Қиёмат куни жаннат эшиги олдига келиб, уни очишларини талаб қиламан. Дарвозабон: «Сен кимсан?» деб сўрайди. «Муҳаммадман», дейман. У: «Сендан олдин бирор кишига очмасликка буюрилганман», дейди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
بسم الله الرحمن الرحيم
* آتِي بَابَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَسْتَفْتِحُ، فَيَقُولُ الْخَازِنُ: مَنْ أَنْتَ؟ فَأَقُولُ: مُحَمَّدٌ. فَيَقُولُ: بِكَ أُمِرْتُ ألاَّ أَفْتَحَ لأَحَدٍ قَبْلَكَ. (رَوَاهُ أحمد عن أنس)
Яхши амалларни қил, ёмон ишлардан сақлан. Бирор қавм билан ўтириб, сўнг туриб кетганингда уларнинг нима дейиши қулоғингга ёқса, ўша ҳолатда давом эт. Аксинча, уларнинг олдидан туриб кетганингда нима дейишларини ёқтирмасанг, ўша ҳолатдан сақлан. Жамоат ривояти.
* ائْتِ الْمَعْرُوفَ، وَاجْتَنِبِ الْمُنْكَرَ. وَانْظُرْ مَا يُعْجِبُ أُذُنكَ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَأْتِهِ وَانْظُرِ الَّذِي تَكْرَهُ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَاجْتَنِبْهُ. (رواه الجماعة)
Илмнинг офати унутишдир. Илмни ноаҳл кимсага сўзлаш эса, уни зое қилишдир. Ибн Абу Шайба ривояти.
* آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْيَانُ، وَإِضَاعَتُهُ أَنْ تُحَدِّثَ بِهِ غَيْرَ أَهْلِهِ. (رواه ابن أبِي شيبة)
Диннинг офати учта: гуноҳларни қилаверувчи фақиҳ, золим имом ва жоҳил мужтаҳиддир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* آفَةُ الدِّينِ ثَلاَثَةٌ: فَقِيهٌ فَاجِرٌ وَإِمَامٌ جَائِرٌ وَمُجْتَهِدٌ جَاهِلٌ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Мунофиқнинг аломати учта: гапирса, ёлғон сўзлайди; ваъда берса, вафо қилмайди; омонат берилса, хиёнат қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاَثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ. (رواه الشيخان عن أبِي هريرة)
«Ҳамду сано бола-чақа қилмаган, подшоҳлик-илоҳликда шериги йўқ, хор-зорликдан (қутқарувчи) дўсти-ёрдамчиси бўлмаган (яъни, ҳеч кимга хор-муҳтож бўлмайдиган) Зот – Аллоҳ учундир, деб айтинг ва У Зотни мудом улуғланг!» ояти иззат – куч-қувват оятидир.
Аҳмад ривояти.
* آيَةُ الْعِزّ (وَقُلِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكَن لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا). (رواه الإمام أحمد)
Юқори даражани Аллоҳ ҳузуридан талаб этинглар. Бу сизга жоҳиллик қилганга мулойим бўлишингиз ва сизга бермаганга беришингиздир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Адий ривояти.
* ابْتَغُوا الرِّفْعَةَ عِنْدَ اللهِ: تَحْلُمُ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْكَ، وَتُعْطِي مَنْ حَرَمَكَ. (رواه عدىٌّ عن ابن عمر)
Бандалари ичида либоси амалидан яхши бўлганлари Аллоҳ таолонинг энг кўп ғазабини келтирувчилардир. Яъни, кийими пайғамбарлар либоси, амали эса жабр қилувчи золимлар амали каби бўлганларидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* أَبْغَضُ الْعِبَادِ إِلَى اللهِ مَنْ كَانَ ثَوْبَاهُ خَيْرًا مِنْ عَمَلِهِ: أَنْ تَكُونَ ثِيَابُهُ ثِيَابَ الْأَنْبِيَاءِ، وَعَمَلُهُ عَمَلَ الْجَبَّارِينَ. (رواه الديلمي عن عائشة)
Ҳожатини амалга оширишга қодир бўлмаган кишиларга ҳожатини амалга оширишда ёрдамлашинглар. Ким арзини етказишга қодир бўлмаган кишилар ҳожатини бошлиққа етказса, Аллоҳ таоло уни қиёмат куни сирот кўпригида собитқадам қилади.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَبْلِغُوا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إِبْلاَغَ حَاجَتِهِ، فَمَنْ أَبْلَغَ سُلْطَانًا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إبْلاَغَهَا ثَبَّتَ اللهُ تَعَالَى قَدَمَيْهِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
(Эй) Одам боласи, Раббингга итоат қил, оқил, деб номланасан. У Зотга осийлик қилма. Акс ҳолда, жоҳил, деб номланасан.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* ابنَ آدَمَ: أَطِعْ رَبَّكَ تُسَمَّى عَاقِلاً، وَلاَ تَعْصِهِ فَتُسَمَّى جَاهِلاً. (رواه أبو نعيم عن أبِى هريرة)
Ўзи ҳалол бўлса-да, Аллоҳнинг энг ғазабини келтирадиган нарса талоқдир.
Абу Довуд ривояти.
* أَبْغَضُ الْحَلاَلِ إِلَى اللهِ الطَّلاَقُ. (رواه أبو داود في سننه)
Ҳузуримга Жаброил (алайҳиссалом) келиб: «Ё Муҳаммад, хоҳлаганингизча яшанг, барибир бир куни вафот этасиз. Истаган кишингизни яхши кўринг, барибир бир куни ундан ажраласиз. Хоҳлаган нарсангизга амал қилинг, барибир ўша бажарган ишингизга мукофот (ёки жазо) оласиз. Билингки, мўминнинг шарафи кечасини (баъзисини ибодат ила) бедор қилишидадир. Азизлиги эса, одамлардан (ҳеч нарса сўрамасдан) беҳожат бўлишидадир», дедилар.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَتَانِي جِبْرِيلُ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ عِشْ ما شِئْتَ فَإنَّكَ مَيِّتٌ، وَأَحْبِبْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُهُ، وَاعْمَلْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مَجْزِىٌّ بِهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ شَرَفَ الْمُؤْمِنِ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ، وَعِزَّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ. (رواه البيهقي عن جابر)
Раббимдан бир келувчи келиб, умматимдан ким Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмай вафот этса, жаннатга киришининг хабарини берди. Мен: «Агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам-а?» десам, у: «Ҳа, агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам», деди. Муслим, Термизий ва Насоий ривояти.
Изоҳ: Ушбу ҳадисдан Аллоҳга ширк келтирмасдан, зино ва ўғрилик қилса бўлаверар экан-да, деган хулоса чиқармаслик даркор. Бу ерда Аллоҳга ҳеч ким ва ҳеч нарсани шерик қилмаслик нақадар муҳим эканини билдириш учун шундай дейилмоқда.
* أَتَانِي آتٍ مِنْ رَبِّي فَأَخْبَرَنِي: أَنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِي لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا دَخَلَ الْجَنَّةَ، قَالَ: فَقُلْتُ وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ، قَالَ: وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ. (رواه مسلم والترمذي والنسائي)
Раббим азза ва жалла ҳузуридан бир келувчи келиб: «Умматингиздан қайси бир киши сизга бир салавот айтса, Аллоҳ таоло унга ўнта яхшилик ёзиб, ундан ўнта ёмонликни ўчиради, даражасини ўн баробар кўтариб, яна унинг мисли (миқдори)ча қўшиб беради», деди.
Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَتَانِي آتٍ مِنْ عِنْدِ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَقَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَيْكَ مِنْ أُمَّتِكَ صَلاَةً كَتَبَ اللهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَيِّئَاتٍ وَرَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَرَدَّ عَلَيْهِ مِثْلَهَا. (رواه أحمد عن أبي طلحة)
Қалбинг мулойим бўлиб, ҳожатинг бароридан келишини яхши кўрасанми? Унда етимга раҳм қилиб, бошини сила ва унга ўз таомингдан едир. Шунда қалбинг юмшаб, ҳожатинг бароридан келади.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَتُحِبُّ أَنْ يَلِينَ قَلْبُكَ، وَتُدْرِكَ حَاجَتَكَ: ارْحَم الْيَتِيمَ، وَامْسَحْ رَأْسَهُ وَاَطْعِمْهُ مِنْ طَعَامِكَ: يَلِنْ قَلْبُكَ وَتُدْرِكْ حَاجَتَكَ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳга тақво қил. Ёмон амалингга яхшисини эргаштир. Шунда яхшиси ёмонини ўчириб юборади. Одамлар билан яхши хулқ ила муомалада бўл.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اتَّقِ اللهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. (رواه الطبرانِي عن أبِي ذرٍّ)
Аллоҳга тақво қил. Яхшиликлардан бирортасини паст санама. Сув талаб қилиб келган кишига челагингдаги сувингни қуйиб беришинг ҳамда биродарингга йўлиққанингда очиқ чеҳра билан кўришишинг ҳам яхшиликдир. Лекин иштонингни узайтириб юришдан сақлан. Чунки иштонни узайтириб юриш такаббурлик бўлиб, Аллоҳ уни яхши кўрмайди. Агар бирор кимса сени ўзингда йўқ нарса билан сўкиб айбласа, сен уни унда бор нарса билан ҳам айбламагин. Шундайлигича қолдир. Шунда гуноҳи ўзига, ажри сенга бўлади. Сен асло бирор кишини сўкмагин.
Жобир ибн Сулайм (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
* اتَّقِ اللهَ: وَلاَ تَحْقِرَنَّ مِنَ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا، وَلَوْ أَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِي وَأَنْ تَلْقَى أَخَاكَ وَوَجْهُكَ إِلَيْهِ مُنْبَسِطٌ وَإِيَّاكَ وَإسْبَالَ الإِزَارِ فَإنَّ إسْبَالَ الإزَارِ مِنَ الْمَخِيلَةِ وَلاَ يُحِبُّهَا اللهُ، وَإِنِ امْرُؤٌ شَتَمَكَ وَعَيَّرَكَ بأَمْرٍ لَيْسَ فِيكَ فَلاَ تُعَيِّرْهُ بِأَمْرٍ هُوَ فِيهِ، وَدَعْهُ يَكُونُ وَبَالُهُ عَلَيْهِ وأجْرُهُ لَكَ وَلاَ تَسُبَّنَ أَحَدًا. (رواه الطيالسي عن جابر بن سُليم)
Аллоҳга тақво қилинглар ва фарзандларингиз орасида адолатли бўлинглар.
Нўъмон ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ وَاعْدِلُوا بَينَ أَوْلاَدِكُمْ (رَوَاهُ النعمان)
Мўминнинг фаросатлилиги (ботиний кўзи билан қараши)дан қўрқинглар, чунки у Аллоҳнинг нури ила қарайди.
Термизий ривояти.
Изоҳ: Яъни, Аллоҳ нури билан дили порлаган киши қалб кўзи билан кўради. Албатта, руҳнинг кўзи ақл кўзи билан боғлиқдир. Инсон кўзи аъзо бўлса, қалб кўзи руҳга боғлиқдир.
* اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ، فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللهِ. (رواه الترمذي)
Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки у билан Аллоҳ ўртасида тўсиқ-парда бўлмайди.
Термизий ривояти.
* اتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللهِ حِجَابٌ. (رواه الترمذي)
Ҳаромдан тақво қил, одамларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан. Қўшнингга яхшилик қил, мўмин бўласан. Ўзингга яхши кўрган нарсани одамларга ҳам раво кўр, мусулмон бўласан. Кулгини кўпайтирма, чунки кўп кулги қалбни ўлдиради.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* اتَّقِ الْمَحَارِمَ تَكُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ، وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ. وَأَحْسِنْ إِلَى جَارِكَ تَكُنْ مُؤْمِنًا. وَأَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُسْلِمًا، وَلاَ تُكْثِرِ الضَّحِكَ فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ. (رواه الإمام أحمد عن أبِى هريرة)
Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозларингизни ўқинг, (Рамазон) ойи рўзани тутинг, молларингиз закотини нафсингиз шод бўлган ҳолда беринг, бошлиқларингиз буйруғига итоат қилинг, шунда Раббингиз жаннатига кирасизлар.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ: وَصَلُّوا خَمْسَكُمْ، وَصُومُوا شَهْرَكُمْ، وَأَدُّوا زَكَاةَ أَمْوَالِكُمْ، طَيِّبَةً بِهَا أَنْفُسُكُمْ وَأَطِيعُوا ذَا أَمْرِكُمْ تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ. (رواه الْحاكم عن أبِي أمامة)
Мазлумнинг дуосидан қўрқинглар, чунки у (дуо) булутларга кўтарилади. Аллоҳ таоло: «Азизлигим ва улуғлигим ҳаққи, кейинроқ бўлса ҳам (мазлумга) ёрдам бераман», дейди.
Ҳузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اتَّقُوا دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا تُحْمَلُ عَلَى الْغَمَامِ يَقُولُ اللهُ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لأَنْصُرَنَّكَ، وَلَوْ بَعْدَ حِينٍ. (رواه الطبرانِي عن خزيْمة بن ثابت)
Зулм қилишдан сақланинглар, чунки зулм қиёмат кунида зулумот бўлади. Бахилликдан қўрқинглар, чунки бахиллик сизлардан олдингиларни ҳалок этиб, қонлар тўкиб, ҳаром нарсаларни ҳалол санашларига етаклаган.
Муслим ривояти.
* اتَّقُوا الظُّلْمَ، فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. وَاتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، وَحَمَلَهُمْ عَلَى أَنْ سَفَكُوا دِمَاءَهُمْ وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَهُمْ. (رواه مسلم)
Аллоҳнинг неъматларини гапириш шукр қилишдир, у (зикр этиш)ни тарк қилиш куфрдир. Ким оз нарсага шукр қилмаса, кўпига ҳам шукр этмайди. Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр этмайди. Жамоат (кўпчилик) раҳматдир. Фирқалик (тарқоқлик) азобдир.
Байҳақий ривояти.
* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ، وَتَرْكُهَا كُفْرٌ. وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. وَالْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَالْفُرْقَةُ عَذَابٌ. (رواه البيهقي)
Босиқлик (шошмаслик) Аллоҳдан, шошқалоқлик эса шайтондандир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* التَّأَنِّي مِنَ اللهِ وَالْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَان. (رواه البيهقي عن أنس)
Аллоҳ таоло қиёмат куни икки тоифа киши – қариндошлик алоқасини узувчи ва ёмон қўшнига қарамайди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* اثْنَانِ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إلَيْهِمَا يَوْمَ القِيَامَةِ: قَاطِعُ الرَّحْمِ وَجَارُ السُّوْءِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ عَنْ أنس)
Одам боласи икки нарсани ёмон кўради, ўлимни хуш кўрмайди. Ваҳоланки, ўлим унинг учун фитнадан яхшироқдир. Мол-дунёси кам бўлишини ёмон кўради, ҳолбуки, мол-мулкининг озлиги (қиёматда) ҳисоб учун енгилроқдир.
Маҳмуд ибн Лабид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* اثْنَانِ يَكْرَهُهُمَا ابْنُ آدَمَ: يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْفِتْنَةِ، وَيَكْرَهُ قِلَّةَ الْمَالِ، وَقِلَّةُ الْمَالِ أَقَلُّ لِلْحِسَابِ. (رواه أحمد عن محمود بن لبيد)
Аллоҳ таоло дунёнинг ўзидаёқ икки тоифа – шафқатсиз ва ота-онага оқ бўлган кишининг уқубатини тезлатади.
Ибн Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اثْنَانِ يُعَجِّلُهُمَا اللهُ فِي الدُّنْيَا: البغْيُ وعُقوقُ الوَالِدَيْنِ. (رواه الطبراني عن ابن أبي بكرة)
Кибрдан четланинглар, чунки банда такаббурликда давомли бўлса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандамни гердайиб юрувчилар сирасидан қилиб ёзинглар», деб айтади.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* اجْتَنِبُوا الْكِبْرَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لا يزالُ يَتَكَبَّرُ حَتى يقولَ اللهُ تعالى لِمَلاَئِكَتِهِ: «اكتُبُوا عَبْدِي هَذَا فِي الْجَبَّارِينَ». (رواه ابن عدي عن أبي أمامة)
Намозларингиздан уйларингизга ҳам (насиба) қолдиринглар. Уйларингизни қабр қилиб олманглар.
Бухорий ривояти.
* اجْعَلُوا مِنْ صَلاَتِكُمْ فِي بُيُوتِكُمْ، وَلاَ تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا. (رواه البخاري)
Ҳалокатга элтувчи етти нарсадан сақланинглар:
1) Аллоҳга ширк келтириш, яъни Унинг шериги бор, дейиш;
2) сеҳргарлик;
3) Аллоҳ қатл этилишини ҳаром қилган жонни ўлдириш – лекин ҳақ билан (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас;
4) судхўрлик ортидан кун кўриш;
5) етимлар молини ейиш;
6) уруш кунида орқага чекиниш;
7) иффатли, ҳеч нарсадан хабари йўқ, имонли аёлларни (фоҳишаликда) айблашдан.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَات: الشِّرْكَ بِاللهِ، وَالسِّحْرَ، وَقَتْلَ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلَ الرِّبَا، وَأَكْلَ مَالِ الْيَتِيمِ، وَالتَّوَلِّيَ يَوْمَ الزَّحْفِ، وَقَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاَتِ الْمُؤْمِنَاتِ. (رواه الشيخان)
Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси оз бўлса-да, давомлисидир.
* أَحَبُّ الأعمالِ إلَى اللهِ أدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان عن عائشة)
Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси Аллоҳ зикридан тилинг нам бўлиб вафот этишингдир.
Муоз (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبُّ الأعْمَالِ إِلَى اللهِ أَنْ تَمُوتَ وَلِسَانُكَ رَطْبٌ مِنْ ذِكْرِ اللهِ. (رواه البيهقي عن معاذ)
Аллоҳ таолога намозларнинг энг суюклиси Довуд (алайҳиссалом)нинг намозидир. Рўзаларнинг энг яхшиси Довуд (алайҳиссалом)нинг рўзасидир. У зот кечанинг ярмида ухлаб, учдан бири қолганида турардилар, олтидан бири қолганида яна ухлардилар. (Рўза бобида эса) бир кун рўза тутиб, бир кун оғизлари очиқ бўларди.
Муслим ривояти.
* أَحَبُّ الصَّلاَةِ إِلَى اللهِ تَعَالَى صَلاَةُ دَاوُدَ، وَأَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ، وَكَانَ يَنَامُ نِصْفَ الَّيْلِ، وَيَقُومُ ثُلُثَهُ، وَيَنَامُ سُدُسَهُ وَيَصُومُ يَومًا، وَيُفْطِرُ يَوْمًا. (رواه مسلم)
Аллоҳ таолога каломларнинг энг севимлиси банданинг «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи», яъни, Аллоҳни ҳамд айтиш билан поклайман, деб айтишдир.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* أحَبُّ الْكَلاَمِ إلَى اللهِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ: «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ». (رواه الترمذي عن أبي ذرّ)
Ўзингга яхши кўрган нарсангни (бошқа) одамлар учун ҳам раво кўр.
Бухорий ривояти.
* أَحِبَّ لِلنَّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ. (رواه البخاري)
Отангнинг (дўстлари билан бўлган) алоқасини давом эттир, алоқани (у киши ўлганидан кейин) узиб қўйма. Акс ҳолда, Аллоҳ нурингни ўчириб қўяди.
Бухорий ривояти.
* احْفَظْ وُدَّ أَبِيكَ لاَ تَقْطَعْهُ فَيُطْفِىءُ اللهُ نُورَكَ. (رواه البخاري)
Аллоҳ таолога маҳбуб калом тўрттадир: «Субҳаналлоҳи» (Аллоҳни поклаб ёд этаман), «Алҳамдулиллаҳ» (Аллоҳга мақтовлар бўлсин), «Ла илаҳа иллаллоҳ» (Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ), «Аллоҳу акбар» (Аллоҳ буюкдир). Буларнинг қайси биридан бошласанг ҳам, зарари йўқ.
Самура ибн Жундуб (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللهِ تَعَالَى أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ، لاَ يَضُرُّكَ بِأَيِّهِنَّ بَدَأْتَ. (رواه أَحمد عن سمرة بن جندب)
Аллоҳ таоло наздида уйларингизнинг энг яхшиси етим ҳурмат қилинадиган хонадондир.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبُّ بُيُوتِكُمْ إِلَى اللهِ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيم مُكْرَمٌ. (رواه البيهقي عن عمر)
Бирор нарсани сотишда, ё сотиб олишда, ёки қарз беришда, ёхуд қарз талаб қилишда мулойимлик қилган бандани Аллоҳ таоло яхши кўради.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبَّ اللهُ تَعَالَى عَبْدًا، سَمْحًا إِذَا بَاعَ، سَمْحًا إِذا اشْتَرَى، وَسَمْحًا إِذا قَضَى وَسَمْحًا إِذا اقْتَضَى. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Аллоҳга маҳбубларингиз овқатни кам еб, бадани енгил (ориқ) бўлганларингиздир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* أَحَبُّكُمْ إِلَى الله أَقَلَّكُمْ طُعْمًا، وَأَخَفُّكُمْ بَدَنًا. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Арабларни уч нарса учун яхши кўринглар. Биринчиси – чунки мен (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам) арабман. Иккинчиси – Қуръон араб тилида. Учинчиси – жаннатда у ер аҳлининг тили арабчадир.
Табароний ва бошқалар ривояти.
* أَحبُّوا العَرَبَ لِثَلاَثٍ: لأَنِّى عَرَبِيٌّ وَالْقُرْآنَ عَرَبِىٌّ. وَكلامَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ عَرَبِىٌّ. (رواه الطبرانِي وغيره)
Одамлар ёмонлигидан улардан ёмон гумон қилиш билан сақланинглар.
Аҳмад ва Байҳақий ривояти.
* احْتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بِسُوءِ الظَّنِّ. (رواه أحمد والبيهقي)
Дўстингни ўртача яхши кўр, куни келиб душманга айланиб қолиши мумкин. Душманингни ҳам ўртача ёмон кўр, куни келиб дўстга айланиб қолиши мумкин.
Термизий ривояти.
* أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْمًا مَّا، وَأَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْمًا مَّا. (رواه الترمذي)
Умматим хусусида хавфсирайдиган нарсамнинг энг қўрқинчлиси қорин катталиги, уйқуда бардавомлик, дангасалик ва имон заифлигидир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.
* أَخْشَى ما خَشِيْتُ عَلى أُمَّتِى: كِبَرُ الْبَطْنِ، وَمُدَاوَمَةُ النَّوْمِ، والْكَسَلُ وَضَعْفُ الْيَقِينِ. (رواه الدار قُطْني عن جابر)
Аллоҳ сенга фарз қилган амалларни адо этгин, инсонларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга ҳаром қилган ишлардан ўзингни четда тут, кишиларнинг энг тақволиси бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* أَدِّ مَا افْتَرَضَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُنْ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ، وَاجْتَنِبْ مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُون أَوْرَعَ النَّاسِ. وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ. (رواه ابن عدى عن ابن مسعود)
Фарзандларингизни уч хислатда тарбияланглар: Пайғамбарингизни яхши кўриш, у зотнинг хонадони аҳлларига муҳаббатли бўлиш ва Қуръон қироат қилишни. Чунки Қуръон ҳомиллари (уни ёд олиб, доим ўқиб юрувчилар) соя йўқ кунда Аллоҳнинг соясида пайғамбар ва соф кишилар (чин дўстлар) билан бирга бўлишади.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти).
* أَدِّبُوا أوْلاَدَكُمْ عَلى ثَلاَثِ خِصَالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ. فَإِنَّ حَمَلَةَ الْقُرْآنِ فِي ظِلَّ اللهِ، يَوْمَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ مَعَ أَنْبِيَائِهِ وَأَصْفِيَائِهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)
Аллоҳга ижобат қилишига ишонган ҳолда дуо қилинглар. Билингки, Аллоҳ таоло қалби ғофил, эътиборсиз кишилар дуосини қабул этмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* ادْعُوا اللهَ وَأَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالإِجَابَةِ. وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ لاَ يَسْتَجِيبُ دُعَاء مِنْ قَلْبٍ غَافِلٍ لاَهٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Агар Аллоҳ таоло сенга мол ато этса, Аллоҳнинг сенга берган неъмати ва каромати устингда кўринсин.
Абул Аҳваснинг (розияллоҳу анҳу) отасидан. Ҳоким ривояти.
* إِذَا آتَاكَ اللهُ مَالاً فَلْيُرَ أَثَرُ نِعْمَةِ اللهِ عَلَيْكَ وَكَرَامَتِه. (رواه الحاكم عن والد أبي الأحوص)
Намозга борганингизда, ўзингизга хотиржамликни лозим билинг. Ундан топган ракатингизни ўқиб, қолдирганингизни охирига етказиш билан мукаммал қилинг.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أَتَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ. فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه الشيخان)
Аллоҳ таоло бир бандани яхши кўрса, тазарру қилишини эшитиш учун унга бало юборади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَحَبَّ اللهُ عَبْدًا ابْتَلاَهُ لِيَسْمَعَ تَضَرُّعَهُ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Киши намозини чиройли суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажарса, намоз: «Мени сақлаганингдек, Аллоҳ ҳам сени сақласин», дейди ва бу айтган сўзи кўтарилади. Агар киши намозини ёмон суратда адо этса, руку ва саждани ёмон суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажармаса, намоз: «Мени зое қилганингдек, Аллоҳ ҳам сени зое қилсин», дейди.
Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
* إذَا أحْسَنَ الرَّجُلُ الصَّلاَةَ فَأتَمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ حَفِظَكَ اللهُ كَمَا حَفِظْتَنِي، فَتُرْفَعُ وَإذَا أسَاءَ الصَّلاَةَ فَلَمْ يُتِمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ ضَيَّعَكَ اللهُ كَمَا ضَيَّعْتَنِي، فَتُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوبُ الْخَلَقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ. (رَوَاهُ الطَّيَالِسِي عن عبادة بن الصامت)
Жума куни муаззин азон айтгач, (жума намози ўқилгунча) ишлаш ҳаромдир.
Дайламий ривояти.
* إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ حَرُمَ الْعَمَلُ. (رواه الديلمي)
Ётар жойингга келганингда, намозга таҳорат олганинг каби таҳорат қилиб, ўнг томонингга ёнбошлаб: «Аллоҳумма асламту важҳий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжаъту заҳрий илайка рағбатан илайка ла малжаа вала манжа минка илла илайка, оманту бикитобикаллазий анзалта ва набиййикаллазий арсалта» (Ё Аллоҳ, юзимни Сенга таслим этдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга имон келтирдим), деб айт.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ وَضُوءَكَ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيْمَنِ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهى إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَى مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ، اللهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ. (رواه البخاري ومسلم)
Аллоҳ бандага бирор яхшиликни хоҳласа, бойлигини ўз нафсида, тақвосини қалбида қилиб қўяди. Аллоҳ бир бандага бирор ёмонликни хоҳласа, камбағалликни кўз олдида қилиб қўяди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا جَعَلَ غِناهُ فِي نَفْسِهِ، وَتُقاهُ فِي قَلْبِهِ، وَإِذَا أَرادَ اللهُ شَرًّا جَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)
Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, динда фақиҳ, дунёда зоҳид ва ўз айбларини кўрувчи қилиб қўяди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا فَقَّهَهُ فِي الدَّينِ، وَزَهَّدَهُ فِي الدُّنْيَا، وَبَصَّرَهُ عُيُوبَهُ. (رواه البيهقي عن أنس)
Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, бу дунёнинг ўзида (қилган гуноҳи учун) уқубатни тезлатиб қўяди. Аллоҳ таоло бир бандага ёмонликни хоҳласа, қилган гуноҳига яраша жазони тўхтатиб туради ҳамда қиёмат куни тўла-тўкис қилиб беради. Аммор ибн Ёсир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الْخَيْرَ عَجَّلَ لَهُ الْعُقُوبَةَ فِي الدُّنْيَا، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الشَّرَّ أَمْسَكَ عَنْهُ بِذَنْبِهِ، حَتَّى يُوَافَي بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبراني عن عمار بن ياسر)
Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳласа, дили қулфини очиб, унга ишонч (яқийн) ва ростгўйликни жойлаб, қалбини англовчи ва саломат, тилини ростгўй, хилқатини тўғри, қулоғини эшитувчи ва кўзини кўрувчи қилиб қўяди.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ خَيْرًا فَتَحَ لَهُ قُفْلَ قَلْبِهِ، وَجَعَلَ فِيهِ الْيَقِينَ وَالصِّدْقَ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ وَاعِيًا لِمَا سَلَكَ فِيهِ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ سَلِيمًا، وَلِسَانَهُ صَادِقًا، وَخَلِيقَتَهُ مُسْتَقِيمَةًً، وَجَعَلَ أُذنَهُ سَمِيعَةً، وَعَيْنَهُ بَصِيرَةً. (رواه أبو الشيخ عن أبي ذر)
Аллоҳ таоло тақдир-қазосини ижро қилишни хоҳласа, ақл эгаларидан ақлни тортиб олиб, тақдир-қазосини рўёбга чиқаради. Рўёбга чиқариб бўлганидан сўнг ақлларини қайтариб беради ва ўз-ўзидан пушаймонлик воқе бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ إِنْفَاذَ قَضَائِهِ وقَدَرِهِ، سَلَبَ ذوِي الْعُقُولِ عُقُولَهُمْ، حَتَّى يَنْفُذَ فِيهِمْ قَضَاؤُهُ وقَدَرُهُ، فَإِذَا قَضَى أَمْرَهُ رَدَّ عُقُولَهُمْ، وَوَقَعَتِ النَّدَامَةُ. (رواه الديملى عن أنس)
Бирор иш қилишни хоҳласанг, оқибатини тадаббур қил. Агар яхши бўлса, уни бажар, ёмон бўлса, ундан тўхта.
Ибн Муборак ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَفْعَلَ أَمْرًا فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ، فَإِنْ كَانَ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِنْ كَان شَرًّا فَانْتَهِ. (رواه ابن المبارك)
Бирор иш қилишни хоҳласанг, босиқликни ўзингга лозим тут. Шунда Аллоҳ сенга чиқар йўлни кўрсатади.
Бухорий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَمْرًا فَعَلَيْكَ بِالتُّؤَدَةِ، حَتَّى يُرِيَكَ اللهُ مِنْهُ الْمَخْرَجَ. (رواه البخاري)
Агар Аллоҳ сени яхши кўришини хоҳласанг, дунёга ғазаб қил, яъни уни севма. Одамлар сени яхши кўришларини хоҳласанг, ўзингдаги ортиқча нарсаларни уларга тортиқ эт.
Рибъий ибн Хирош (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ يُحِبَّك اللهُ فَأَبْغِضِ الدُّنْيَا، وإِذَا أَرَدتَ أَنْ يُحِبَّك الناسُ فَمَا كانَ عِنْدَكَ مِنْ فُضُولِهَا فَانْبذْهُ إِلَيْهِمْ. (رواه الخطيب عن ربعي بن خراش مرسلا)
Бошқаларнинг айбини зикр қилишни хоҳласанг, ўз айбингни зикр қилиб қўяқол (шуниси яхшироқ).
Рофеъий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَذْكُرَ عُيُوبَ غَيْرِكَ فَاذْكرْ عُيُوبَ نَفْسِكَ. (رواه الرافعي)
Киши кечаси уйқусидан туриб, ўз аҳли аёлини ҳам уйғотиб, икковлари икки ракат намоз ўқишса, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркак ва аёллар қаторида ёзиб қўйилади.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ الرَّجُلُ مِنَ اللَّيْلِ وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ، فَصَلَّيَا رَكْعَتَيْنِ كُتِبَا مِنَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ. (رواه ابن حبان عن أبي سعيد)
Сизлардан бирингиз уйқусидан уйғонса, «Алҳамдулиллаҳиллазий радда ъалаййа руҳий ва ъафаний фий жасадий ва азина лий бизикриҳи» (Руҳимни қайтариб, жасадимни офиятда қилиб, Ўзининг зикрига изн берган Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Сунний ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ أحَدُكُمْ مِنْ مَنَامِهِ فَلْيَقُلْ: (الْحَمْدُ للهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي وَعَافَانِي فِي جَسَدِي، وَأَذِنَ لِي بِذِكْرِهِ). (رواه ابن السني عن أبي هريرة)
Бирор еринг оғриса, ўша оғриган ерингга қўл қўйиб: «Бисмиллаҳ, аъузу биъиззатиллаҳи ва қудротиҳи мин шарри маа ажиду мин важаъий ҳаза» (Аллоҳнинг исми билан, Аллоҳнинг азизлиги ва қудрати ила ўзимдаги мана бу касалликдан паноҳ тилайман), деб айт, кейин қўлингни кўтариб, яна тоқ ҳолатда қайтаргин.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا اشْتَكَيْتَ فَضَعْ يَدَكَ حَيْثُ تَشْتَكِي، وَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ، أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ مِنْ وَجَعِي هَذَا» ثُمَّ ارْفَعْ يَدَكَ ثُمَّ أَعِدْ ذَلِكَ وِتْرًا. (رواه الترمذي عن أنس)
Сизлардан бирингизга мусибат етса: «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун, Аллоҳумма ъиндака аҳтасибу мусийбатий фаъжурний фийҳа ва абдилний биҳа хойрон минҳа» (Биз Аллоҳ учунмиз ва Унга қайтажакмиз. Ё Аллоҳ, мусибатим учун Сенинг ҳузурингдан савоб умид қиламан, менга унда ажр бергин. Ва у мусибатимдан яхшироғига алиштиргин), деб айтсин.
Абу Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ مُصِيبَةٌ فَلْيَقُلْ: «إِنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ عِنْدَكَ أَحْتَسِبُ مُصِيبَتِي فَأْجُرْنِي فِيهَا، وَأَبْدِلْ لِي، بِهَا خَيْرًا مِنْهَا». (رواه ابن ماجه عن أبي سلمة)
Тонг оттирсангиз: «Аллоҳумма бика асбаҳна ва бика амсайна ва бика наҳйа ва бика намувту ва илайкал масийр» (Ё Аллоҳ, Сенинг исминг ила тонг оттирдик ва Сенинг исминг ила кеч киргиздик. Сенинг исминг ила тириламиз ва Сенинг исминг ила вафот этамиз. Фақат Сенинг Ўзингга қайтамиз), деб айтинглар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا أَصْبَحْتُمْ فَقُولُوا: (اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (رواه ابن ماجه عن أَبى هريرة)
Ётиш учун ёнбошласангиз: «Аъузу бикалиматиллаҳит томмаҳ мин ғозабиҳи ва ъиқобиҳи ва мин шарри ъибадиҳи ва мин ҳамазатиш шайатийни ва ан яҳзуруни» (Аллоҳнинг мукаммал калималари ила Унинг ғазабидан, иқобидан, бандаларининг ёмонидан ва шайтон васваса қилиб менинг ҳузуримда ҳозир бўлишидан паноҳ тилайман), деб айтинглар.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Наср Санжарий ривояти.
*إذا اضْطَجَعْتَ فَقُلْ: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَمِنْ شَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ. (رواه أبو نصر السنجري عن عمر)
Сўрамасанг-да, сенга бирор нарса берилса, ўша нарсани еб, садақа ҳам қилавергин.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Насоий ривояти.
* إِذَا أُعْطِيتَ شَيْئًا مِنْ غَيْرِ أَنْ تَسْأَلَ فَكُلْ وَتَصَدَّقْ. (رواه النسائي عن ابن عمر)
Сизлардан бирингиз рўза оғзини очадиган бўлса, хурмода очсин, чунки у баракалидир. Агар хурмо топа олмаса, сувда очсин, чунки сув покловчидир.
Аҳмад ривояти.
* إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنَّهُ بَرَكَةٌ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ تَمرًا فَلْيُفْطِرْ عَلَى الْمَاءِ فَإِنَّهُ طَهُورٌ. (رواه الإمام أحمد)
Киши овқат ейишни озайтирса, қорни нурга тўлдирилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا أَقَلَّ الرَّجُلُ الطُّعْمَ مُلىءَ جَوْفُهُ نُورًا. (رواه الديْلمي عن أبي هريرة)
Намозга иқомат айтилса ва емак ҳозир бўлиб қолса, емакдан бошланглар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ وَحَضَرَ الْعَشَاءُ فَابْدَءُوا بِالْعَشَاءِ. (رواه الشيخان)
Сизлардан бирингиз овқат тановул қиладиган бўлса, Аллоҳ таоло исмини зикр қилсин. Агар Аллоҳ исмини овқат аввалида зикр этишни унутса, «Бисмиллаҳи фий аввалиҳи ва ахириҳи», деб айтсин.
Термизий ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَامًا فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ تَعَالَى، فَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ فِي أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ». (رواه الترمذي)
Сизлардан бирингиз таом тановул қиладиган бўлса, ўнг қўли билан есин. Ичимлик ичадиган бўлса, ўнг қўли ила ичсин. Бирор нарса оладиган бўлса, ўнг қўли билан олсин. Бирор нарса берадиган бўлса ҳам, ўнг қўли ила берсин.
Ҳасан ибн Суфён ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأكُلْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَأْخُذْ بِيَمِينِهِ، وَلْيُعْطِ بِيَمِينِهِ. (رواه الحسن بن سفيان)
Сизлардан бирортангиз одамларга имомлик қиладиган бўлса, енгил ўқисин. Чунки улар орасида кичиклар, кексалар, заифлар, касаллар ва ҳожатмандлар бордир. Агар ўзи ўқийдиган бўлса, хоҳлаганича узун қилаверсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا أَمَّ أَحَدُكُمُ النَّاسَ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الصَّغِيرَ وَالْكَبِيرَ وَالضَّعِيفَ وَالْمَرِيضَ وَذَا الْحَاجَةِ، وَإِذَا صَلَّى لِنَفْسِهِ فَلْيُطَوِّلْ مَا شَاءَ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Агар аёл эри хонадонидаги нарсадан фасод этмаган ҳолда инфоқ қилса, у аёл инфоқ қилгани учун, эри касб қилиб топгани учун, хазиначи ҳам ана шулар каби ажрга эришади. Буларнинг баъзиси сабабли бошқасининг савобидан камайтирилмайди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти).
* إِذَا أَنْفَقَتِ الْمَرْأَةُ مِنْ طَعَامِ بَيْتِهَا غَيْرَ مُفْسِدَةٍ كَانَ لَهَا أَجْرُهَا بِمَا أَنْفَقَتْ وَلِزَوْجِهَا أَجْرُهُ بِمَا كَسَبَ وَلِلْخَازِنِ مِثْلُ ذَلِكَ، لاَ يَنْقُصُ بَعْضُهُمْ أَجْرَ بَعْضٍ شَيْئًا. (رواه الشيخان عن عائشة)
Қайси бирингиз эснаса, қўлини оғзига қўйсин, (итга ўхшаб) увулламасин. Чунки шайтон шу ишидан кулади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَضَعْ يَدَهُ عَلَى فِيهِ، وَلاَ يَعْوِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَضْحَكُ مِنْهُ. (رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)
Қайси бандада фисқу фужур сифати мукаммал бўлса, икки кўзига эгалик қила олади – қачон хоҳласа, йиғлай олади.
Уқба ибн Омир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذا تَمَّ فُجُورُ الْعَبْدِ مَلَكَ عَيْنَيْهِ فَبَكَى بِهِمَا مَتَى شَاءَ. (رواه ابن عدى عن عقبة بن عامر)
Банда ота-онаси ҳақига дуо қилишни тарк қилса, унинг ризқи узилади.
Дайламий ривояти.
* إِذَا تَرَكَ الْعَبْدُ الدُّعَاءَ للوَالِدِيْنِ فَإِنَّهُ يَنْقَطِعُ عَنْهُ الرِّزْقَ. (رواه الديلمي)
Сизлардан бирингиз хотинини жимоъ қилса, у киши ўз ҳожатини чиқаришни яхши кўрганидек, хотинининг ҳам ҳожати чиқишига тўсқинлик қилмасин.
Талқ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذَا جَامَعَ أحَدُكُمْ امْرَأتَهُ فَلاَ يَتَنَحَّي حَتَّى تَقْضِيَ حَاجَتَهَا كَمَا يُحِبُّ أنْ يَقْضِيَ حَاجَتَهُ. (رَوَاه ابن عدي عن طلق)
Ўликларингиз олдида ҳозир бўлсангиз, кўзини юмиб қўйинглар. Чунки кўз (чиқиб кетаётган) руҳга эргашади. Ва яна ўша ўлик ҳақида яхши сўзларни айтинглар. Фаришталар ўликнинг аҳли айтаётган дуога омин (қабул қил), деб туришади.
Шаддод ибн Авс (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاكُمْ فَأَغْمِضُوا الْبَصَرَ، فَإِنَّ الْبَصَرَ يَتْبَعُ الرُّوحَ وَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تُؤَمِّنُ عَلَى مَا يَقُولُ أَهْلُ الْمَيِّتِ. (رواه أحمد عن شداد بن أوس)
Ҳоким бирор ҳукм чиқариш учун ижтиҳод қилса ва у ҳукм тўғри чиқса, иккита ажр бўлади. Борди-ю, қилган ҳукмида хатога йўл қўйса, унга битта ажр бўлади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ فَأَصَابَ فَلَهُ أَجْرَان، وَإِذَا حَكَمَ فَأَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ وَاحِدٌ. (رواه البخاري ومسلم)
Агар банда Қуръонни хатм қиладиган бўлса, хатм қилаётган пайтида олтмиш минг фаришта унга салавот айтиб туради.
Амр ибн Шуъайб (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا خَتَمَ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ صَلَّى عَلَيْهِ عِنْدَ خَتْمِهِ سِتُّونَ أَلْفَ مَلَكِ. (رواه الديلمي عن عمرو بن شعيب)
Сизлардан бирингиз сафарга чиқадиган бўлса, биродарларидан дуо талаб қилсин. Чунки Аллоҳ таоло уларнинг дуолари сабабидан барака ато этувчидир.
Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِذَا خَرَجَ أَحَدُكُمْ إِلَى سَفَرٍ فَلْيُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ، فَإنَّ اللهَ جَاعِلٌ فِي دُعَائِهِمْ البَرَكَةَ. (رواه ابن عساكر عن زيد بن أرقم)
Сизлардан бирингиз бирор қавм ҳузурига кирса ва қавм у кишига жой берса, ўша ерга ўтирсин. Чунки бу муомала Аллоҳ томонидан юборилган каромат бўлиб, ўша сабабли мусулмон биродари унга карам кўрсатган. Борди-ю, у кишига жой бермаса, бўш жой топиб, ўша ерга ўтирсин.
Абу Шайба Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳорис ривоят).
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ إلَى القَوْمِ فأُوسِعَ لَهُ فَلْيَجْلِسْ، فَإِنَّمَا هِىَ كَرَامَةٌ مِنَ اللهِ أَكْرَمَهُ بِهَا أَخُوهُ الْمُسْلِمُ. فَإِنْ لَمْ يُوسِعْ لَهُ فَلْيَنْظُرْ أَوْسعَهَا مَكانًا فَلْيَجْلِسْ فِيهِ. (رواه الحارث عن أبي شيبة الْخُدْري)
Меҳмон бирор қавм ҳузурига кирса, ризқи билан киради. У ердан чиқишида уларнинг гуноҳлари учун мағфират билан чиқади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إذا دَخَلَ الضَّيْفُ عَلَى الْقَوْمِ دَخَلَ بِرِزْقِهِ، وإِذَا خَرَجَ خَرَجَ بِمَغْفِرَةِ ذُنوبِهِمْ. (رواه الديلمي عن أنس)
Агар киши ўз хотинини (жимоъ мақсадида) тўшагига чақирса-ю, у хотин бундан бош тортса ва эри кечани унинг қилган ишидан ғазабланиб ўтказса, фаришталар тонг отгунча у хотинни лаънатлаб чиқишади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ، عَلَيْهِ فَبَاتَ وَهُوَ غَضْبَانُ لَعَنَتْهَا الْمَلاَئِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
Сизлардан бирингиз тўйга таклиф этилса, у ерга борсин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا دُعِيَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْوَلِيمَةِ فَلْيَأْتِهَا. (رواه البخاري ومسلم)
Сизлардан бирингиз масжидга кирса, ўтиришдан олдин икки ракат намоз ўқисин.
Жамоат ривояти.
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ. (رواه الجماعة)
Рамазон ойи кирса, осмон эшиклари очилиб, дўзах эшиклари ёпилади, шайтонлар занжирбанд қилинади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ. (رواه الشيخان)
Сизлардан бирингиз ёмон кўрадиган нарсасини тушида кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва Аллоҳ номи ила шайтондан уч бора паноҳ тиласин ҳамда ётган томонидан бошқа тарафига ўгирилиб олсин.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан Муслим ривояти).
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ الرُّؤْيَا يَكْرَهُهَا فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلاَثًا، وَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ ثَلاَثًا وَلْيَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيْهِ. (رواه مسلم عن جابر)
Сизлардан бирингиз ўзи яхши кўрадиган туш кўрса, ўша туши Аллоҳдандир. Шундай туш кўргани учун Аллоҳга ҳамд айтсин ва уни одамларга гапираверсин. Агар ундан бошқасини, яъни ёқимсиз туш кўрса, ўша туши шайтондандир. У тушдан Аллоҳ номи ила паноҳ тиласин ва уни ҳеч кимга сўзламасин. Ана шунда ўша туши зарар бера олмайди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ اللهِ فَلْيَحْمَدِ اللهَ عَلَيْهَا وَلْيُحَدِّثْ بِهَا، وَإِذَا رَأَى غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يَكْرَهُ فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ وَلاَ يَذْكُرْهَا لأَِحَدٍ فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ. (رواه البخاري عن أبي سعيد)
Рамазон ойида машриқ томонда устун шаклидаги қизил ёруғликни кўрсангизлар, (қалбингиз хотиржам бўлиши учун) бир йиллик таом захира қилиб қўйинглар. Чунки у келаси йил очлик йили бўлиши мумкинлигидан нишонадир.
Табароний ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ عَمُودًا أَحْمَرَ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فأَدخِرُوا طعامَ سَنَتِكُمْ فَإِنَّهَا سَنَةُ جُوعٍ. (رواه الطبراني)
Сизлардан бирингиз тобут кўрса ва у билан бирга кетмаётган бўлса, тобут уни орқада қолдиргунча ёки ўзи орқада қолгунча ёхуд орқада қолдиришдан олдин ерга қўйилгунча тек турсин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ جِنَازَةً فَإِنْ لَمْ يَكُنْ مَاشِيًا مَعَهَا فَلْيَقُمْ حَتَّى يُخَلِّفَهَا أَوْ تُخَلِّفَهُ أَوْ تُوضَعَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُخَلِّفَهُ. (رواه البخاري ومسلم)
Сизлардан бирингиз чиройли хотинни кўриб, ёқтириб қолса, ўз хотини ҳузурига келсин. Чунки фарж (жинсий аъзо) бир хилдир. Ундаги бор нарса бунда ҳам бордир.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً حَسْنَاءَ فَأَعْجَبَتْهُ فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ الْبُضْعَ واحْدٌ، وَمَعَهَا مِثْلُ الَّذِى مَعَهَا. (رواه الخطيب عن عمر)
Сизлардан бирингиз биродари устида синов (имтиҳон) бўлаётганини кўрса, унга эшиттирмасдан (Аллоҳ уни сақлагани учун) Аллоҳга ҳамд айтсин.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ بِأَخِيهِ بَلاَءً فَلْيَحْمَدِ اللهَ وَلاَ يُسْمِعْهُ ذَلِكَ. (رواه ابن النجار عن جابر)
Масжидга чиқишни одат қилган кишини кўрсангизлар, у киши имонли эканига гувоҳ бўлинглар.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لهُ بِالإيْمَانِ. (رواه البيهقي عن أبي سعيد)
Ёнғин кўрсангизлар, такбир айтинглар. Чунки такбир ўша ёнғинни ўчиради.
Ибн Асокир ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ الْحَرِيقَ فَكَبِّرُوا، فَإِنَّ التَّكْبِيرَ يُطْفِئُهُ. (رواه ابن عساكر)
Аллоҳ таоло бир қавмга ёмонликни хоҳласа, уларнинг ишларини ҳаддан ошувчи золимлар қўлида қилиб қўяди.
Дайламий ривояти.
إِذَا أَرَادَ اللهُ بَقَوْمٍ سُوءًا جَعَلَ أَمْرَهُمْ إِلَى مُتْرَفِيهِمْ. (رواه الديلمي)
Аллоҳдан бирор нарса сўрасангизлар, кафтларингизнинг ичи билан сўранг. Устида сўраманглар ҳамда кафтингизнинг ичини юзингизга суртмагунингизча туширманглар. Ана шундай қилсангиз, Аллоҳ унда барака барпо этади.
Абу Довуд ривояти.
* إِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا ثُمَّ لاَ تَرُدُّهَا حَتى تَمْسَحُوا بِهَا وُجُوهَكُمْ، فَإِنَّ اللهَ جَاعِل فِيهَا بركةً. (رواه أبو داود)
Сизлардан бирингиз Раббисидан бирор нарса сўраса ва ўша сўраган нарсаси ижобат бўлганини билса, «Алҳамду лиллаҳиллазий биниъматиҳи татиммус солиҳат», яъни, «Аллоҳга ҳамдлар бўлсин, У берган неъматлар сабабли солиҳ нарсалар мукаммал бўлади», деб айтсин. Агар сўраган нарсаси кечиктирилса, «Алҳамду лиллаҳи ъала кулли ҳол», яъни, «Аллоҳга барча ҳолатларда ҳамд бўлсин», деб айтсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا سَأَلَ أَحَدُكُمْ رَبَّهُ مَسْأَلَةً فَتَعَرَّفَ الإِجَابَةَ فَلْيقُلِ (الْحَمْدُ ِللهِ الذى بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) وَمَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ ذَلِكَ فَلْيَقُلِ (الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ). (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Агар яхшилигинг сени хурсанд қилса, ёмонлигинг хафа этса, демак, сен мўминсан.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Зиё ривояти.
* إِذَا سَرَّتْكَ حَسَنَتُكَ. وساءَتكَ سَيِّئَتُكَ فَأَنْتَ مُؤمِنٌ). (رواه الضياء عن أَبى أُمامة)
Фарзандларингиз исмини Муҳаммад деб номласангиз, уни ҳурмат қилинг, мажлисда кенг жой беринг ва юзингни хунук қилсин, деб сўкманг.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* إِذَا سَمَّيْتُمْ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ، وَأَوْسِعُوا لَهُ فِي الْمَجْلِسِ وَلاَتُقَبِّحُوا لَهُ وَجْهًا. (رواه الخطيب عن عليّّ)
Сув ичганда, нафас олиб ичинг. Нафас олмасдан ичманг, чунки нафас олмасдан ичиш жигар хасталигини келтириб чиқаради. Дайламий ривояти.
* إِذَا شَرِبْتُمْ الْمَاءَ فَأَشْرَبُوهُ مَصًّا، وَلاَ تَشْرَبُوهُ عَبًّا: فإنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ. (رواه الديلمي)
Сизлардан бирингиз намоз ўқийдиган бўлса, унга қайтишни ҳечам гумон қилмайдиган кишидек видолашув намози ўқисин.
Умму Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا صَلَّى أَحَدَكُمْ فَلْيُصَلِّ صَلاَةَ مُوَدّعٍ صَلاَةَ مَنْ لا يَظُنُّ أَنَّهُ يَرْجِعَ إلَيْهَا أَبَدًا. (رواه الديلمي عن أم سلمة)
Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, бир ой рўзасини тутса, номусини ҳимоя қилиб, эрига итоат этса, жаннатга киради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.
* إذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَها، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وأطاعَتْ زَوْجَهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه البزار عن أنس)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар омонатлар зое қилинса, қиёматни кут», деганларида, саҳобалардан бири: «Ё Аллоҳнинг Расули, омонатнинг зое бўлиши қандай?» деди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар ишлар ўз аҳлидан бўлмаган кишилар қўлига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер», дедилар.
Бухорий ривояти.
* إِذَا ضُيِّعَتِ الأمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ، قَالَ، كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)
Сизлардан бирингиз урадиган бўлса, юзга уришдан сақлансин.
Бухорий ривояти.
* إِذَا ضَرَبَ الْعَبْدَ فَلْيَجْتَنِبِ الْوَجْهَ. (رواه البخاري)
Агар Сурайё (юлдузи) чиқса, экин экувчи офатлардан омонда бўлибди.
Табароний ривояти.
* إِذَا طَلَعَتِ الثرَيَّا أَمِنَ الزَّارِعُ مِنَ الْعَاهةِ. (رواه الطبراني)
Сизлардан бирингизнинг қулоғи ғувилласа, мени эсласин ва менга салавот айтсин ҳамда «Закараллоҳу ва ман закараний бихайрин» (Мени эслаган кишини Аллоҳ яхшилик билан эсласин), деб айтсин. Абу Рофеъ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيَذْكرْنِى، وَلْيُصَلِّ عَلىَّ، وَلْيَقُلْ ذكرَ اللهُ مَنْ ذكرَنِى. (رواه ابن عدي عن أبي رافع)
Сизлардан бирингиз акса урадиган бўлса, «Алҳамдулиллаҳи раббил аъламийн», деб айтсин. Уни эшитган биродари ёки дўсти «Ярҳамукаллоҳу», яъни «Аллоҳ сенга раҳм қилсин», дея тилак билдирсин. «Ярҳамукаллоҳ», деса, акса урган киши «Яҳдикумуллоҳу ва юслиҳ балакум», яъни «Аллоҳ сизни ҳидоятига бошлаб, шаънингизни ислоҳ этсин», деб айтсин.
Абу Довуд ва Насоий ривояти.
* إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) وَلْيَقُلْ لَهُ أَوْ صَاحِبُهُ (يَرْحَمُكَ اللهُ) فَإِذَا قَالَ لَهُ يَرْحَمُك اللهُ فَلْيَقُلْ هُوَ يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ. (رواه أَبو داود والنسائي)
Агар фарзанд ўнг қўли билан чап қўлини таниса, намозга буюринг. Абу Довуд ривояти.
* إِذَا عَرَفَ الْغُلاَمُ يَمِينَهُ مِنْ شِمَالِهِ فَمُرُوهُ بِالصَّلاَةِ. (رواه أَبو داود)
Умматимда мол-дунё улуғ нарса бўлиб қолса, улардан Ислом ҳайбати тортиб олинади. Агар амру маъруф, наҳйи мункарни тарк қилишса, ваҳий баракасидан маҳрум қилинади.
Термизий ривояти.
* إِذَا عَظَّمَتْ أُمَّتِى الدُّنْيَا نُزِعَتْ مِنْهَا هَيْبَةُ الإسْلاَمِ، وَإِذَا تَرَكتِ الأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهِى عَنِ الْمُنْكَرِ حُرِمَتْ بَرَكَةَ الْوَحِى. (رواه الترمذي)
Жума куни имом хутба айтиб турганида, ёнингдаги кишига «Жим бўл», десанг, батаҳқиқ, лағв-бефойда ишни қилибсан.
Бухорий ривояти.
* إِذَا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَنْصِتْ- وَالإِمَامُ يَخْطُبُ - فَقَدْ لَغَوْت. (رواه البخاري)
Банда «Ё Раббим, ё Раббим!» деса, Аллоҳ таоло: «Лаббай, эй бандам! Сўрагин, ўша сўраганинг берилади», дейди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* إِذَا قَالَ (يَا رَبِّ يَا رَبِ) قَالَ اللهُ: لَبَّيْكَ عَبْدِي، سَلْ تُعْط. (رواه ابن أبي الدنيا عن عائشة)
Банда намозга қоим бўлса, руку қилгунигача боши (хаёли)га яхшилик зоҳир бўлади. Руку қилса, то саждани адо этгунича Аллоҳнинг раҳмати олий бўлади. Сажда қилувчи Аллоҳнинг ҳузурида сажда қилади. Шу ҳолатдалигида Аллоҳдан сўрасин ва сўрашга рағбат қилсин.
Абу Аммор (розияллоҳу анҳу)дан. Саид ибн Мансур мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فى صلاَتِه ذُرَّ الْبِرُّ عَلى رَأْسِهِ حتى يَرْكعَ. فَإِذا رَكَعَ عَلَتهُ رَحْمَةُ اللهِ ختى يَسْجُدَ، وَالسَاجِدُ يَسْجُدُ عَلى قَدَمَى اللهِ تَعَالَى فلْيَسْألْ وَلْيرْغَبْ. (رواه سعيد بن منصور عن أبي عمار مرسلا)
Одам боласи сажда (ояти)ни ўқиб сажда қилса, шайтон ундан узоқлашиб, йиғлайди ва: «Аттанг! Одам боласига сажда қил, деб буюрилганда сажда қилди ва жаннатга эришди. Мен ҳам сажда қилишга буюрилдим, лекин бош тортдим ва менга дўзах берилди», деб айтади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ، فَسَجَدَ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي يَقُولُ: يَا وَيْلَهُ أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ فَلَهُ الْجَنَّةِ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ فَعَصَيْتُ فَلِيَ النَّارُ. (رواه مسلم عن أَبي هريرة)
Намозга иқомат (такбир) айтилса, югуриб келманг, балки оҳиста юриб келинг. Ўзингизга хотиржамликни лозим тутинг. У намозда топганингизни ўқинг. Топа олмаганингизни (кейин) тўлдириб қўйинг.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا تَسْعَوْنَ. وَأْتُوهَا تَمْشُونَ، عَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ، فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا، وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه البخاري ومسلم)
Намозга иқомат айтилса, такбир ўқиб (қулоғинг юмшоғига қўлингни етказ). Кейин Қуръондан ёдлаганларингни хоҳлаганингча ўқи. Сўнгра руку қил ва ўша рукуингда хотиржам бўлгунингча эгил. Кейин рукуингдан бошингни кўтар, то тик туриб хотиржам бўлгунингча. Сўнгра сажда қил, то унда хотиржам бўлгунингча. Ундан бошингни кўтар, то хотиржам ўтиргунингча. Кейин (иккинчи) саждани бажар, то хотиржам бўлгунингча. Сўнгра бутун намозингни ана шундай бажар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا. (رواه البخاري ومسلم)
122. Сизлардан бирингизга таом ҳозирланса-ю, унинг оёғида пойабзали бўлса, ўша пойабзалини ечсин. Чунки мана шундай қилишда икки оёққа роҳатланиш бор (ва у суннат амалдир).
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Яъло ривояти.
* إِذَا قُرِّبَ إِلَى أَحَدِكمْ طَعامُهُ وفِى رِجْلَيْهِ نَعلانِ فَلْيَنْزِعْ نَعْلَيْهِ؛ فَإِنَّهُ أَرْوَحُ لِلقَدَمَيْنِ: وَهُوَمِنَ السَّنَةِ. (رواه أبو يعلى عن أنس)
Агар банданинг гуноҳи кўпайиб кетса ва унда гуноҳини каффорат қиладиган амали бўлмаса, Аллоҳ таоло унга хафалик етказиш ила гуноҳларига каффорат бўлиши учун имтиҳон қилади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعَبْدِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ مَا يُكَفِّرُهَا مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرَهَا ابْتَلاَهُ اللهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا عَنْهُ. (رواه أحمد عن عائشة)
Замон охирлаганда, инсонларнинг дин ва дунёлари устуни дирҳам ва динорлар бўлади.
Табароний ривояти.
* إِذَا كان آخِرُ الزَّمَانِ كانَ قِوَامُ دِينِ النَّاسِ وَدُنْيَاهُمُ الدَّرَاهِمُ والدَّنَانِير. (رواه الطبراني)
Агар бирор банданинг фарзанди вафот этса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандам фарзандининг руҳини қабз қилдингларми, яъни вафот эттирдингларми?” деса, фаришталар: «Ҳа» дейишади. Аллоҳ таоло: «Қалби мевасини қабз қилдингларми?» деса, улар: «Ҳа», дейишади. Аллоҳ таоло: «Бандам нима деди?», деб сўраса, фаришталар: «Сенга ҳамд ва истиржоъ – яъни «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» деб айтди, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Бандам учун жаннатда бир уй қуринглар ва уни «ҳамд уйи» деб номланглар, дейди.
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا مَاتَ وَلَدُ الْعَبْدِ قَالَ اللهُ لِمَلاَئِكَتِهِ: (قَبَضْتُمْ وَلَدَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (قَبَضْتُمْ ثَمَرَةَ فُؤَادِهِ) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (مَاذَا قَالَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ حَمِدَكَ وَاسْتَرْجَعَ، فَيَقُولُ اللهُ تَعَالَى: (ابْنُوا لِعَبْدِي بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَسَمُّوهُ بَيْتَ الْحَمْدِ). (رواه الترمذي عن أبي موسى)
Инсон вафот этганда, амали ундан узилади. Лекин уч нарсада узилмасдан, бардавом бўлади. 1. Жорий қилиб қўйган садақасида. 2. Фойда берадиган илмида. 3. Дуо қилувчи солиҳ фарзандида. Муслим ривояти.
* إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَملُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ. (رواه مسلم)
Сизларга бирор машаққат ёки қийинчилик, ёхуд бало етадиган бўлса, «Аллоҳу раббуна ла шарийка лаҳу», яъни «Аллоҳ Раббимиздир, Унинг шериги йўқдир», деб айтинглар.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا نَزَلَ بِكمْ كَرْبُ أَوْ جَهْدُ أَوْ بلاءُ فَقولوا: (اللهُ رَبّنَا لاَ شَرِيكَ لَهُ). (رواه البيهقي عن ابن عباس)
Сизлардан бирингиз мол-дунё ва халқ қилинишда фазилатли кишига қарамоқчи бўлса, ўзидан пастроғига қарасин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا نَظَرَ أَحَدَكمْ إِلى مَنْ فضِّلَ عَلَيْهِ فى الْمالِ وَالْخلْقِ فَلْيَنْظُرْ إِلى مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Бирортангиз бир ишни қасд қилса, фарздан ташқари икки ракат намоз ўқисин. Сўнг: «Аллоҳумма инний астахийрука биъилмика, ва астақдирука биқудротика ва ас`алука мин фазликал ъазийм. Фаиннака тақдиру ва ла ақдиру ва таъламу ва ла аъламу ва анта ъалламул ғуйуб. Аллоҳумма ин кунта таъламу анна ҳазал амро хойрун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи, фақдурҳу лий ва йассирҳу лий, сумма барик лий фийҳи ва ин кунта таъламу анна ҳазал амро шаррун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи фасрифҳу ъанний вақдурлийал хойро ҳайсу кана сумма роззиний биҳ», деб ҳожатини айтсин», дедилар. (Яъни: Ё Аллоҳ! Сенинг илминг билан Сендан яхшилик сўрайман. Сенинг қудратинг билан Сендан қодирлик ва улуғ фазлингни сўрайман. Сен (ҳар нарсага) қодирсан, мен қодир эмасман. Сен (ҳар нарсани) билувчисан, мен билмайман. Сен ғайбни билувчисан. Ё Раббим, агар мана шу қилаётган ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун яхши бўлса, уни менга насиб эт ва осон қил. Сўнг уни менга баракотли эт. Агар мана шу ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун ёмон бўлса, мендан уни узоқлаштир, қаерда бўлса ҳам, мен учун яхшиликни тақдир қил ва мени ундан рози эт).
Бухорий ривояти.
* إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ، ثُمَّ لِيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي، ثُمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِي، بِهِ، قَالَ: وَيُسَمِّي حَاجَتَهُ. (رواه البخاري)
Тобут ҳозирланиб, кишилар елкаларига қўйишганда, тобут ичидаги одам солиҳ бўлса, мени тезроқ олиб боринглар, дейди. Агар солиҳ бўлмаса, вой бўлсин, тобутни қаёққа олиб кетмоқдасизлар, дейди. Унинг овозини инсондан бошқа бутун борлиқ эшитади. Агар инсон эшитса, ҳалок бўлади.
Бухорий ривояти.
* إِذَا وُضِعَتِ الْجِنَازَةُ وَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ، فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ: قَدِّمُونِي، وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ: يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا، يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلاَّ الإِنْسَانَ، وَلَوْ سَمِعَهُ لَصَعِقَ. (رواه البخاري)
Агар иш ўз аҳлидан бўлмаган кишига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер.
Бухорий ривояти.
* إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)
Бир жамоа ичида бўлганингда, улар бир одам ҳақида (ғийбат сўзларни) гапиришга шўнғишса, сен ўша ғийбат қилинаётган кишига ёрдамчи бўл. Қавмга дашном берувчи бўл ҳамда улар ичидан туриб кет.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* إِذَا وُقِعَ فِي الرَّجُلِ وَأَنْتَ فِي مَلاءٍ فَكَنْ للَّرَّجُلِ نَاصِرًا،وَلِلْقَوْمِ زَاجِرًا، وَقُمْ عَنْهُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا فى ذم الغيبة عن أنس)
Аллоҳ таоло бир амирга яхшиликни хоҳласа, унинг учун ростгўй вазир насиб қилади. Агар амир бирор нарсани унутса, вазир унга эслатади. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам беради. Борди-ю, Аллоҳ таоло бунинг аксини хоҳласа, унинг учун ёмон вазир насиб қилади. Ўша амир ниманидир унутса, унга эслатмайди. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам бермайди.
Насоий ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِالأَمِيرِ خَيْرًا جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ صِدْقٍ، إِنْ نَسِيَ ذَكَّرَهُ وَإِنْ ذَكَرَ أَعَانَهُ، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِهِ غَيْرَ ذَلِكَ، جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ سُوءٍ إِنْ نَسِيَ لَمْ يُذَكِّرْهُ وَإِنْ ذَكَرَ لَمْ يُعِنْهُ. (رواه النسائي)
Сизлардан бирингиз жамоат билан овқатланаётганида тўйганини ҳис этса, токи қавм қўлини тортмагунча у ҳам қўлини тортмасин. Чунки ўшандай қилиши (қўлини тортиши) қавмни хижолатга олиб келади.
Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ مَعَ جَمَاعَةٍ وَشَبِعَ، فَلاَ يَرْفَعْ يَدَهُ حَتى يَرْفَعَ الْقَوْمُ إِنَّهُ يُخْجِلُ جَلِيسَهُ. (رواه البيهقي)
Киши ҳаром мол билан ҳаж қиладиган бўлса ва у (ҳаж) давомида «Лаббайка» деса, Аллоҳ таоло: «Сен учун лаббайка ҳам саъдайка ҳам йўқдир», дейди, яъни, унинг чақириқларига жавоб қайтармайди.
Дайламий ривояти.
* إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ بِمَالٍ حَرَامٍ، فَقَالَ لَبَّيِّكَ! قَال لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: لاَ لَبَّيْكَ وَلاَ سَعْدَيْكَ. (رواه الديلمي)
Ўликларингизнинг яхшиликларини эсланг. Уларнинг ёмонликларини (эслашдан) ўзингизни тийинг.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.
* اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتَاكُمْ، وَكُفُّوا عَنْ مَسَاوِيهِمْ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)
Таомларингизни Аллоҳнинг зикри ва намоз ила (ҳазм қилиб) сингдиринглар. Уни еб, уйқуга кетманглар. Агар шундай қиладиган бўлсангиз, қалбларингиз қотиб қолади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Абу Нуайм ривояти.
* أَذِيبُوا طَعَامَكُمْ بِذِكْرِ اللهِ والصَّلاَةِ، وَلاَ تَنَامُوا عَلَيْهِ فَتَقْسُوَ قُلُوبُكُمْ. (رواه أبو نعيم فى الطب عن عائشة)
Тўрт хил дуо рад этилмайди: 1) ҳожининг қайтиб келгунгача дуоси; 2) ғозийнинг қайтгунгача дуоси; 3) касалнинг тузалгунгача дуоси; 4) биродарининг ғойибдан биродари учун қилган дуоси. Бу тўртовидан энг тез ижобат бўладигани ғойибдан биродари учун қилинган дуодир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* أَرْبَعُ دَعَوَاتٍ لا تُرَدُّ: دَعْوَةُ الحَاجِّ حَتَّى يَرْجِعَ،وَدَعْوَةُ الْغَازِى حَتَّى يَصْدُرَ، وَدَعْوَةُ المَرِيض حَتَّى يَبْرَأَ، وَدَعْوَة الاخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ وَأَسْرَعُ هَؤلاَءِ الدَّعَواتِ إِجَابَةً دَعْوَة الأخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Кимда тўрт хил иллат бўлса, у ҳақиқий мунофиқдир. Кимда ана шулардан бирор хислат бўлса, токи ташлагунча унда нифоқликдан бир хислат сақланиб туради. (Яъни:) гапирса, ёлғон гапиради. Ваъда берса, хилоф қилади. Аҳдлашса, хиёнат қилади. Хусуматлашса, гуноҳга ҳам қўл ураверади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ أَخْلَفَ،وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)
Тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: рағбат қилиб турганда, қўрқиб турганда, иштаҳаси очилиб турганда ва ғазаби келиб турганда ўзини тутиб олса, Аллоҳ таоло ўша кишига дўзахни ҳаром қилиб, уни шайтондан сақлайди. Ва яна тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: мискинга жой берса, заиф кишига раҳм қилса, қулларга мулойим бўлса, ота-онага (мол-мулкидан) инфоқ қилса, Аллоҳ таоло унга ўз раҳматини таратиб, жаннатга киритади.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَرَّمَهُ اللهُ تَعَالَى عَلَى النَّارِ، وَعَصَمهُ مِنَ الشَّيْطَانِ: مَنْ مَلِكَ نَفْسَهُ حِيْنَ يَرْغَبُ، وَحِينَ يَشْتَهِى، وَحِينَ يَغْضبُ، وَأَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ، وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ: مَنْ آوَى مِسْكِينًا، وَرَحِمَ الضَّعِيفَ، وَرَفَقَ بِالْمَمْلُوكِ، وَاَنْفَقَ عَلَى الْوَالِدَيْنِ. (رواه الحاكم)
Кимга тўрт нарса берилса, ўша кишига дунё ва охират яхшиликларидан берилибди: 1) зикр қилувчи тил; 2) шукр қилувчи қалб; 3) балоларга сабр қилувчи бадан; 4) бир аёлки, ўз жонидан хавф туйиб, боғийлик қилмайди ва эри молига тажовуз этмайди.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعُ مَنْ أُعْطِيَهُنَّ فَقَدْ أَعْطِىَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: لِسَانُ ذَاكِر وَقَلْبُ شَاكِر، وَبَدَنُ عَلَى الْبَلاءِ صَابِرُ، وَزَوْجَةُ لا تَبْغِيهِ خَوْفًا فِي نَفْسِهَا وَلاَ مَالِهِ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)
Тўрт тоифа кишилар борки, Аллоҳ уларни жаннатга киритмаслиги ва неъматини тоттирмаслиги ҳақдир, булар: 1) доимий ароқ ичувчи; 2) судхўрликдан келган нарсани еювчи; 3) етимнинг молини ноҳақ еювчи; 4) ота-онасига оқ бўлувчи кишилардир.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ حَقُّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يُدْخِلَهُمْ الْجَنَّةَ، وَلاَ يُذِيقَهُمْ نَعِيمَهَا: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَآكِلُ الرِّبَا، وَآكِلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقٍّ، وَالْعَاقُّ لِوَالِديْهِ. (رواه الحاكم)
Тўрт нарса тўрт нарсага тўймайди: 1) ер ёмғирга; 2) аёл эркакка; 3) кўз қарашга; 4) олим илмга.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ لاَ يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعٍ: أَرْضُ مِنْ مَطَر، وَأُنْثى مِنْ ذَكرٍ، وَعَيْنُ مِنْ نَظَرٍ، وَعَالِمُ مِنْ عِلْمٍ. (رواه الحاكم)
Тўрт нарса кишининг бахт-саодатидан далолатдир: 1) солиҳа хотин; 2) яхши фарзандлар; 3) солиҳ кишилар билан эл бўлиши; 4) ризқини ўз шаҳридан топиши.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَرْبَعٌ منْ سَعَادَةِ المَرْءِ: أَنْ تَكُونَ زَوْجَتُهُ صَالِحةً، وَأَوْلاَدُهُ أَبْرَارًا، وُخُلَطَاؤُهُ صَالِحِينَ، وَأَنْ يَكونَ رِزْقُهُ فِي بَلَدِهِ. (رواه الديلمي عن عليّ)
Тўрт тоифа кишига Аллоҳ таоло ғазаб қилади: 1) қасамхўр сотувчи; 2) мутакаббир камбағал; 3) зинокор қария; 4) золим бошлиққа.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.
* أَرْبَعَةٌ يَبْغُضُهُمُ اللهُ تعالى: الْبَيَّاعُ الْحَلاَّفُ، وَالْفَقِيرُ الْمُخْتَالُ، وَالشَّيْخُ الزَّانِي، وَالإِمَامُ الْجَائِرُ. (رواه النسائي عن أبي هريرة)
Тўрт нарса бахтсизликдан далолатдир: 1) ёш оқмайдиган кўз; 2) қалб торлиги; 3) ҳарислик (тамагирлик); 4) узун орзу.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* أَرْبَعٌ مِنَ الشَّقَاءِ: جُمُودُ الْعَيْنِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَالْحِرْصُ، وَطُولُ الأمَلِ. (رواه أبو نعيم عن أنس)
Тўрт нарса (кишида бир вақтнинг ўзида) жам бўлмайди. Фақат ажабланарли ҳолатда, яъни камдан-кам жам бўлиши мумкин. 1. Гапирмасдан, сукут қилиб юриш. Бу ибодатнинг аввалидир. 2. Тавозе. 3. Аллоҳнинг зикри. 4. Оз нарса.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعٌ لا يُصِبْنَ إِلاَ بِعَجَبِ: الصَّمْتُ، وَهُوَ أَوَّلُ الْعِبَادَةِ وَالتَّوَاضعُ وَذِكْرُ اللهِ، وَقِلَّةُ الشْىءِ. (رواه الطبراني عن أنس)
Тўрт киши борки, уларнинг ажри вафот этгандан кейин ҳам давом этаверади. 1. Аллоҳ йўлида боғланган ҳолда вафот этган киши. 2. Бир илмни ўргатган инсон, унга амал қилганлар савобидан ҳам баҳраманд бўлади. 3. Бир киши садақа берса-ю, ўша садақа нимага етиб борса, у ҳам баҳраманд бўлади. 4. Бир одам солиҳ фарзанд қолдирса-ю, ўша боласи унинг ҳақига дуо қилса.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْمَوْتِ: مَنْ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللهِ، وَمَنْ عَلَّمَ عِلْمًا فَأَجْرِيَ لَهُ عَمَلَهُ مَا عُمِلَ بِهِ، وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَجْرُهَا يَجْرِي لَهُ مَا وُجِدَتْ، وَرَجُلٌ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا فَهُوَ يَدْعُو لَهُ. (رواه الطبراني عن أبي أمامة)
Тўрт нарса жаннат конларидандир: 1) садақани махфий қилиш; 2) мусибатни беркитиш; 3) қариндош-уруғлик ришталарини боғлаш; 4) «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» сўзи.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* أَرْبَعَةٌ مِنْ كَنْزِ الجَنَّةِ: إِخْفَاءُ الصَّدَقَةِ، وكتْمانُ الْمُصِيبةِ، وَصِلةُ الرَّحِمِ، وَقَوْلُ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ». (رواه الخطيب عن عليّّ)
Мусулмонларни гапиришдан тилларингизни тийинг. Агар улардан бирор киши вафот этса, у ҳақида фақат яхши сўзларни айтинг.
Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* ارْفَعُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْمُسْلِمِينَ، وَإِذَا مَاتَ أَحَدٌ مِنْهُمْ فَقُولُوا فِيهِ خَيْرًا. (رواه الطبراني عن سهل بن سعد)
Кишилардан уч тоифасига раҳм айланг: 1) қавмнинг хор бўлиб қолган обрўли вакилига; 2) қавмнинг камбағалга айланган бой кишисига; 3) жоҳиллар орасида қолган олим одамга.
Аскарий ривояти.
* ارْحَمُوا مِنَ النَّاسِ ثَلاَثَةً: عَزِيزَ قَوْمٍ ذَلَّ، وَغَنِيَّ قَوْمٍ افْتَقَرَ، وَعَالِمًا بَيْنَ جُهَّالٍ. (رواه العسكري)
Дунёда зоҳид бўлгин, Аллоҳ сени яхши кўради. Одамлар қўлидаги нарсада зоҳид (камсуқум) бўл. Инсонлар сени яхши кўради.
Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبَّكَ اللهُ، وَازْهَدْ فِيمَا فِي أَيْدِي النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)
Олимдан энг кам фойдаланадиганлар бу – унинг аҳли ва қўшниларидир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* أَزْهَدُ النَّاسِ فِي الْعَالِمِ أَهْلُهُ، وَجِيرَانُهُ. (رواه ابن عدي عن جابر)
Инсонларнинг зоҳиди қабрни ва чиришини унутмаган, дунё ҳаётидаги зийнатларнинг афзалини тарк этган, боқий қолувчи нарсани фоний бўлувчи нарсадан афзал билган, эртанги кунини ўз кунларидан ҳисобламаган ва ўзини ўликлар қаторида санаган кишидир.
Заҳҳок (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَنْس الْقَبْرَ وَالْبِلَى وَتَرَكَ أَفْضَلَ زِينَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، وَآثَرَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى، وَلَمْ يَعُدَّ غَدًا مِنْ أَيَّامِهِ وَعَدَّ نَفْسَهُ فِي الْمَوْتَى. (رواه البيهقي عن الضحاك مرسلا)
Таҳоратни мукаммал қилиш имоннинг ярмидир. «Алҳамдулиллаҳ» калимаси тарозуни тўлдиради. Намоз нурдир. Закот ҳужжатдир. Сабр зиёдир. Қуръон фойдангга ёки зарарингга ҳужжатдир. Барча инсонлар тонг оттириб, (Раббилари розилигида) ўз жонларини сотишади. Бу билан нафсларини қутқаришади ёки (шайтонга эргашиб) ҳалокатга йўлиқтиришади.
Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ شَطْرُ الإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ للهِ تَمْلأ الْمِيزَانَ، وَالتَّسْبِيحُ وَالتَّكْبِيرُ يَمْلآنِ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ وَالزَّكَاةُ بُرْهَانٌ وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا، أَوْ مُوبِقُهَا. (رواه ابن حبان عن أبي مالك الأشعري)
Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилинглар. Кимки Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилса, боши ва ундаги нарсаларни, қорин ва унга туташ нарсаларни сақлаб, ўлимни ва чиришни эсласин. Кимки охиратни хоҳласа, дунё ҳаётидаги зийнатни тарк қилади. Кимки шуларни бажарса, Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилибди.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* اسْتَحْيُوا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ، مَنِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ فَلْيَحْفَظِ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبِلَى، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ. (رواه الترمذي عن ابن مسعود)
Сизлар Аллоҳ маҳлуқотларидан бирортаси ҳамд айтишидан олдин Ўзига ҳамд айтган нарса ила шифо талаб қилинглар. Аллоҳ таоло «Алҳамдулиллаҳ» ва «Қул ҳуваллоҳу аҳад» (сураси ила) Ўзини мақтагандир. Энди кимга Қуръон шифо бермаса, унга бошқа бирор киши шифо бера олмайди.
Ражо Ғанавий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нофеъ ривояти.
* اسْتَشْفوا بِمَا حَمِدَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ يَحْمَدَهُ خَلقُهُ، وَمِمَّا مَدَحَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ (الْحَمْدُ ِللهِ) و(قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد) فَمَنْ لَمْ يَشْفِهِ الْقُرْآنُ فَلاَ شَفَاهُ أَحَدٌ. (رواه ابن نافع عن رجاء الغنوي)
Ҳожатларингиз бароридан келиши учун уни сир тутиш ила ёрдам талаб қилинг. Чунки ҳар бир неъматга эришган кишига ҳасад қилувчилар бор.
Муоз ибн Жабал (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اسْتَعِينُوا عَلَى إِنْجَاحِ الْحوائِجِ بِالْكِتْمانِ، فَإِنَّ كُلَّ ذِي نِعْمَةٍ مَحْسُودٌ. (رواه أبو نعيم عن معاذ بن جبل)
Аёллар(ингиз)ни кийимларини озайтириш ила сақланг. Чунки улардан бирортасининг либоси кўпайса ва зийнати чиройли бўлса, уни (кўчага) чиқиш қизиқтириб қўяди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* اسْتَعِينُوا عَلَى النِّسَاءِ بالعُرْيِ، فَإِنَّ إِحْدَاهُنَّ إِذَا كَثُرَتْ ثِيَابُهَا وَأَحْسَنَتْ زِينَتَهَا أَعْجَبَهَا الْخُرُوجُ. (رواه ابن عدي عن أنس)
Истиқоматда (Аллоҳнинг тоатида мустаҳкам) бўлинг. Истиқоматда бўлишингиз мунча ҳам яхши. Амалларингизнинг яхшиси намоздир. Фақат мўмингина таҳоратни муҳофаза қилади.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* اسْتَقِيمُوا، وَنِعِمَّا أَنِ اسْتَقَمْتُمْ وَخَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلاَةُ، وَلَنْ يُحَافِظَ عَلَى الْوُضُوءِ إِلاَّ مُؤْمِنٍ. (رواه ابن ماجه عن أبي أمامة)
Одамлардан ўзинг ҳақингга хайрли дуо қилишларини сўрашни кўпайтир. Чунки банда кимнинг тилидан ижобат этилиши ёки раҳм қилинишини билмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* اسْتَكْثِرْ مِنَ النَّاسِ مِنْ دُعَاءِ الْخَيْرِ لَكَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لاَ يَدْرِي عَلَى لِسَانِ مَنْ يُسْتَجَابُ لَهُ أَوْيُرْحَمُ. (رواه الخطيب عن أبي هريرة)
«Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» жумласини айтишни кўпайтиринглар. Чунки у зарарнинг тўқсон тўққизта эшигини даф қилади. Уларнинг энг пасти ғамдир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ақийлий ривояти.
* اسْتَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ» فَإِنَّهَا تَدْفَعُ تِسْعَة وتِسْعِينَ بَابًا مِنَ الضُّرِّ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه العقيلي عن جابر)
Аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қиламан. Чунки аёл эгри қовурғадан яратилган. Қовурғанинг энг эгри жойи юқорисидир. Агар ўша эгри ерини тўғрилайман десангиз, синдириб қўясиз. Агар шу ҳолида қўйсангиз, эгрилигича қолади. Шундай экан, аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қиламан.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاء خَيْرًا فَإِنَّ الْمَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ أَعْوَجَ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاَهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Тобутни элтишни тезлатинглар. Агар ичидаги солиҳ киши бўлса, уни яхшиликка тезлатган бўласизлар. Борди-ю, ёмон одам бўлса, гарданларингиздан тезроқ қўйган бўласизлар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَسْرِعُوا بِالْجَنَازَةِ، فَإِنْ تَكُ صَالِحَةً فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونَهَا إِلَيْهِ. وَإِنْ تَكُ سِوَى ذَلِكَ فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُمْ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Аллоҳ таоло у билан дуо қилинганда ижобат этадиган, у ила сўралганда берадиган улуғ исми (исми аъзами) Юнус ибн Маттонинг дуосидир.
Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Жарир ривояти.
* اسْمُ اللهِ الأعْظَمُ الَّذِي إِذَا دُعِيَ بِهِ أَجَابَ، وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى دَعْوَةُ يُونُسَ بْنِ مَتَّى. (رواه ابن جرير عن سعد)
Агар устингизга боши майиз ҳабаш қул бошлиқ этилса ҳам, унинг (сўзини) эшитиб, итоат қилинглар.
Бухорий ривояти.
* اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ. (رواه البخاري)
Аллоҳдан бошқа ёрдамчиси йўққа зулм қилувчи кишига Аллоҳнинг ғазаби қаттиқ бўлади.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* اشْتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَى مَنْ ظَلَمَ مَنْ لاَ يَجِدُ نَاصِرًا غَيْرَ اللهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)
Дунё ҳаётида одамларга азоб берувчи кимса қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида энг қаттиқ азобланувчидир.
Холид ибн Валид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا للِنَّاسِ فِي الدُّنْيَا أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن خالد بن الوليد)
Синовдан ўтказиш жиҳатидан энг қаттиғи пайғамбарлар, кейин уларга яқинлар, сўнгра уларга яқинлардир. Киши динига қараб имтиҳон қилинаверади. Агар дини қаттиқ бўлса, синови ҳам шунча қаттиқ бўлаверади. Агар дини юмшоқ бўлса, имтиҳон қилиниши ҳам дини миқдорида бўлади. Бандага синов етаверганидан ўша банда ер устида бирор хатоси қолмасдан юради.
Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ بَلاَءً الأنْبِيَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأمْثَلُ فَيُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ: فَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلاَؤُهُ، وَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ رِقَّةٌ ابْتُلِيَ عَلَى قَدْرِ دِينِهِ: فَمَا يَبْرَحُ الْبَلاَءُ بِالْعَبْدِ حَتَّى يَتْرُكَهُ يَمْشِي عَلَى الأَرْضِ، وَمَا عَلَيْهِ خَطِيئَةٌ. (رواه البخاري عن سعيد)
Дунё ҳаётида илм талаб қилиш имкони берилган бўлса-да, илм талаб қилмаган киши ва илм ўргатиб, ундан бошқалар эшитиб фойдаланган, ўзи наф олмаган киши қиёмат куни инсонларнинг энг ҳасратлиси бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ أَمْكَنَهُ طَلَبُ الْعِلْمِ فِي الدُّنْيَا فَلَمْ يَطْلُبْهُ، وَرَجُلٌ عَلَّمَ عِلْمًا فَانْتَفَعَ بِهِ مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ دُونَهُ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
Умматимнинг менга муҳаббати энг қаттиғи мендан кейин келадиган бир қавмдирки, улардан бири аҳли ва молини йўқотиб бўлса ҳам мени кўришни хоҳлайди.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَشَدُّ أُمَّتِي لِي حُبًّا قَوْمٌ يَكُونُونَ بَعْدِي، يَوَدُّ أَحَدُهُمْ أَنَّهُ فَقَدَ أَهْلَهُ وَمَالَهُ وَأَنَّهُ رَآني. (رواه أحمد عن أبي ذر)
Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида одамларнинг энг қаттиқ азобга тортилувчилари Аллоҳнинг яратишига ўхшатувчилардир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللهِ. (رواه البخاري ومسلم)
Дунёларингизни ислоҳ этинглар. Охиратингиз учун амал қилинглар. Гўёки эртага вафот этадиган кишидек бўлинглар.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَصْلِحُوا دُنْيَاكُمْ، وَاعْمَلُوا لِآخِرَتِكُمْ، كَأَنَّكُمْ تَمُوتُونَ غَدًا. (رواه الديلمي عن أنس)
Яхшиликни, (унга) аҳл (яъни лойиқ) бўлган кишига ва аҳл ҳисобланмаганларга ҳам қилаверинглар. Агар яхшиликка аҳл кишига тушган бўлса, бу яхши. Борди-ю аҳл бўлмаган одамга тушган бўлса, сиз унга аҳл бўлиб қолаверасиз.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* إِصْنَع الْمَعْرُوفَ إِلَى مَنْ هُوَ أَهْلُهُ، وَإِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ، فَإِنْ أَصَبْتَ أَهْلَهُ، وَإِنْ لَمْ تُصِبْ أَهْلَهُ كُنْتَ أَنْتَ أَهْلَهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)
Менга ўз нафсларингиз ҳақидан олтита нарсага кафиллик беринг, мен ҳам сизларга жаннат кафолатини бераман. 1. Сўзлаганингизда ростини гапиринг. 2. Ваъдангизга вафо қилинг. 3. Омонатни адо этинг. 4. Жинсий аъзоларингизни ҳаромдан асранг. 5. Кўзингизни (ҳаромга қарашдан) сақланг. 6. Қўлларингизни тийинг.
Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* اضْمَنُوا لِي سِتًّا مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ، اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ، وَأَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ وَغُضُّوا أَبْصَارَكُمْ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ. (رواه البيهقي عن عبادة بن الصامت)
Жаннатга боқдим. Аксар аҳли камбағаллардан ташкил топганини кўрдим. Дўзахга боқдим, аксар аҳли аёллардан ташкил топганини кўрдим.
Бухорий ривояти.
* اطَّلَعْتُ عَلَى الْجَنَّةِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ وَاطَّلَعْتُ عَلَى النَّارِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ. (رواه البخاري)
Сўзингни чиройли қил, саломни тарқат, қариндошларга етиш, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқи, сўнгра жаннатга омон ҳолда кир.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* أَطبِ الْكَلاَمَ، وَأَفْشِ السَّلاَمَ وَصِلِ الأرْحَامَ، وَصَلِّ بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَام، ثُمَّ ادْخُلِ الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه ابن حبان عن أبي هريرة)
Мўминларнинг болалари жаннат тоғларида бўлишади. Уларга Иброҳим (алайҳиссалом) ва Сора кафил бўладилар. Ва уларни қиёмат куни оталарига қайтаришади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَطفالُ الْمُؤْمِنِينَ فِي جَبَلِ الْجَنَّةِ، يَكْفُلُهُمْ إِبْرَاهِيمُ وَسَارَةُ، حَتى يرُدَّهُمْ الَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Ҳожатларингизни иззатли нафс ила, яъни бировлардан хўр бўлмасдан талаб қилинглар. Чунки ишлар тақдир билан (битиб қўйган йўсинда) амалга ошади. Яъни, ўзингизни хўрласангиз ҳам, хўрламасангиз ҳам, барибир, тақдирдаги бўлади.
Абдуллоҳ ибн Буср (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* اطلُبُوا الْحَوَائِجَ بِعِزَّةِ الأنْفُسِ، فَإِنَّ الأمُورَ تَجْرِي بِالْمَقَادِيرِ. (رواه ابن عساكر عن عبد الله بسر)
Ризқни ернинг яширин қатламларидан қидиринглар.
Табароний ривояти.
* اطلُبُوا الرِّزْقَ فِي خَبايَا الأرض. (رواه الطبراني)
Яхшиликни умматимнинг раҳмлиларидан талаб қилинглар. Уларнинг паноҳида яшайсиз. Лекин яхшиликни қалби қаттиқ кишилардан талаб қилманглар. Чунки уларга лаънат тушгандир. Ё Али! Албатта, Аллоҳ таоло яхшиликни яратган ва унга аҳлини ҳам халқ қилган ҳамда уларга (яхшилик аҳлларига) яхшиликни ва унга амал қилишни муҳаббатли қилиб қўйган. Худди қуруқ ерга сувни йўллаб, у ер аҳлини тирилтиргани каби, яхшилик талабгорларини унга юзлантириб қўйган. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари охиратда ҳам яхшилик аҳлларидир.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اطلُبُوا الْمعْرُوفَ مِنْ رُحَمَاءِ أُمَّتِي تَعِيشُوا فِي أَكنَافِهِمْ، وَلاَ تَطلُبُوهُ مِنَ الْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ، فَإِنَّ اللَّعْنَةَ تَنْزِلُ عَلَيْهِمْ – يَا عَلِيُّ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْمَعْرُوفَ، وَخَلَقَ لَهُ أَهْلاً، فَحبَّبَهُ إلَيْهِمْ، وَحَبَّبَ إِلَيْهِمْ فِعَالَهُ، وَوَجَّهَ إِلَيْهِمْ طُلاَّبَهُ، كمَا وَجَّهَ الْمَاءَ إِلَى الأرْضِ الجَدْبَةِ لِتَحْيَا بِهِ أَهْلَهَا، إِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَاهُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ الآخِرَةِ. (رواه الحاكم عن عليّّ)
Илмни Чин (Хитой)да бўлса ҳам ўрганинглар. Чунки илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир. Албатта, фаришталар илм толиби талаб қилаётган нарсадан рози бўлиб, қанотларини (соя қилиб) қўйишади.
Ибн Абдулбирр ривояти.
* اطلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِالصِّينِ، فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ، إِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضَاءً بِمَا يَطْلُبُ. (رواه ابن عبد البر)
Никоҳни ошкора қилиб, унашиш (совчилик маросими)ни махфий ўтказинглар.
Умму Салама (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* أَظْهِرُوا النِّكَاحَ وَأَخْفُوا الْخِطْبَةَ. (رواه الديلمي عن أم سلمة)
Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Ўзингни ўликлар қаторида ҳисобла. Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки унинг дуоси қабул қилингандир. Бомдод ва хуфтон намозларидаги (жамоатга) ҳозир бўлишни лозим топ. Агар шу икки (намоз)нинг (жамоат билан ўқишдаги) савобини билганларингизда эди, эмаклаб бўлса ҳам келардинглар.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، وَعُدَّ نَفْسَكَ فِي الْمَوْتىَ، وَإِيَّاكَ وَدَعَوَاتِ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهُنَّ مُجَابَاتٌ، وَعَلَيْكَ بِصَلاَةِ الْغَدَاةِ، وَصَلاَةِ الْعِشَاءِ فَاشْهَدْهمَا فَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهمَا لأتَيْتُمُوهُمَا وَلَوْ حَبْوًا. (رواه الطبراني عن أبي الدرداء)
Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Агар сен У Зотни кўрмаётган бўлсанг, У Зот сени кўриб турибди. Ўзингни ўликлар билан бирга деб ҳисобла. Мазлумнинг дуосидан қўрқ, чунки у ижобат қилингандир.
Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ، وَاحْسُبْ نَفْسَكَ مَعَ الْمَوْتَى وَاتَّقِ دعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإنها مُسْتَجَابَةٌ. (رواه أبو نعيم عن زيد بن أرقم)
Раҳмон (сифатли Зот – Аллоҳ)га ибодат қилинг. (Очларни) овқат ила таомлантиринг. Саломни ёйинг. Шунда жаннатга омон ҳолатда кирасизлар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* اعْبُدُوا الرَّحْمَنَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَأَفْشُوا السَّلاَمَ، تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Саждада мўътадил бўлинглар. Сизлардан бирингиз икки билагини ит каби ёйиб юбормасин.
Бухорий ривояти.
* اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ وَلاَ يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ. (رواه البخاري)
Душманингнинг энг ашаддийси қўл остингдаги чўри ва тўшакда бирга ётадиган хотинингдир.
Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَعْدَى عَدُّوِّكَ زَوْجَتُكَ الَّتِى تُضَاجِعُكَ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ. (رواه الديلمي عن أبي مالك الأشعري)
Ибодатдан, яъни Қуръонга қараб ўқиш, унда тафаккур қилиш ва (унинг) ажойиботларидан ибратланишда кўзингиз ҳақини ҳам бериб туринг.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* أَعْطُوا أَعْيُنَكُمْ حَظّهَا مِنْ الْعِبَادَةِ: النَّظَرَ فِي الْمَصْحَفِ، والتّفَكُّرَ فِيهِ والاعْتِبَارَ عِنْدَ عَجَائِبِهِ. (رواه الحاكم عن أبي سعيد)
Менга беш нарса ато этилдики, улар мендан олдинги бирорта пайғамбарга берилмаган. 1. Бир ойлик масофадан душманлар қалбига тушадиган қурқув ила ғалаба ато этилиб, ер (хазинаси) калитларининг берилгани. 2. Бутун ер юзи масжид ва пок этилиши. 3. Умматим энг яхши уммат бўлгани. 4. Шафоат берилгани. 5. Набийлар қавмига хос бўлиб келгани. Мен эса одамларнинг барчасига умумият-ла юборилганман.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ مِنَ الأنْبِيَاءِ قَبْلِي: نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَأُعْطِيتُ مَفَاتِيحَ الأرْضِ، وَجُعِلَتْ لِيَ الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا، وَجُعِلَتْ أُمَّتِي خَيْرَ الأمَمِ، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ، وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً. (رواه البخاري ومسلم)
Умматимдан етмиш мингги жаннатга беҳисоб (ҳисоб-китобсиз) кириши бахтига муяссар бўлдим. Уларнинг юзлари Бадр кечасидаги тўлин ой кабидир. Қалблари эса бир киши қалбига ўхшайди. Мен Раббим азза ва жалладан зиёда қилишини талаб этган эдим, У Зот менга ҳар бирига етмиш минг бўлиши ила зиёда қилди.
Абу Бакр (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أُعْطِيتُ سَبْعِينَ أَلْفًا مِنْ أُمَّتِي، يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ، وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَقُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، فَاسْتَزَدْتُ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَزَادَنِي مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ سَبْعِينَ أَلْفًا. (رواه أحمد عن أبي بكر)
Умматимга бошқа умматлардан бирортасига берилмаган шундай нарса берилдики, у мусибат етганида «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» (дуосини ўқиш)дир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Мардавайҳ ривояти.
* أُعْطِيَتْ أُمَّتي شَيْئًا لَمْ يُعْطَهُ أَحَدٌ مِنَ الأمَمِ، أَنْ يَقُولُوا عِنْدَ الْمُصِيبَةٍ، «إِنَّ للهِ وإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ». (رواه ابن مردويه عن ابن عباس)
Ёллаган ишчингиз ҳақини тери қуримасдан олдин беринглар. Ва яна иш давомида унинг қанча ҳақ олишини билдиринглар.
Байҳақий ривояти.
* أَعْطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ، وَأَعْلِمُوا أَجْرَهُ وَهُوَ فِي عَمَلِهِ. (رواه البيهقي)
Инсонларнинг ғам-ташвиш жиҳатидан энг улуғи шундай мўмин кишики, у дунё ишларига ҳам, охират ишларига ҳам бирдек аҳамият беради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* أَعْظَمُ النَّاسِ هَمًّا: الْمُؤْمِنُ يَهْتَمُّ بِأَمْرِ دُنْيَاهُ وَأَمْرِ آخِرَتِهِ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
Аёлга ҳақдорлик жиҳатидан энг буюги эридир. Эркакка ҳақдорлик жиҳатидан инсоннинг энг буюги онасидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ҳоким ривояти.
* أَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الْمَرْأَةِ زَوْجُهَا، وَأَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الرَّجُلِ أُمُّهُ. (رواه الحاكم عن عائشة)
Аёлларнинг баракалиси чиқими енгилларидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ривояти.
* أَعْظَمُ النِّسَاءِ بَرَكةً أَيْسَرُهُنَّ مَؤُونَةً. (رواه أحمد عن عائشة)
Қуръондаги энг буюк оят Оятул Курсийдир. Қуръондаги энг адолатли оят: «Албатта, Аллоҳ адолатга, эзгу ишларга ва қариндошга яхшилик қилишга буюради» (Наҳл, 90). Қуръондаги энг қўрқиладиган оят: «Бас, кимки (дунёда) зарра миқдорида яхшилик қилган бўлса, (қиёмат куни) уни кўрар. Кимки зарра миқдорида ёмонлик қилган бўлса ҳам, уни кўрар» (Залзала, 7–8). Қуръондаги энг умидли оят: «(Эй Муҳаммад!) Ўз жонларига (гуноҳ билан) зулм қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! Албатта, Аллоҳ барча гуноҳларни мағфират қилур» (Зумар, 53).
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Шерозий ривояти.
* أَعْظَمُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: آيَةُ الْكُرْسِىِّ، وَأَعْدلُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ» وَأَخَوفُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» وَأَرْجَى آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ». (رواه الشيرازي عن ابن مسعود)
Билингларки, ҳар бирингиз ўзининг молидан кўра меросхўрига қолдирган молини кўпроқ яхши кўради. Чунки сенинг молинг яхшиликка сарф қилган молингдир. Қолгани меросхўрингникидир.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.
* اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ مَالِهِ مَالُكَ مَا قَدَّمْتَ، وَمَالُ وَارِثِكَ مَا أَخَّرْتَ. (رواه النسائي عن ابن مسعود)
Ушбу никоҳни эълон қилиб, уни масжидларда ўтказинглар. Унда чилдирма чалинглар.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Термизий ривояти.
* أَعْلِنُوا هَذَا النِّكَاحَ، وَاجْعَلُوهُ فِي الْمَسَاجِدِ، وَاضْرِبُوا بِالدُّفُوفِ. (رواه الترمذي عن عائشة)
Дунёинг учун худди абадий яшайдигандек амал қил. Охиратинг учун худди эртага ўладигандек амал қил.
Ибн Асокир ривояти.
* اعمَلْ لِدُنْيَاكَ كأنَّكَ تَعِيشُ أَبَدًا وَاعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدًا. (رواه ابن عساكر)
Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат бил. Ҳаётингни ўлишингдан олдин. Соғломлигингни касал бўлишингдан олдин. Бўш вақтингни машғул бўлиб қолишдан олдин. Йигитлик пайтингни кексайишингдан олдин. Бойлигингни камбағал бўлишингдан олдин.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* اغْتَنِمْ خَمْسًا قَبْلَ خَمْسٍ، حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ، وَصِحَّتكَ قَبْلَ سُقْمِكَ، وَفَرَاغكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَشَبَابكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ. (رواه البيهقي عن ابن عباس)
Кийимларингизни ювиб юринглар. Тукларингизни олинглар. Мисвок истеъмол қилиб, тишларингизни тозаланглар. Зийнатланиб, тоза бўлиб юринглар. Чунки Бани Исроил қавми мана шундай қилишмагани сабабли аёллари зинога юриб кетди.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* اغسِلُوا ثِيَابَكُمْ، وَخُذُوا مِنْ شَعْرِكُمْ، وَاستَاكُوا، وَتَزَيَّنُوا وَتَنَظَّفُوا فَإِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ لَمْ يَكُونُوا يَفْعَلُونَ ذَلِكَ، فَزَنَتْ نِسَاؤُهُمْ. (رواه ابن عساكر عن عليّّ)
Олим бўл ё таълим олувчи бўл. Ёки эшитувчи бўл, ёхуд мазкурларга муҳаббатли бўл. Ҳаргиз бешинчиси бўлма, унда ҳалокатга учрайсан.
Байҳақий ривояти.
* اغْدُ عَالِمًا، أَوْ مُتَعَلِّمًا، أَوْ مُسْتَمِعًا، أَوْ مُحِبًّا، وَلاَ تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ. (رواه البيهقي)
Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳ сен билан бирга эканини билмоқлигинг энг афзал имондир.
Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الإِيْمَانِ أَنْ تَعَلَمَ أَنَّ اللهَ مَعَكَ حَيْثُ مَا كُنْتَ. (رواه الطبراني)
Дуоларнинг энг афзали Раббингдан дунё ва охиратда афв ва офиятда қилишини сўрашингдир. Чунки бу нарсалар дунёда сенга берилса, кейин охиратда ҳам сенга ато қилинса, батаҳқиқ, нажот топибсан.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* أَفْضَلُ الدُّعَاءِ أَنْ تَسْأَلَ رَبَّكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، فَإِنَّكَ إِذَا أُعْطِيتَهُمَا فِي الدُّنْيَا، ثُمَّ أُعْطِيتَهُمَا فِي الآخِرَةِ فَقَدْ أَفْلَحْتَ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
Садақаларнинг энг афзали оч жигарни тўйдирмоқлигингдир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ تُشْبِعَ كَبِدًا جَائِعًا. (رواه البيهقي عن أنس)
Садақаларнинг энг афзали мусулмон киши илм ўрганиб, кейин уни мусулмон биродарига ўргатишидир.
Ибн Можа ривояти.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ يَتَعَلَّمَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عِلْمًا، ثُمَّ يُعَلِّمُهُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ. (رواه ابن ماجه)
Касални зиёрат қилишда савобга эришишнинг энг афзали бемор ҳузуридан тезлик билан туришдир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَفْضَلُ الْعِيَادَةِ أَجْرًا سُرْعَةُ الْقِيَامِ مِنْ عِنْدِ الْمَرِيضِ. (رواه الديلمي عن جابر)
Фазилатларнинг энг афзали сен билан алоқани узган киши билан алоқа боғлашинг, сени маҳрум қилганга беришинг ва зулм қилганни афв этишингдир.
Муоз (розияллоҳу анҳу)дан Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الْفَضَائِلِ أَنْ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ، وَتُعْطِيَ مَنْ حَرَمَكَ، وَتَصْفَحَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ. (رواه الطبراني عن معاذ)
Аллоҳга имон келтиргандан кейинги амалларнинг энг афзали одамлар билан дўстона муносабатда бўлишдир.
Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الأعْمَالِ بَعْدَ الإِيْمَانِ بِاللهِ: التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ. (رواه الطبراني)
Мўминларнинг Исломдаги энг афзали унинг тили ва қўлидан мусулмонлар омонда бўлган кишидир. Мўминларнинг имондаги энг афзали хулқлари яхши бўлганларидир. Муҳожирларнинг энг афзали Аллоҳ ман этган нарсалардан четланган кишидир. Жиҳоднинг энг афзали Аллоҳ азза ва жалла йўлида ўз нафси билан курашишдир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِسْلامًا مَنْ سَلمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَأَفْضَلُ الْمُؤْمِنِيْنَ إِيْمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَأَفْضَلُ الْمُهَاجِرِينَ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ، وَأَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ فِي اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)
Қиёмат яқинлашса, одамларда дунёга қизиқиш ва Аллоҳдан узоқлашишгина зиёда бўлади, холос.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ، وَلاَ يَزْدَادُ النَّاسُ عَلَى الدُّنْيَا إِلاَّ حِرْصًا، وَلاَ يَزْدَادُونَ مِنَ اللهِ إِلاَّ بُعْدًا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)
Қуръон ўқинглар. У билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилинглар. Ҳали шундай қавм келадики, улар улушни тақсимлагандек уни тақсимлаб, бу дунёдаги (маблағга) шошишади. (У билан) охиратдаги (савоб)ни хоҳлашмайди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Довуд ривояти.
* إِقْرَءُوا الْقُرْآنَ وَابْتَغُوا بِهِ وَجْهَ اللهِ تَعَالَى مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ قَوْمٌ يُقِيمُونَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحِ يَتَعَجَّلُونَهُ وَلاَ يَتَأَجَّلُونَهُ. (رواه أبو داود عن جابر)
Ўликларингизга Ёсин сурасини ўқинглар.
Аҳмад ривояти.
* اقْرَءُوا عَلَى مَوْتَاكُمْ سُورَةَ يَس. (رواه أحمد)
Охирги замонда энг кам топиладиган нарса ҳалол дирҳам (маблағ) ёки ишончли биродардир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَقَلُّ ما يُوجَدُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ دِرْهَمٌ حَلاَلٌ أَوْ أَخٌ يُوثَقُ بِهِ. (رواه عساكر عن ابن عمر)
Кабира гуноҳларнинг энг улкани: Аллоҳга ширк келтириш, бирор жонни (ноҳақ) ўлдириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўзлашдир.
Бухорий ривояти.
* أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخاري)
Ўлимни эслашни кўпайтиринглар. Чунки у гуноҳлардан узоқлаштириб, дунёда зоҳид қилади. Агар уни бойлик пайтида эсласангиз, бойликни барбод этади. Агар уни камбағаллик чоғида зикр қилсангиз, сизни яшаш тарзингиздан мамнун эттиради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* أَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوتِ، فَإِنَّهُ يُمَحِّصُ الذُّنُوبَ، وَيُزَهِّدُ فِي الدُّنْيَا فِإِنْ ذكرْتُمُوه عِنْدَ الْغِنَى هَدَمَهُ، وَإِنْ ذكرْتُمُوهُ عِنْدَ الْفَقْرِ أَرْضَاكُمْ بِعَيْشِكُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)
Менга жума куни ва жума кечаси салавот айтишни кўпайтиринглар. Ким шундай қилса, мен қиёмат куни унга шоҳид ва шафоатчи бўламан.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَكْثِرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ وَلَيْلَةِ الْجُمُُعَةِ، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ كنْتُ لَهُ شَهِيدًا وَشَافِعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أنس)
Менга салавот айтишни кўпайтиринглар. Чунки Менга айтган салавотларингиз гуноҳларингиз учун мағфиратдир. Менга даража ва василани сўранглар. Чунки менинг Раббим ҳузуридаги василам сизлар учун шафоатдир.
Ҳасан ибн Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَكْثَرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ، فَإَنَّ صَلاَتكُمْ عَلَيَّ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِكُمْ، وَاطْلُبُوا ليَ الدَّرَجَةَ وَالْوَسِيلَةَ، فَإِنَّ وَسِيلَتِي عِنْدَ رَبِّي شَفَاعَةُ لَكُمْ. (رواه ابن عساكر عن الحسن بن عليّ)
Уйларингизда Қуръон тиловатини кўпайтиринглар. Чунки Қуръон ўқилмайдиган уйда яхшилик озайиб, ёмонлик кўпаяди ҳамда аҳлига торлик келади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.
* أَكْثَرُوا مِنْ تِلاَوَةِ الْقُرْآنِ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ الْبَيْتَ الَّذِى لاَ يُقْرَأ فِيهِ الْقُرْآنُ يَقِلُّ خَيْرُهُ وَيَكْثُرُ شَرُّهُ، وَيَضِيقُ على أَهْلِهِ. (رواه الدارقطني عن أنس)
Уламоларни ҳурмат қилинглар. Чунки улар Пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Ким уларни ҳурмат қилса, Аллоҳ ва Расулини ҳурмат қилибди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* أَكْرِمُوا الْعُلُمَاءَ، فَإِنَّهُمْ وَرَثَةُ الأنْبِيَاءِ، فَمَنْ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ أَكْرَمَ اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الخطيب عن جابر)
Инсонларнинг энг ҳурматлиси тақволиларидир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَكْرَمُ النَّاسِ أَتْقَاهُمْ. (رواه البخاري ومسلم)
Азиймат – ақлли киши билан маслаҳатлашиб, кейин унга итоат қилишингдир.
Абу Довуд ривояти.
* الْحَزْمُ أَنْ تُشَاوِرَ ذَا رَأْىٍ ثُمَّ تُطِيعُهُ. (رواه أبو داود)
Ислом покликдир. Шундай экан, покиза бўлиб юринглар. Чунки жаннатга фақат покларгина киради.
Дайламий ривояти.
* الإسْلامُ نَظِيفٌ، فَتَنَظَّفُوا، فَإِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَظِيفٌ. (رواه الديلمي)
Тўнғич ака ота ўрнидадир.
Байҳақий ривояти.
* الأكبَرُ مِنَ الإخْوَةِ بِمَنْزِلَةِ الأب. (رواه البيهقي)
Омонат ризқни жалб қилса, хиёнат камбағалликни жалб қилади.
Дайламий ривояти.
* الأمَانَةُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ، وَالْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (رواه الديلمي)
Одамлар «Ла илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадар Росулуллоҳ» деб гувоҳлик беришмагунича, намозни қойим қилишмагунича ва закот беришмагунча улар билан урушишга буюрилдим. Агар улар шуларни бажаришса, мендан қонлари-ю молларини сақлашибди. Лекин Ислом ҳақида (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас. Ҳисоблари эса Аллоҳга ҳаволадир.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلاَّ بِحَقِّ الإسْلاَمِ وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللهِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Йўлдан озор берувчи нарсаларни олиб ташла. Зеро, бу сен учун садақадир.
Бухорий ривояти.
* أَمِطِ الأذَى عَنِ الطَّرِيقِ فَإِنَّهُ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, фойда бермайдиган илмдан, кўтарилмайдиган (қабул бўлмайдиган) амалдан ва ижобат бўлмайдиган дуодан Сенинг номинг ила паноҳ тилайман.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِن عِلمٍ لاَ يَنْفَعُ، وَعَمَلٍ لاَ يُرْفَعُ، وَدُعَاءِ لاَ يُسْتَجَابُ. (رواه الحكيم عن أنس)
Ё Аллоҳ, қалбимда нур, тилимда нур, кўзимда нур, қулоғимда нур, ўнг томонимдан нур, устимдан нур, остимдан нур, олдимдан нур, орқамдан нур, нафсимда нур қилиб, мен учун нурни буюк этгин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورًا، وَفِي بَصَرِي نُورًا، وَفِي سَمْعِي نُورًا، وَعَنْ يَمِينِي نُورًا، وَعَنْ يَسَارِي نُورًا، وَفَوْقِي نُورًا، وَتَحْتِي نُورًا، وَأَمَامِي نُورًا، وَخَلْفِي نُورًا،واجْعَلْ لِي في نَفْسِي نوراً، وأعْظِمْ لِي نوراً. (رواه البخاري ومسلم)
Ё Аллоҳ, мени мағфират қил, менга раҳм айла ва мени рафиқул аъло (яъни, фаришталар жамоаси)га етиштир.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَأَلْحِقْنِي بِالرَّفِيقِ الأَعْلَى. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, Сендан яхшиликларнинг барчасини, билганиму билмаганимни сўрайман. Сендан ёмонликларнинг барчасидан, билганиму билмаганимдан паноҳ тилайман.
Жобир ибн Самура (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْألُكَ مِنَ الْخَيْرِ كُلهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أعْلمْ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلمْ. (رواه الطبراني عن جابر بن سمرة)
Ё Аллоҳ, бизларни чиройли амал қилганда, хурсанд бўладиган ва ёмонлик содир этганда истиғфор айтадиганлардан қилгин.
Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Можа ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنِ الَّذِينَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا. (رواه ابن ماجه عن عائشة)
Ё Аллоҳ, қўрқмайдиган қалбдан, эшитилмайдиган дуодан, тўймайдиган нафсдан, фойда бермайдиган илмдан, яъни мана шу тўрт нарсадан Сендан паноҳ тилайман.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ، وَمِنْ دُعَاءٍ لاَ يُسْمَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ، وَمِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَؤُلاَءِ الأَرْبَعِ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)
Ё Аллоҳ, муҳаббатингни ва Сенинг ҳузурингда муҳаббати менга фойда берадиган кишининг муҳаббатини менга ризқ қил. Ё Аллоҳ, яхши кўрадиган нарсам ила мени ризқлантир. Яхши кўрган нарсангда мен учун қувват эт. Ё Аллоҳ, мен яхши кўрган нарсани яширганингда, Ўзинг яхши кўрадиган нарса ичида мен учун бўш жой қолдирган бўлгин.
Термизий ривояти.
* اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي حُبَّكَ، وَحُبَّ مَنْ يَنْفَعُنِي حُبُّهُ عِنْدَكَ، اللَّهُمَّ مَا رَزَقْتَنِي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ قُوَّةً لِي فِيمَا تُحِبُّ، اللَّهُمَّ وَمَا زَوَيْتَ عَنِّي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ فَرَاغًا لِي فِيمَا تُحِبُّ. (رواه الترمذي)
Ё Аллоҳ, мени шукр қилувчи, сабр этувчи қилиб, кўз ўнгимда кичик, одамлар кўз олдида катта қилгин.
Бурайда (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي شَكُورًا، وَاجْعَلْنِي صَبُورًا، وَاجْعَلْنِي فِي عَيْنِي صَغِيرًا، وَفِي أعْيُنِ النَّاسِ كبِيرًا. (رواه البزار عن بريدة)
Ё Аллоҳ, Сендан ожизлик, дангасалик, қўрқоқлик, бахиллик, қарилик, қабр азоби, дўзах азоби ва тириклару ўликлар фитнасидан паноҳ тилайман.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ. (رواه البخاري ومسلم)
Ё Аллоҳ, ё Раббимиз! Бизларга дунё-ю охиратда яхшилик бер ва дўзах азобидан сақлагин.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, фақат охират ҳаёти ҳақиқий ҳаётдир.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ لاَ عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, хатоларимни, жоҳиллигимни, ишларимдаги исрофни кечиргин. Мендан кўра Сен уларни билувчисан. Ё Аллоҳ, ўтмиш ва келажакдаги, махфий ва ошкора барча гуноҳларимни кечир. Сен муқаддам қилувчи, кечиктирувчисан. Сен охирги қолувчисан ва ҳар бир нарсага қодир Зотсан.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَجَهْلِي وَإِسْرَافِي فِي أَمْرِي وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ وَأَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.
(رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, Сен сўзларимни эшитасан, маконимни кўрасан, сиррий ва ошкора нарсаларимни биласан. Мен бечора, камбағал, ёрдамга эҳтиёжли, паноҳга муҳтож, ғамга ботган, мушфиқ ва гуноҳларини эътироф қилган кишиман. Сендан мискинлар сўрагандек сўраб, гуноҳкор ва хўрланганлар илтижо қилгани каби ёлвораман. Сенга қўрқувчи, мажбур бўлган, гардани Сенга эгилган, кўз ёши Сен учун оққан, жисми Сен учун хўрланган, бурни Сен учун ишқаланган киши сифатида дуо қиламан. Ё Аллоҳ, Сенга қилган дуойим сабабли мени бадбахт қилмагин. Менга меҳрибон, раҳмли бўлгин, ё сўралгувчиларнинг яхшиси ва берувчиларнинг яхшиси!
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَسْمَعُ كَلاَمِي، وَتَرَى مَكانِي، وَتَعْلَمُ سِرِّي وَعَلاَنِيَتِي لاَ يَخْفَى عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِي، وَأَنَا الْبَائِسُ الْفَقِيرُ الْمُسْتَغِيثُ الْمُسْتَجِيرُ الْوَجِلُ الْمُشْفِقُ الْمُقِرُّ الْمُعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْمِسْكِينَ وَأَبْتهِلُ إِلَيْكَ ابْتِهالَ الْمذْنِبِ الذّلِيلِ، وَأَدْعُوكَ دُعَاءَ الْخَائِفِ الْمُضْطَرِّ مَنْ خَضَعَتْ لَكَ رَقَبَتُهُ، وَفَاضَتْ لَكَ عَبْرَتُهُ، وَذَلَّ لَكَ جِسْمُهُ، وَرَغِمَ لَكَ أَنْفُهُ، اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْنِى بِدُعَائِكَ شَقِيَّا، وَكُنْ بِى رَؤُوفًا رَحِيمًا، يَا خَيْرَ الْمَسؤُولِينَ، وَيَا خَيْرَ الْمُعْطِينِ.
(رواه الطبراني عن ابن عباس)
Ё Аллоҳ, ораларимизни ислоҳ қил. Қалбларимизни улфат эт. Бизларни тинчлик йўлига бошла. Зулматдан нурга чиқишимиз ила бизларга нажот бер. Ошкора-ю сир, фаҳш ишлардан бизни четлантир. Ё Аллоҳ, қулоқларимиз, кўзларимиз, қалбларимиз, аҳлияларимиз, зурриётларимизда бизга барака ато қил. Гуноҳларимизни кечир. Албатта, Сен кечиримли, раҳмли Зотсан. Бизларни неъматларингга шукр қилувчи, уларга мақтов айтувчи, уларга қобилиятли этиб, бизга ўша неъматни мукаммал қил.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا، وَأَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِنَا، وَاهْدِنَا سُبُلَ السَّلاَمِ وَنَجِّنَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ، وَجَنِّبْنَا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي أَسْمَاعِنَا، وَأَبْصَارِنَا، وَقُلُوبِنَا، وَأَزْوَاجِنَا، وَذُرِّيَّاتِنَا، وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ، وَاجْعَلْنَا شَاكِرِينَ لِنِعْمَتِكَ مُثْنِينَ بِهَا، قَابِلِينَ لَهَا، وَأَتِمَّهَا عَلَيْنَا.
(رواه الحاكم عن ابن مسعود)
Ё Аллоҳ, ишим сақловчиси бўлган динимни ислоҳ қил, яшашим унда бўлган дунёимни ислоҳ эт, қайтишим унда бўлган охиратимни ислоҳ айла, ҳаётни мен учун барча яхшиликларда зиёда қил. Ўлимни мен учун барча ёмонликлардан роҳатли қил.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لِي دِينِي الَّذِي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وَأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ الَّتِي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لِي آخِرَتِي الَّتِي فِيهَا مَعَادِي، وَاجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيَادَةً لِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِي مِنْ كُلِّ شَرٍّ.
(رواه مسلم عن أبي هريرة)
Ё Аллоҳ, менга муҳаббатингни нарсаларнинг энг маҳбуброғи қил. Қўрқувингни эса менинг наздимда нарсаларнинг энг қўрқинчлироғи қил. Дунё ҳожатларидан мени узиб, Ўзингга йўлиқишга шавқли эт. Дунё аҳли кўзларини дунёга қарор топтирганингда, менинг кўзимни ибодатингга қарор топтир.
Ҳайсам ибн Молик Тоий (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ حُبَّكَ أحَبَّ الأشْيَاءِ إِلَىَّ ، وَاجْعَلْ خَشْيَتَك أخْوَفَ الأشْيَاءِ عِنْدِى وَاقْطَعْ عَنِّى حَاجَاتِ الدُّنْيَا بِالشَّوْقِ إِلَى لِقَائِكَ، وَإِذَا أقْرَرْتَ أَعْيُنَ أَهْلِ الدُّنْيَا مِنْ دُنْيَاهُمْ فَأَقْرِرْ عَيْنى مِنْ عِبَادَتِكَ.
(رواه أبو نعيم عن الهيثم بن مالك الطائي)
Ё Аллоҳ, қалбим қулоғини Ўзингнинг зикрингга очиб, тоатинг, Расулинг тоати ва Китобингга амал қилишни насиб эт.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللهمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِي لِذِكْرِكَ، وَارْزُقْنِي طَاعَتَكَ وَطَاعَةَ رَسُولِكَ وَعَمَلاً بِكِتَابِكَ.
(رواه الطبراني عن عليّّ)
Ё Аллоҳ, барча қийинчиликни менга осон қилиш ила лутф айла, чунки барча қийинчиликни осонлаштириш Сен учун енгилдир. Ё Аллоҳ, Сендан дунё ва охиратдаги енгиллик ва офиятни сўрайман.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ الْطُفْ بِى فى تَيْسِير كُلِّ عَسِيرٍ، فَإِنَّ تَيْسِيرَ كُلِّ عَسِيرٍ عَلَيْكَ يَسِيرٌ، وَأَسْأَلُكَ الْيُسْرَ وَالْمُعَافَاةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ.
(رواه الطبراني عن أبي هريرة)
Ё Аллоҳ, менга илм ила ёрдам бериб, ҳалимлик билан зийнатлаб, тақво ила ҳурмат айлаб ва офият билан мени гўзаллаштир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Нажжор ривояти.
* اللَّهُمَّ أَغْننِىِ بِالْعِلْمِ، وَزَيِّنِّى بِالْحِلْمِ، وَأَكْرِمْنِى بِالتَّقْوَى، وَجَمِّلْنِى بالعافِيَةِ.
(رواه ابن النجار عن ابن عمر)
Ё Аллоҳ, Сендан ҳийлакор дўстдан паноҳ тилайман. Чунки унинг икки кўзи мени кўриб, қалби кузатиб туради. Агар у бирор яхшилик кўрса, уни бекитади. Агар бирор ёмонлик кўрса уни тарқатади.
Саъд ибн Саид Мақбурий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор мурсал ҳолатда қилган ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ خَلِيلٍ مَاكِرٍ، عَيْنَاهُ تَرَيَانِى، وَقَلْبُهُ يَرْعَانِى، إِنْ رَأَى حَسَنَةً دَفنهَا، وَإِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَذَاعَهَا.
(رواه ابن النجار عن سعد بن سعيد المقبريّ مرسلا)
Ё Аллоҳ, мендан кейин келадиган ўринбосарларимга раҳм қил. Улар шундай кишиларки, ҳадис ва суннатларимни ривоят қилиб, одамларга ўргатишади.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِى الَّذِينَ مِنْ بَعْدِى، الَّذِينَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِى وَسُنتى وَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ.
(رواه الطبراني عن عليّّ)
Мисрдаги қибтийлар борасида Аллоҳдан қўрқинглар. Чунки сизлар тез кунларда улар устидан ғалаба қиласизлар ва улар сизларга Аллоҳ йўлида ёрдам берувчи захира сифатида бўладилар.
Табароний ривояти.
* الله اللهَ فِي قِبْطِ مِصْرَ، فَإِنَّكُمْ سَتَظْهَرُونَ عَلَيْهِمْ فَيكونُونَ لَكُمْ عُدَّةً وَأَعْوَانًا فِي سَبِيلِ اللهِ.
(رواه الطبراني)
Аммо баъд: Албатта, дунё ям-яшилдир, мазалидир. Албатта, Аллоҳ унда сизларни ўринбосар қилади. Сизлар (ўшанда) қандай амал қилишингизга қарайди. Дунёдан ва аёллардан тақво қилинг. Чунки Бани Исроилнинг биринчи фитнаси аёлларда эди. Огоҳ бўлинг! Одам болалари турфа хил табақалардан ташкил топган. Улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари ва кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бордир. Огоҳ бўлинг! Албатта, ғазаб одам боласи қорнида алангаланиб турган чўғдир. Ўша ғазаби келганида кўзи қизариб, жон томирлари шишганига қарамайсизларми? Агар сизлардан бирингизда ана шундай ҳолат содир бўлса, ерни ва албатта ерни лозим тутсин, яъни ерга ўтириб олсин. Огоҳ бўлинг! Кишиларнинг яхшиси ғазаби оҳиста бўлиб, розилиги тез бўлганидир. Кишиларнинг ёмони ғазаби тез бўлиб, розилиги оҳиста бўлганидир. Кишининг ғазаби оҳиста, қайтиши оҳиста бўлиши ёки ғазаби тез, қайтиши ҳам тез бўлиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг, савдогарларнинг яхшиси бир нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам чиройли суратда адо этувчисидир. Савдогарларнинг ёмони бирор нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам ёмон суратда адо этувчисидир. Агар киши чиройли бериб, ёмон суратда талаб қилса ёки бераётганида ёмон муомалада бўлиб, талаб қилаётганида яхши муомала қилиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг! Албатта, Қиёмат куни барча хиёнаткорни хиёнати миқдорича байроғи бўлади. Огоҳ бўлинг, албатта, энг катта хиёнат бошлиқнинг авомга қилган хиёнатидир. Огоҳ бўлинг! Одамлардан қўрқиш бирор кишини ҳақни билганда гапиришдан ҳаргиз ман этмасин. Огоҳ бўлинг! Жиҳодларнинг энг афзали золим подшоҳ олдида ҳақ сўзни гапиришдир. Огоҳ бўлинг! Дунёнинг ўтиб кетганидан қолганининг мисоли худди бугунги қолган кунингиз мисоли кабидир.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
«أَمَّا بَعْدُ» فَإِنَّ الدُّنْيَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ، وَإِنَّ اللهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا، فَنَاظِرٌ كَيْفَ تَعْمَلُونَ، فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ، فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِي النِّسَاءِ. أَلا إِنَّ بَنِي آدَمَ خُلِقُوا عَلَى طَبَقَاتٍ شَتَّى، فَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، أَلاَ إِنَّ الْغَضَبَ جَمْرَةٌ تَوَقَّدُ فى جَوْفِ ابْن آدم أَلاَ تَرَوْنَ إِلَى حُمْرَةِ عَيْنَيْهِ وَانْتِفَاخِ أَوْدَاجِهِ فَإِذَ وَجَدَ أَحَدُكُمْ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَالأرْضَ الأرْضَ، أَلاَ إِنَّ خَيْرَ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ بَطِىءَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الرِّضَا، وَشَرَّ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ سَرِيعَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الرِّضَاءِ، فَإِذَ كَانَ الرَّجُلُ بَطِىءَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الْفَيْءِ، أَوْ سَرِيعَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الْفَىْءِ فَإِنَّهَا بِهَا أَلاَ إِنَّ خَيْرَ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ حَسَنَ الْقَضَاءِ حَسَنَ الطَّلَبِ، وَشَرَّ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ سَيِّئ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ، فَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ حَسَنُ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ أوْ كانَ سَيِّئَ الْقَضَاءِ حَسَن الطَّلَبِ، فَإِنَّهَا بِهَا. أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءً يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقَدْرِ غَدْرَتِهِ، أَلاَوَإِنَّ أَكبَرَ الْغَدْرِ غَدْرُ أَمِيرِ عَامَّةٍ. أَلا لا يمنعَنَّ رَجُلاً مَهَابَةُ النَّاسِ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِالحَقِّ إِذَا عَلِمَهُ.أَلاَ إِنَّ أَفْضَل الْجِهَادِ كَلمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ. أَلاَ إِنَّ مَثَلَ مَا بَقِىَ مِنَ الدُّنْيَا فِيمَا مَضَى مِنْهَا مَثَلُ يَوْمِكُمْ هذَا فِيمَا مَضَى مِنْهُ.
(رواه الطيالسي عن أبي سعيد)
Бу умматим раҳм қилингандир. Улар учун охиратда азоб йўқдир. Чунки уларга бу дунёда фитналар, зилзилалар, ўлдиришлар ва турфа хил балолар бордир.
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أُمَّتِى هَذِهِ أَُمَّةُ مَرْحُومَةٌ، لَيْسَ عَلَيْهَا عَذَابٌ فِي الآخِرَةِ، إِنَّمَا عَذَابُها فِي الدُّنْيَا: الْفِتَنُ، والزَّلاَزِلُ، وَالْقَتْلُ، وَالبَلاَيَا.
(رواه الطبراني عن أبي موسى)
Етимнинг бошини (мана бундай қилиб) бошининг (орқа тарафидан) олд томонига қараб силагин. Агар отаси бўлса, (мана бундай қилиб) бошини (олд тарафидан) орқа томонига қараб силагин.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* امسَحْ رَأْسَ اْليَتِيمِ (هَكَذَا) إِلَى مُقَدَّمِ رَأْسِهِ، وَمَنْ لَهُ أَبٌ (هَكَذَا) إِلَى مُؤَخَّرِ رَأْسِهِ.
(رواه الخطيب عن ابن عباس)
Албатта, агар Аллоҳ таоло осмондан ер аҳлига бирор офат туширса, масжид аҳлини у офатдан сақлайди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى إِذَا أَنْزَلَ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عَلَى أَهْلِ الأرْضِ صُرِفَتْ عَنْ عُمَّارِ الْمَسَاجِدِ.
(رواه ابن عساكر عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло бу динни Ўзи учун танлаб олди. Сизларнинг динингизга фақат сахийлик ва чиройли хулқ ярашади. Шундай экан, динларингизни бу икки хислат ила зийнатланглар.
Имрон ибн Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى اسْتَخْلَصَ هَذَا الدِّينَ لِنَفْسِهِ، وَلاَ يَصْلُحُ لِدِينِكُمْ إِلا السَّخَاءُ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ. أَلاَ فَزَيِّنُوا دِينَكُمْ بِهِمَا.
(رواه الطبراني عن عمران بن حصين)
Албатта, Аллоҳ таолога кишиларнинг энг ёмон кўрилгани қаттиқ хусумат қилувчисидир.
* إِنَّ أَبْغَضَ الرِّجَالِ إِلَى اللهِ الأَلَدُّ الْخَصِمُ.
(رواه مسلم)
Албатта, бу суратларни чизувчилар қиёмат куни азобланадилар. Ва уларга: «Халқ қилган нарсаларингизни тирилтиринглар-чи?» дейилади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ لَهُمْ: «أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ».
(رواه الشيخان)
Албатта, Аллоҳ менга худди фарзларни қойим қилишни буюрганидек, одамлар ила муросада бўлишни буюрди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى أَمَرَنِى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ، كَمَا أَمَرَنِي بِإِقَامَةِ الْفَرَائِضِ.
(رواه الديلمي عن عائشة)
Албатта, Аллоҳ таоло одам боласидан чиқадиган нарсани (нажосатни) дунё учун мисол қилди.
Байҳақий ривояти.