمْ خَيْرَ مَنْ أَنْتُمْ بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِمْ، إِلَّا مَنْ عَمِلَ مِثْلَهُ؟ تُسَبِّحُونَ وَتَحْمَدُونَ وَتُكَبِّرُونَ، خَلْفَ كُلِّ صَلَاةٍ، ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ». قَالَ الرَّاوِي: فَاخْتَلَفْنَا بَيْنَنَا، فَقَالَ بَعْضُنَا: نُسَبِّحُ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ، وَنَحْمَدُ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ، وَنُكَبِّرُ أَرْبَعًا وَثَلَاثِينَ، فَرَجَعْتُ إِلَيْهِ، فَقَالَ: «تَقُولُ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ ِللهِ، وَاللهُ أَكْبَرُ، حَتَّى يَكُونَ مِنْهُنَّ كُلِّهِنَّ ثَلَاثًا وَثَلَاثِينَ».
473.844 Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳунинг котиби Варрод айтади:
«Муғийра ибн Шуъба Муовияга ёзган мактубида менга шундай имло* қилдирди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳар фарз намозидан кейин: «Лаа илааҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу лаа шарийка лаҳу, лаҳул-мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъалаа кулли шайъин қодийр. Аллоҳумма лаа мааниъа лимаа аътойта ва лаа муътия лимаа манаъта ва лаа янфаъу зал-жадди минкал-жадду», дер эдилар».
* Имло – бир киши айтиб турган нарсани иккинчи кишининг ёзиши.
Изоҳ: Дуонинг маъноси: «Ягона Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ. Унинг шериги йўқ. Мулк Унга хос. Ҳамд Унга хос. У ҳар бир нарсага қодир. Аллоҳим, Сен берганни тўсувчи йўқ, Сен тўсганни берувчи йўқ. Ҳузурингда бойлик эгасига бойлиги фойда бермас».
473/844 - عَنِ الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَقُولُ فِي دُبُرِ كُلِّ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهْوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ، اللَّهُمَّ لَا مَانِعَ لِمَا أَعْطَيْتَ، وَلَا مُعْطِيَ لِمَا مَنَعْتَ، وَلَا يَنْفَعُ ذَا الْجَدِّ مِنْكَ الْجَدُّ».
(44) ИМОМ САЛОМ БЕРГАЧ, ОДАМЛАРГА ЮЗЛАНАДИ
(44) بَاب: يَسْتَقْبِلُ الْإِمَامُ النَّاسَ إِذَا سَلَّمَ
474.845 Самура ибн Жундуб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бирор намозни ўқиб бўлсалар, бизга юзланар эдилар».
474/845 - عَنْ سَـمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِذَا صَلَّى صَلَاةً، أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ.
475.846 Зайд ибн Холид Жуҳаний розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳудайбияда тунги ёмғирдан кейин бизга бомдод намозини ўқиб бердилар. Намозни тугатгач, одамларга юзландилар-да: «Роббингиз нима деганини биласизларми?» дедилар. «Аллоҳ ва Расули билувчи», дейишди. У зот бундай дедилар: «(Роббингиз) «Бандаларимдан Менга иймон келтирган ҳам, куфр келтирган ҳам тонг оттирди. Ким «Бизга Аллоҳнинг фазли ва раҳмати билан ёмғир ёғди», деса, ана ўша Менга иймон келтирган ва юлдузга куфр келтиргандир. Аммо ким «Фалон ва фалон юлдуз сабабли», деса, ана ўша Менга куфр келтирган ва юлдузга иймон келтиргандир», (деди)».
Бандаларимдан Менга иймон келтириб ҳам, кофир бўлиб ҳам тонг оттирганлари бўлди.
475/846 - عَنْ زَيْدِ بْنِ خَالِدٍ الْجُهَنِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: صَلَّى لَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم صَلَاةَ الصُّبْحِ بِالْحُدَيْبِيَةِ، عَلَى إِثْرِ سَـمَاءٍ كَانَتْ مِنَ اللَّيْلِ، فَلَمَّا انْصَرَفَ أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ فَقَالَ: «هَلْ تَدْرُونَ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمْ عَزَّ وَجَلَّ؟» قَالُوا: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: «أَصْبَحَ مِنْ عِبَادِي مُؤْمِنٌ بِي وَكَافِرٌ، فَأَمَّا مَنْ قَالَ: مُطِرْنَا بِفَضْلِ اللهِ وَرَحْمَتِهِ، فَذَلِكَ مُؤْمِنٌ بِي، وَكَافِرٌ بِالْكَوْكَبِ، وَأَمَّا مَنْ قَالَ: مُطِرْنَا بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا، فَذَلِكَ كَافِرٌ بِي وَمُؤْمِنٌ بِالْكَوْكَبِ».
(45) ОДАМЛАРГА НАМОЗ ЎҚИБ БЕРГАЧ, БИР ҲОЖАТИ ЭСГА ТУШСА, УЛАРНИ ҲАТЛАБ ЎТИШ ҲАҚИДА
(45) بَاب: مَنْ صَلَّى بِالنَّاسِ فَذَكَرَ حَاجَةً فَتَخَطَّاهُمْ
476.851 Уқба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Мадинада Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг орқаларида аср намозини ўқидим. У зот салом бердилар-да, сўнг тез туриб, аёлларидан бирининг ҳужраси томон одамларнинг елкаларидан ҳатлаб ўтиб кетдилар. Шитобларидан одамлар хавотирга тушишди. Кейин уларнинг олдига чиқиб, шитобларидан уларнинг ажабланганликларини кўриб: «Бизникида озгина ёмби тилла (борлиги) эсимга тушиб қолди. У мени чалғитишини ёқтирмадим ва уни тақсимлашга буюрдим», дедилар».
476/851 - عَنْ عُقْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: صَلَّيْتُ وَرَاءَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم بِالْمَدِينَةِ الْعَصْرَ، فَسَلَّمَ ثُمَّ قَامَ مُسْرِعًا، فَتَخَطَّى رِقَابَ النَّاسِ إِلَى بَعْضِ حُجَرِ نِسَائِهِ، فَفَزِعَ النَّاسُ مِنْ سُرْعَتِهِ، فَخَرَجَ عَلَيْهِمْ، فَرَأَى أَنَّهُمْ عَجِبُوا مِنْ سُرْعَتِهِ، فَقَالَ: «ذَكَرْتُ شَيْئًا مِنْ تِبْرٍ عِنْدَنَا، فَكَرِهْتُ أَنْ يَحْبِسَنِي، فَأَمَرْتُ بِقِسْمَتِهِ».
(46) ЎНГ ВА ЧАП ТОМОНГА ЎГИРИЛИБ ЮЗЛАНИШ ҲАҚИДА
(46) بَاب: الْاِنْصِرَافِ عَنِ الْيَمِينِ وَالشِّمَالِ
477.852 Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу деди:
«Бирортангиз фақат ўнг томонга ўгирилишни ўзига лозим санаб, намозида шайтонга улуш бериб қўймасин. Дарҳақиқат, кўпинча Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг чап томонларига ҳам ўгирилганларини кўрганман».
477/852 – عَنْ عَبْدِ الله ابْنِ مَسْعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: لَا يَجْعَلْ أَحَدُكُمْ لِلشَّيْطَانِ شَيْئًا مِنْ صَلَاتِهِ، يَرَى أَنَّ حَقًّا عَلَيْهِ أَنْ لَا يَنْصَرِفَ إِلَّا عَنْ يَـمِينِهِ، لَقَدْ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَثِيرًا يَنْصَرِفُ عَنْ يَسَارِهِ.
(47) ХОМ САРИМСОҚ, ПИЁЗ ВА КЎКПИЁЗ ҲАҚИДА КЕЛГАН ХАБАРЛАР
(47) بَاب: مَا جَاءَ فِي الثُّومِ النَّيِّ وَالْبَصَلِ وَالْكُرَّاثِ.
478.854 Ато хабар қилади:
«Жобир ибн Абдуллоҳнинг «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам саримсоқни назарда тутиб, «Ким шу ўсимликдан еса, масжидларимизга келмасин», дедилар», деганини эшитдим. «Бу билан нимани назарда тутмоқдалар?» дедим. «Фақат хомини назарда тутганлар, деб ўйлайман», деди».
478/854 - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ أَكَلَ مِنْ هَذِهِ الشَّجَرَةِ - يُرِيدُ الثُّومَ - فَلَا يَغْشَانَا فِي مَسَاجِدِنَا». قَالَ الرَّاوِي: قُلْتُ لِجَابِر: مَا يَعْنِي بِهِ؟ قَالَ: مَا أُرَاهُ يَعْنِي إِلَّا نِيئَهُ. وَقِيلَ: إلَّا نَتْنَهُ.
479.855 Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумо айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким саримсоқ ёки пиёз еган бўлса, биздан нари бўлсин [ёки масжидимиздан нари бўлсин], уйида ўтирсин», дедилар.
Бир пайт Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга ичига турли кўкатлар солинган товоқ келтирилди. У зот унда қандайдир ҳид борлигини сезиб, нимадан тайёрланганини сўрадилар. Унга солинган кўкатларни айтиб беришди. Шунда асҳобларидан бири томонга (ишора қилиб): «Уни яқинроқ қўйинглар», дедилар. (Саҳобанинг) уни ейишни истамаганини кўриб: «(Сен ўзинг) еявер, чунки мен сен суҳбатлашмайдиган (яъни фаришта) билан суҳбатлашаман», дедилар».
479/855 - وَعَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ أَكَلَ ثُومًا أَوْ بَصَلًا فَلْيَعْتَزِلْنَا. أَوْ قَالَ: فَلْيَعْتَزِلْ مَسْجِدَنَا، وَلْيَقْعُدْ فِي بَيْتِهِ»، وَأَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أُتِيَ بِقِدْرٍ فِيهِ خَضِرَاتٌ مِنْ بُقُولٍ، فَوَجَدَ لَهَا رِيحًا، فَسَأَلَ، فَأُخْبِرَ بِـمَا فِيهَا مِنَ الْبُقُولِ، فَقَالَ: «قَرِّبُوهَا» إِلَى بَعْضِ أَصْحَابِهِ كَانَ مَعَهُ، فَلَمَّا رَآهُ كَرِهَ أَكْلَهَا، قَالَ: «كُلْ فَإِنِّي أُنَاجِي مَنْ لَا تُنَاجِي».
479أ/ 855 – وَفِي رِوَايَةٍ: أُتِيَ بِبَدْرٍ، يَعْنِي طَبَقًا فِيهِ خَضِرَاتٌ.
(48) ЁШ БОЛАЛАРНИНГ ТАҲОРАТИ ҲАҚИДА
(48) بَاب: وُضُوءِ الصِّبْيَانِ.
480.857 Сулаймон Шайбоний айтади:
«Мен Шаъбийнинг «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга ёлғиз бир қабр олдидан ўтган кишилардан бири менга хабар қилганки, у зот уларга имом бўлибдилар, улар қабр устида саф тортишибди», деганини эшитдим. Шунда: «Эй Абу Амр, сенга буни ким сўзлаб берди?» дедим. «Ибн Аббос», деди».
480/857 – عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَاَ: أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم مَرَّ عَلَى قَبْرٍ مَنْبُوذٍ، فَأَمَّهُمْ وَصَفُّوا عَلَيْهِ.
481.858 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жума куни ғусл қилиш ҳар бир балоғатга етганга вожибдир», дедилар».
Изоҳ: Ҳанафий мазҳаби бўйича, жума кунининг ғусли суннатдир. Бунга Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким жума куни таҳорат қилса, нақадар яхши. Агар ғусл қилса, бундан ҳам гўзалдир», деган сўзлари далил бўлади («Шарҳу Маъонил Осор», «Ҳидоя»).
481/858 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ، أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ».
482.863 Абдурраҳмон ибн Обисдан сўзлаб берди:
«Бир киши Ибн Аббос розияллоҳу анҳумога: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга (ҳайитгоҳга) чиқилганда ҳозир бўлганмисиз?» деди. У: «Ҳа. Агар у зотга яқинлигим бўлмаганида, унга чиқа олмас эдим. – Кичиклигим туфайли, демоқчи – У зот Касир ибн Солтнинг ҳовлиси ёнидаги белги олдига келиб, сўнг хутба қилдилар. Кейин аёлларнинг олдига бориб, уларга ваъз-иршод қилдилар ва эҳсон-садақа беришга буюрдилар. Шунда аёллар қўллари билан тақинчоқларини ечиб, Билолнинг этагига ташлай бошлашди. Сўнгра у зот Билол билан бирга уйга келдилар», деди».
482/863 - عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا وَقَدْ قَالَ لَهُ رَجُلٌ: شَهِدْتَ الْخُرُوجَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم؟ قَالَ: نَعَمْ، وَلَوْلَا مَكَانِي مِنْهُ مَا شَهِدْتُهُ - يَعْنِي مِنْ صِغَرِهِ - أَتَى الْعَلَمَ الَّذِي عِنْدَ دَارِ كَثِيرِ بْنِ الصَّلْتِ، ثُمَّ خَطَبَ، ثُمَّ أَتَى النِّسَاءَ فَوَعَظَهُنَّ، وَذَكَّرَهُنَّ، وَأَمَرَهُنَّ أَنْ يَتَصَدَّقْنَ، فَجَعَلَتِ الْمَرْأَةُ تُهْوِي بِيَدِهَا إِلَى حَلْقِهَا، تُلْقِي فِي ثَوْبِ بِلَالٍ، ثُمَّ أَتَى هُوَ وَبِلَالٌ الْبَيْتَ.
(49) АЁЛЛАРНИНГ ТУНДА ВА ТОНГГИ ҒИРА-ШИРАДА МАСЖИДЛАРГА ЧИҚИШЛАРИ ҲАҚИДА
(49) بَاب: خُرُوجِ النِّسَاءِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِاللَّيْلِ وَالْغَلَسِ
483.865 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аёлларингиз кечқурун масжидга чиқишга сиздан изн сўрашса, уларга изн беринг», дедилар».
483/865 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا اسْتَأْذَنَكُمْ نِسَاؤُكُمْ بِاللَّيْلِ إِلَى الْمَسْجِدِ فَأْذَنُوا لَهُنَّ».