Қиёмат куни жаннат эшиги олдига келиб, уни очишларини талаб қиламан. Дарвозабон: «Сен кимсан?» деб сўрайди. «Муҳаммадман», дейман. У: «Сендан олдин бирор кишига очмасликка буюрилганман», дейди. Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
بسم الله الرحمن الرحيم
* آتِي بَابَ الْجَنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَسْتَفْتِحُ، فَيَقُولُ الْخَازِنُ: مَنْ أَنْتَ؟ فَأَقُولُ: مُحَمَّدٌ. فَيَقُولُ: بِكَ أُمِرْتُ ألاَّ أَفْتَحَ لأَحَدٍ قَبْلَكَ. (رَوَاهُ أحمد عن أنس)
Яхши амалларни қил, ёмон ишлардан сақлан. Бирор қавм билан ўтириб, сўнг туриб кетганингда уларнинг нима дейиши қулоғингга ёқса, ўша ҳолатда давом эт. Аксинча, уларнинг олдидан туриб кетганингда нима дейишларини ёқтирмасанг, ўша ҳолатдан сақлан. Жамоат ривояти.
* ائْتِ الْمَعْرُوفَ، وَاجْتَنِبِ الْمُنْكَرَ. وَانْظُرْ مَا يُعْجِبُ أُذُنكَ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَأْتِهِ وَانْظُرِ الَّذِي تَكْرَهُ أَنْ يَقُولَ لَكَ الْقَوْمُ إِذَا قُمْتَ مِنْ عِنْدِهِمْ فَاجْتَنِبْهُ. (رواه الجماعة)
Илмнинг офати унутишдир. Илмни ноаҳл кимсага сўзлаш эса, уни зое қилишдир. Ибн Абу Шайба ривояти.
* آفَةُ الْعِلْمِ النِّسْيَانُ، وَإِضَاعَتُهُ أَنْ تُحَدِّثَ بِهِ غَيْرَ أَهْلِهِ. (رواه ابن أبِي شيبة)
Диннинг офати учта: гуноҳларни қилаверувчи фақиҳ, золим имом ва жоҳил мужтаҳиддир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* آفَةُ الدِّينِ ثَلاَثَةٌ: فَقِيهٌ فَاجِرٌ وَإِمَامٌ جَائِرٌ وَمُجْتَهِدٌ جَاهِلٌ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Мунофиқнинг аломати учта: гапирса, ёлғон сўзлайди; ваъда берса, вафо қилмайди; омонат берилса, хиёнат қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاَثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ. (رواه الشيخان عن أبِي هريرة)
«Ҳамду сано бола-чақа қилмаган, подшоҳлик-илоҳликда шериги йўқ, хор-зорликдан (қутқарувчи) дўсти-ёрдамчиси бўлмаган (яъни, ҳеч кимга хор-муҳтож бўлмайдиган) Зот – Аллоҳ учундир, деб айтинг ва У Зотни мудом улуғланг!» ояти иззат – куч-қувват оятидир.
Аҳмад ривояти.
* آيَةُ الْعِزّ (وَقُلِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَدًا وَلَمْ يَكُن لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَلَمْ يَكَن لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ وَكَبِّرْهُ تَكْبِيرًا). (رواه الإمام أحمد)
Юқори даражани Аллоҳ ҳузуридан талаб этинглар. Бу сизга жоҳиллик қилганга мулойим бўлишингиз ва сизга бермаганга беришингиздир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Адий ривояти.
* ابْتَغُوا الرِّفْعَةَ عِنْدَ اللهِ: تَحْلُمُ عَمَّنْ جَهِلَ عَلَيْكَ، وَتُعْطِي مَنْ حَرَمَكَ. (رواه عدىٌّ عن ابن عمر)
Бандалари ичида либоси амалидан яхши бўлганлари Аллоҳ таолонинг энг кўп ғазабини келтирувчилардир. Яъни, кийими пайғамбарлар либоси, амали эса жабр қилувчи золимлар амали каби бўлганларидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* أَبْغَضُ الْعِبَادِ إِلَى اللهِ مَنْ كَانَ ثَوْبَاهُ خَيْرًا مِنْ عَمَلِهِ: أَنْ تَكُونَ ثِيَابُهُ ثِيَابَ الْأَنْبِيَاءِ، وَعَمَلُهُ عَمَلَ الْجَبَّارِينَ. (رواه الديلمي عن عائشة)
Ҳожатини амалга оширишга қодир бўлмаган кишиларга ҳожатини амалга оширишда ёрдамлашинглар. Ким арзини етказишга қодир бўлмаган кишилар ҳожатини бошлиққа етказса, Аллоҳ таоло уни қиёмат куни сирот кўпригида собитқадам қилади.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَبْلِغُوا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إِبْلاَغَ حَاجَتِهِ، فَمَنْ أَبْلَغَ سُلْطَانًا حَاجَةَ مَن لاَّ يَسْتَطِيعُ إبْلاَغَهَا ثَبَّتَ اللهُ تَعَالَى قَدَمَيْهِ عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
(Эй) Одам боласи, Раббингга итоат қил, оқил, деб номланасан. У Зотга осийлик қилма. Акс ҳолда, жоҳил, деб номланасан.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* ابنَ آدَمَ: أَطِعْ رَبَّكَ تُسَمَّى عَاقِلاً، وَلاَ تَعْصِهِ فَتُسَمَّى جَاهِلاً. (رواه أبو نعيم عن أبِى هريرة)
Ўзи ҳалол бўлса-да, Аллоҳнинг энг ғазабини келтирадиган нарса талоқдир.
Абу Довуд ривояти.
* أَبْغَضُ الْحَلاَلِ إِلَى اللهِ الطَّلاَقُ. (رواه أبو داود في سننه)
Ҳузуримга Жаброил (алайҳиссалом) келиб: «Ё Муҳаммад, хоҳлаганингизча яшанг, барибир бир куни вафот этасиз. Истаган кишингизни яхши кўринг, барибир бир куни ундан ажраласиз. Хоҳлаган нарсангизга амал қилинг, барибир ўша бажарган ишингизга мукофот (ёки жазо) оласиз. Билингки, мўминнинг шарафи кечасини (баъзисини ибодат ила) бедор қилишидадир. Азизлиги эса, одамлардан (ҳеч нарса сўрамасдан) беҳожат бўлишидадир», дедилар.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَتَانِي جِبْرِيلُ، فَقَالَ: يَا مُحَمَّدُ عِشْ ما شِئْتَ فَإنَّكَ مَيِّتٌ، وَأَحْبِبْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مُفَارِقُهُ، وَاعْمَلْ ما شِئْتَ فَإِنَّكَ مَجْزِىٌّ بِهِ، وَاعْلَمْ أَنَّ شَرَفَ الْمُؤْمِنِ قِيَامُهُ بِاللَّيْلِ، وَعِزَّهُ اسْتِغْنَاؤُهُ عَنِ النَّاسِ. (رواه البيهقي عن جابر)
Раббимдан бир келувчи келиб, умматимдан ким Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмай вафот этса, жаннатга киришининг хабарини берди. Мен: «Агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам-а?» десам, у: «Ҳа, агар зино қилиб, ўғрилик содир этса ҳам», деди. Муслим, Термизий ва Насоий ривояти.
Изоҳ: Ушбу ҳадисдан Аллоҳга ширк келтирмасдан, зино ва ўғрилик қилса бўлаверар экан-да, деган хулоса чиқармаслик даркор. Бу ерда Аллоҳга ҳеч ким ва ҳеч нарсани шерик қилмаслик нақадар муҳим эканини билдириш учун шундай дейилмоқда.
* أَتَانِي آتٍ مِنْ رَبِّي فَأَخْبَرَنِي: أَنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْ أُمَّتِي لاَ يُشْرِكُ بِاللهِ شَيْئًا دَخَلَ الْجَنَّةَ، قَالَ: فَقُلْتُ وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ، قَالَ: وَإِنْ زَنَى وَإِنْ سَرَقَ. (رواه مسلم والترمذي والنسائي)
Раббим азза ва жалла ҳузуридан бир келувчи келиб: «Умматингиздан қайси бир киши сизга бир салавот айтса, Аллоҳ таоло унга ўнта яхшилик ёзиб, ундан ўнта ёмонликни ўчиради, даражасини ўн баробар кўтариб, яна унинг мисли (миқдори)ча қўшиб беради», деди.
Абу Талҳа (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَتَانِي آتٍ مِنْ عِنْدِ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَقَالَ: مَنْ صَلَّى عَلَيْكَ مِنْ أُمَّتِكَ صَلاَةً كَتَبَ اللهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَيِّئَاتٍ وَرَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَرَدَّ عَلَيْهِ مِثْلَهَا. (رواه أحمد عن أبي طلحة)
Қалбинг мулойим бўлиб, ҳожатинг бароридан келишини яхши кўрасанми? Унда етимга раҳм қилиб, бошини сила ва унга ўз таомингдан едир. Шунда қалбинг юмшаб, ҳожатинг бароридан келади.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَتُحِبُّ أَنْ يَلِينَ قَلْبُكَ، وَتُدْرِكَ حَاجَتَكَ: ارْحَم الْيَتِيمَ، وَامْسَحْ رَأْسَهُ وَاَطْعِمْهُ مِنْ طَعَامِكَ: يَلِنْ قَلْبُكَ وَتُدْرِكْ حَاجَتَكَ. (رواه الطبرانِي عن أبِي الدرداء)
Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳга тақво қил. Ёмон амалингга яхшисини эргаштир. Шунда яхшиси ёмонини ўчириб юборади. Одамлар билан яхши хулқ ила муомалада бўл.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اتَّقِ اللهَ حَيْثُمَا كُنْتَ، وَأَتْبِعِ السَّيِّئَةَ الْحَسَنَةَ تَمْحُهَا، وَخَالِقِ النَّاسَ بِخُلُقٍ حَسَنٍ. (رواه الطبرانِي عن أبِي ذرٍّ)
Аллоҳга тақво қил. Яхшиликлардан бирортасини паст санама. Сув талаб қилиб келган кишига челагингдаги сувингни қуйиб беришинг ҳамда биродарингга йўлиққанингда очиқ чеҳра билан кўришишинг ҳам яхшиликдир. Лекин иштонингни узайтириб юришдан сақлан. Чунки иштонни узайтириб юриш такаббурлик бўлиб, Аллоҳ уни яхши кўрмайди. Агар бирор кимса сени ўзингда йўқ нарса билан сўкиб айбласа, сен уни унда бор нарса билан ҳам айбламагин. Шундайлигича қолдир. Шунда гуноҳи ўзига, ажри сенга бўлади. Сен асло бирор кишини сўкмагин.
Жобир ибн Сулайм (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
* اتَّقِ اللهَ: وَلاَ تَحْقِرَنَّ مِنَ الْمَعْرُوفِ شَيْئًا، وَلَوْ أَنْ تُفْرِغَ مِنْ دَلْوِكَ فِي إِنَاءِ الْمُسْتَسْقِي وَأَنْ تَلْقَى أَخَاكَ وَوَجْهُكَ إِلَيْهِ مُنْبَسِطٌ وَإِيَّاكَ وَإسْبَالَ الإِزَارِ فَإنَّ إسْبَالَ الإزَارِ مِنَ الْمَخِيلَةِ وَلاَ يُحِبُّهَا اللهُ، وَإِنِ امْرُؤٌ شَتَمَكَ وَعَيَّرَكَ بأَمْرٍ لَيْسَ فِيكَ فَلاَ تُعَيِّرْهُ بِأَمْرٍ هُوَ فِيهِ، وَدَعْهُ يَكُونُ وَبَالُهُ عَلَيْهِ وأجْرُهُ لَكَ وَلاَ تَسُبَّنَ أَحَدًا. (رواه الطيالسي عن جابر بن سُليم)
Аллоҳга тақво қилинглар ва фарзандларингиз орасида адолатли бўлинглар.
Нўъмон ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ وَاعْدِلُوا بَينَ أَوْلاَدِكُمْ (رَوَاهُ النعمان)
Мўминнинг фаросатлилиги (ботиний кўзи билан қараши)дан қўрқинглар, чунки у Аллоҳнинг нури ила қарайди.
Термизий ривояти.
Изоҳ: Яъни, Аллоҳ нури билан дили порлаган киши қалб кўзи билан кўради. Албатта, руҳнинг кўзи ақл кўзи билан боғлиқдир. Инсон кўзи аъзо бўлса, қалб кўзи руҳга боғлиқдир.
* اتَّقُوا فِرَاسَةَ الْمُؤْمِنِ، فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللهِ. (رواه الترمذي)
Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки у билан Аллоҳ ўртасида тўсиқ-парда бўлмайди.
Термизий ривояти.
* اتَّقِ دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا لَيْسَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ اللهِ حِجَابٌ. (رواه الترمذي)
Ҳаромдан тақво қил, одамларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан. Қўшнингга яхшилик қил, мўмин бўласан. Ўзингга яхши кўрган нарсани одамларга ҳам раво кўр, мусулмон бўласан. Кулгини кўпайтирма, чунки кўп кулги қалбни ўлдиради.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* اتَّقِ الْمَحَارِمَ تَكُنْ أَعْبَدَ النَّاسِ، وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ أَغْنَى النَّاسِ. وَأَحْسِنْ إِلَى جَارِكَ تَكُنْ مُؤْمِنًا. وَأَحِبَّ لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ تَكُنْ مُسْلِمًا، وَلاَ تُكْثِرِ الضَّحِكَ فَإِنَّ كَثْرَةَ الضَّحِكِ تُمِيتُ الْقَلْبَ. (رواه الإمام أحمد عن أبِى هريرة)
Аллоҳга тақво қилинг, беш вақт намозларингизни ўқинг, (Рамазон) ойи рўзани тутинг, молларингиз закотини нафсингиз шод бўлган ҳолда беринг, бошлиқларингиз буйруғига итоат қилинг, шунда Раббингиз жаннатига кирасизлар.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اتَّقُوا اللهَ: وَصَلُّوا خَمْسَكُمْ، وَصُومُوا شَهْرَكُمْ، وَأَدُّوا زَكَاةَ أَمْوَالِكُمْ، طَيِّبَةً بِهَا أَنْفُسُكُمْ وَأَطِيعُوا ذَا أَمْرِكُمْ تَدْخُلُوا جَنَّةَ رَبِّكُمْ. (رواه الْحاكم عن أبِي أمامة)
Мазлумнинг дуосидан қўрқинглар, чунки у (дуо) булутларга кўтарилади. Аллоҳ таоло: «Азизлигим ва улуғлигим ҳаққи, кейинроқ бўлса ҳам (мазлумга) ёрдам бераман», дейди.
Ҳузайма ибн Собит (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اتَّقُوا دَعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهَا تُحْمَلُ عَلَى الْغَمَامِ يَقُولُ اللهُ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لأَنْصُرَنَّكَ، وَلَوْ بَعْدَ حِينٍ. (رواه الطبرانِي عن خزيْمة بن ثابت)
Зулм қилишдан сақланинглар, чунки зулм қиёмат кунида зулумот бўлади. Бахилликдан қўрқинглар, чунки бахиллик сизлардан олдингиларни ҳалок этиб, қонлар тўкиб, ҳаром нарсаларни ҳалол санашларига етаклаган.
Муслим ривояти.
* اتَّقُوا الظُّلْمَ، فَإِنَّ الظُّلْمَ ظُلُمَاتٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. وَاتَّقُوا الشُّحَّ فَإِنَّ الشُّحَّ أَهْلَكَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ، وَحَمَلَهُمْ عَلَى أَنْ سَفَكُوا دِمَاءَهُمْ وَاسْتَحَلُّوا مَحَارِمَهُمْ. (رواه مسلم)
Аллоҳнинг неъматларини гапириш шукр қилишдир, у (зикр этиш)ни тарк қилиш куфрдир. Ким оз нарсага шукр қилмаса, кўпига ҳам шукр этмайди. Ким одамларга шукр қилмаса, Аллоҳга ҳам шукр этмайди. Жамоат (кўпчилик) раҳматдир. Фирқалик (тарқоқлик) азобдир.
Байҳақий ривояти.
* التَّحَدُّثُ بِنِعْمَةِ اللهِ شُكْرٌ، وَتَرْكُهَا كُفْرٌ. وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ الْقَلِيلَ لاَ يَشْكُرِ الْكَثِيرَ، وَمَنْ لاَ يَشْكُرِ النَّاسَ لاَ يَشْكُرِ اللهَ. وَالْجَمَاعَةُ رَحْمَةٌ وَالْفُرْقَةُ عَذَابٌ. (رواه البيهقي)
Босиқлик (шошмаслик) Аллоҳдан, шошқалоқлик эса шайтондандир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* التَّأَنِّي مِنَ اللهِ وَالْعَجَلَةُ مِنَ الشَّيْطَان. (رواه البيهقي عن أنس)
Аллоҳ таоло қиёмат куни икки тоифа киши – қариндошлик алоқасини узувчи ва ёмон қўшнига қарамайди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* اثْنَانِ لاَ يَنْظُرُ اللهُ إلَيْهِمَا يَوْمَ القِيَامَةِ: قَاطِعُ الرَّحْمِ وَجَارُ السُّوْءِ. (رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ عَنْ أنس)
Одам боласи икки нарсани ёмон кўради, ўлимни хуш кўрмайди. Ваҳоланки, ўлим унинг учун фитнадан яхшироқдир. Мол-дунёси кам бўлишини ёмон кўради, ҳолбуки, мол-мулкининг озлиги (қиёматда) ҳисоб учун енгилроқдир.
Маҳмуд ибн Лабид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* اثْنَانِ يَكْرَهُهُمَا ابْنُ آدَمَ: يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَالْمَوْتُ خَيْرٌ لَهُ مِنَ الْفِتْنَةِ، وَيَكْرَهُ قِلَّةَ الْمَالِ، وَقِلَّةُ الْمَالِ أَقَلُّ لِلْحِسَابِ. (رواه أحمد عن محمود بن لبيد)
Аллоҳ таоло дунёнинг ўзидаёқ икки тоифа – шафқатсиз ва ота-онага оқ бўлган кишининг уқубатини тезлатади.
Ибн Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اثْنَانِ يُعَجِّلُهُمَا اللهُ فِي الدُّنْيَا: البغْيُ وعُقوقُ الوَالِدَيْنِ. (رواه الطبراني عن ابن أبي بكرة)
Кибрдан четланинглар, чунки банда такаббурликда давомли бўлса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандамни гердайиб юрувчилар сирасидан қилиб ёзинглар», деб айтади.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* اجْتَنِبُوا الْكِبْرَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لا يزالُ يَتَكَبَّرُ حَتى يقولَ اللهُ تعالى لِمَلاَئِكَتِهِ: «اكتُبُوا عَبْدِي هَذَا فِي الْجَبَّارِينَ». (رواه ابن عدي عن أبي أمامة)
Намозларингиздан уйларингизга ҳам (насиба) қолдиринглар. Уйларингизни қабр қилиб олманглар.
Бухорий ривояти.
* اجْعَلُوا مِنْ صَلاَتِكُمْ فِي بُيُوتِكُمْ، وَلاَ تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا. (رواه البخاري)
Ҳалокатга элтувчи етти нарсадан сақланинглар:
1) Аллоҳга ширк келтириш, яъни Унинг шериги бор, дейиш;
2) сеҳргарлик;
3) Аллоҳ қатл этилишини ҳаром қилган жонни ўлдириш – лекин ҳақ билан (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас;
4) судхўрлик ортидан кун кўриш;
5) етимлар молини ейиш;
6) уруш кунида орқага чекиниш;
7) иффатли, ҳеч нарсадан хабари йўқ, имонли аёлларни (фоҳишаликда) айблашдан.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اجْتَنِبُوا السَّبْعَ الْمُوبِقَات: الشِّرْكَ بِاللهِ، وَالسِّحْرَ، وَقَتْلَ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاَّ بِالْحَقِّ، وَأَكْلَ الرِّبَا، وَأَكْلَ مَالِ الْيَتِيمِ، وَالتَّوَلِّيَ يَوْمَ الزَّحْفِ، وَقَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاَتِ الْمُؤْمِنَاتِ. (رواه الشيخان)
Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси оз бўлса-да, давомлисидир.
* أَحَبُّ الأعمالِ إلَى اللهِ أدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. (رواه الشيخان عن عائشة)
Аллоҳ таолога амалларнинг энг севимлиси Аллоҳ зикридан тилинг нам бўлиб вафот этишингдир.
Муоз (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبُّ الأعْمَالِ إِلَى اللهِ أَنْ تَمُوتَ وَلِسَانُكَ رَطْبٌ مِنْ ذِكْرِ اللهِ. (رواه البيهقي عن معاذ)
Аллоҳ таолога намозларнинг энг суюклиси Довуд (алайҳиссалом)нинг намозидир. Рўзаларнинг энг яхшиси Довуд (алайҳиссалом)нинг рўзасидир. У зот кечанинг ярмида ухлаб, учдан бири қолганида турардилар, олтидан бири қолганида яна ухлардилар. (Рўза бобида эса) бир кун рўза тутиб, бир кун оғизлари очиқ бўларди.
Муслим ривояти.
* أَحَبُّ الصَّلاَةِ إِلَى اللهِ تَعَالَى صَلاَةُ دَاوُدَ، وَأَحَبُّ الصِّيَامِ إِلَى اللهِ صِيَامُ دَاوُدَ، وَكَانَ يَنَامُ نِصْفَ الَّيْلِ، وَيَقُومُ ثُلُثَهُ، وَيَنَامُ سُدُسَهُ وَيَصُومُ يَومًا، وَيُفْطِرُ يَوْمًا. (رواه مسلم)
Аллоҳ таолога каломларнинг энг севимлиси банданинг «Субҳаналлоҳи ва биҳамдиҳи», яъни, Аллоҳни ҳамд айтиш билан поклайман, деб айтишдир.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* أحَبُّ الْكَلاَمِ إلَى اللهِ أَنْ يَقُولَ الْعَبْدُ: «سُبْحَانَ اللهِ وَبِحَمْدِهِ». (رواه الترمذي عن أبي ذرّ)
Ўзингга яхши кўрган нарсангни (бошқа) одамлар учун ҳам раво кўр.
Бухорий ривояти.
* أَحِبَّ لِلنَّاسِ ما تُحِبُّ لِنَفْسِكَ. (رواه البخاري)
Отангнинг (дўстлари билан бўлган) алоқасини давом эттир, алоқани (у киши ўлганидан кейин) узиб қўйма. Акс ҳолда, Аллоҳ нурингни ўчириб қўяди.
Бухорий ривояти.
* احْفَظْ وُدَّ أَبِيكَ لاَ تَقْطَعْهُ فَيُطْفِىءُ اللهُ نُورَكَ. (رواه البخاري)
Аллоҳ таолога маҳбуб калом тўрттадир: «Субҳаналлоҳи» (Аллоҳни поклаб ёд этаман), «Алҳамдулиллаҳ» (Аллоҳга мақтовлар бўлсин), «Ла илаҳа иллаллоҳ» (Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ), «Аллоҳу акбар» (Аллоҳ буюкдир). Буларнинг қайси биридан бошласанг ҳам, зарари йўқ.
Самура ибн Жундуб (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَحَبُّ الْكَلاَمِ إِلَى اللهِ تَعَالَى أَرْبَعٌ: سُبْحَانَ اللهِ، وَالْحَمْدُ للهِ، وَلاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ، وَاللهُ أَكْبَرُ، لاَ يَضُرُّكَ بِأَيِّهِنَّ بَدَأْتَ. (رواه أَحمد عن سمرة بن جندب)
Аллоҳ таоло наздида уйларингизнинг энг яхшиси етим ҳурмат қилинадиган хонадондир.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبُّ بُيُوتِكُمْ إِلَى اللهِ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيم مُكْرَمٌ. (رواه البيهقي عن عمر)
Бирор нарсани сотишда, ё сотиб олишда, ёки қарз беришда, ёхуд қарз талаб қилишда мулойимлик қилган бандани Аллоҳ таоло яхши кўради.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَحَبَّ اللهُ تَعَالَى عَبْدًا، سَمْحًا إِذَا بَاعَ، سَمْحًا إِذا اشْتَرَى، وَسَمْحًا إِذا قَضَى وَسَمْحًا إِذا اقْتَضَى. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Аллоҳга маҳбубларингиз овқатни кам еб, бадани енгил (ориқ) бўлганларингиздир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* أَحَبُّكُمْ إِلَى الله أَقَلَّكُمْ طُعْمًا، وَأَخَفُّكُمْ بَدَنًا. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Арабларни уч нарса учун яхши кўринглар. Биринчиси – чунки мен (Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам) арабман. Иккинчиси – Қуръон араб тилида. Учинчиси – жаннатда у ер аҳлининг тили арабчадир.
Табароний ва бошқалар ривояти.
* أَحبُّوا العَرَبَ لِثَلاَثٍ: لأَنِّى عَرَبِيٌّ وَالْقُرْآنَ عَرَبِىٌّ. وَكلامَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِي الْجَنَّةِ عَرَبِىٌّ. (رواه الطبرانِي وغيره)
Одамлар ёмонлигидан улардан ёмон гумон қилиш билан сақланинглар.
Аҳмад ва Байҳақий ривояти.
* احْتَرِسُوا مِنَ النَّاسِ بِسُوءِ الظَّنِّ. (رواه أحمد والبيهقي)
Дўстингни ўртача яхши кўр, куни келиб душманга айланиб қолиши мумкин. Душманингни ҳам ўртача ёмон кўр, куни келиб дўстга айланиб қолиши мумкин.
Термизий ривояти.
* أَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْمًا مَّا، وَأَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْنًا مَّا، عَسَى أَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْمًا مَّا. (رواه الترمذي)
Умматим хусусида хавфсирайдиган нарсамнинг энг қўрқинчлиси қорин катталиги, уйқуда бардавомлик, дангасалик ва имон заифлигидир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.
* أَخْشَى ما خَشِيْتُ عَلى أُمَّتِى: كِبَرُ الْبَطْنِ، وَمُدَاوَمَةُ النَّوْمِ، والْكَسَلُ وَضَعْفُ الْيَقِينِ. (رواه الدار قُطْني عن جابر)
Аллоҳ сенга фарз қилган амалларни адо этгин, инсонларнинг энг обиди бўласан. Аллоҳ сенга ҳаром қилган ишлардан ўзингни четда тут, кишиларнинг энг тақволиси бўласан. Аллоҳ сенга тақсимлаб қўйган ризққа рози бўл, одамларнинг энг бадавлати бўласан.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* أَدِّ مَا افْتَرَضَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُنْ مِنْ أَعْبَدِ النَّاسِ، وَاجْتَنِبْ مَا حَرَّمَ اللهُ عَلَيْكَ تَكُون أَوْرَعَ النَّاسِ. وَارْضَ بِمَا قَسَمَ اللهُ لَكَ تَكُنْ مِنْ أَغْنَى النَّاسِ. (رواه ابن عدى عن ابن مسعود)
Фарзандларингизни уч хислатда тарбияланглар: Пайғамбарингизни яхши кўриш, у зотнинг хонадони аҳлларига муҳаббатли бўлиш ва Қуръон қироат қилишни. Чунки Қуръон ҳомиллари (уни ёд олиб, доим ўқиб юрувчилар) соя йўқ кунда Аллоҳнинг соясида пайғамбар ва соф кишилар (чин дўстлар) билан бирга бўлишади.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти).
* أَدِّبُوا أوْلاَدَكُمْ عَلى ثَلاَثِ خِصَالٍ: حُبِّ نَبِيِّكُمْ، وَحُبِّ أَهْلِ بَيْتِهِ، وَقِرَاءَةِ الْقُرْآنِ. فَإِنَّ حَمَلَةَ الْقُرْآنِ فِي ظِلَّ اللهِ، يَوْمَ لا ظِلَّ إِلاَّ ظِلُّهُ مَعَ أَنْبِيَائِهِ وَأَصْفِيَائِهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)
Аллоҳга ижобат қилишига ишонган ҳолда дуо қилинглар. Билингки, Аллоҳ таоло қалби ғофил, эътиборсиз кишилар дуосини қабул этмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* ادْعُوا اللهَ وَأَنْتُمْ مُوقِنُونَ بِالإِجَابَةِ. وَاعْلَمُوا أَنَّ اللهَ لاَ يَسْتَجِيبُ دُعَاء مِنْ قَلْبٍ غَافِلٍ لاَهٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Агар Аллоҳ таоло сенга мол ато этса, Аллоҳнинг сенга берган неъмати ва каромати устингда кўринсин.
Абул Аҳваснинг (розияллоҳу анҳу) отасидан. Ҳоким ривояти.
* إِذَا آتَاكَ اللهُ مَالاً فَلْيُرَ أَثَرُ نِعْمَةِ اللهِ عَلَيْكَ وَكَرَامَتِه. (رواه الحاكم عن والد أبي الأحوص)
Намозга борганингизда, ўзингизга хотиржамликни лозим билинг. Ундан топган ракатингизни ўқиб, қолдирганингизни охирига етказиш билан мукаммал қилинг.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أَتَيْتُمُ الصَّلاَةَ فَعَلَيْكُمْ بِالسَّكِينَةِ. فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه الشيخان)
Аллоҳ таоло бир бандани яхши кўрса, тазарру қилишини эшитиш учун унга бало юборади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَحَبَّ اللهُ عَبْدًا ابْتَلاَهُ لِيَسْمَعَ تَضَرُّعَهُ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Киши намозини чиройли суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажарса, намоз: «Мени сақлаганингдек, Аллоҳ ҳам сени сақласин», дейди ва бу айтган сўзи кўтарилади. Агар киши намозини ёмон суратда адо этса, руку ва саждани ёмон суратда адо этса, руку ва саждани мукаммал бажармаса, намоз: «Мени зое қилганингдек, Аллоҳ ҳам сени зое қилсин», дейди.
Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
* إذَا أحْسَنَ الرَّجُلُ الصَّلاَةَ فَأتَمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ حَفِظَكَ اللهُ كَمَا حَفِظْتَنِي، فَتُرْفَعُ وَإذَا أسَاءَ الصَّلاَةَ فَلَمْ يُتِمَّ رُكُوعَهَا وَسُجُودَهَا قَالَتِ الصَّلاَةُ ضَيَّعَكَ اللهُ كَمَا ضَيَّعْتَنِي، فَتُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوبُ الْخَلَقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُهُ. (رَوَاهُ الطَّيَالِسِي عن عبادة بن الصامت)
Жума куни муаззин азон айтгач, (жума намози ўқилгунча) ишлаш ҳаромдир.
Дайламий ривояти.
* إِذَا أَذَّنَ الْمُؤَذِّنُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ حَرُمَ الْعَمَلُ. (رواه الديلمي)
Ётар жойингга келганингда, намозга таҳорат олганинг каби таҳорат қилиб, ўнг томонингга ёнбошлаб: «Аллоҳумма асламту важҳий илайка ва фаввазту амрий илайка ва алжаъту заҳрий илайка рағбатан илайка ла малжаа вала манжа минка илла илайка, оманту бикитобикаллазий анзалта ва набиййикаллазий арсалта» (Ё Аллоҳ, юзимни Сенга таслим этдим. Ишимни Сенга топширдим. Сенинг неъматингга рағбат қилиб, ғазабингдан қўрқиб, Сенга суяндим. Сендан бошқа қочадиганим ҳам, нажот топадиганим ҳам йўқ. Нозил қилган китобларингга ва юборган пайғамбарларингга имон келтирдим), деб айт.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أَتَيْتَ مَضْجَعَكَ فَتَوَضَّأْ وَضُوءَكَ لِلصَّلاَةِ، ثُمَّ اضْطَجِعْ عَلَى شِقِّكَ الأَيْمَنِ ثُمَّ قُلْ: اللَّهُمَّ أَسْلَمْتُ وَجْهى إِلَيْكَ، وَفَوَّضْتُ أَمْرِي إِلَيْكَ، وَأَلْجَأْتُ ظَهْرِي إِلَيْكَ، رَغْبَةً إِلَيْكَ، لاَ مَلْجَأَ وَلاَ مَنْجَى مِنْكَ إِلاَّ إِلَيْكَ، اللهُمَّ آمَنْتُ بِكِتَابِكَ الَّذِي أَنْزَلْتَ، وَنَبِيِّكَ الَّذِي أَرْسَلْتَ. (رواه البخاري ومسلم)
Аллоҳ бандага бирор яхшиликни хоҳласа, бойлигини ўз нафсида, тақвосини қалбида қилиб қўяди. Аллоҳ бир бандага бирор ёмонликни хоҳласа, камбағалликни кўз олдида қилиб қўяди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا جَعَلَ غِناهُ فِي نَفْسِهِ، وَتُقاهُ فِي قَلْبِهِ، وَإِذَا أَرادَ اللهُ شَرًّا جَعَلَ فَقْرَهُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ. (رواه الحاكم عن أبي هريرة)
Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, динда фақиҳ, дунёда зоҳид ва ўз айбларини кўрувчи қилиб қўяди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَرادَ اللهُ بِعَبْدٍ خَيْرًا فَقَّهَهُ فِي الدَّينِ، وَزَهَّدَهُ فِي الدُّنْيَا، وَبَصَّرَهُ عُيُوبَهُ. (رواه البيهقي عن أنس)
Аллоҳ таоло бир бандага яхшиликни хоҳласа, бу дунёнинг ўзида (қилган гуноҳи учун) уқубатни тезлатиб қўяди. Аллоҳ таоло бир бандага ёмонликни хоҳласа, қилган гуноҳига яраша жазони тўхтатиб туради ҳамда қиёмат куни тўла-тўкис қилиб беради. Аммор ибн Ёсир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الْخَيْرَ عَجَّلَ لَهُ الْعُقُوبَةَ فِي الدُّنْيَا، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ الشَّرَّ أَمْسَكَ عَنْهُ بِذَنْبِهِ، حَتَّى يُوَافَي بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه الطبراني عن عمار بن ياسر)
Агар Аллоҳ бир бандага яхшиликни хоҳласа, дили қулфини очиб, унга ишонч (яқийн) ва ростгўйликни жойлаб, қалбини англовчи ва саломат, тилини ростгўй, хилқатини тўғри, қулоғини эшитувчи ва кўзини кўрувчи қилиб қўяди.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِعَبْدِهِ خَيْرًا فَتَحَ لَهُ قُفْلَ قَلْبِهِ، وَجَعَلَ فِيهِ الْيَقِينَ وَالصِّدْقَ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ وَاعِيًا لِمَا سَلَكَ فِيهِ، وَجَعَلَ قَلْبَهُ سَلِيمًا، وَلِسَانَهُ صَادِقًا، وَخَلِيقَتَهُ مُسْتَقِيمَةًً، وَجَعَلَ أُذنَهُ سَمِيعَةً، وَعَيْنَهُ بَصِيرَةً. (رواه أبو الشيخ عن أبي ذر)
Аллоҳ таоло тақдир-қазосини ижро қилишни хоҳласа, ақл эгаларидан ақлни тортиб олиб, тақдир-қазосини рўёбга чиқаради. Рўёбга чиқариб бўлганидан сўнг ақлларини қайтариб беради ва ўз-ўзидан пушаймонлик воқе бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ إِنْفَاذَ قَضَائِهِ وقَدَرِهِ، سَلَبَ ذوِي الْعُقُولِ عُقُولَهُمْ، حَتَّى يَنْفُذَ فِيهِمْ قَضَاؤُهُ وقَدَرُهُ، فَإِذَا قَضَى أَمْرَهُ رَدَّ عُقُولَهُمْ، وَوَقَعَتِ النَّدَامَةُ. (رواه الديملى عن أنس)
Бирор иш қилишни хоҳласанг, оқибатини тадаббур қил. Агар яхши бўлса, уни бажар, ёмон бўлса, ундан тўхта.
Ибн Муборак ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَفْعَلَ أَمْرًا فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ، فَإِنْ كَانَ خَيْرًا فَامْضِ، وَإِنْ كَان شَرًّا فَانْتَهِ. (رواه ابن المبارك)
Бирор иш қилишни хоҳласанг, босиқликни ўзингга лозим тут. Шунда Аллоҳ сенга чиқар йўлни кўрсатади.
Бухорий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَمْرًا فَعَلَيْكَ بِالتُّؤَدَةِ، حَتَّى يُرِيَكَ اللهُ مِنْهُ الْمَخْرَجَ. (رواه البخاري)
Агар Аллоҳ сени яхши кўришини хоҳласанг, дунёга ғазаб қил, яъни уни севма. Одамлар сени яхши кўришларини хоҳласанг, ўзингдаги ортиқча нарсаларни уларга тортиқ эт.
Рибъий ибн Хирош (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ يُحِبَّك اللهُ فَأَبْغِضِ الدُّنْيَا، وإِذَا أَرَدتَ أَنْ يُحِبَّك الناسُ فَمَا كانَ عِنْدَكَ مِنْ فُضُولِهَا فَانْبذْهُ إِلَيْهِمْ. (رواه الخطيب عن ربعي بن خراش مرسلا)
Бошқаларнинг айбини зикр қилишни хоҳласанг, ўз айбингни зикр қилиб қўяқол (шуниси яхшироқ).
Рофеъий ривояти.
* إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَذْكُرَ عُيُوبَ غَيْرِكَ فَاذْكرْ عُيُوبَ نَفْسِكَ. (رواه الرافعي)
Киши кечаси уйқусидан туриб, ўз аҳли аёлини ҳам уйғотиб, икковлари икки ракат намоз ўқишса, Аллоҳни кўп зикр қилувчи эркак ва аёллар қаторида ёзиб қўйилади.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ الرَّجُلُ مِنَ اللَّيْلِ وَأَيْقَظَ أَهْلَهُ، فَصَلَّيَا رَكْعَتَيْنِ كُتِبَا مِنَ الذَّاكِرِينَ اللهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ. (رواه ابن حبان عن أبي سعيد)
Сизлардан бирингиз уйқусидан уйғонса, «Алҳамдулиллаҳиллазий радда ъалаййа руҳий ва ъафаний фий жасадий ва азина лий бизикриҳи» (Руҳимни қайтариб, жасадимни офиятда қилиб, Ўзининг зикрига изн берган Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Сунний ривояти.
* إِذَا اسْتَيْقَظَ أحَدُكُمْ مِنْ مَنَامِهِ فَلْيَقُلْ: (الْحَمْدُ للهِ الَّذِي رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي وَعَافَانِي فِي جَسَدِي، وَأَذِنَ لِي بِذِكْرِهِ). (رواه ابن السني عن أبي هريرة)
Бирор еринг оғриса, ўша оғриган ерингга қўл қўйиб: «Бисмиллаҳ, аъузу биъиззатиллаҳи ва қудротиҳи мин шарри маа ажиду мин важаъий ҳаза» (Аллоҳнинг исми билан, Аллоҳнинг азизлиги ва қудрати ила ўзимдаги мана бу касалликдан паноҳ тилайман), деб айт, кейин қўлингни кўтариб, яна тоқ ҳолатда қайтаргин.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا اشْتَكَيْتَ فَضَعْ يَدَكَ حَيْثُ تَشْتَكِي، وَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ، أَعُوذُ بِعِزَّةِ اللهِ وَقُدْرَتِهِ مِنْ شَرِّ مَا أَجِدُ مِنْ وَجَعِي هَذَا» ثُمَّ ارْفَعْ يَدَكَ ثُمَّ أَعِدْ ذَلِكَ وِتْرًا. (رواه الترمذي عن أنس)
Сизлардан бирингизга мусибат етса: «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун, Аллоҳумма ъиндака аҳтасибу мусийбатий фаъжурний фийҳа ва абдилний биҳа хойрон минҳа» (Биз Аллоҳ учунмиз ва Унга қайтажакмиз. Ё Аллоҳ, мусибатим учун Сенинг ҳузурингдан савоб умид қиламан, менга унда ажр бергин. Ва у мусибатимдан яхшироғига алиштиргин), деб айтсин.
Абу Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا أَصَابَ أَحَدَكُمْ مُصِيبَةٌ فَلْيَقُلْ: «إِنَّا للهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ عِنْدَكَ أَحْتَسِبُ مُصِيبَتِي فَأْجُرْنِي فِيهَا، وَأَبْدِلْ لِي، بِهَا خَيْرًا مِنْهَا». (رواه ابن ماجه عن أبي سلمة)
Тонг оттирсангиз: «Аллоҳумма бика асбаҳна ва бика амсайна ва бика наҳйа ва бика намувту ва илайкал масийр» (Ё Аллоҳ, Сенинг исминг ила тонг оттирдик ва Сенинг исминг ила кеч киргиздик. Сенинг исминг ила тириламиз ва Сенинг исминг ила вафот этамиз. Фақат Сенинг Ўзингга қайтамиз), деб айтинглар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا أَصْبَحْتُمْ فَقُولُوا: (اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا، وَبِكَ أَمْسَيْنَا، وَبِكَ نَحْيَا، وَبِكَ نَمُوتُ، وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ (رواه ابن ماجه عن أَبى هريرة)
Ётиш учун ёнбошласангиз: «Аъузу бикалиматиллаҳит томмаҳ мин ғозабиҳи ва ъиқобиҳи ва мин шарри ъибадиҳи ва мин ҳамазатиш шайатийни ва ан яҳзуруни» (Аллоҳнинг мукаммал калималари ила Унинг ғазабидан, иқобидан, бандаларининг ёмонидан ва шайтон васваса қилиб менинг ҳузуримда ҳозир бўлишидан паноҳ тилайман), деб айтинглар.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Наср Санжарий ривояти.
*إذا اضْطَجَعْتَ فَقُلْ: أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللهِ التَّامَّةِ مِنْ غَضَبِهِ وَعِقَابِهِ، وَمِنْ شَرِّ عِبَادِهِ وَمِنْ هَمَزَاتِ الشَّيَاطِينِ وَأَنْ يَحْضُرُونِ. (رواه أبو نصر السنجري عن عمر)
Сўрамасанг-да, сенга бирор нарса берилса, ўша нарсани еб, садақа ҳам қилавергин.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Насоий ривояти.
* إِذَا أُعْطِيتَ شَيْئًا مِنْ غَيْرِ أَنْ تَسْأَلَ فَكُلْ وَتَصَدَّقْ. (رواه النسائي عن ابن عمر)
Сизлардан бирингиз рўза оғзини очадиган бўлса, хурмода очсин, чунки у баракалидир. Агар хурмо топа олмаса, сувда очсин, чунки сув покловчидир.
Аҳмад ривояти.
* إِذَا أَفْطَرَ أَحَدُكُمْ فَلْيُفْطِرْ عَلَى تَمْرٍ فَإِنَّهُ بَرَكَةٌ، فَإِنْ لَمْ يَجِدْ تَمرًا فَلْيُفْطِرْ عَلَى الْمَاءِ فَإِنَّهُ طَهُورٌ. (رواه الإمام أحمد)
Киши овқат ейишни озайтирса, қорни нурга тўлдирилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا أَقَلَّ الرَّجُلُ الطُّعْمَ مُلىءَ جَوْفُهُ نُورًا. (رواه الديْلمي عن أبي هريرة)
Намозга иқомат айтилса ва емак ҳозир бўлиб қолса, емакдан бошланглар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ وَحَضَرَ الْعَشَاءُ فَابْدَءُوا بِالْعَشَاءِ. (رواه الشيخان)
Сизлардан бирингиз овқат тановул қиладиган бўлса, Аллоҳ таоло исмини зикр қилсин. Агар Аллоҳ исмини овқат аввалида зикр этишни унутса, «Бисмиллаҳи фий аввалиҳи ва ахириҳи», деб айтсин.
Термизий ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ طَعَامًا فَلْيَذْكُرِ اسْمَ اللهِ تَعَالَى، فَإِنْ نَسِيَ أَنْ يَذْكُرَ اسْمَ اللهِ فِي أَوَّلِهِ فَلْيَقُلْ: «بِسْمِ اللهِ فِي أَوَّلِهِ وَآخِرِهِ». (رواه الترمذي)
Сизлардан бирингиз таом тановул қиладиган бўлса, ўнг қўли билан есин. Ичимлик ичадиган бўлса, ўнг қўли ила ичсин. Бирор нарса оладиган бўлса, ўнг қўли билан олсин. Бирор нарса берадиган бўлса ҳам, ўнг қўли ила берсин.
Ҳасан ибн Суфён ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأكُلْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، وَلْيَأْخُذْ بِيَمِينِهِ، وَلْيُعْطِ بِيَمِينِهِ. (رواه الحسن بن سفيان)
Сизлардан бирортангиз одамларга имомлик қиладиган бўлса, енгил ўқисин. Чунки улар орасида кичиклар, кексалар, заифлар, касаллар ва ҳожатмандлар бордир. Агар ўзи ўқийдиган бўлса, хоҳлаганича узун қилаверсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا أَمَّ أَحَدُكُمُ النَّاسَ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الصَّغِيرَ وَالْكَبِيرَ وَالضَّعِيفَ وَالْمَرِيضَ وَذَا الْحَاجَةِ، وَإِذَا صَلَّى لِنَفْسِهِ فَلْيُطَوِّلْ مَا شَاءَ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Агар аёл эри хонадонидаги нарсадан фасод этмаган ҳолда инфоқ қилса, у аёл инфоқ қилгани учун, эри касб қилиб топгани учун, хазиначи ҳам ана шулар каби ажрга эришади. Буларнинг баъзиси сабабли бошқасининг савобидан камайтирилмайди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти).
* إِذَا أَنْفَقَتِ الْمَرْأَةُ مِنْ طَعَامِ بَيْتِهَا غَيْرَ مُفْسِدَةٍ كَانَ لَهَا أَجْرُهَا بِمَا أَنْفَقَتْ وَلِزَوْجِهَا أَجْرُهُ بِمَا كَسَبَ وَلِلْخَازِنِ مِثْلُ ذَلِكَ، لاَ يَنْقُصُ بَعْضُهُمْ أَجْرَ بَعْضٍ شَيْئًا. (رواه الشيخان عن عائشة)
Қайси бирингиз эснаса, қўлини оғзига қўйсин, (итга ўхшаб) увулламасин. Чунки шайтон шу ишидан кулади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَضَعْ يَدَهُ عَلَى فِيهِ، وَلاَ يَعْوِي فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَضْحَكُ مِنْهُ. (رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)
Қайси бандада фисқу фужур сифати мукаммал бўлса, икки кўзига эгалик қила олади – қачон хоҳласа, йиғлай олади.
Уқба ибн Омир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذا تَمَّ فُجُورُ الْعَبْدِ مَلَكَ عَيْنَيْهِ فَبَكَى بِهِمَا مَتَى شَاءَ. (رواه ابن عدى عن عقبة بن عامر)
Банда ота-онаси ҳақига дуо қилишни тарк қилса, унинг ризқи узилади.
Дайламий ривояти.
* إِذَا تَرَكَ الْعَبْدُ الدُّعَاءَ للوَالِدِيْنِ فَإِنَّهُ يَنْقَطِعُ عَنْهُ الرِّزْقَ. (رواه الديلمي)
Сизлардан бирингиз хотинини жимоъ қилса, у киши ўз ҳожатини чиқаришни яхши кўрганидек, хотинининг ҳам ҳожати чиқишига тўсқинлик қилмасин.
Талқ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذَا جَامَعَ أحَدُكُمْ امْرَأتَهُ فَلاَ يَتَنَحَّي حَتَّى تَقْضِيَ حَاجَتَهَا كَمَا يُحِبُّ أنْ يَقْضِيَ حَاجَتَهُ. (رَوَاه ابن عدي عن طلق)
Ўликларингиз олдида ҳозир бўлсангиз, кўзини юмиб қўйинглар. Чунки кўз (чиқиб кетаётган) руҳга эргашади. Ва яна ўша ўлик ҳақида яхши сўзларни айтинглар. Фаришталар ўликнинг аҳли айтаётган дуога омин (қабул қил), деб туришади.
Шаддод ибн Авс (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا حَضَرْتُمْ مَوْتَاكُمْ فَأَغْمِضُوا الْبَصَرَ، فَإِنَّ الْبَصَرَ يَتْبَعُ الرُّوحَ وَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تُؤَمِّنُ عَلَى مَا يَقُولُ أَهْلُ الْمَيِّتِ. (رواه أحمد عن شداد بن أوس)
Ҳоким бирор ҳукм чиқариш учун ижтиҳод қилса ва у ҳукм тўғри чиқса, иккита ажр бўлади. Борди-ю, қилган ҳукмида хатога йўл қўйса, унга битта ажр бўлади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ فَأَصَابَ فَلَهُ أَجْرَان، وَإِذَا حَكَمَ فَأَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ وَاحِدٌ. (رواه البخاري ومسلم)
Агар банда Қуръонни хатм қиладиган бўлса, хатм қилаётган пайтида олтмиш минг фаришта унга салавот айтиб туради.
Амр ибн Шуъайб (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا خَتَمَ الْعَبْدُ الْقُرْآنَ صَلَّى عَلَيْهِ عِنْدَ خَتْمِهِ سِتُّونَ أَلْفَ مَلَكِ. (رواه الديلمي عن عمرو بن شعيب)
Сизлардан бирингиз сафарга чиқадиган бўлса, биродарларидан дуо талаб қилсин. Чунки Аллоҳ таоло уларнинг дуолари сабабидан барака ато этувчидир.
Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِذَا خَرَجَ أَحَدُكُمْ إِلَى سَفَرٍ فَلْيُوَدِّعْ إِخْوَانَهُ، فَإنَّ اللهَ جَاعِلٌ فِي دُعَائِهِمْ البَرَكَةَ. (رواه ابن عساكر عن زيد بن أرقم)
Сизлардан бирингиз бирор қавм ҳузурига кирса ва қавм у кишига жой берса, ўша ерга ўтирсин. Чунки бу муомала Аллоҳ томонидан юборилган каромат бўлиб, ўша сабабли мусулмон биродари унга карам кўрсатган. Борди-ю, у кишига жой бермаса, бўш жой топиб, ўша ерга ўтирсин.
Абу Шайба Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳорис ривоят).
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ إلَى القَوْمِ فأُوسِعَ لَهُ فَلْيَجْلِسْ، فَإِنَّمَا هِىَ كَرَامَةٌ مِنَ اللهِ أَكْرَمَهُ بِهَا أَخُوهُ الْمُسْلِمُ. فَإِنْ لَمْ يُوسِعْ لَهُ فَلْيَنْظُرْ أَوْسعَهَا مَكانًا فَلْيَجْلِسْ فِيهِ. (رواه الحارث عن أبي شيبة الْخُدْري)
Меҳмон бирор қавм ҳузурига кирса, ризқи билан киради. У ердан чиқишида уларнинг гуноҳлари учун мағфират билан чиқади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إذا دَخَلَ الضَّيْفُ عَلَى الْقَوْمِ دَخَلَ بِرِزْقِهِ، وإِذَا خَرَجَ خَرَجَ بِمَغْفِرَةِ ذُنوبِهِمْ. (رواه الديلمي عن أنس)
Агар киши ўз хотинини (жимоъ мақсадида) тўшагига чақирса-ю, у хотин бундан бош тортса ва эри кечани унинг қилган ишидан ғазабланиб ўтказса, фаришталар тонг отгунча у хотинни лаънатлаб чиқишади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ فَأَبَتْ، عَلَيْهِ فَبَاتَ وَهُوَ غَضْبَانُ لَعَنَتْهَا الْمَلاَئِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ. (رواه أحمد عن أبي هريرة)
Сизлардан бирингиз тўйга таклиф этилса, у ерга борсин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا دُعِيَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْوَلِيمَةِ فَلْيَأْتِهَا. (رواه البخاري ومسلم)
Сизлардан бирингиз масжидга кирса, ўтиришдан олдин икки ракат намоз ўқисин.
Жамоат ривояти.
* إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ. (رواه الجماعة)
Рамазон ойи кирса, осмон эшиклари очилиб, дўзах эшиклари ёпилади, шайтонлар занжирбанд қилинади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَمَضَانَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ. (رواه الشيخان)
Сизлардан бирингиз ёмон кўрадиган нарсасини тушида кўрса, чап томонига уч марта туфласин ва Аллоҳ номи ила шайтондан уч бора паноҳ тиласин ҳамда ётган томонидан бошқа тарафига ўгирилиб олсин.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан Муслим ривояти).
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ الرُّؤْيَا يَكْرَهُهَا فَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ ثَلاَثًا، وَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ ثَلاَثًا وَلْيَتَحَوَّلْ عَنْ جَنْبِهِ الَّذِي كَانَ عَلَيْهِ. (رواه مسلم عن جابر)
Сизлардан бирингиз ўзи яхши кўрадиган туш кўрса, ўша туши Аллоҳдандир. Шундай туш кўргани учун Аллоҳга ҳамд айтсин ва уни одамларга гапираверсин. Агар ундан бошқасини, яъни ёқимсиз туш кўрса, ўша туши шайтондандир. У тушдан Аллоҳ номи ила паноҳ тиласин ва уни ҳеч кимга сўзламасин. Ана шунда ўша туши зарар бера олмайди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ رُؤْيَا يُحِبُّهَا فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ اللهِ فَلْيَحْمَدِ اللهَ عَلَيْهَا وَلْيُحَدِّثْ بِهَا، وَإِذَا رَأَى غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يَكْرَهُ فَإِنَّمَا هِيَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَلْيَسْتَعِذْ بِاللهِ وَلاَ يَذْكُرْهَا لأَِحَدٍ فَإِنَّهَا لاَ تَضُرُّهُ. (رواه البخاري عن أبي سعيد)
Рамазон ойида машриқ томонда устун шаклидаги қизил ёруғликни кўрсангизлар, (қалбингиз хотиржам бўлиши учун) бир йиллик таом захира қилиб қўйинглар. Чунки у келаси йил очлик йили бўлиши мумкинлигидан нишонадир.
Табароний ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ عَمُودًا أَحْمَرَ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فأَدخِرُوا طعامَ سَنَتِكُمْ فَإِنَّهَا سَنَةُ جُوعٍ. (رواه الطبراني)
Сизлардан бирингиз тобут кўрса ва у билан бирга кетмаётган бўлса, тобут уни орқада қолдиргунча ёки ўзи орқада қолгунча ёхуд орқада қолдиришдан олдин ерга қўйилгунча тек турсин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ جِنَازَةً فَإِنْ لَمْ يَكُنْ مَاشِيًا مَعَهَا فَلْيَقُمْ حَتَّى يُخَلِّفَهَا أَوْ تُخَلِّفَهُ أَوْ تُوضَعَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُخَلِّفَهُ. (رواه البخاري ومسلم)
Сизлардан бирингиз чиройли хотинни кўриб, ёқтириб қолса, ўз хотини ҳузурига келсин. Чунки фарж (жинсий аъзо) бир хилдир. Ундаги бор нарса бунда ҳам бордир.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً حَسْنَاءَ فَأَعْجَبَتْهُ فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ الْبُضْعَ واحْدٌ، وَمَعَهَا مِثْلُ الَّذِى مَعَهَا. (رواه الخطيب عن عمر)
Сизлардан бирингиз биродари устида синов (имтиҳон) бўлаётганини кўрса, унга эшиттирмасдан (Аллоҳ уни сақлагани учун) Аллоҳга ҳамд айтсин.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор ривояти.
* إِذَا رَأَى أَحَدُكُمْ بِأَخِيهِ بَلاَءً فَلْيَحْمَدِ اللهَ وَلاَ يُسْمِعْهُ ذَلِكَ. (رواه ابن النجار عن جابر)
Масжидга чиқишни одат қилган кишини кўрсангизлар, у киши имонли эканига гувоҳ бўлинглар.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمُ الرَّجُلَ يَعْتَادُ الْمَسَاجِدَ فَاشْهَدُوا لهُ بِالإيْمَانِ. (رواه البيهقي عن أبي سعيد)
Ёнғин кўрсангизлар, такбир айтинглар. Чунки такбир ўша ёнғинни ўчиради.
Ибн Асокир ривояти.
* إِذَا رَأَيْتُمْ الْحَرِيقَ فَكَبِّرُوا، فَإِنَّ التَّكْبِيرَ يُطْفِئُهُ. (رواه ابن عساكر)
Аллоҳ таоло бир қавмга ёмонликни хоҳласа, уларнинг ишларини ҳаддан ошувчи золимлар қўлида қилиб қўяди.
Дайламий ривояти.
إِذَا أَرَادَ اللهُ بَقَوْمٍ سُوءًا جَعَلَ أَمْرَهُمْ إِلَى مُتْرَفِيهِمْ. (رواه الديلمي)
Аллоҳдан бирор нарса сўрасангизлар, кафтларингизнинг ичи билан сўранг. Устида сўраманглар ҳамда кафтингизнинг ичини юзингизга суртмагунингизча туширманглар. Ана шундай қилсангиз, Аллоҳ унда барака барпо этади.
Абу Довуд ривояти.
* إِذَا سَأَلْتُمُ اللهَ فَاسْأَلُوهُ بِبُطُونِ أَكُفِّكُمْ وَلاَ تَسْأَلُوهُ بِظُهُورِهَا ثُمَّ لاَ تَرُدُّهَا حَتى تَمْسَحُوا بِهَا وُجُوهَكُمْ، فَإِنَّ اللهَ جَاعِل فِيهَا بركةً. (رواه أبو داود)
Сизлардан бирингиз Раббисидан бирор нарса сўраса ва ўша сўраган нарсаси ижобат бўлганини билса, «Алҳамду лиллаҳиллазий биниъматиҳи татиммус солиҳат», яъни, «Аллоҳга ҳамдлар бўлсин, У берган неъматлар сабабли солиҳ нарсалар мукаммал бўлади», деб айтсин. Агар сўраган нарсаси кечиктирилса, «Алҳамду лиллаҳи ъала кулли ҳол», яъни, «Аллоҳга барча ҳолатларда ҳамд бўлсин», деб айтсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا سَأَلَ أَحَدُكُمْ رَبَّهُ مَسْأَلَةً فَتَعَرَّفَ الإِجَابَةَ فَلْيقُلِ (الْحَمْدُ ِللهِ الذى بِنِعْمَتِهِ تَتِمُّ الصَّالِحَاتُ) وَمَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ ذَلِكَ فَلْيَقُلِ (الْحَمْدُ للهِ عَلَى كُلِّ حَالٍ). (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Агар яхшилигинг сени хурсанд қилса, ёмонлигинг хафа этса, демак, сен мўминсан.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Зиё ривояти.
* إِذَا سَرَّتْكَ حَسَنَتُكَ. وساءَتكَ سَيِّئَتُكَ فَأَنْتَ مُؤمِنٌ). (رواه الضياء عن أَبى أُمامة)
Фарзандларингиз исмини Муҳаммад деб номласангиз, уни ҳурмат қилинг, мажлисда кенг жой беринг ва юзингни хунук қилсин, деб сўкманг.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* إِذَا سَمَّيْتُمْ الْوَلَدَ مُحَمَّدًا فَأَكْرِمُوهُ، وَأَوْسِعُوا لَهُ فِي الْمَجْلِسِ وَلاَتُقَبِّحُوا لَهُ وَجْهًا. (رواه الخطيب عن عليّّ)
Сув ичганда, нафас олиб ичинг. Нафас олмасдан ичманг, чунки нафас олмасдан ичиш жигар хасталигини келтириб чиқаради. Дайламий ривояти.
* إِذَا شَرِبْتُمْ الْمَاءَ فَأَشْرَبُوهُ مَصًّا، وَلاَ تَشْرَبُوهُ عَبًّا: فإنَّ الْعَبَّ يُورِثُ الْكُبَادَ. (رواه الديلمي)
Сизлардан бирингиз намоз ўқийдиган бўлса, унга қайтишни ҳечам гумон қилмайдиган кишидек видолашув намози ўқисин.
Умму Салама (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِذَا صَلَّى أَحَدَكُمْ فَلْيُصَلِّ صَلاَةَ مُوَدّعٍ صَلاَةَ مَنْ لا يَظُنُّ أَنَّهُ يَرْجِعَ إلَيْهَا أَبَدًا. (رواه الديلمي عن أم سلمة)
Агар аёл беш вақт намозини ўқиса, бир ой рўзасини тутса, номусини ҳимоя қилиб, эрига итоат этса, жаннатга киради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.
* إذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَها، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وأطاعَتْ زَوْجَهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ. (رواه البزار عن أنس)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар омонатлар зое қилинса, қиёматни кут», деганларида, саҳобалардан бири: «Ё Аллоҳнинг Расули, омонатнинг зое бўлиши қандай?» деди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Агар ишлар ўз аҳлидан бўлмаган кишилар қўлига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер», дедилар.
Бухорий ривояти.
* إِذَا ضُيِّعَتِ الأمَانَةُ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ، قَالَ، كَيْفَ إِضَاعَتُهَا يَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: إِذَا أُسْنِدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)
Сизлардан бирингиз урадиган бўлса, юзга уришдан сақлансин.
Бухорий ривояти.
* إِذَا ضَرَبَ الْعَبْدَ فَلْيَجْتَنِبِ الْوَجْهَ. (رواه البخاري)
Агар Сурайё (юлдузи) чиқса, экин экувчи офатлардан омонда бўлибди.
Табароний ривояти.
* إِذَا طَلَعَتِ الثرَيَّا أَمِنَ الزَّارِعُ مِنَ الْعَاهةِ. (رواه الطبراني)
Сизлардан бирингизнинг қулоғи ғувилласа, мени эсласин ва менга салавот айтсин ҳамда «Закараллоҳу ва ман закараний бихайрин» (Мени эслаган кишини Аллоҳ яхшилик билан эсласин), деб айтсин. Абу Рофеъ (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إذَا طَنَّتْ أُذُنُ أَحَدِكُمْ فَلْيَذْكرْنِى، وَلْيُصَلِّ عَلىَّ، وَلْيَقُلْ ذكرَ اللهُ مَنْ ذكرَنِى. (رواه ابن عدي عن أبي رافع)
Сизлардан бирингиз акса урадиган бўлса, «Алҳамдулиллаҳи раббил аъламийн», деб айтсин. Уни эшитган биродари ёки дўсти «Ярҳамукаллоҳу», яъни «Аллоҳ сенга раҳм қилсин», дея тилак билдирсин. «Ярҳамукаллоҳ», деса, акса урган киши «Яҳдикумуллоҳу ва юслиҳ балакум», яъни «Аллоҳ сизни ҳидоятига бошлаб, шаънингизни ислоҳ этсин», деб айтсин.
Абу Довуд ва Насоий ривояти.
* إِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ فَلْيَقُلْ (الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ) وَلْيَقُلْ لَهُ أَوْ صَاحِبُهُ (يَرْحَمُكَ اللهُ) فَإِذَا قَالَ لَهُ يَرْحَمُك اللهُ فَلْيَقُلْ هُوَ يَهْدِيكُمُ اللهُ وَيُصْلِحُ بَالَكُمْ. (رواه أَبو داود والنسائي)
Агар фарзанд ўнг қўли билан чап қўлини таниса, намозга буюринг. Абу Довуд ривояти.
* إِذَا عَرَفَ الْغُلاَمُ يَمِينَهُ مِنْ شِمَالِهِ فَمُرُوهُ بِالصَّلاَةِ. (رواه أَبو داود)
Умматимда мол-дунё улуғ нарса бўлиб қолса, улардан Ислом ҳайбати тортиб олинади. Агар амру маъруф, наҳйи мункарни тарк қилишса, ваҳий баракасидан маҳрум қилинади.
Термизий ривояти.
* إِذَا عَظَّمَتْ أُمَّتِى الدُّنْيَا نُزِعَتْ مِنْهَا هَيْبَةُ الإسْلاَمِ، وَإِذَا تَرَكتِ الأمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهِى عَنِ الْمُنْكَرِ حُرِمَتْ بَرَكَةَ الْوَحِى. (رواه الترمذي)
Жума куни имом хутба айтиб турганида, ёнингдаги кишига «Жим бўл», десанг, батаҳқиқ, лағв-бефойда ишни қилибсан.
Бухорий ривояти.
* إِذَا قُلْتَ لِصَاحِبِكَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ أَنْصِتْ- وَالإِمَامُ يَخْطُبُ - فَقَدْ لَغَوْت. (رواه البخاري)
Банда «Ё Раббим, ё Раббим!» деса, Аллоҳ таоло: «Лаббай, эй бандам! Сўрагин, ўша сўраганинг берилади», дейди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* إِذَا قَالَ (يَا رَبِّ يَا رَبِ) قَالَ اللهُ: لَبَّيْكَ عَبْدِي، سَلْ تُعْط. (رواه ابن أبي الدنيا عن عائشة)
Банда намозга қоим бўлса, руку қилгунигача боши (хаёли)га яхшилик зоҳир бўлади. Руку қилса, то саждани адо этгунича Аллоҳнинг раҳмати олий бўлади. Сажда қилувчи Аллоҳнинг ҳузурида сажда қилади. Шу ҳолатдалигида Аллоҳдан сўрасин ва сўрашга рағбат қилсин.
Абу Аммор (розияллоҳу анҳу)дан. Саид ибн Мансур мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* إِذَا قَامَ الْعَبْدُ فى صلاَتِه ذُرَّ الْبِرُّ عَلى رَأْسِهِ حتى يَرْكعَ. فَإِذا رَكَعَ عَلَتهُ رَحْمَةُ اللهِ ختى يَسْجُدَ، وَالسَاجِدُ يَسْجُدُ عَلى قَدَمَى اللهِ تَعَالَى فلْيَسْألْ وَلْيرْغَبْ. (رواه سعيد بن منصور عن أبي عمار مرسلا)
Одам боласи сажда (ояти)ни ўқиб сажда қилса, шайтон ундан узоқлашиб, йиғлайди ва: «Аттанг! Одам боласига сажда қил, деб буюрилганда сажда қилди ва жаннатга эришди. Мен ҳам сажда қилишга буюрилдим, лекин бош тортдим ва менга дўзах берилди», деб айтади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* إِذَا قَرَأَ ابْنُ آدَمَ السَّجْدَةَ، فَسَجَدَ، اعْتَزَلَ الشَّيْطَانُ يَبْكِي يَقُولُ: يَا وَيْلَهُ أُمِرَ ابْنُ آدَمَ بِالسُّجُودِ فَسَجَدَ فَلَهُ الْجَنَّةِ، وَأُمِرْتُ بِالسُّجُودِ فَعَصَيْتُ فَلِيَ النَّارُ. (رواه مسلم عن أَبي هريرة)
Намозга иқомат (такбир) айтилса, югуриб келманг, балки оҳиста юриб келинг. Ўзингизга хотиржамликни лозим тутинг. У намозда топганингизни ўқинг. Топа олмаганингизни (кейин) тўлдириб қўйинг.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا أُقِيمَتِ الصَّلاَةُ فَلاَ تَأْتُوهَا تَسْعَوْنَ. وَأْتُوهَا تَمْشُونَ، عَلَيْكُمُ السَّكِينَةُ، فَمَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا، وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا. (رواه البخاري ومسلم)
Намозга иқомат айтилса, такбир ўқиб (қулоғинг юмшоғига қўлингни етказ). Кейин Қуръондан ёдлаганларингни хоҳлаганингча ўқи. Сўнгра руку қил ва ўша рукуингда хотиржам бўлгунингча эгил. Кейин рукуингдан бошингни кўтар, то тик туриб хотиржам бўлгунингча. Сўнгра сажда қил, то унда хотиржам бўлгунингча. Ундан бошингни кўтар, то хотиржам ўтиргунингча. Кейин (иккинчи) саждани бажар, то хотиржам бўлгунингча. Сўнгра бутун намозингни ана шундай бажар.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا قُمْتَ إِلَى الصَّلاَةِ فَكَبِّرْ، ثُمَّ اقْرَأْ مَا تَيَسَّرَ مَعَكَ مِنَ الْقُرْآنِ ثُمَّ ارْكَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ رَاكِعًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَعْدِلَ قَائِمًا، ثُمَّ اسْجُدْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ سَاجِدًا، ثُمَّ ارْفَعْ حَتَّى تَطْمَئِنَّ جَالِسًا، ثُمَّ افْعَلْ ذَلِكَ فِي صَلَاتِكَ كُلِّهَا. (رواه البخاري ومسلم)
122. Сизлардан бирингизга таом ҳозирланса-ю, унинг оёғида пойабзали бўлса, ўша пойабзалини ечсин. Чунки мана шундай қилишда икки оёққа роҳатланиш бор (ва у суннат амалдир).
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Яъло ривояти.
* إِذَا قُرِّبَ إِلَى أَحَدِكمْ طَعامُهُ وفِى رِجْلَيْهِ نَعلانِ فَلْيَنْزِعْ نَعْلَيْهِ؛ فَإِنَّهُ أَرْوَحُ لِلقَدَمَيْنِ: وَهُوَمِنَ السَّنَةِ. (رواه أبو يعلى عن أنس)
Агар банданинг гуноҳи кўпайиб кетса ва унда гуноҳини каффорат қиладиган амали бўлмаса, Аллоҳ таоло унга хафалик етказиш ила гуноҳларига каффорат бўлиши учун имтиҳон қилади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ривояти.
* إِذَا كَثُرَتْ ذُنُوبُ الْعَبْدِ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ مَا يُكَفِّرُهَا مِنَ الْعَمَلِ مَا يُكَفِّرَهَا ابْتَلاَهُ اللهُ بِالْحُزْنِ لِيُكَفِّرَهَا عَنْهُ. (رواه أحمد عن عائشة)
Замон охирлаганда, инсонларнинг дин ва дунёлари устуни дирҳам ва динорлар бўлади.
Табароний ривояти.
* إِذَا كان آخِرُ الزَّمَانِ كانَ قِوَامُ دِينِ النَّاسِ وَدُنْيَاهُمُ الدَّرَاهِمُ والدَّنَانِير. (رواه الطبراني)
Агар бирор банданинг фарзанди вафот этса, Аллоҳ таоло фаришталарига: «Бандам фарзандининг руҳини қабз қилдингларми, яъни вафот эттирдингларми?” деса, фаришталар: «Ҳа» дейишади. Аллоҳ таоло: «Қалби мевасини қабз қилдингларми?» деса, улар: «Ҳа», дейишади. Аллоҳ таоло: «Бандам нима деди?», деб сўраса, фаришталар: «Сенга ҳамд ва истиржоъ – яъни «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» деб айтди, дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Бандам учун жаннатда бир уй қуринглар ва уни «ҳамд уйи» деб номланглар, дейди.
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِذَا مَاتَ وَلَدُ الْعَبْدِ قَالَ اللهُ لِمَلاَئِكَتِهِ: (قَبَضْتُمْ وَلَدَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (قَبَضْتُمْ ثَمَرَةَ فُؤَادِهِ) فَيَقُولُونَ: نَعَمْ، فَيَقُولُ: (مَاذَا قَالَ عَبْدِي) فَيَقُولُونَ حَمِدَكَ وَاسْتَرْجَعَ، فَيَقُولُ اللهُ تَعَالَى: (ابْنُوا لِعَبْدِي بَيْتًا فِي الْجَنَّةِ وَسَمُّوهُ بَيْتَ الْحَمْدِ). (رواه الترمذي عن أبي موسى)
Инсон вафот этганда, амали ундан узилади. Лекин уч нарсада узилмасдан, бардавом бўлади. 1. Жорий қилиб қўйган садақасида. 2. Фойда берадиган илмида. 3. Дуо қилувчи солиҳ фарзандида. Муслим ривояти.
* إِذَا مَاتَ الإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَملُهُ إِلاَّ مِنْ ثَلاَثٍ: مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ، أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ. (رواه مسلم)
Сизларга бирор машаққат ёки қийинчилик, ёхуд бало етадиган бўлса, «Аллоҳу раббуна ла шарийка лаҳу», яъни «Аллоҳ Раббимиздир, Унинг шериги йўқдир», деб айтинглар.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.
* إِذَا نَزَلَ بِكمْ كَرْبُ أَوْ جَهْدُ أَوْ بلاءُ فَقولوا: (اللهُ رَبّنَا لاَ شَرِيكَ لَهُ). (رواه البيهقي عن ابن عباس)
Сизлардан бирингиз мол-дунё ва халқ қилинишда фазилатли кишига қарамоқчи бўлса, ўзидан пастроғига қарасин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِذَا نَظَرَ أَحَدَكمْ إِلى مَنْ فضِّلَ عَلَيْهِ فى الْمالِ وَالْخلْقِ فَلْيَنْظُرْ إِلى مَنْ هُوَ أَسْفَلُ مِنْهُ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Бирортангиз бир ишни қасд қилса, фарздан ташқари икки ракат намоз ўқисин. Сўнг: «Аллоҳумма инний астахийрука биъилмика, ва астақдирука биқудротика ва ас`алука мин фазликал ъазийм. Фаиннака тақдиру ва ла ақдиру ва таъламу ва ла аъламу ва анта ъалламул ғуйуб. Аллоҳумма ин кунта таъламу анна ҳазал амро хойрун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи, фақдурҳу лий ва йассирҳу лий, сумма барик лий фийҳи ва ин кунта таъламу анна ҳазал амро шаррун лий фий дийний ва маъаший ва ъақибати амрий, ъажили амрий ва ажилиҳи фасрифҳу ъанний вақдурлийал хойро ҳайсу кана сумма роззиний биҳ», деб ҳожатини айтсин», дедилар. (Яъни: Ё Аллоҳ! Сенинг илминг билан Сендан яхшилик сўрайман. Сенинг қудратинг билан Сендан қодирлик ва улуғ фазлингни сўрайман. Сен (ҳар нарсага) қодирсан, мен қодир эмасман. Сен (ҳар нарсани) билувчисан, мен билмайман. Сен ғайбни билувчисан. Ё Раббим, агар мана шу қилаётган ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун яхши бўлса, уни менга насиб эт ва осон қил. Сўнг уни менга баракотли эт. Агар мана шу ишим (ҳожатининг номини айтади) динимда, яшашимда, ишларимнинг оқибатида, дунё ва охиратимда мен учун ёмон бўлса, мендан уни узоқлаштир, қаерда бўлса ҳам, мен учун яхшиликни тақдир қил ва мени ундан рози эт).
Бухорий ривояти.
* إِذَا هَمَّ أَحَدُكُمْ بِالأمْرِ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ مِنْ غَيْرِ الْفَرِيضَةِ، ثُمَّ لِيَقُلِ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ، وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ، وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلاَ أَقْدِرُ، وَتَعْلَمُ وَلاَ أَعْلَمُ، وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي، ثُمَّ بَارِكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْرِي فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أَرْضِنِي، بِهِ، قَالَ: وَيُسَمِّي حَاجَتَهُ. (رواه البخاري)
Тобут ҳозирланиб, кишилар елкаларига қўйишганда, тобут ичидаги одам солиҳ бўлса, мени тезроқ олиб боринглар, дейди. Агар солиҳ бўлмаса, вой бўлсин, тобутни қаёққа олиб кетмоқдасизлар, дейди. Унинг овозини инсондан бошқа бутун борлиқ эшитади. Агар инсон эшитса, ҳалок бўлади.
Бухорий ривояти.
* إِذَا وُضِعَتِ الْجِنَازَةُ وَاحْتَمَلَهَا الرِّجَالُ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ، فَإِنْ كَانَتْ صَالِحَةً قَالَتْ: قَدِّمُونِي، وَإِنْ كَانَتْ غَيْرَ صَالِحَةٍ قَالَتْ: يَا وَيْلَهَا أَيْنَ يَذْهَبُونَ بِهَا، يَسْمَعُ صَوْتَهَا كُلُّ شَيْءٍ إِلاَّ الإِنْسَانَ، وَلَوْ سَمِعَهُ لَصَعِقَ. (رواه البخاري)
Агар иш ўз аҳлидан бўлмаган кишига топшириб қўйилса, қиёматни кутавер.
Бухорий ривояти.
* إِذَا وُسِّدَ الأَمْرُ إِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ فَانْتَظِرِ السَّاعَةَ. (رواه البخاري)
Бир жамоа ичида бўлганингда, улар бир одам ҳақида (ғийбат сўзларни) гапиришга шўнғишса, сен ўша ғийбат қилинаётган кишига ёрдамчи бўл. Қавмга дашном берувчи бўл ҳамда улар ичидан туриб кет.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* إِذَا وُقِعَ فِي الرَّجُلِ وَأَنْتَ فِي مَلاءٍ فَكَنْ للَّرَّجُلِ نَاصِرًا،وَلِلْقَوْمِ زَاجِرًا، وَقُمْ عَنْهُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا فى ذم الغيبة عن أنس)
Аллоҳ таоло бир амирга яхшиликни хоҳласа, унинг учун ростгўй вазир насиб қилади. Агар амир бирор нарсани унутса, вазир унга эслатади. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам беради. Борди-ю, Аллоҳ таоло бунинг аксини хоҳласа, унинг учун ёмон вазир насиб қилади. Ўша амир ниманидир унутса, унга эслатмайди. Агар эсласа, уни рўёбга чиқаришга ёрдам бермайди.
Насоий ривояти.
* إِذَا أَرَادَ اللهُ بِالأَمِيرِ خَيْرًا جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ صِدْقٍ، إِنْ نَسِيَ ذَكَّرَهُ وَإِنْ ذَكَرَ أَعَانَهُ، وَإِذَا أَرَادَ اللهُ بِهِ غَيْرَ ذَلِكَ، جَعَلَ لَهُ وَزِيرَ سُوءٍ إِنْ نَسِيَ لَمْ يُذَكِّرْهُ وَإِنْ ذَكَرَ لَمْ يُعِنْهُ. (رواه النسائي)
Сизлардан бирингиз жамоат билан овқатланаётганида тўйганини ҳис этса, токи қавм қўлини тортмагунча у ҳам қўлини тортмасин. Чунки ўшандай қилиши (қўлини тортиши) қавмни хижолатга олиб келади.
Байҳақий ривояти.
* إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ مَعَ جَمَاعَةٍ وَشَبِعَ، فَلاَ يَرْفَعْ يَدَهُ حَتى يَرْفَعَ الْقَوْمُ إِنَّهُ يُخْجِلُ جَلِيسَهُ. (رواه البيهقي)
Киши ҳаром мол билан ҳаж қиладиган бўлса ва у (ҳаж) давомида «Лаббайка» деса, Аллоҳ таоло: «Сен учун лаббайка ҳам саъдайка ҳам йўқдир», дейди, яъни, унинг чақириқларига жавоб қайтармайди.
Дайламий ривояти.
* إِذَا حَجَّ الرَّجُلُ بِمَالٍ حَرَامٍ، فَقَالَ لَبَّيِّكَ! قَال لَهُ عَزَّ وَ جَلَّ: لاَ لَبَّيْكَ وَلاَ سَعْدَيْكَ. (رواه الديلمي)
Ўликларингизнинг яхшиликларини эсланг. Уларнинг ёмонликларини (эслашдан) ўзингизни тийинг.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.
* اذْكُرُوا مَحَاسِنَ مَوْتَاكُمْ، وَكُفُّوا عَنْ مَسَاوِيهِمْ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)
Таомларингизни Аллоҳнинг зикри ва намоз ила (ҳазм қилиб) сингдиринглар. Уни еб, уйқуга кетманглар. Агар шундай қиладиган бўлсангиз, қалбларингиз қотиб қолади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Абу Нуайм ривояти.
* أَذِيبُوا طَعَامَكُمْ بِذِكْرِ اللهِ والصَّلاَةِ، وَلاَ تَنَامُوا عَلَيْهِ فَتَقْسُوَ قُلُوبُكُمْ. (رواه أبو نعيم فى الطب عن عائشة)
Тўрт хил дуо рад этилмайди: 1) ҳожининг қайтиб келгунгача дуоси; 2) ғозийнинг қайтгунгача дуоси; 3) касалнинг тузалгунгача дуоси; 4) биродарининг ғойибдан биродари учун қилган дуоси. Бу тўртовидан энг тез ижобат бўладигани ғойибдан биродари учун қилинган дуодир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Дайламий ривояти.
* أَرْبَعُ دَعَوَاتٍ لا تُرَدُّ: دَعْوَةُ الحَاجِّ حَتَّى يَرْجِعَ،وَدَعْوَةُ الْغَازِى حَتَّى يَصْدُرَ، وَدَعْوَةُ المَرِيض حَتَّى يَبْرَأَ، وَدَعْوَة الاخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ وَأَسْرَعُ هَؤلاَءِ الدَّعَواتِ إِجَابَةً دَعْوَة الأخِ لأِخِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ. (رواه الديلمي عن ابن عباس)
Кимда тўрт хил иллат бўлса, у ҳақиқий мунофиқдир. Кимда ана шулардан бирор хислат бўлса, токи ташлагунча унда нифоқликдан бир хислат сақланиб туради. (Яъни:) гапирса, ёлғон гапиради. Ваъда берса, хилоф қилади. Аҳдлашса, хиёнат қилади. Хусуматлашса, гуноҳга ҳам қўл ураверади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ كَانَ مُنَافِقًا خَالِصًا، وَمَنْ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنْهُنَّ كَانَتْ فِيهِ خَصْلَةٌ مِنَ النِّفَاقِ حَتَّى يَدَعَهَا: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا عَاهَدَ أَخْلَفَ،وَإِذَا عَاهَدَ غَدَرَ، وَإِذَا خَاصَمَ فَجَرَ. (رواه الشيخان عن ابن عمر)
Тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: рағбат қилиб турганда, қўрқиб турганда, иштаҳаси очилиб турганда ва ғазаби келиб турганда ўзини тутиб олса, Аллоҳ таоло ўша кишига дўзахни ҳаром қилиб, уни шайтондан сақлайди. Ва яна тўрт фазилат борки, кимда ана шу тўрталаси бўлса: мискинга жой берса, заиф кишига раҳм қилса, қулларга мулойим бўлса, ота-онага (мол-мулкидан) инфоқ қилса, Аллоҳ таоло унга ўз раҳматини таратиб, жаннатга киритади.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ حَرَّمَهُ اللهُ تَعَالَى عَلَى النَّارِ، وَعَصَمهُ مِنَ الشَّيْطَانِ: مَنْ مَلِكَ نَفْسَهُ حِيْنَ يَرْغَبُ، وَحِينَ يَشْتَهِى، وَحِينَ يَغْضبُ، وَأَرْبَعُ مَنْ كُنَّ فِيهِ نَشَرَ اللهُ تَعَالَى عَلَيْهِ رَحْمَتَهُ، وَأَدْخَلَهُ جَنَّتَهُ: مَنْ آوَى مِسْكِينًا، وَرَحِمَ الضَّعِيفَ، وَرَفَقَ بِالْمَمْلُوكِ، وَاَنْفَقَ عَلَى الْوَالِدَيْنِ. (رواه الحاكم)
Кимга тўрт нарса берилса, ўша кишига дунё ва охират яхшиликларидан берилибди: 1) зикр қилувчи тил; 2) шукр қилувчи қалб; 3) балоларга сабр қилувчи бадан; 4) бир аёлки, ўз жонидан хавф туйиб, боғийлик қилмайди ва эри молига тажовуз этмайди.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعُ مَنْ أُعْطِيَهُنَّ فَقَدْ أَعْطِىَ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ: لِسَانُ ذَاكِر وَقَلْبُ شَاكِر، وَبَدَنُ عَلَى الْبَلاءِ صَابِرُ، وَزَوْجَةُ لا تَبْغِيهِ خَوْفًا فِي نَفْسِهَا وَلاَ مَالِهِ. (رواه الطبراني عن ابن عباس)
Тўрт тоифа кишилар борки, Аллоҳ уларни жаннатга киритмаслиги ва неъматини тоттирмаслиги ҳақдир, булар: 1) доимий ароқ ичувчи; 2) судхўрликдан келган нарсани еювчи; 3) етимнинг молини ноҳақ еювчи; 4) ота-онасига оқ бўлувчи кишилардир.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ حَقُّ عَلَى اللهِ أَنْ لاَ يُدْخِلَهُمْ الْجَنَّةَ، وَلاَ يُذِيقَهُمْ نَعِيمَهَا: مُدْمِنُ خَمْرٍ، وَآكِلُ الرِّبَا، وَآكِلُ مَالِ الْيَتِيمِ بِغَيْرِ حَقٍّ، وَالْعَاقُّ لِوَالِديْهِ. (رواه الحاكم)
Тўрт нарса тўрт нарсага тўймайди: 1) ер ёмғирга; 2) аёл эркакка; 3) кўз қарашга; 4) олим илмга.
Ҳоким ривояти.
* أَرْبَعُ لاَ يَشْبَعْنَ مِنْ أَرْبَعٍ: أَرْضُ مِنْ مَطَر، وَأُنْثى مِنْ ذَكرٍ، وَعَيْنُ مِنْ نَظَرٍ، وَعَالِمُ مِنْ عِلْمٍ. (رواه الحاكم)
Тўрт нарса кишининг бахт-саодатидан далолатдир: 1) солиҳа хотин; 2) яхши фарзандлар; 3) солиҳ кишилар билан эл бўлиши; 4) ризқини ўз шаҳридан топиши.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَرْبَعٌ منْ سَعَادَةِ المَرْءِ: أَنْ تَكُونَ زَوْجَتُهُ صَالِحةً، وَأَوْلاَدُهُ أَبْرَارًا، وُخُلَطَاؤُهُ صَالِحِينَ، وَأَنْ يَكونَ رِزْقُهُ فِي بَلَدِهِ. (رواه الديلمي عن عليّ)
Тўрт тоифа кишига Аллоҳ таоло ғазаб қилади: 1) қасамхўр сотувчи; 2) мутакаббир камбағал; 3) зинокор қария; 4) золим бошлиққа.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.
* أَرْبَعَةٌ يَبْغُضُهُمُ اللهُ تعالى: الْبَيَّاعُ الْحَلاَّفُ، وَالْفَقِيرُ الْمُخْتَالُ، وَالشَّيْخُ الزَّانِي، وَالإِمَامُ الْجَائِرُ. (رواه النسائي عن أبي هريرة)
Тўрт нарса бахтсизликдан далолатдир: 1) ёш оқмайдиган кўз; 2) қалб торлиги; 3) ҳарислик (тамагирлик); 4) узун орзу.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* أَرْبَعٌ مِنَ الشَّقَاءِ: جُمُودُ الْعَيْنِ، وَقَسْوَةُ الْقَلْبِ، وَالْحِرْصُ، وَطُولُ الأمَلِ. (رواه أبو نعيم عن أنس)
Тўрт нарса (кишида бир вақтнинг ўзида) жам бўлмайди. Фақат ажабланарли ҳолатда, яъни камдан-кам жам бўлиши мумкин. 1. Гапирмасдан, сукут қилиб юриш. Бу ибодатнинг аввалидир. 2. Тавозе. 3. Аллоҳнинг зикри. 4. Оз нарса.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعٌ لا يُصِبْنَ إِلاَ بِعَجَبِ: الصَّمْتُ، وَهُوَ أَوَّلُ الْعِبَادَةِ وَالتَّوَاضعُ وَذِكْرُ اللهِ، وَقِلَّةُ الشْىءِ. (رواه الطبراني عن أنس)
Тўрт киши борки, уларнинг ажри вафот этгандан кейин ҳам давом этаверади. 1. Аллоҳ йўлида боғланган ҳолда вафот этган киши. 2. Бир илмни ўргатган инсон, унга амал қилганлар савобидан ҳам баҳраманд бўлади. 3. Бир киши садақа берса-ю, ўша садақа нимага етиб борса, у ҳам баҳраманд бўлади. 4. Бир одам солиҳ фарзанд қолдирса-ю, ўша боласи унинг ҳақига дуо қилса.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أَرْبَعٌ تَجْرِي عَلَيْهِمْ أُجُورُهُمْ بَعْدَ الْمَوْتِ: مَنْ مَاتَ مُرَابِطًا فِي سَبِيلِ اللهِ، وَمَنْ عَلَّمَ عِلْمًا فَأَجْرِيَ لَهُ عَمَلَهُ مَا عُمِلَ بِهِ، وَمَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَجْرُهَا يَجْرِي لَهُ مَا وُجِدَتْ، وَرَجُلٌ تَرَكَ وَلَدًا صَالِحًا فَهُوَ يَدْعُو لَهُ. (رواه الطبراني عن أبي أمامة)
Тўрт нарса жаннат конларидандир: 1) садақани махфий қилиш; 2) мусибатни беркитиш; 3) қариндош-уруғлик ришталарини боғлаш; 4) «Ла ҳавла вала қуввата илла биллаҳ» сўзи.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* أَرْبَعَةٌ مِنْ كَنْزِ الجَنَّةِ: إِخْفَاءُ الصَّدَقَةِ، وكتْمانُ الْمُصِيبةِ، وَصِلةُ الرَّحِمِ، وَقَوْلُ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ». (رواه الخطيب عن عليّّ)
Мусулмонларни гапиришдан тилларингизни тийинг. Агар улардан бирор киши вафот этса, у ҳақида фақат яхши сўзларни айтинг.
Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* ارْفَعُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْمُسْلِمِينَ، وَإِذَا مَاتَ أَحَدٌ مِنْهُمْ فَقُولُوا فِيهِ خَيْرًا. (رواه الطبراني عن سهل بن سعد)
Кишилардан уч тоифасига раҳм айланг: 1) қавмнинг хор бўлиб қолган обрўли вакилига; 2) қавмнинг камбағалга айланган бой кишисига; 3) жоҳиллар орасида қолган олим одамга.
Аскарий ривояти.
* ارْحَمُوا مِنَ النَّاسِ ثَلاَثَةً: عَزِيزَ قَوْمٍ ذَلَّ، وَغَنِيَّ قَوْمٍ افْتَقَرَ، وَعَالِمًا بَيْنَ جُهَّالٍ. (رواه العسكري)
Дунёда зоҳид бўлгин, Аллоҳ сени яхши кўради. Одамлар қўлидаги нарсада зоҳид (камсуқум) бўл. Инсонлар сени яхши кўради.
Саҳл ибн Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* ازْهَدْ فِي الدُّنْيَا يُحِبَّكَ اللهُ، وَازْهَدْ فِيمَا فِي أَيْدِي النَّاسِ يُحِبَّكَ النَّاسُ. (رواه الحاكم عن سهل بن سعد)
Олимдан энг кам фойдаланадиганлар бу – унинг аҳли ва қўшниларидир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* أَزْهَدُ النَّاسِ فِي الْعَالِمِ أَهْلُهُ، وَجِيرَانُهُ. (رواه ابن عدي عن جابر)
Инсонларнинг зоҳиди қабрни ва чиришини унутмаган, дунё ҳаётидаги зийнатларнинг афзалини тарк этган, боқий қолувчи нарсани фоний бўлувчи нарсадан афзал билган, эртанги кунини ўз кунларидан ҳисобламаган ва ўзини ўликлар қаторида санаган кишидир.
Заҳҳок (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий мурсал ҳолатда қилган ривоят.
* أَزْهَدُ النَّاسِ مَنْ لَمْ يَنْس الْقَبْرَ وَالْبِلَى وَتَرَكَ أَفْضَلَ زِينَةِ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، وَآثَرَ مَا يَبْقَى عَلَى مَا يَفْنَى، وَلَمْ يَعُدَّ غَدًا مِنْ أَيَّامِهِ وَعَدَّ نَفْسَهُ فِي الْمَوْتَى. (رواه البيهقي عن الضحاك مرسلا)
Таҳоратни мукаммал қилиш имоннинг ярмидир. «Алҳамдулиллаҳ» калимаси тарозуни тўлдиради. Намоз нурдир. Закот ҳужжатдир. Сабр зиёдир. Қуръон фойдангга ёки зарарингга ҳужжатдир. Барча инсонлар тонг оттириб, (Раббилари розилигида) ўз жонларини сотишади. Бу билан нафсларини қутқаришади ёки (шайтонга эргашиб) ҳалокатга йўлиқтиришади.
Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ شَطْرُ الإِيمَانِ، وَالْحَمْدُ للهِ تَمْلأ الْمِيزَانَ، وَالتَّسْبِيحُ وَالتَّكْبِيرُ يَمْلآنِ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضَ، وَالصَّلاَةُ نُورٌ وَالزَّكَاةُ بُرْهَانٌ وَالصَّبْرُ ضِيَاءٌ، وَالْقُرْآنُ حُجَّةٌ لَكَ أَوْ عَلَيْكَ، كُلُّ النَّاسِ يَغْدُو فَبَائِعٌ نَفْسَهُ فَمُعْتِقُهَا، أَوْ مُوبِقُهَا. (رواه ابن حبان عن أبي مالك الأشعري)
Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилинглар. Кимки Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилса, боши ва ундаги нарсаларни, қорин ва унга туташ нарсаларни сақлаб, ўлимни ва чиришни эсласин. Кимки охиратни хоҳласа, дунё ҳаётидаги зийнатни тарк қилади. Кимки шуларни бажарса, Аллоҳдан ҳақиқий ҳаё қилибди.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* اسْتَحْيُوا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ، مَنِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ فَلْيَحْفَظِ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبِلَى، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللهِ حَقَّ الْحَيَاءِ. (رواه الترمذي عن ابن مسعود)
Сизлар Аллоҳ маҳлуқотларидан бирортаси ҳамд айтишидан олдин Ўзига ҳамд айтган нарса ила шифо талаб қилинглар. Аллоҳ таоло «Алҳамдулиллаҳ» ва «Қул ҳуваллоҳу аҳад» (сураси ила) Ўзини мақтагандир. Энди кимга Қуръон шифо бермаса, унга бошқа бирор киши шифо бера олмайди.
Ражо Ғанавий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нофеъ ривояти.
* اسْتَشْفوا بِمَا حَمِدَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ قَبْلَ أَنْ يَحْمَدَهُ خَلقُهُ، وَمِمَّا مَدَحَ اللهُ تَعَالَى بِهِ نَفْسَهُ (الْحَمْدُ ِللهِ) و(قُلْ هُوَ اللهُ أَحَد) فَمَنْ لَمْ يَشْفِهِ الْقُرْآنُ فَلاَ شَفَاهُ أَحَدٌ. (رواه ابن نافع عن رجاء الغنوي)
Ҳожатларингиз бароридан келиши учун уни сир тутиш ила ёрдам талаб қилинг. Чунки ҳар бир неъматга эришган кишига ҳасад қилувчилар бор.
Муоз ибн Жабал (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اسْتَعِينُوا عَلَى إِنْجَاحِ الْحوائِجِ بِالْكِتْمانِ، فَإِنَّ كُلَّ ذِي نِعْمَةٍ مَحْسُودٌ. (رواه أبو نعيم عن معاذ بن جبل)
Аёллар(ингиз)ни кийимларини озайтириш ила сақланг. Чунки улардан бирортасининг либоси кўпайса ва зийнати чиройли бўлса, уни (кўчага) чиқиш қизиқтириб қўяди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* اسْتَعِينُوا عَلَى النِّسَاءِ بالعُرْيِ، فَإِنَّ إِحْدَاهُنَّ إِذَا كَثُرَتْ ثِيَابُهَا وَأَحْسَنَتْ زِينَتَهَا أَعْجَبَهَا الْخُرُوجُ. (رواه ابن عدي عن أنس)
Истиқоматда (Аллоҳнинг тоатида мустаҳкам) бўлинг. Истиқоматда бўлишингиз мунча ҳам яхши. Амалларингизнинг яхшиси намоздир. Фақат мўмингина таҳоратни муҳофаза қилади.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* اسْتَقِيمُوا، وَنِعِمَّا أَنِ اسْتَقَمْتُمْ وَخَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلاَةُ، وَلَنْ يُحَافِظَ عَلَى الْوُضُوءِ إِلاَّ مُؤْمِنٍ. (رواه ابن ماجه عن أبي أمامة)
Одамлардан ўзинг ҳақингга хайрли дуо қилишларини сўрашни кўпайтир. Чунки банда кимнинг тилидан ижобат этилиши ёки раҳм қилинишини билмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* اسْتَكْثِرْ مِنَ النَّاسِ مِنْ دُعَاءِ الْخَيْرِ لَكَ، فَإِنَّ الْعَبْدَ لاَ يَدْرِي عَلَى لِسَانِ مَنْ يُسْتَجَابُ لَهُ أَوْيُرْحَمُ. (رواه الخطيب عن أبي هريرة)
«Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» жумласини айтишни кўпайтиринглар. Чунки у зарарнинг тўқсон тўққизта эшигини даф қилади. Уларнинг энг пасти ғамдир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ақийлий ривояти.
* اسْتَكْثِرُوا مِنْ قَوْلِ «لاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللهِ» فَإِنَّهَا تَدْفَعُ تِسْعَة وتِسْعِينَ بَابًا مِنَ الضُّرِّ أَدْنَاهَا الْهَمُّ. (رواه العقيلي عن جابر)
Аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қиламан. Чунки аёл эгри қовурғадан яратилган. Қовурғанинг энг эгри жойи юқорисидир. Агар ўша эгри ерини тўғрилайман десангиз, синдириб қўясиз. Агар шу ҳолида қўйсангиз, эгрилигича қолади. Шундай экан, аёлларга яхши (муомалада) бўлишга васият қиламан.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاء خَيْرًا فَإِنَّ الْمَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ أَعْوَجَ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاَهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Тобутни элтишни тезлатинглар. Агар ичидаги солиҳ киши бўлса, уни яхшиликка тезлатган бўласизлар. Борди-ю, ёмон одам бўлса, гарданларингиздан тезроқ қўйган бўласизлар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَسْرِعُوا بِالْجَنَازَةِ، فَإِنْ تَكُ صَالِحَةً فَخَيْرٌ تُقَدِّمُونَهَا إِلَيْهِ. وَإِنْ تَكُ سِوَى ذَلِكَ فَشَرٌّ تَضَعُونَهُ عَنْ رِقَابِكُمْ. (رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Аллоҳ таоло у билан дуо қилинганда ижобат этадиган, у ила сўралганда берадиган улуғ исми (исми аъзами) Юнус ибн Маттонинг дуосидир.
Саъд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Жарир ривояти.
* اسْمُ اللهِ الأعْظَمُ الَّذِي إِذَا دُعِيَ بِهِ أَجَابَ، وَإِذَا سُئِلَ بِهِ أَعْطَى دَعْوَةُ يُونُسَ بْنِ مَتَّى. (رواه ابن جرير عن سعد)
Агар устингизга боши майиз ҳабаш қул бошлиқ этилса ҳам, унинг (сўзини) эшитиб, итоат қилинглар.
Бухорий ривояти.
* اسْمَعُوا وَأَطِيعُوا، وَإِنِ اسْتُعْمِلَ عَلَيْكُمْ عَبْدٌ حَبَشِيٌّ كَأَنَّ رَأْسَهُ زَبِيبَةٌ. (رواه البخاري)
Аллоҳдан бошқа ёрдамчиси йўққа зулм қилувчи кишига Аллоҳнинг ғазаби қаттиқ бўлади.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* اشْتَدَّ غَضَبُ اللهِ عَلَى مَنْ ظَلَمَ مَنْ لاَ يَجِدُ نَاصِرًا غَيْرَ اللهِ. (رواه الديلمي عن عليّّ)
Дунё ҳаётида одамларга азоб берувчи кимса қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида энг қаттиқ азобланувчидир.
Холид ибн Валид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا للِنَّاسِ فِي الدُّنْيَا أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه أحمد عن خالد بن الوليد)
Синовдан ўтказиш жиҳатидан энг қаттиғи пайғамбарлар, кейин уларга яқинлар, сўнгра уларга яқинлардир. Киши динига қараб имтиҳон қилинаверади. Агар дини қаттиқ бўлса, синови ҳам шунча қаттиқ бўлаверади. Агар дини юмшоқ бўлса, имтиҳон қилиниши ҳам дини миқдорида бўлади. Бандага синов етаверганидан ўша банда ер устида бирор хатоси қолмасдан юради.
Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ بَلاَءً الأنْبِيَاءُ ثُمَّ الأَمْثَلُ فَالأمْثَلُ فَيُبْتَلَى الرَّجُلُ عَلَى حَسَبِ دِينِهِ: فَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ صُلْبًا اشْتَدَّ بَلاَؤُهُ، وَإِنْ كَانَ فِي دِينِهِ رِقَّةٌ ابْتُلِيَ عَلَى قَدْرِ دِينِهِ: فَمَا يَبْرَحُ الْبَلاَءُ بِالْعَبْدِ حَتَّى يَتْرُكَهُ يَمْشِي عَلَى الأَرْضِ، وَمَا عَلَيْهِ خَطِيئَةٌ. (رواه البخاري عن سعيد)
Дунё ҳаётида илм талаб қилиш имкони берилган бўлса-да, илм талаб қилмаган киши ва илм ўргатиб, ундан бошқалар эшитиб фойдаланган, ўзи наф олмаган киши қиёмат куни инсонларнинг энг ҳасратлиси бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ حَسْرَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ رَجُلٌ أَمْكَنَهُ طَلَبُ الْعِلْمِ فِي الدُّنْيَا فَلَمْ يَطْلُبْهُ، وَرَجُلٌ عَلَّمَ عِلْمًا فَانْتَفَعَ بِهِ مَنْ سَمِعَهُ مِنْهُ دُونَهُ. (رواه ابن عساكر عن أنس)
Умматимнинг менга муҳаббати энг қаттиғи мендан кейин келадиган бир қавмдирки, улардан бири аҳли ва молини йўқотиб бўлса ҳам мени кўришни хоҳлайди.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَشَدُّ أُمَّتِي لِي حُبًّا قَوْمٌ يَكُونُونَ بَعْدِي، يَوَدُّ أَحَدُهُمْ أَنَّهُ فَقَدَ أَهْلَهُ وَمَالَهُ وَأَنَّهُ رَآني. (رواه أحمد عن أبي ذر)
Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида одамларнинг энг қаттиқ азобга тортилувчилари Аллоҳнинг яратишига ўхшатувчилардир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَشَدُّ النَّاسِ عَذَابًا عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الَّذِينَ يُضَاهُونَ بِخَلْقِ اللهِ. (رواه البخاري ومسلم)
Дунёларингизни ислоҳ этинглар. Охиратингиз учун амал қилинглар. Гўёки эртага вафот этадиган кишидек бўлинглар.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَصْلِحُوا دُنْيَاكُمْ، وَاعْمَلُوا لِآخِرَتِكُمْ، كَأَنَّكُمْ تَمُوتُونَ غَدًا. (رواه الديلمي عن أنس)
Яхшиликни, (унга) аҳл (яъни лойиқ) бўлган кишига ва аҳл ҳисобланмаганларга ҳам қилаверинглар. Агар яхшиликка аҳл кишига тушган бўлса, бу яхши. Борди-ю аҳл бўлмаган одамга тушган бўлса, сиз унга аҳл бўлиб қолаверасиз.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* إِصْنَع الْمَعْرُوفَ إِلَى مَنْ هُوَ أَهْلُهُ، وَإِلَى غَيْرِ أَهْلِهِ، فَإِنْ أَصَبْتَ أَهْلَهُ، وَإِنْ لَمْ تُصِبْ أَهْلَهُ كُنْتَ أَنْتَ أَهْلَهُ. (رواه الخطيب عن ابن عمر)
Менга ўз нафсларингиз ҳақидан олтита нарсага кафиллик беринг, мен ҳам сизларга жаннат кафолатини бераман. 1. Сўзлаганингизда ростини гапиринг. 2. Ваъдангизга вафо қилинг. 3. Омонатни адо этинг. 4. Жинсий аъзоларингизни ҳаромдан асранг. 5. Кўзингизни (ҳаромга қарашдан) сақланг. 6. Қўлларингизни тийинг.
Убода ибн Сомит (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* اضْمَنُوا لِي سِتًّا مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَضْمَنْ لَكُمُ الْجَنَّةَ، اصْدُقُوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَوْفُوا إِذَا وَعَدْتُمْ، وَأَدُّوا إِذَا اؤْتُمِنْتُمْ، وَاحْفَظُوا فُرُوجَكُمْ وَغُضُّوا أَبْصَارَكُمْ، وَكُفُّوا أَيْدِيَكُمْ. (رواه البيهقي عن عبادة بن الصامت)
Жаннатга боқдим. Аксар аҳли камбағаллардан ташкил топганини кўрдим. Дўзахга боқдим, аксар аҳли аёллардан ташкил топганини кўрдим.
Бухорий ривояти.
* اطَّلَعْتُ عَلَى الْجَنَّةِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ وَاطَّلَعْتُ عَلَى النَّارِ فَوَجَدْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ. (رواه البخاري)
Сўзингни чиройли қил, саломни тарқат, қариндошларга етиш, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқи, сўнгра жаннатга омон ҳолда кир.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* أَطبِ الْكَلاَمَ، وَأَفْشِ السَّلاَمَ وَصِلِ الأرْحَامَ، وَصَلِّ بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَام، ثُمَّ ادْخُلِ الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه ابن حبان عن أبي هريرة)
Мўминларнинг болалари жаннат тоғларида бўлишади. Уларга Иброҳим (алайҳиссалом) ва Сора кафил бўладилар. Ва уларни қиёмат куни оталарига қайтаришади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَطفالُ الْمُؤْمِنِينَ فِي جَبَلِ الْجَنَّةِ، يَكْفُلُهُمْ إِبْرَاهِيمُ وَسَارَةُ، حَتى يرُدَّهُمْ الَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أبي هريرة)
Ҳожатларингизни иззатли нафс ила, яъни бировлардан хўр бўлмасдан талаб қилинглар. Чунки ишлар тақдир билан (битиб қўйган йўсинда) амалга ошади. Яъни, ўзингизни хўрласангиз ҳам, хўрламасангиз ҳам, барибир, тақдирдаги бўлади.
Абдуллоҳ ибн Буср (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* اطلُبُوا الْحَوَائِجَ بِعِزَّةِ الأنْفُسِ، فَإِنَّ الأمُورَ تَجْرِي بِالْمَقَادِيرِ. (رواه ابن عساكر عن عبد الله بسر)
Ризқни ернинг яширин қатламларидан қидиринглар.
Табароний ривояти.
* اطلُبُوا الرِّزْقَ فِي خَبايَا الأرض. (رواه الطبراني)
Яхшиликни умматимнинг раҳмлиларидан талаб қилинглар. Уларнинг паноҳида яшайсиз. Лекин яхшиликни қалби қаттиқ кишилардан талаб қилманглар. Чунки уларга лаънат тушгандир. Ё Али! Албатта, Аллоҳ таоло яхшиликни яратган ва унга аҳлини ҳам халқ қилган ҳамда уларга (яхшилик аҳлларига) яхшиликни ва унга амал қилишни муҳаббатли қилиб қўйган. Худди қуруқ ерга сувни йўллаб, у ер аҳлини тирилтиргани каби, яхшилик талабгорларини унга юзлантириб қўйган. Албатта, дунёдаги яхшилик аҳллари охиратда ҳам яхшилик аҳлларидир.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اطلُبُوا الْمعْرُوفَ مِنْ رُحَمَاءِ أُمَّتِي تَعِيشُوا فِي أَكنَافِهِمْ، وَلاَ تَطلُبُوهُ مِنَ الْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ، فَإِنَّ اللَّعْنَةَ تَنْزِلُ عَلَيْهِمْ – يَا عَلِيُّ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى خَلَقَ الْمَعْرُوفَ، وَخَلَقَ لَهُ أَهْلاً، فَحبَّبَهُ إلَيْهِمْ، وَحَبَّبَ إِلَيْهِمْ فِعَالَهُ، وَوَجَّهَ إِلَيْهِمْ طُلاَّبَهُ، كمَا وَجَّهَ الْمَاءَ إِلَى الأرْضِ الجَدْبَةِ لِتَحْيَا بِهِ أَهْلَهَا، إِنَّ أَهْلَ الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَاهُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ الآخِرَةِ. (رواه الحاكم عن عليّّ)
Илмни Чин (Хитой)да бўлса ҳам ўрганинглар. Чунки илм талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир. Албатта, фаришталар илм толиби талаб қилаётган нарсадан рози бўлиб, қанотларини (соя қилиб) қўйишади.
Ибн Абдулбирр ривояти.
* اطلُبُوا الْعِلْمَ وَلَوْ بِالصِّينِ، فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِيضَةٌ عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ، إِنَّ الْمَلاَئِكَةَ تَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ رِضَاءً بِمَا يَطْلُبُ. (رواه ابن عبد البر)
Никоҳни ошкора қилиб, унашиш (совчилик маросими)ни махфий ўтказинглар.
Умму Салама (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* أَظْهِرُوا النِّكَاحَ وَأَخْفُوا الْخِطْبَةَ. (رواه الديلمي عن أم سلمة)
Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Ўзингни ўликлар қаторида ҳисобла. Мазлумнинг дуосидан қўрқ. Чунки унинг дуоси қабул қилингандир. Бомдод ва хуфтон намозларидаги (жамоатга) ҳозир бўлишни лозим топ. Агар шу икки (намоз)нинг (жамоат билан ўқишдаги) савобини билганларингизда эди, эмаклаб бўлса ҳам келардинглар.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، وَعُدَّ نَفْسَكَ فِي الْمَوْتىَ، وَإِيَّاكَ وَدَعَوَاتِ الْمَظْلُومِ، فَإِنَّهُنَّ مُجَابَاتٌ، وَعَلَيْكَ بِصَلاَةِ الْغَدَاةِ، وَصَلاَةِ الْعِشَاءِ فَاشْهَدْهمَا فَلَوْ تَعْلَمُونَ مَا فِيهمَا لأتَيْتُمُوهُمَا وَلَوْ حَبْوًا. (رواه الطبراني عن أبي الدرداء)
Аллоҳга У Зотни кўриб тургандек ибодат қил. Агар сен У Зотни кўрмаётган бўлсанг, У Зот сени кўриб турибди. Ўзингни ўликлар билан бирга деб ҳисобла. Мазлумнинг дуосидан қўрқ, чунки у ижобат қилингандир.
Зайд ибн Арқам (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اعْبُدِ اللهَ كأَنَّكَ تَرَاهُ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ، وَاحْسُبْ نَفْسَكَ مَعَ الْمَوْتَى وَاتَّقِ دعْوَةَ الْمَظْلُومِ، فَإنها مُسْتَجَابَةٌ. (رواه أبو نعيم عن زيد بن أرقم)
Раҳмон (сифатли Зот – Аллоҳ)га ибодат қилинг. (Очларни) овқат ила таомлантиринг. Саломни ёйинг. Шунда жаннатга омон ҳолатда кирасизлар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* اعْبُدُوا الرَّحْمَنَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَأَفْشُوا السَّلاَمَ، تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلاَمٍ. (رواه الترمذي عن أبي هريرة)
Саждада мўътадил бўлинглар. Сизлардан бирингиз икки билагини ит каби ёйиб юбормасин.
Бухорий ривояти.
* اعْتَدِلُوا فِي السُّجُودِ وَلاَ يَبْسُطْ أَحَدُكُمْ ذِرَاعَيْهِ انْبِسَاطَ الْكَلْبِ. (رواه البخاري)
Душманингнинг энг ашаддийси қўл остингдаги чўри ва тўшакда бирга ётадиган хотинингдир.
Абу Молик Ашъарий (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَعْدَى عَدُّوِّكَ زَوْجَتُكَ الَّتِى تُضَاجِعُكَ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ. (رواه الديلمي عن أبي مالك الأشعري)
Ибодатдан, яъни Қуръонга қараб ўқиш, унда тафаккур қилиш ва (унинг) ажойиботларидан ибратланишда кўзингиз ҳақини ҳам бериб туринг.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* أَعْطُوا أَعْيُنَكُمْ حَظّهَا مِنْ الْعِبَادَةِ: النَّظَرَ فِي الْمَصْحَفِ، والتّفَكُّرَ فِيهِ والاعْتِبَارَ عِنْدَ عَجَائِبِهِ. (رواه الحاكم عن أبي سعيد)
Менга беш нарса ато этилдики, улар мендан олдинги бирорта пайғамбарга берилмаган. 1. Бир ойлик масофадан душманлар қалбига тушадиган қурқув ила ғалаба ато этилиб, ер (хазинаси) калитларининг берилгани. 2. Бутун ер юзи масжид ва пок этилиши. 3. Умматим энг яхши уммат бўлгани. 4. Шафоат берилгани. 5. Набийлар қавмига хос бўлиб келгани. Мен эса одамларнинг барчасига умумият-ла юборилганман.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أُعْطِيتُ خَمْسًا لَمْ يُعْطَهُنَّ أَحَدٌ مِنَ الأنْبِيَاءِ قَبْلِي: نُصِرْتُ بِالرُّعْبِ مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَأُعْطِيتُ مَفَاتِيحَ الأرْضِ، وَجُعِلَتْ لِيَ الأَرْضُ مَسْجِدًا وَطَهُورًا، وَجُعِلَتْ أُمَّتِي خَيْرَ الأمَمِ، وَأُعْطِيتُ الشَّفَاعَةَ، وَكَانَ النَّبِيُّ يُبْعَثُ إِلَى قَوْمِهِ خَاصَّةً وَبُعِثْتُ إِلَى النَّاسِ عَامَّةً. (رواه البخاري ومسلم)
Умматимдан етмиш мингги жаннатга беҳисоб (ҳисоб-китобсиз) кириши бахтига муяссар бўлдим. Уларнинг юзлари Бадр кечасидаги тўлин ой кабидир. Қалблари эса бир киши қалбига ўхшайди. Мен Раббим азза ва жалладан зиёда қилишини талаб этган эдим, У Зот менга ҳар бирига етмиш минг бўлиши ила зиёда қилди.
Абу Бакр (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أُعْطِيتُ سَبْعِينَ أَلْفًا مِنْ أُمَّتِي، يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ بِغَيْرِ حِسَابٍ، وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَقُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ، فَاسْتَزَدْتُ رَبِّي عَزَّ وَجَلَّ فَزَادَنِي مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ سَبْعِينَ أَلْفًا. (رواه أحمد عن أبي بكر)
Умматимга бошқа умматлардан бирортасига берилмаган шундай нарса берилдики, у мусибат етганида «Инна лиллаҳи ва инна илайҳи рожиъун» (дуосини ўқиш)дир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Мардавайҳ ривояти.
* أُعْطِيَتْ أُمَّتي شَيْئًا لَمْ يُعْطَهُ أَحَدٌ مِنَ الأمَمِ، أَنْ يَقُولُوا عِنْدَ الْمُصِيبَةٍ، «إِنَّ للهِ وإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ». (رواه ابن مردويه عن ابن عباس)
Ёллаган ишчингиз ҳақини тери қуримасдан олдин беринглар. Ва яна иш давомида унинг қанча ҳақ олишини билдиринглар.
Байҳақий ривояти.
* أَعْطُوا الأجِيرَ أَجْرَهُ قَبْلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ، وَأَعْلِمُوا أَجْرَهُ وَهُوَ فِي عَمَلِهِ. (رواه البيهقي)
Инсонларнинг ғам-ташвиш жиҳатидан энг улуғи шундай мўмин кишики, у дунё ишларига ҳам, охират ишларига ҳам бирдек аҳамият беради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* أَعْظَمُ النَّاسِ هَمًّا: الْمُؤْمِنُ يَهْتَمُّ بِأَمْرِ دُنْيَاهُ وَأَمْرِ آخِرَتِهِ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
Аёлга ҳақдорлик жиҳатидан энг буюги эридир. Эркакка ҳақдорлик жиҳатидан инсоннинг энг буюги онасидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ҳоким ривояти.
* أَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الْمَرْأَةِ زَوْجُهَا، وَأَعْظَمُ النَّاسِ حَقًّا عَلَى الرَّجُلِ أُمُّهُ. (رواه الحاكم عن عائشة)
Аёлларнинг баракалиси чиқими енгилларидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Аҳмад ривояти.
* أَعْظَمُ النِّسَاءِ بَرَكةً أَيْسَرُهُنَّ مَؤُونَةً. (رواه أحمد عن عائشة)
Қуръондаги энг буюк оят Оятул Курсийдир. Қуръондаги энг адолатли оят: «Албатта, Аллоҳ адолатга, эзгу ишларга ва қариндошга яхшилик қилишга буюради» (Наҳл, 90). Қуръондаги энг қўрқиладиган оят: «Бас, кимки (дунёда) зарра миқдорида яхшилик қилган бўлса, (қиёмат куни) уни кўрар. Кимки зарра миқдорида ёмонлик қилган бўлса ҳам, уни кўрар» (Залзала, 7–8). Қуръондаги энг умидли оят: «(Эй Муҳаммад!) Ўз жонларига (гуноҳ билан) зулм қилган бандаларимга айтинг: «Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлмангиз! Албатта, Аллоҳ барча гуноҳларни мағфират қилур» (Зумар, 53).
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Шерозий ривояти.
* أَعْظَمُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: آيَةُ الْكُرْسِىِّ، وَأَعْدلُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «إِنَّ اللهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ» وَأَخَوفُ آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ» وَأَرْجَى آيَةٍ فِي الْقُرْآنِ: «يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ». (رواه الشيرازي عن ابن مسعود)
Билингларки, ҳар бирингиз ўзининг молидан кўра меросхўрига қолдирган молини кўпроқ яхши кўради. Чунки сенинг молинг яхшиликка сарф қилган молингдир. Қолгани меросхўрингникидир.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.
* اعْلَمُوا أَنَّهُ لَيْسَ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ إِلاَّ مَالُ وَارِثِهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ مَالِهِ مَالُكَ مَا قَدَّمْتَ، وَمَالُ وَارِثِكَ مَا أَخَّرْتَ. (رواه النسائي عن ابن مسعود)
Ушбу никоҳни эълон қилиб, уни масжидларда ўтказинглар. Унда чилдирма чалинглар.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Термизий ривояти.
* أَعْلِنُوا هَذَا النِّكَاحَ، وَاجْعَلُوهُ فِي الْمَسَاجِدِ، وَاضْرِبُوا بِالدُّفُوفِ. (رواه الترمذي عن عائشة)
Дунёинг учун худди абадий яшайдигандек амал қил. Охиратинг учун худди эртага ўладигандек амал қил.
Ибн Асокир ривояти.
* اعمَلْ لِدُنْيَاكَ كأنَّكَ تَعِيشُ أَبَدًا وَاعْمَلْ لآخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدًا. (رواه ابن عساكر)
Беш нарсани беш нарсадан олдин ғанимат бил. Ҳаётингни ўлишингдан олдин. Соғломлигингни касал бўлишингдан олдин. Бўш вақтингни машғул бўлиб қолишдан олдин. Йигитлик пайтингни кексайишингдан олдин. Бойлигингни камбағал бўлишингдан олдин.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* اغْتَنِمْ خَمْسًا قَبْلَ خَمْسٍ، حَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ، وَصِحَّتكَ قَبْلَ سُقْمِكَ، وَفَرَاغكَ قَبْلَ شُغْلِكَ، وَشَبَابكَ قَبْلَ هَرَمِكَ، وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ. (رواه البيهقي عن ابن عباس)
Кийимларингизни ювиб юринглар. Тукларингизни олинглар. Мисвок истеъмол қилиб, тишларингизни тозаланглар. Зийнатланиб, тоза бўлиб юринглар. Чунки Бани Исроил қавми мана шундай қилишмагани сабабли аёллари зинога юриб кетди.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* اغسِلُوا ثِيَابَكُمْ، وَخُذُوا مِنْ شَعْرِكُمْ، وَاستَاكُوا، وَتَزَيَّنُوا وَتَنَظَّفُوا فَإِنَّ بَنِى إِسْرَائِيلَ لَمْ يَكُونُوا يَفْعَلُونَ ذَلِكَ، فَزَنَتْ نِسَاؤُهُمْ. (رواه ابن عساكر عن عليّّ)
Олим бўл ё таълим олувчи бўл. Ёки эшитувчи бўл, ёхуд мазкурларга муҳаббатли бўл. Ҳаргиз бешинчиси бўлма, унда ҳалокатга учрайсан.
Байҳақий ривояти.
* اغْدُ عَالِمًا، أَوْ مُتَعَلِّمًا، أَوْ مُسْتَمِعًا، أَوْ مُحِبًّا، وَلاَ تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ. (رواه البيهقي)
Қаерда бўлсанг ҳам, Аллоҳ сен билан бирга эканини билмоқлигинг энг афзал имондир.
Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الإِيْمَانِ أَنْ تَعَلَمَ أَنَّ اللهَ مَعَكَ حَيْثُ مَا كُنْتَ. (رواه الطبراني)
Дуоларнинг энг афзали Раббингдан дунё ва охиратда афв ва офиятда қилишини сўрашингдир. Чунки бу нарсалар дунёда сенга берилса, кейин охиратда ҳам сенга ато қилинса, батаҳқиқ, нажот топибсан.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* أَفْضَلُ الدُّعَاءِ أَنْ تَسْأَلَ رَبَّكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ، فَإِنَّكَ إِذَا أُعْطِيتَهُمَا فِي الدُّنْيَا، ثُمَّ أُعْطِيتَهُمَا فِي الآخِرَةِ فَقَدْ أَفْلَحْتَ. (رواه ابن ماجه عن أنس)
Садақаларнинг энг афзали оч жигарни тўйдирмоқлигингдир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ تُشْبِعَ كَبِدًا جَائِعًا. (رواه البيهقي عن أنس)
Садақаларнинг энг афзали мусулмон киши илм ўрганиб, кейин уни мусулмон биродарига ўргатишидир.
Ибн Можа ривояти.
* أَفْضَلُ الصَّدَقَةِ أَنْ يَتَعَلَّمَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عِلْمًا، ثُمَّ يُعَلِّمُهُ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ. (رواه ابن ماجه)
Касални зиёрат қилишда савобга эришишнинг энг афзали бемор ҳузуридан тезлик билан туришдир.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* أَفْضَلُ الْعِيَادَةِ أَجْرًا سُرْعَةُ الْقِيَامِ مِنْ عِنْدِ الْمَرِيضِ. (رواه الديلمي عن جابر)
Фазилатларнинг энг афзали сен билан алоқани узган киши билан алоқа боғлашинг, сени маҳрум қилганга беришинг ва зулм қилганни афв этишингдир.
Муоз (розияллоҳу анҳу)дан Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الْفَضَائِلِ أَنْ تَصِلَ مَنْ قَطَعَكَ، وَتُعْطِيَ مَنْ حَرَمَكَ، وَتَصْفَحَ عَمَّنْ ظَلَمَكَ. (رواه الطبراني عن معاذ)
Аллоҳга имон келтиргандан кейинги амалларнинг энг афзали одамлар билан дўстона муносабатда бўлишдир.
Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الأعْمَالِ بَعْدَ الإِيْمَانِ بِاللهِ: التَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ. (رواه الطبراني)
Мўминларнинг Исломдаги энг афзали унинг тили ва қўлидан мусулмонлар омонда бўлган кишидир. Мўминларнинг имондаги энг афзали хулқлари яхши бўлганларидир. Муҳожирларнинг энг афзали Аллоҳ ман этган нарсалардан четланган кишидир. Жиҳоднинг энг афзали Аллоҳ азза ва жалла йўлида ўз нафси билан курашишдир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* أَفْضَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِسْلامًا مَنْ سَلمَ الْمُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَأَفْضَلُ الْمُؤْمِنِيْنَ إِيْمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَأَفْضَلُ الْمُهَاجِرِينَ مَنْ هَجَرَ مَا نَهَى اللهُ عَنْهُ، وَأَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ فِي اللهِ عَزَّ وَجَلَّ. (رواه الطبراني عن ابن عمر)
Қиёмат яқинлашса, одамларда дунёга қизиқиш ва Аллоҳдан узоқлашишгина зиёда бўлади, холос.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ، وَلاَ يَزْدَادُ النَّاسُ عَلَى الدُّنْيَا إِلاَّ حِرْصًا، وَلاَ يَزْدَادُونَ مِنَ اللهِ إِلاَّ بُعْدًا. (رواه الحاكم عن ابن مسعود)
Қуръон ўқинглар. У билан Аллоҳнинг розилигини талаб қилинглар. Ҳали шундай қавм келадики, улар улушни тақсимлагандек уни тақсимлаб, бу дунёдаги (маблағга) шошишади. (У билан) охиратдаги (савоб)ни хоҳлашмайди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Довуд ривояти.
* إِقْرَءُوا الْقُرْآنَ وَابْتَغُوا بِهِ وَجْهَ اللهِ تَعَالَى مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ قَوْمٌ يُقِيمُونَهُ إِقَامَةَ الْقِدْحِ يَتَعَجَّلُونَهُ وَلاَ يَتَأَجَّلُونَهُ. (رواه أبو داود عن جابر)
Ўликларингизга Ёсин сурасини ўқинглар.
Аҳмад ривояти.
* اقْرَءُوا عَلَى مَوْتَاكُمْ سُورَةَ يَس. (رواه أحمد)
Охирги замонда энг кам топиладиган нарса ҳалол дирҳам (маблағ) ёки ишончли биродардир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَقَلُّ ما يُوجَدُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ دِرْهَمٌ حَلاَلٌ أَوْ أَخٌ يُوثَقُ بِهِ. (رواه عساكر عن ابن عمر)
Кабира гуноҳларнинг энг улкани: Аллоҳга ширк келтириш, бирор жонни (ноҳақ) ўлдириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўзлашдир.
Бухорий ривояти.
* أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَقَتْلُ النَّفْسِ، وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ. (رواه البخاري)
Ўлимни эслашни кўпайтиринглар. Чунки у гуноҳлардан узоқлаштириб, дунёда зоҳид қилади. Агар уни бойлик пайтида эсласангиз, бойликни барбод этади. Агар уни камбағаллик чоғида зикр қилсангиз, сизни яшаш тарзингиздан мамнун эттиради.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* أَكْثِرُوا ذِكْرَ الْمَوتِ، فَإِنَّهُ يُمَحِّصُ الذُّنُوبَ، وَيُزَهِّدُ فِي الدُّنْيَا فِإِنْ ذكرْتُمُوه عِنْدَ الْغِنَى هَدَمَهُ، وَإِنْ ذكرْتُمُوهُ عِنْدَ الْفَقْرِ أَرْضَاكُمْ بِعَيْشِكُمْ. (رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)
Менга жума куни ва жума кечаси салавот айтишни кўпайтиринглар. Ким шундай қилса, мен қиёмат куни унга шоҳид ва шафоатчи бўламан.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* أَكْثِرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ فِي يَوْمِ الْجُمُعَةِ وَلَيْلَةِ الْجُمُُعَةِ، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ كنْتُ لَهُ شَهِيدًا وَشَافِعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ. (رواه البيهقي عن أنس)
Менга салавот айтишни кўпайтиринглар. Чунки Менга айтган салавотларингиз гуноҳларингиз учун мағфиратдир. Менга даража ва василани сўранглар. Чунки менинг Раббим ҳузуридаги василам сизлар учун шафоатдир.
Ҳасан ибн Али (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَكْثَرُوا مِنَ الصَّلاَةِ عَلَيَّ، فَإَنَّ صَلاَتكُمْ عَلَيَّ مَغْفِرَةٌ لِذُنُوبِكُمْ، وَاطْلُبُوا ليَ الدَّرَجَةَ وَالْوَسِيلَةَ، فَإِنَّ وَسِيلَتِي عِنْدَ رَبِّي شَفَاعَةُ لَكُمْ. (رواه ابن عساكر عن الحسن بن عليّ)
Уйларингизда Қуръон тиловатини кўпайтиринглар. Чунки Қуръон ўқилмайдиган уйда яхшилик озайиб, ёмонлик кўпаяди ҳамда аҳлига торлик келади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.
* أَكْثَرُوا مِنْ تِلاَوَةِ الْقُرْآنِ فِي بُيُوتِكُمْ، فَإِنَّ الْبَيْتَ الَّذِى لاَ يُقْرَأ فِيهِ الْقُرْآنُ يَقِلُّ خَيْرُهُ وَيَكْثُرُ شَرُّهُ، وَيَضِيقُ على أَهْلِهِ. (رواه الدارقطني عن أنس)
Уламоларни ҳурмат қилинглар. Чунки улар Пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Ким уларни ҳурмат қилса, Аллоҳ ва Расулини ҳурмат қилибди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Хатиб ривояти.
* أَكْرِمُوا الْعُلُمَاءَ، فَإِنَّهُمْ وَرَثَةُ الأنْبِيَاءِ، فَمَنْ أَكْرَمَهُمْ فَقَدْ أَكْرَمَ اللهَ وَرَسُولَهُ. (رواه الخطيب عن جابر)
Инсонларнинг энг ҳурматлиси тақволиларидир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَكْرَمُ النَّاسِ أَتْقَاهُمْ. (رواه البخاري ومسلم)
Азиймат – ақлли киши билан маслаҳатлашиб, кейин унга итоат қилишингдир.
Абу Довуд ривояти.
* الْحَزْمُ أَنْ تُشَاوِرَ ذَا رَأْىٍ ثُمَّ تُطِيعُهُ. (رواه أبو داود)
Ислом покликдир. Шундай экан, покиза бўлиб юринглар. Чунки жаннатга фақат покларгина киради.
Дайламий ривояти.
* الإسْلامُ نَظِيفٌ، فَتَنَظَّفُوا، فَإِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَظِيفٌ. (رواه الديلمي)
Тўнғич ака ота ўрнидадир.
Байҳақий ривояти.
* الأكبَرُ مِنَ الإخْوَةِ بِمَنْزِلَةِ الأب. (رواه البيهقي)
Омонат ризқни жалб қилса, хиёнат камбағалликни жалб қилади.
Дайламий ривояти.
* الأمَانَةُ تَجْلِبُ الرِّزْقَ، وَالْخِيَانَةُ تَجْلِبُ الْفَقْرَ. (رواه الديلمي)
Одамлар «Ла илаҳа иллаллоҳу ва анна Муҳаммадар Росулуллоҳ» деб гувоҳлик беришмагунича, намозни қойим қилишмагунича ва закот беришмагунча улар билан урушишга буюрилдим. Агар улар шуларни бажаришса, мендан қонлари-ю молларини сақлашибди. Лекин Ислом ҳақида (яъни, ҳад ва қасосларда) ундай эмас. Ҳисоблари эса Аллоҳга ҳаволадир.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاسَ حَتَّى يَشْهَدُوا أَنْ لاَ إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَيُقِيمُوا الصَّلاَةَ، وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ عَصَمُوا مِنِّي دِمَاءَهُمْ وَأَمْوَالَهُمْ إِلاَّ بِحَقِّ الإسْلاَمِ وَحِسَابُهُمْ عَلَى اللهِ. (رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Йўлдан озор берувчи нарсаларни олиб ташла. Зеро, бу сен учун садақадир.
Бухорий ривояти.
* أَمِطِ الأذَى عَنِ الطَّرِيقِ فَإِنَّهُ لَكَ صَدَقَةٌ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, фойда бермайдиган илмдан, кўтарилмайдиган (қабул бўлмайдиган) амалдан ва ижобат бўлмайдиган дуодан Сенинг номинг ила паноҳ тилайман.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِن عِلمٍ لاَ يَنْفَعُ، وَعَمَلٍ لاَ يُرْفَعُ، وَدُعَاءِ لاَ يُسْتَجَابُ. (رواه الحكيم عن أنس)
Ё Аллоҳ, қалбимда нур, тилимда нур, кўзимда нур, қулоғимда нур, ўнг томонимдан нур, устимдан нур, остимдан нур, олдимдан нур, орқамдан нур, нафсимда нур қилиб, мен учун нурни буюк этгин.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ فِي قَلْبِي نُورًا، وَفِي بَصَرِي نُورًا، وَفِي سَمْعِي نُورًا، وَعَنْ يَمِينِي نُورًا، وَعَنْ يَسَارِي نُورًا، وَفَوْقِي نُورًا، وَتَحْتِي نُورًا، وَأَمَامِي نُورًا، وَخَلْفِي نُورًا،واجْعَلْ لِي في نَفْسِي نوراً، وأعْظِمْ لِي نوراً. (رواه البخاري ومسلم)
Ё Аллоҳ, мени мағфират қил, менга раҳм айла ва мени рафиқул аъло (яъни, фаришталар жамоаси)га етиштир.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي وَارْحَمْنِي وَأَلْحِقْنِي بِالرَّفِيقِ الأَعْلَى. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, Сендан яхшиликларнинг барчасини, билганиму билмаганимни сўрайман. Сендан ёмонликларнинг барчасидан, билганиму билмаганимдан паноҳ тилайман.
Жобир ибн Самура (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْألُكَ مِنَ الْخَيْرِ كُلهِ مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أعْلمْ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الشَّرِّ كُلِّهِ، مَا عَلِمْتُ مِنْهُ وَمَا لَمْ أَعْلمْ. (رواه الطبراني عن جابر بن سمرة)
Ё Аллоҳ, бизларни чиройли амал қилганда, хурсанд бўладиган ва ёмонлик содир этганда истиғфор айтадиганлардан қилгин.
Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Можа ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي مِنِ الَّذِينَ إِذَا أَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَإِذَا أَسَاءُوا اسْتَغْفَرُوا. (رواه ابن ماجه عن عائشة)
Ё Аллоҳ, қўрқмайдиган қалбдан, эшитилмайдиган дуодан, тўймайдиган нафсдан, фойда бермайдиган илмдан, яъни мана шу тўрт нарсадан Сендан паноҳ тилайман.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Термизий ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ قَلْبٍ لاَ يَخْشَعُ، وَمِنْ دُعَاءٍ لاَ يُسْمَعُ، وَمِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ، وَمِنْ عِلْمٍ لاَ يَنْفَعُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَؤُلاَءِ الأَرْبَعِ. (رواه الترمذي عن ابن عمر)
Ё Аллоҳ, муҳаббатингни ва Сенинг ҳузурингда муҳаббати менга фойда берадиган кишининг муҳаббатини менга ризқ қил. Ё Аллоҳ, яхши кўрадиган нарсам ила мени ризқлантир. Яхши кўрган нарсангда мен учун қувват эт. Ё Аллоҳ, мен яхши кўрган нарсани яширганингда, Ўзинг яхши кўрадиган нарса ичида мен учун бўш жой қолдирган бўлгин.
Термизий ривояти.
* اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي حُبَّكَ، وَحُبَّ مَنْ يَنْفَعُنِي حُبُّهُ عِنْدَكَ، اللَّهُمَّ مَا رَزَقْتَنِي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ قُوَّةً لِي فِيمَا تُحِبُّ، اللَّهُمَّ وَمَا زَوَيْتَ عَنِّي مِمَّا أُحِبُّ، فَاجْعَلْهُ فَرَاغًا لِي فِيمَا تُحِبُّ. (رواه الترمذي)
Ё Аллоҳ, мени шукр қилувчи, сабр этувчи қилиб, кўз ўнгимда кичик, одамлар кўз олдида катта қилгин.
Бурайда (розияллоҳу анҳу)дан. Баззор ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي شَكُورًا، وَاجْعَلْنِي صَبُورًا، وَاجْعَلْنِي فِي عَيْنِي صَغِيرًا، وَفِي أعْيُنِ النَّاسِ كبِيرًا. (رواه البزار عن بريدة)
Ё Аллоҳ, Сендан ожизлик, дангасалик, қўрқоқлик, бахиллик, қарилик, қабр азоби, дўзах азоби ва тириклару ўликлар фитнасидан паноҳ тилайман.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ وَالْجُبْنِ وَالْبُخْلِ وَالْهَرَمِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ فِتْنَةِ الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ. (رواه البخاري ومسلم)
Ё Аллоҳ, ё Раббимиз! Бизларга дунё-ю охиратда яхшилик бер ва дўзах азобидан сақлагин.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً، وَفِي الآخِرَةِ حَسَنَةً، وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, фақат охират ҳаёти ҳақиқий ҳаётдир.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ لاَ عَيْشَ إِلاَّ عَيْشُ الآخِرَةِ. (رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, хатоларимни, жоҳиллигимни, ишларимдаги исрофни кечиргин. Мендан кўра Сен уларни билувчисан. Ё Аллоҳ, ўтмиш ва келажакдаги, махфий ва ошкора барча гуноҳларимни кечир. Сен муқаддам қилувчи, кечиктирувчисан. Сен охирги қолувчисан ва ҳар бир нарсага қодир Зотсан.
Бухорий ривояти.
* اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي خَطِيئَتِي وَجَهْلِي وَإِسْرَافِي فِي أَمْرِي وَمَا أَنْتَ أَعْلَمُ بِهِ مِنِّي، اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ أَنْتَ الْمُقَدِّمُ وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ وَأَنْتَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ.
(رواه البخاري)
Ё Аллоҳ, Сен сўзларимни эшитасан, маконимни кўрасан, сиррий ва ошкора нарсаларимни биласан. Мен бечора, камбағал, ёрдамга эҳтиёжли, паноҳга муҳтож, ғамга ботган, мушфиқ ва гуноҳларини эътироф қилган кишиман. Сендан мискинлар сўрагандек сўраб, гуноҳкор ва хўрланганлар илтижо қилгани каби ёлвораман. Сенга қўрқувчи, мажбур бўлган, гардани Сенга эгилган, кўз ёши Сен учун оққан, жисми Сен учун хўрланган, бурни Сен учун ишқаланган киши сифатида дуо қиламан. Ё Аллоҳ, Сенга қилган дуойим сабабли мени бадбахт қилмагин. Менга меҳрибон, раҳмли бўлгин, ё сўралгувчиларнинг яхшиси ва берувчиларнинг яхшиси!
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَسْمَعُ كَلاَمِي، وَتَرَى مَكانِي، وَتَعْلَمُ سِرِّي وَعَلاَنِيَتِي لاَ يَخْفَى عَلَيْكَ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِي، وَأَنَا الْبَائِسُ الْفَقِيرُ الْمُسْتَغِيثُ الْمُسْتَجِيرُ الْوَجِلُ الْمُشْفِقُ الْمُقِرُّ الْمُعْتَرِفُ بِذَنْبِهِ، أَسْأَلُكَ مَسْأَلَةَ الْمِسْكِينَ وَأَبْتهِلُ إِلَيْكَ ابْتِهالَ الْمذْنِبِ الذّلِيلِ، وَأَدْعُوكَ دُعَاءَ الْخَائِفِ الْمُضْطَرِّ مَنْ خَضَعَتْ لَكَ رَقَبَتُهُ، وَفَاضَتْ لَكَ عَبْرَتُهُ، وَذَلَّ لَكَ جِسْمُهُ، وَرَغِمَ لَكَ أَنْفُهُ، اللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْنِى بِدُعَائِكَ شَقِيَّا، وَكُنْ بِى رَؤُوفًا رَحِيمًا، يَا خَيْرَ الْمَسؤُولِينَ، وَيَا خَيْرَ الْمُعْطِينِ.
(رواه الطبراني عن ابن عباس)
Ё Аллоҳ, ораларимизни ислоҳ қил. Қалбларимизни улфат эт. Бизларни тинчлик йўлига бошла. Зулматдан нурга чиқишимиз ила бизларга нажот бер. Ошкора-ю сир, фаҳш ишлардан бизни четлантир. Ё Аллоҳ, қулоқларимиз, кўзларимиз, қалбларимиз, аҳлияларимиз, зурриётларимизда бизга барака ато қил. Гуноҳларимизни кечир. Албатта, Сен кечиримли, раҳмли Зотсан. Бизларни неъматларингга шукр қилувчи, уларга мақтов айтувчи, уларга қобилиятли этиб, бизга ўша неъматни мукаммал қил.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ ذَاتَ بَيْنِنَا، وَأَلِّفْ بَيْنَ قُلُوبِنَا، وَاهْدِنَا سُبُلَ السَّلاَمِ وَنَجِّنَا مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ، وَجَنِّبْنَا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي أَسْمَاعِنَا، وَأَبْصَارِنَا، وَقُلُوبِنَا، وَأَزْوَاجِنَا، وَذُرِّيَّاتِنَا، وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ، وَاجْعَلْنَا شَاكِرِينَ لِنِعْمَتِكَ مُثْنِينَ بِهَا، قَابِلِينَ لَهَا، وَأَتِمَّهَا عَلَيْنَا.
(رواه الحاكم عن ابن مسعود)
Ё Аллоҳ, ишим сақловчиси бўлган динимни ислоҳ қил, яшашим унда бўлган дунёимни ислоҳ эт, қайтишим унда бўлган охиратимни ислоҳ айла, ҳаётни мен учун барча яхшиликларда зиёда қил. Ўлимни мен учун барча ёмонликлардан роҳатли қил.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* اللَّهُمَّ أَصْلِحْ لِي دِينِي الَّذِي هُوَ عِصْمَةُ أَمْرِي، وَأَصْلِحْ لِي دُنْيَايَ الَّتِي فِيهَا مَعَاشِي، وَأَصْلِحْ لِي آخِرَتِي الَّتِي فِيهَا مَعَادِي، وَاجْعَلِ الْحَيَاةَ زِيَادَةً لِي فِي كُلِّ خَيْرٍ، وَاجْعَلِ الْمَوْتَ رَاحَةً لِي مِنْ كُلِّ شَرٍّ.
(رواه مسلم عن أبي هريرة)
Ё Аллоҳ, менга муҳаббатингни нарсаларнинг энг маҳбуброғи қил. Қўрқувингни эса менинг наздимда нарсаларнинг энг қўрқинчлироғи қил. Дунё ҳожатларидан мени узиб, Ўзингга йўлиқишга шавқли эт. Дунё аҳли кўзларини дунёга қарор топтирганингда, менинг кўзимни ибодатингга қарор топтир.
Ҳайсам ибн Молик Тоий (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Нуайм ривояти.
* اللَّهُمَّ اجْعَلْ حُبَّكَ أحَبَّ الأشْيَاءِ إِلَىَّ ، وَاجْعَلْ خَشْيَتَك أخْوَفَ الأشْيَاءِ عِنْدِى وَاقْطَعْ عَنِّى حَاجَاتِ الدُّنْيَا بِالشَّوْقِ إِلَى لِقَائِكَ، وَإِذَا أقْرَرْتَ أَعْيُنَ أَهْلِ الدُّنْيَا مِنْ دُنْيَاهُمْ فَأَقْرِرْ عَيْنى مِنْ عِبَادَتِكَ.
(رواه أبو نعيم عن الهيثم بن مالك الطائي)
Ё Аллоҳ, қалбим қулоғини Ўзингнинг зикрингга очиб, тоатинг, Расулинг тоати ва Китобингга амал қилишни насиб эт.
Ҳазрат Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللهمَّ افْتَحْ مَسَامِعَ قَلْبِي لِذِكْرِكَ، وَارْزُقْنِي طَاعَتَكَ وَطَاعَةَ رَسُولِكَ وَعَمَلاً بِكِتَابِكَ.
(رواه الطبراني عن عليّّ)
Ё Аллоҳ, барча қийинчиликни менга осон қилиш ила лутф айла, чунки барча қийинчиликни осонлаштириш Сен учун енгилдир. Ё Аллоҳ, Сендан дунё ва охиратдаги енгиллик ва офиятни сўрайман.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ الْطُفْ بِى فى تَيْسِير كُلِّ عَسِيرٍ، فَإِنَّ تَيْسِيرَ كُلِّ عَسِيرٍ عَلَيْكَ يَسِيرٌ، وَأَسْأَلُكَ الْيُسْرَ وَالْمُعَافَاةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ.
(رواه الطبراني عن أبي هريرة)
Ё Аллоҳ, менга илм ила ёрдам бериб, ҳалимлик билан зийнатлаб, тақво ила ҳурмат айлаб ва офият билан мени гўзаллаштир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Нажжор ривояти.
* اللَّهُمَّ أَغْننِىِ بِالْعِلْمِ، وَزَيِّنِّى بِالْحِلْمِ، وَأَكْرِمْنِى بِالتَّقْوَى، وَجَمِّلْنِى بالعافِيَةِ.
(رواه ابن النجار عن ابن عمر)
Ё Аллоҳ, Сендан ҳийлакор дўстдан паноҳ тилайман. Чунки унинг икки кўзи мени кўриб, қалби кузатиб туради. Агар у бирор яхшилик кўрса, уни бекитади. Агар бирор ёмонлик кўрса уни тарқатади.
Саъд ибн Саид Мақбурий (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Нажжор мурсал ҳолатда қилган ривояти.
* اللَّهُمَّ إِنِّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ خَلِيلٍ مَاكِرٍ، عَيْنَاهُ تَرَيَانِى، وَقَلْبُهُ يَرْعَانِى، إِنْ رَأَى حَسَنَةً دَفنهَا، وَإِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَذَاعَهَا.
(رواه ابن النجار عن سعد بن سعيد المقبريّ مرسلا)
Ё Аллоҳ, мендан кейин келадиган ўринбосарларимга раҳм қил. Улар шундай кишиларки, ҳадис ва суннатларимни ривоят қилиб, одамларга ўргатишади.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* اللَّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفَائِى الَّذِينَ مِنْ بَعْدِى، الَّذِينَ يَرْوُونَ أَحَادِيثِى وَسُنتى وَيُعَلِّمُونَهَا النَّاسَ.
(رواه الطبراني عن عليّّ)
Мисрдаги қибтийлар борасида Аллоҳдан қўрқинглар. Чунки сизлар тез кунларда улар устидан ғалаба қиласизлар ва улар сизларга Аллоҳ йўлида ёрдам берувчи захира сифатида бўладилар.
Табароний ривояти.
* الله اللهَ فِي قِبْطِ مِصْرَ، فَإِنَّكُمْ سَتَظْهَرُونَ عَلَيْهِمْ فَيكونُونَ لَكُمْ عُدَّةً وَأَعْوَانًا فِي سَبِيلِ اللهِ.
(رواه الطبراني)
Аммо баъд: Албатта, дунё ям-яшилдир, мазалидир. Албатта, Аллоҳ унда сизларни ўринбосар қилади. Сизлар (ўшанда) қандай амал қилишингизга қарайди. Дунёдан ва аёллардан тақво қилинг. Чунки Бани Исроилнинг биринчи фитнаси аёлларда эди. Огоҳ бўлинг! Одам болалари турфа хил табақалардан ташкил топган. Улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари бор. Ва яна улардан мўмин ҳолда туғилиб, мўмин бўлиб яшаб, кофир ҳолда ўладиганлари ва кофир ҳолда туғилиб, кофир бўлиб яшаб, мўмин ҳолда ўладиганлари бордир. Огоҳ бўлинг! Албатта, ғазаб одам боласи қорнида алангаланиб турган чўғдир. Ўша ғазаби келганида кўзи қизариб, жон томирлари шишганига қарамайсизларми? Агар сизлардан бирингизда ана шундай ҳолат содир бўлса, ерни ва албатта ерни лозим тутсин, яъни ерга ўтириб олсин. Огоҳ бўлинг! Кишиларнинг яхшиси ғазаби оҳиста бўлиб, розилиги тез бўлганидир. Кишиларнинг ёмони ғазаби тез бўлиб, розилиги оҳиста бўлганидир. Кишининг ғазаби оҳиста, қайтиши оҳиста бўлиши ёки ғазаби тез, қайтиши ҳам тез бўлиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг, савдогарларнинг яхшиси бир нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам чиройли суратда адо этувчисидир. Савдогарларнинг ёмони бирор нарса бераётганида ҳам, олаётганида ҳам ёмон суратда адо этувчисидир. Агар киши чиройли бериб, ёмон суратда талаб қилса ёки бераётганида ёмон муомалада бўлиб, талаб қилаётганида яхши муомала қилиши ўзига ҳаволадир. Огоҳ бўлинг! Албатта, Қиёмат куни барча хиёнаткорни хиёнати миқдорича байроғи бўлади. Огоҳ бўлинг, албатта, энг катта хиёнат бошлиқнинг авомга қилган хиёнатидир. Огоҳ бўлинг! Одамлардан қўрқиш бирор кишини ҳақни билганда гапиришдан ҳаргиз ман этмасин. Огоҳ бўлинг! Жиҳодларнинг энг афзали золим подшоҳ олдида ҳақ сўзни гапиришдир. Огоҳ бўлинг! Дунёнинг ўтиб кетганидан қолганининг мисоли худди бугунги қолган кунингиз мисоли кабидир.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Таёлисий ривояти.
«أَمَّا بَعْدُ» فَإِنَّ الدُّنْيَا خَضِرَةٌ حُلْوَةٌ، وَإِنَّ اللهَ مُسْتَخْلِفُكُمْ فِيهَا، فَنَاظِرٌ كَيْفَ تَعْمَلُونَ، فَاتَّقُوا الدُّنْيَا وَاتَّقُوا النِّسَاءَ، فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِى إِسْرَائِيلَ كَانَتْ فِي النِّسَاءِ. أَلا إِنَّ بَنِي آدَمَ خُلِقُوا عَلَى طَبَقَاتٍ شَتَّى، فَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ مُؤْمِنًا، وَيَحْيَا مُؤْمِنًا، وَيَمُوتُ كَافِرًا، وَمِنْهُمْ مَنْ يُولَدُ كَافِرًا، وَيَحْيَا كَافِرًا، وَيَمُوتُ مُؤْمِنًا، أَلاَ إِنَّ الْغَضَبَ جَمْرَةٌ تَوَقَّدُ فى جَوْفِ ابْن آدم أَلاَ تَرَوْنَ إِلَى حُمْرَةِ عَيْنَيْهِ وَانْتِفَاخِ أَوْدَاجِهِ فَإِذَ وَجَدَ أَحَدُكُمْ شَيْئًا مِنْ ذَلِكَ فَالأرْضَ الأرْضَ، أَلاَ إِنَّ خَيْرَ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ بَطِىءَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الرِّضَا، وَشَرَّ الرِّجَالِ مَنْ كَانَ سَرِيعَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الرِّضَاءِ، فَإِذَ كَانَ الرَّجُلُ بَطِىءَ الْغَضَبِ بَطِيءَ الْفَيْءِ، أَوْ سَرِيعَ الْغَضَبِ سَرِيعَ الْفَىْءِ فَإِنَّهَا بِهَا أَلاَ إِنَّ خَيْرَ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ حَسَنَ الْقَضَاءِ حَسَنَ الطَّلَبِ، وَشَرَّ التُّجَّارِ مَنْ كَانَ سَيِّئ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ، فَإِذَا كَانَ الرَّجُلُ حَسَنُ الْقَضَاءِ سَيِّئ الطَّلَبِ أوْ كانَ سَيِّئَ الْقَضَاءِ حَسَن الطَّلَبِ، فَإِنَّهَا بِهَا. أَلاَ وَإِنَّ لِكُلِّ غَادِرٍ لِوَاءً يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقَدْرِ غَدْرَتِهِ، أَلاَوَإِنَّ أَكبَرَ الْغَدْرِ غَدْرُ أَمِيرِ عَامَّةٍ. أَلا لا يمنعَنَّ رَجُلاً مَهَابَةُ النَّاسِ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِالحَقِّ إِذَا عَلِمَهُ.أَلاَ إِنَّ أَفْضَل الْجِهَادِ كَلمَةُ حَقٍّ عِنْدَ سُلْطَانٍ جَائِرٍ. أَلاَ إِنَّ مَثَلَ مَا بَقِىَ مِنَ الدُّنْيَا فِيمَا مَضَى مِنْهَا مَثَلُ يَوْمِكُمْ هذَا فِيمَا مَضَى مِنْهُ.
(رواه الطيالسي عن أبي سعيد)
Бу умматим раҳм қилингандир. Улар учун охиратда азоб йўқдир. Чунки уларга бу дунёда фитналар, зилзилалар, ўлдиришлар ва турфа хил балолар бордир.
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* أُمَّتِى هَذِهِ أَُمَّةُ مَرْحُومَةٌ، لَيْسَ عَلَيْهَا عَذَابٌ فِي الآخِرَةِ، إِنَّمَا عَذَابُها فِي الدُّنْيَا: الْفِتَنُ، والزَّلاَزِلُ، وَالْقَتْلُ، وَالبَلاَيَا.
(رواه الطبراني عن أبي موسى)
Етимнинг бошини (мана бундай қилиб) бошининг (орқа тарафидан) олд томонига қараб силагин. Агар отаси бўлса, (мана бундай қилиб) бошини (олд тарафидан) орқа томонига қараб силагин.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* امسَحْ رَأْسَ اْليَتِيمِ (هَكَذَا) إِلَى مُقَدَّمِ رَأْسِهِ، وَمَنْ لَهُ أَبٌ (هَكَذَا) إِلَى مُؤَخَّرِ رَأْسِهِ.
(رواه الخطيب عن ابن عباس)
Албатта, агар Аллоҳ таоло осмондан ер аҳлига бирор офат туширса, масжид аҳлини у офатдан сақлайди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى إِذَا أَنْزَلَ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عَلَى أَهْلِ الأرْضِ صُرِفَتْ عَنْ عُمَّارِ الْمَسَاجِدِ.
(رواه ابن عساكر عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло бу динни Ўзи учун танлаб олди. Сизларнинг динингизга фақат сахийлик ва чиройли хулқ ярашади. Шундай экан, динларингизни бу икки хислат ила зийнатланглар.
Имрон ибн Ҳусайн (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى اسْتَخْلَصَ هَذَا الدِّينَ لِنَفْسِهِ، وَلاَ يَصْلُحُ لِدِينِكُمْ إِلا السَّخَاءُ، وَحُسْنُ الْخُلْقِ. أَلاَ فَزَيِّنُوا دِينَكُمْ بِهِمَا.
(رواه الطبراني عن عمران بن حصين)
Албатта, Аллоҳ таолога кишиларнинг энг ёмон кўрилгани қаттиқ хусумат қилувчисидир.
* إِنَّ أَبْغَضَ الرِّجَالِ إِلَى اللهِ الأَلَدُّ الْخَصِمُ.
(رواه مسلم)
Албатта, бу суратларни чизувчилар қиёмат куни азобланадилар. Ва уларга: «Халқ қилган нарсаларингизни тирилтиринглар-чи?» дейилади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الَّذِينَ يَصْنَعُونَ هَذِهِ الصُّوَرَ يُعَذَّبُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، فَيُقَالُ لَهُمْ: «أَحْيُوا مَا خَلَقْتُمْ».
(رواه الشيخان)
Албатта, Аллоҳ менга худди фарзларни қойим қилишни буюрганидек, одамлар ила муросада бўлишни буюрди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Дайламий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى أَمَرَنِى بِمُدَارَاةِ النَّاسِ، كَمَا أَمَرَنِي بِإِقَامَةِ الْفَرَائِضِ.
(رواه الديلمي عن عائشة)
Албатта, Аллоҳ таоло одам боласидан чиқадиган нарсани (нажосатни) дунё учун мисол қилди.
Байҳақий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَعَلَ ما يَخْرُجُ مِنَ ابن آدَمَ مَثَلاً لِلدُّنْيَا.
(رواه البيهقي)
Албатта, Аллоҳ сахийдир, сахийликни яхши кўради. Ва олий хулқларни севади, паст хулқларни эса ёмон кўради.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Абу Нуайм ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى جَوَادٌ يُحِبُّ الْجُودَ، وَيُحِبُّ مَعالِيَ الأخْلاَقِ وَيَكْرَهُ سَفْسَافَهَا.
(رواه أبو نعيم عن ابن عباس)
Албатта, Аллоҳ таоло бу умматга енгиллик бўлишига рози бўлди, ва унга қийинчиликни кариҳ (ёмон) кўрди.
Миҳжан ибн Авдаъ (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى رَضِىَ لِهَذِهِ الامَّةِ الْيُسْرَ، وَكَرِهَ لَهَا الْعُسْرَ.
(رواه الطبراني عن محجن بن الأودع)
Албатта, Аллоҳ таоло ҳар бир ишбошчидан қўл остидагилар ҳақида сўрайди. (Топширилган масъулиятни) муҳофаза қилдими? Ёки зое этдими? Ҳатто киши аҳли байти ҳақида сўралади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى سَائِلٌ كُلَّ رَاعٍ عَمَّا اسْتَرْعَاهُ، أحَفِظَ ذَلِكَ أَمْ ضَيَّعَهُ؟ حتى يُسْأَل الرَّجُلُ عَنْ أَهْلِ بَيْتِهِ.
(رواه ابن حبان عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло еру-осмонни халқ қилишидан олдин Уммул китобда бу нарсаларни битди: «Албатта, мен Раҳмондирман. Раҳмни ҳам халқ қилганман ва уни Ўз исмимдан чиқариб олганман. Ким уни боғласа, Мен ҳам уни боғлайман. Ким ундан узилса, Мен ҳам уни узаман».
Жарир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إنَّ اللهَ تعالى كَتَبَ فِي أمِّ الكِتَابِ قَبْلَ أنْ يَخْلُقَ السَّمَوَاتِ وَالأرْضَ: «إِنَّنِى أَنَا الرَّحْمَنُ. خَلَقْتُ الرَّحِمَ، وشَقَقْتُ لَهَا اسْمًا مِنَ اسْمِي، فَمَنْ وَصَلَهَا وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَهَا قَطَعْتُهُ».
(رواه الطبراني عن جرير)
Албатта, мўмин нажас бўлмайди.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ.
(رواه البخاري ومسلم)
Албатта, Аллоҳ таоло халойиқни халқ қилганида: «Албатта раҳматим ғазабимга ғолибдир», деб Ўз зиммасига ёзди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ الْخَلْقَ كَتَبَ بِيَدِهِ عَلَى نَفْسِهِ إِنَّ رَحْمَتِي تَغْلِبُ غَضَبِي.
(رواه ابن ماجه عن أبي هريرة)
Албатта, аёл шайтон суратида келиб, шайтон суратида кетади. Агар сизлардан бирингиз бирор аёлни кўрса ва аёл уни қизиқтириб қолса, ўз аҳли, яъни хотини билан қўшилсин. Ана шундай қилиш нафсидаги (шаҳватни) даф этади.
Муслим ривояти.
* إِنَّ الْمَرْأَةَ تُقْبِلُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، وَتُدْبِرُ فِي صُورَةِ شَيْطَانٍ، فَإِذَا رأى أَحَدُكُمُ امْرَأَةً فأعجبته فَلْيَأْتِ أَهْلَهُ، فَإِنَّ ذَلِكَ يَرُدُّ مَا فِي نَفْسِهِ.
(رواه مسلم)
Албатта, Аллоҳ таоло кофирга қарайди-ю, лекин фахрланувчи мутакаббирга қарамайди. Сулаймон ибн Довуд суяниб турганларида, шамол у зотни кўтарди. Шунда у зот бундан ажабланиб, нафслари ғурурга кетганида, ерга ташландилар.
Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى لَيَنْظُرُ إِلَى الْكَافِرِ، وَلاَ يَنْظُرُ إِلَى الْمُزْهِى، وَلَقَدْ حَمَلَتْ سُلَيْمَانَ بنَ دَاوُدَ الرِّيحُ وَهُوَ مُتَّكِئُ، فَأُعْجِبُ وَاخْتَالَ فِي نَفْسِهِ فَطُرِحَ عَلَى الأَرْضِ.
(رواه الطبراني)
Банда уйқусидан уйғонганида айтадиган зикрнинг энг яхшиси: «Субҳаналлазий юҳйил мавто ва ҳува ъала кулли шайъин қодийр» (Ўликларни тирилтиришга қодир Зот покдир. У ҳар бир нарсага қодир Зотдир).
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* إِنَّ أَحَبَّ مَا يَقُولُ الْعَبْدُ إِذَا اسْتَيْقَظَ مِنْ نَوْمِهِ: «سُبْحَانَ الَّذِى يُحْيِ الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُل شَىْءٍ قَدِيرٌ».
(رواه الخطيب عن ابن عمر)
Албатта, Аллоҳ таоло суратларингизга, наслу насабингизга ва мол-дунёнгизга қарамайди. Лекин қалбларингизу амалларингизга қарайди.
Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى لاَ يَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَحْسَابِكُمْ، وَلاَ إِلَى أَمْوَالِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأعْمَالِكُمْ.
(رواه الطبراني)
Албатта, Аллоҳ таоло мўмин бандасининг ер аҳли орасидаги энг яқин кишисини олиб қўйса, яъни вафот эттирса, у ўша (айрилиққа) сабр қилиб, савоб талаб этса, унга жаннатдан бошқасига рози бўлмайди, яъни жаннатга киритади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Насоий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَرْضَى لِعَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ إِذَا ذَهَبَ بِصَفِيِّهِ مِنْ أَهْلِ الأَرْضِ فَصَبَرَ وَاحْتَسَبَ بِثَوَابٍ دُونَ الْجَنَّةِ.
(رواه النسائي عن ابن عمر)
Албатта, Аллоҳ таоло мўминга дунёда ҳаётлик пайтида яхшилик ато этишда зулм қилмайди. Охиратда эса унга савоб инъом қилади. Аммо кофирга яхшиликларнинг барчасини бу дунёда беради. Охиратга борганида, унга бериладиган бирор яхшилик бўлмайди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَظْلِمُ الْمُؤْمِنَ حَسَنَةً يُعْطَى عَلَيْهَا فِي الدُّنْيَا، وَيُثَابُ عَلَيْهَا فِي الآخِرَةِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ فَيُعْطَى بِحَسَنَاتِهِ فِي الدُّنْيَا، حَتَّى إِذَا أَفْضَى إِلَى الآخِرَةِ لَمْ تَكُنْ لَهُ حَسَنَةٌ يُعْطَى عَلَيْهَا خَيْرًا.
(رواه أحمد عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло фақат холис ва Ўзининг розилиги учун бўлган амалнигина қабул қилади.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Насоий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لاَ يَقْبَلُ مِنَ الْعَمَلِ إِلاَّ مَا كَانَ لَهُ خَالِصًا وَابْتَغِىَ بِهِ وَجْهُهُ.
(رواه النسائي عن أبي أمامة)
Албатта, боланинг ота устидаги ҳақи ёзишни ўргатиш, чиройли исм қўйиш ва вояга етганида уйлантириб қўйишдир.
Ибн Нажжор ривояти.
* إِنَّ مِنْ حَقِّ الوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ أَنْ يُعَلِّمَهُ الْكِتَابَةَ، وَأَنْ يُحْسِنَ اسْمَهُ، وَأَنْ يُزَوِّجَهُ إِذَا بَلَغَ.
(رواه ابن النجار)
Киши меҳмони билан ҳовли дарвозаси олдигача чиқиши суннатдандир.
Ибн Можа ривояти
* إِنَّ مِنَ السُّنَّةِ أَنْ يَخْرُجَ الرَّجُلُ مَعَ ضَيْفِهِ إِلَى بَابِ الدَّارِ.
(رواه ابن ماجه)
Бир киши хотини билан қўшилса ва у хотин ҳам эри билан қўшилса, кейин у аёлнинг сирини ёйса, қиёмат куни ўша киши Аллоҳ ҳузурида инсонларнинг энг ёмони бўлади.
Муслим ривояти.
* إِنَّ مِنْ شَرِّ النَّاسِ عِنْدَ اللهِ مَنْزِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ الرَّجُل يُفْضِي إِلَى امْرَأَتِهِ وَتُفْضِي إِلَيْهِ، ثُمَّ يَنْشُرُ سِرَّهَا.
(رواه مسلم)
Албатта, Аллоҳ таоло мулойим, очиқюзли инсонни яхши кўради.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Шерозий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُحِبُّ السَّهْل الطَّلِيقَ.
(رواه الشيرازي عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ таоло барча ишларда мулойимликни яхши кўради.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الرّفْقَ فِي الأَمْرِ كلِّهِ.
(رواه البخاري)
Албатта, Аллоҳ таоло оналарингизга оқ бўлишни, қизларни тириклайин кўмишни, бериш лозим бўлган нарсани ман этиб, бошқалардан нарса талаб этишни ҳаром этди. Ҳамда ундай деди, бундай деди, деб ҳар хил сўзларни гапиришни, кўп савол беришни ва молни беҳудага сарф қилишни кариҳ кўрди.
Муғийра ибн Шуъба (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ عُقُوقَ الأُمَّهَاتِ، وَوَأْدَ الْبَنَاتِ، وَمَنعًا وَهَاتِ، وَكَرِهَ لَكُمْ قِيلَ وَقَالَ، وَكَثْرَةَ السُّؤَالِ وَإِضَاعَةَ الْمَالِ.
(رواه البخاري ومسلم عن المغيرة بن شعبة)
Албатта, Аллоҳ таоло мўминни яқинлаштириб, унга соясини ташлайди-да, уни одамлардан тўсиб, гуноҳларига иқрор қилдиради. Ва: «Ундай гуноҳингни, бундай гуноҳингни биласанми?» дейди. У: «Ҳа, ё Раббим», деб ўз гуноҳларига иқрор бўлади. Ва ўзини ҳалок бўлганлар қаторидаман, деб гумон қилади. Шунда Аллоҳ таоло: «Мен гуноҳларингни дунёда одамлар кўзидан тўсган эдим. Бугун уларни кечираман», дейди. Шундан кейин яхшиликлар китоби ўнг томонидан берилади. Аммо кофир ва мунофиқларга гувоҳлар: «Ана шулар Парвардигорлари номидан ёлғон гапирганлар», – дейдилар. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳнинг лаънати золимларга (бўлур).
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُدْنِى الْمُؤْمِن فَيَضَعُ عَلَيْهِ كَنَفَهُ وَيَسْتُرُهُ مِنَ النَّاسِ وَيُقَرِّرُهُ بِذُنُوبِهِ، فَيَقُولُ أتَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ أَتَعْرِفُ ذَنْبَ كَذَا؟ فَيَقُولُ: نَعَمْ أَىْ رَبِّ، حَتى إِذَا قَرَّرَهُ بِذُنُوبِهِ، وَرَأَى فِي نَفْسِهِ أَنَّهُ قدْ هَلَكَ قَالَ: فَإِنِّى قَد سَتَرتُهَا عَلَيْكَ فِي الدُّنْيَا، وَأَنَا أَغْفِرُهَا لَكَ الْيَوْمَ ثُمَّ يُعْطَى كِتَابَ حَسَنَاتِهِ بِيَمِينِهِ، وَأَمَّا الْكَافِرُ وَالْمُنَافِقُ فَيَقولُ الأَشْهَادُ: «هَؤُلاَءِ الَّذِينَ كَذَبُوا عَلَى رَبِّهِمْ أَلاَ لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظَّالِمِينَ».
(رواه ابن ماجه عن ابن عمر)
Албатта, Аллоҳ таоло сизлардан бирингиз бирор амални бажарадиган бўлса, пишиқ-пухта бажарганини яхши кўради.
Табароний ривояти.
* إِنَّ اللهَ يُحِبُّ إِذَا عَمِلَ أحَدُكُمْ الْعَمَلَ أَنْ يُتْقِنَهُ.
(رواه الطبراني)
Расулуллоҳ (саллоллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Мен бирор кишини шартлашмасдан туриб амалдор этмайман”.
Дайламий ривояти.
* إِنِّى لَسْتُ أَسْتَعْمِلُ أَحَدًا حتى أُشَارِطَهُ.
(رواه الديلمي)
Албатта, Аллоҳ таоло жаннатдан бошқа нарсани сўровчидан, Аллоҳдан бошқанинг (розилиги учун) берувчидан ва дўзахдан бошқа нарсадан паноҳ сўровчидан ажабланади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Хатиб ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَعْجَبُ مِنْ سَائِلٍ يَسْأَلُ غَيْرَ الْجَنَّةِ، وَمِنْ مُعْطٍ يُعْطِى لِغَيْرِ اللهِ، وَمِنْ مُتَعَوِّذٍ يَتَعَوَّذُ مِنْ غَيْرِ النَّارِ.
(رواه الخطيب عن ابن عمر)
Албатта, Аллоҳ таоло айтадики, мен икки шерикнинг учинчисиман, модомики икковидан бири шеригига хиёнат қилмаса. Борди-ю, хиёнат қилса, улар орасидан чиқиб кетаман.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Довуд ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ أَنَا ثَالِثُ الشَّرِيكَيْنِ مَا لَمْ يَخُنْ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ، فَإِذَا خَانَهُ خَرَجْتُ مِنْ بَيْنِهِمَا.
(رواه أبو داود عن أبي هريرة)
Расулуллоҳ (саллоллоҳу алайҳи ва саллам): «Албатта, Аллоҳ (вафот этган кишининг хонадон аҳли қилган) кўз ёши ва қалб хафачилиги учун азобламайди. Лекин мана бунга азоблайди ёки раҳм қилади, деб тилларига ишора қилдилар. Албатта, маййит ўз аҳлининг йиғиси сабабли азобланади».
Жамоат ривояти.
* إِنَّ اللهَ لاَ يُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ، وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ، وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا (قَالَ وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْ يَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ.
(رواه الجماعة)
Албатта, Аллоҳ таоло айтади. Агар дунё ҳаётида бирор бандамнинг икки кўзини олсам, яъни кўр қилиб қўйсам, (охиратда) фақат унга жаннатни мукофот қилиб бераман.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِذَا أَخَذْتُ كَرِيْمَتَيْ عَبْدِي فِي الدُّنْيَا لَمْ يَكُنْ لَهُ عِنْدِي جَزَاءٌ إِلاَّ الْجَنَّةَ.
(رواه الترمذي عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло «Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини айтиб, бу билан Аллоҳ розилигини талаб қилган кишига дўзахни ҳаром қилган.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى قَدْ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ مَنْ قَالَ (لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ) يَبْتَغِى بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ.
(رواه البخاري ومسلم)
Албатта, Аллоҳ таоло қиёмат куни: «Мени улуғлигим учун яхши кўрувчилар қаерда? Бугун уларни ўз соямда соялантираман. Бу куни менинг соямдан бошқа соя йўқдир», дейди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ (أَيْنَ الْمُتَحَابُّونَ لِجَلاَلِي، الْيَوْمَ أُظِلُّهُمْ فِي ظِلِّي يَوْمَ لاَ ظِلَّ إِلاَّ ظِلِّي).
(رواه مسلم عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ таоло: «Мени эслаб ва Мени деб икки лаби қимирлаган (яъни тасбеҳ, таҳлил такбир айтган) бандам билан биргаман» дейди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: (أَنَا مَعَ عَبْدِي ما ذَكَرَنِي، وَتَحَرَّكَتْ بي شَفَتَاهُ).
(رواه أحمد عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ таоло: «Мен бандамнинг жисмини соғ қилиб, ризқини кенгайтирдим. У эса мана беш йил ўтди ҳамки, ҳузуримга келишдан маҳрум, яъни Каъбани зиёрат қилмайди», деди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ: إِنَّ عَبْدًا صَحَّحْتُ لَهُ جِسْمَهُ، وَوَسَّعْتُ عَلَيْهِ فِي مَعِيشَتِهِ، يَمضى عَلَيْهِ خَمْسَةُ أعْوَامٍ لاَ يَفِدُ إِلَىَّ لَمَحْرُومٌ.
(رواه ابن حبان عن أبي سعيد)
Албатта, Аллоҳ таоло жаннат аҳлига: «Эй жаннат аҳли» деса, улар: «Лаббай, буйруғингга ҳозирмиз, яхшилик Сендадир», дейишади. Аллоҳ таоло: «(Бу берилган нарсалардан) розимисизлар?» деса, улар: «Нимага рози бўлмас эканмиз? Сен бизга махлуқотларингдан бирортасига бермаган нарсани ато қилдинг», дейишади. Аллоҳ таоло: «Сизларга бундан ҳам афзал нарсани берайми?» дейди. Улар: «Ё Раббимиз! Қайси нарса бу жаннатдан афзал бўлиши мумкин?» дейишганида, Аллоҳ таоло: «Сизларга розилигим битилиб, ҳечам ғазабим бўлмайди», дейди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقُولُ لأِهْلِ الْجَنَّةِ: يَا أَهْلَ الْجَنَّةِ: فَيَقُولُونَ: لَبَّيْكَ رَبَّنَا وَسَعْدَيْكَ، وَالْخَيْرُ فِي يَدَيْكَ، فَيَقُولُ هَلْ رَضِيتُمْ؟ فَيَقُولُونَ وَمَا لَنَا لاَ نَرْضَى وَقَدْ أَعْطَيْتَنَا مَا لَمْ تُعْطِ أَحَدًا مِنْ خَلْقِكَ، فَيَقُولُ: أَلاَ أُعْطِيكُمْ أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ، فَيَقُولُونَ: يَا رَبَّنَا وَأَيُّ شَيْءٍ أَفْضَلُ مِنْ ذَلِكَ؟ فَيَقُولُ: أُحِلُّ عَلَيْكُمْ رِضْوَانِي فَلاَ أَسْخَطُ عَلَيْكُمْ أَبَدًا.
(رواه الشيخان عن أبي سعيد)
Албатта, Аллоҳ таоло умматимдан кўнглига тукканидаги (гуноҳни) ўтиб юборди, модомики ўша нарсага амал қилмаса ёки уни тилига чиқармаса. Албатта, Аллоҳ таоло умматимдан қалбида содир бўлган васвасани ўтиб юборди, модомики унга амал қилмаса ёки уни гапирмаса.
Жамоат ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ لأُمَّتِي عَمَّا حَدَّثتْ به أنْفُسُها ما لم تَعْمَلْ به أو تَتَكَلَّمْ به. إِنَّ اللهَ تَجَاوَزَ عن أُمَّتِي ما وَسْوَسَتْ بِهِ صُدُورُهَا مَا لَمْ تَعْمَلْ بِهِ أَوْ تَكَلَّمْ بِهِ.
(رواه الجماعة)
Албатта, Аллоҳ таоло золимга узоқ муддат беради. Уни тутгач, (жазо бермасдан) қочириб юбормайди.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تعالى لَيُمْلِي لِلظَّالِمِ حَتَّى إِذَا أَخَذَهُ لَمْ يُفْلِتْهُ.
(رواه البخاري)
Аллоҳ таоло: «Эй одам боласи, касал бўлдим, Мени кўргани бормадинг», дейди. Шунда у: «Ё Раббим, қандай қилиб Сени кўргани бораман? Сен оламларнинг Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Билмайсанми, фалончи бандам касал бўлди, лекин уни кўргани бормадинг. Агар уни кўргани борганингда ҳузурида Мени топар эдинг», дейди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан таом сўрадим, Менга уни бермадинг», деса, у: «Ё Раббим, қандай қилиб Сени овқатлантираман? Сен оламлар Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Билмайсанми, фалончи бандам сендан овқат сўради, лекин сен унга таом бермадинг. Агар унга таом берганингда ҳузуримдан уни топар эдинг», дейди. Аллоҳ: «Эй одам боласи, сендан сув талаб қилдим. Лекин Мени сув билан сийламадинг», деса, у: «Ё Раббим, нечук Сени сув ила сийлайман? Ахир, Сен оламлар Рабби бўлсанг», дейди. Аллоҳ эса: «Фалончи бандам сув талаб қилди. Сен унга сув бермадинг. Билмайсанми, агар сув билан сийлаганингда, уни менинг ҳузуримдан топар эдинг», дейди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: يَا ابْنَ آدَمَ مَرِضْتُ فَلَمْ تَعُدْنِي، قَالَ يَا رَبِّ كَيْفَ أَعُودُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ عَبْدِي فُلاَنًا مَرِضَ فَلَمْ تَعُدْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَهُ، يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَطْعَمْتُكَ فَلَمْ تُطْعِمْنِي، قَالَ يَا رَبِّ وَكَيْفَ أُطْعِمُكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّهُ اسْتَطْعَمَكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تُطْعِمْهُ، أَمَا عَلِمْتَ أَنَّكَ لَوْ أَطْعَمْتَهُ لَوَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي يَا ابْنَ آدَمَ اسْتَسْقَيْتُكَ فَلَمْ تَسْقِنِي، قَالَ يَا رَبِّ وكَيْفَ أَسْقِيكَ وَأَنْتَ رَبُّ الْعَالَمِينَ، قَالَ اسْتَسْقَاكَ عَبْدِي فُلاَنٌ فَلَمْ تَسْقِهِ، أَمَا إِنَّكَ لَوْ سَقَيْتَهُ وَجَدْتَ ذَلِكَ عِنْدِي.
(رواه مسلم عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ таоло: «Ер аҳлига азоб беришга чоғланаман. Агар Менинг уйларимни (масжидларни) обод қилувчиларни, Менинг йўлимда яхши кўрувчиларни ва саҳар чоғида истиғфор айтувчиларни кўрсам, азобимни улардан даф этаман», дейди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَقولُ: إنِّي لأَهُمُّ بِأَهْل الأرْضِ عَذَابًا، فَإِذَا نَظَرْتُ إلَى عُمَّارِ بُيُوتِي وَالْمُتَحَابِّينَ فِىَّ، وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالأسْحَارِ صَرَفْتُ عَذَابِى عَنْهُمْ.
(رواه البيهقي عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло ризқ миқдорига қараб ёрдамчиларни туширади. Бало даражасига қараб сабрни туширади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Адий ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يُنْزِلُ الْمَعُونَةَ عَلَى قَدْرِ الْمَؤُونَةِ، وَيُنْزِلُ الصَّبْرَ عَلَى قَدْرِ الْبَلاَءِ.
(رواه ابن عدي عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ ғаюрлик (рашк) қилади. Мўмин ҳам ғаюрлик қилади. Аллоҳнинг ғаюрлиги мўмин киши Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларни бажарганида келади. Албатта, Аллоҳ жаннатга фақат муслим жонни киритади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى يَغَارُ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ يَغَارُ، وَغَيْرَةُ اللهِ أَنْ يَأْتِيَ الْمُؤْمِنُ مَا حَرَّمَ الله عَلَيْهِ، إِنَّهُ لاَ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلاَّ نَفْسٌ مُسْلِمَةٌ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Албатта, Аллоҳ таоло бу динни фожир киши билан ҳам қувватлаб қўяди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَيُؤَيِّد هَذَا الدِّينَ بِالرَّجُلِ الْفَاجِرِ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Албатта, ер ҳар куни етмиш марта: «Эй одам болалари, хоҳлаган ва иштаҳаларингиз тусаган нарсани енглар. Аллоҳга қасамки, сизларни гўштингизу, териларингизни ейман», дейди.
Савбон (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.
* إن الأرْضَ لَتُنَادِى كلَّ يَوْمٍ سَبْعِينَ مَرَّةً: يَا بنى آدَمَ كُلُوا مَا شِئْتُمْ وَاشْتَهَيْتُمْ، فَوَاللهِ لآكلَنَّ لحومَكُمْ وَجُلودَكمْ.
(رواه الحكيم عن ثوبان)
Албатта, ҳаё ва имон иккиси бир-бирига яқиндир. Агар бири кўтарилса, иккинчиси ҳам кўтарилади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ҳоким ривояти.
* إِنَّ الْحَيَاءَ وَالإيمَانَ قُرِنَا جَمِيعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الآخَرُ.
(رواه الحاكم عن ابن عمر)
Албатта, дин енгилдир. Бирор киши дин билан беллашса, дин унга ғолиб келади. Шундай экан, тўғри йўлни лозим тутиб, мўътадилига яқин бўлинглар ва башорат (хушхабар) беринглар. Ибодатнинг бардавом бўлиши учун кундузнинг аввалида ва охирида ҳамда кечанинг охиридаги жўшқинликдан фойдаланинг.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إِلاَّ غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأَبْشِرُوا وَاسْتَعِينُوا بِالْغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيْءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ.
(رواه البخاري)
Албатта, Аллоҳ таоло яхшилик ва ёмонликларни ёзиб битди. Кейин уни баён қилди. Кимки бирор яхшилик қилишни қасд қилса-ю, унга амал қила олмаса, Аллоҳ таоло ҳузурида яхшиликни мукаммал тарзда адо этган, деб ёзади. Агар бирор яхшиликни қасд этса-ю, унга амал қилса, Аллоҳ таоло ҳузурида ўндан бошлаб то етти юз баробаргача кўпайтирган ҳолда ёзиб битади. Кимки бирор ёмонликни қилишга қасд этса-ю, унга амал қилмаса, Аллоҳ таоло ҳузурида яхшиликни мукаммал тарзда адо этган, деб ёзади. Агар у ёмонликни қасд қилиб, уни амалга оширса, Аллоҳ унга битта ёмонлик қилган, деб битади.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ كَتَبَ الْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئَاتِ، ثُمَّ بَيَّنَ ذَلِكَ فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللَّهُ عِنْدَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى أَضْعَافٍ كَثِيرَةٍ، وَمَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْهَا كَتَبَهَا اللهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كَامِلَةً، فَإِنْ هُوَ هَمَّ بِهَا فَعَمِلَهَا كَتَبَهَا اللهُ عَلَيْهِ سَيِّئَةً وَاحِدَةً.
(أخرجه مسلم والبخاري عن ابن عباس)
Албатта, киши қилган гуноҳи сабабли ўзига етиб келадиган ризқдан маҳрум бўлади. Қадарни фақатгина дуо қайтара олади. Умрни фақатгина яхшилик зиёда қилади.
Савбон (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Ҳиббон ривояти.
* إِنَّ الرَّجُلَ لَيُحْرَم الرَّزْقَ بِالذَّنْبِ يُصِيبُهُ، لاَ يَرُدُّ الْقَدَرَ إِلاَّ الدُّعاءُُ وَلاَ يَزْيدُ فِي الْعُمْرِ إِلاّ الْبِرُّ.
(رواه ابن حبان عن ثوبان)
Албатта, ризқ бандани ажали талаб қилгандан ҳам кўра кўпроқ талаб қилади.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ الرِّزْقَ لَيَطْلبُ الْعَبْدَ أَكْثَرَ مِمَّا يَطْلُبُهُ أَجَلُهُ.
(رواه الطبراني عن أبي الدرداء)
Умр бўйи Аллоҳ тоатида бўлган киши саодат устига саодатлидир.
Абдуллоҳ (розияллоҳу анҳу) отасидан. Хатиб ривояти.
* إِنَّ السَّعَادَةَ كُلَّ السَّعَادَةِ طُولُ الْعُمْرِ فِي طَاعَةِ اللهِ.
(رواه الخطيب عن عبد الله عن أبيه)
Маййитга ўз уйида озор берган нарсалар қабрида ҳам озор беради.
Дайламий ривояти.
* إِنَّ الْمَيِّتَ يُؤْذِيهِ فِي قَبْرِهِ، مَا كَانَ يُؤْذِيهِ فِي بَيْتِهِ.
(رواه الديلمي)
Албатта, маййит ўз аҳлининг йиғиси сабабли азобланади.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ.
(رواه البخاري)
Ҳар бирингизнинг халқ қилинишингиз онаси қорнида маний ҳолда қирқ кун тўпланиб туради. Сўнгра яна шунча кунда қуюқ қон ва яна шунча кунда бир парча гўштга айланади. Кейин бир фаришта (онаси қорнига) юборилиб, унга руҳ пуфлайди ва тўрт сўзни, яъни ризқини, ажалини, қандай амал қилишини ва бахтсиз ёки бахтли эканини ёзиб қўймоққа буюрилади. Ундан бошқа илоҳ йўқ бўлган Зотга қасамки, сизлардан бирингиз ўзи билан жаннат ўртасида бир газ масофа қолгунча жаннат аҳли амалини қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, дўзах аҳлига мансуб ишни қилиб қўяди ва дўзахга равона бўлади. Сизлардан бирингиз ўзи билан дўзах ўртасида бир газ масофа қолгунча дўзахийларга хос амалларни қилиб юради-да, пировардида (онаси қорнида битилган) тақдири унга пешвоз чиқиб, жаннат аҳли амалини қилиб қўяди ва жаннатга равона бўлади».
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ أَحَدَكُمْ يُجْمَعُ خَلْقُهُ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا نُطْفَةً، ثُمَّ يَكُونُ عَلَقَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَكُونُ مُضْغَةً مِثْلَ ذَلِكَ، ثُمَّ يَبْعَثُ اللهُ إلَيْهِ مَلَكًا فَيُؤْمَرُ بِأَرْبَعِ كَلِمَاتٍ، وَيُقَالُ لَهُ: اكْتُبْ عَمَلَهُ وَرِزْقَهُ وَأَجَلَهُ وَشَقِيٌّ أَوْ سَعِيدٌ، ثُمَّ يُنْفَخُ فِيهِ الرُّوحُ، فَإِنَّ الرَّجُلَ مِنْكُمْ لَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَها إلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِق عَلَيْهِ الكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ فَيَدْخُلُ النَّارَ وَإِنَّ الرَّجُلَ يَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ النَّارِ حَتَّى مَا يَكُونُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا إِلاَّ ذِرَاعٌ فَيَسْبِق عَلَيْهِ الْكِتَابُ فَيَعْمَلُ بِعَمَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ، فَيَدْخُلُ الْجَنَّةَ.
(رواه البخاري ومسلم)
Шайтон: «Ё Рабб! Сенинг азизлигинг ҳақи ҳурмати! Модомики бандаларинг руҳи жасадларида экан, уларни адаштиришда бардавом бўлавераман», деганида, Аллоҳ таоло: «Менинг азизлигим ва улуғлигим ҳақи ҳурмати улар менга истиғфор айтишда бардавом эканлар, Мен ҳам уларнинг гуноҳларини кечиравераман», деди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِنَّ الشَّيْطَانَ قَالَ: وَعِزَّتِكَ يَا رَبِّ لاَ أَبْرَحُ أُغْوِي عِبَادَكَ مَا دَامَتْ أَرْوَاحُهُمْ فِي أَجْسَادِهِمْ، فَقَالَ الرَّبَّ: وَعِزَّتِي وَجَلاَلِي لاَ أَزَالُ أَغْفِرُ لَهُمْ مَا اسْتَغْفَرُونِى.
(رواه أحمد عن أبي سعيد)
Албатта, солиҳ кишиларга қаттиқ кунлар бўлади. Мўминга бирор фалокат етса, хоҳ у тикан кириши бўлсин ёки ундан юқориси бўлсин, ўша сабабли хатоси ўчирилиб, даражаси кўтарилади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Байҳақий ривояти.
* إِنَّ الصَّالِحِينَ يُشَدَّدُ عَلَيْهِمْ، وَإِنَّهُ لاَ يُصِيبُ مُؤْمِنًا نَكْبَةٌ مِنْ شَوْكَةٍ فَمَا فَوْقَ ذَلِكَ إِلاَّ حُطَّتْ عَنْهُ بها خَطِيئَةٌ، وَرُفِعَ بِهَا دَرَجَةٌ.
(رواه البيهقي عن عائشة)
Албатта, садақа уни берувчиси бўлган кимсадан қабрдаги ҳароратни ўчиради. Албатта, қиёмат куни мўмин садақаси соясида сояланади.
Уқба бин Омир (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ الصَّدَقَةَ لَتُطْفِئُ عَنْ أَهْلِهَا حَرَّ الْقبُورِ، وَإِنَّمَا يَسْتَظِلُّ الْمُؤْمِنُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي ظِلِّ صَدَقَتِهِ.
(رواه الطبراني عن عقبة بن عامر)
Албатта, банда Аллоҳнинг розилигига сабаб бўлувчи бирор сўзни гапиради-да, шу гапирган сўзига аҳамият бермайди. Аллоҳ эса, гапирган сўзи сабабли унинг даражаларини кўтаради. Албатта, банда Аллоҳнинг ғазабига сабаб бўлувчи бир сўзни гапиради-да, у сўзига аҳамият ҳам бермайди. Лекин ўша сўзи сабабли жаҳаннамга (равона бўлади).
Аҳмад ривояти.
* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ رِضْوَانِ اللهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَرْفَعُهُ اللهُ بِهَا دَرَجَاتٍ، وَإِنَّ الْعَبْدَ لَيَتَكَلَّمُ بِالْكَلِمَةِ مِنْ سُخْطِ اللهِ لاَ يُلْقِي لَهَا بَالاً يَهْوِي بِهَا فِي جَهَنَّمَ.
(رواه أحمد)
Бир киши одамлар наздида, жаннат аҳли амалини қилади-да, аслида у дўзах аҳлидан бўлади. Бир киши одамлар наздида, дўзах аҳли амалини қилади-да, аслида у жаннат аҳлидан бўлади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَعْمَلُ عَمَلَ أَهْلِ النَّارِ فِيمَا يَبْدُو لِلنَّاسِ، وَهُوَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ.
(رواه البخاري ومسلم)
Албатта, банда бирор гуноҳни қилиб қўяди-да, қачон ўша гуноҳни эсласа, хафа бўлади. Агар Аллоҳ унинг ўша гуноҳи сабабли хафа бўлганини кўрса, намоз ва рўзани каффорат қилиб олишидан олдин мағфират қилади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ الْعَبْدَ لَيَعْمَلُ الذَّنْبَ فَإِذَا ذَكَرَهُ أَحْزَنَهُ، وَإِذَا نَظَرَ اللهُ إِلَيْهِ قَدْ أَحْزَنَهُ، غَفَرَ لَهُ مَا صَنَعَ قَبْلَ أَنْ يَأْخُذَ فِي كَفَّارَتِهِ بِلاَ صَلاَةٍ وَلاَ صِيَامٍ.
(رواه ابن عساكر عن أبي هريرة)
Албатта, ғазабланиш шайтондандир. Шайтон эса оловдан халқ қилинган. Олов эса сув билан ўчирилади. Агар сизлардан бирингизнинг ғазаби келса, таҳорат қилсин.
Имом Абу Довуд ривояти.
* إِنَّ الْغَضَبَ مِنَ الشَّيْطَانِ، وَإِنَّ الشَّيْطَانَ خُلِقَ مِنَ النَّارِ، وَإِنَّمَا تُطْفَأُ النَّارُ بِالْمَاءِ، فَإِذَا غَضِبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَتَوَضَّأْ.
(رواه أبو دواد)
Албатта, Аллоҳ таолога бандаларнинг яхшиси бандалар учун эзгуликни истаганидир.
Аҳмад ривояти.
* إِنَّ أَحَبَّ عِبَادِ اللهِ إِلَى اللهِ أَنْصَحُهُمْ لِعِبَادِهِ.
(رواه أحمد)
Албатта, мўминларнинг руҳлари еттинчи осмонда (туриб) жаннатдаги манзилларига қарашади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Дайламий ривояти.
* إِنَّ أَرْوَاحَ الْمُؤْمِنِينَ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ يَنْظُرُونَ إِلَى مَنَازِلِهِمْ فِي الْجَنَّةِ.
(رواه الديلمي عن أبي هريرة)
Албатта, умматим қиёмат куни таҳоратнинг қолдирган изи (асорати) сабабли «оқ қашқалилар» деб чақирилади. Бас, кимки ўша оқ қашқани узун қилишни хоҳласа, уни бажараверсин, яъни таҳоратда аъзоларининг юқори қисмигача сув етказаверсин.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ أُمَّتِي يُدْعَوْنَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ غُرًّا مُحَجَّلِينَ مِنْ آثَارِ الْوُضُوءِ فَمَنِ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ أَنْ يُطِيلَ غُرَّتَهُ فَلْيَفْعَلْ.
(رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Албатта, жаннат аҳли жаннатда ҳам уламоларга муҳтож бўлишади. Чунки улар ҳар жумада Аллоҳ таолони зиёрат қилишади. Аллоҳ уларга: «Хоҳлаган нарсаларингизни мендан орзу қилинглар», деса, улар уламоларга қараб: «Нимани орзу қиламиз?» дейишади. Уламолар: «Ундай-бундай нарсаларни орзу қилаверинглар», деб ўргатишади. Улар (уламоларга) жаннатда ҳам худди дунёдаги каби муҳтож бўлишади.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ لَيَحْتَاجُونَ إِلَى الْعُلَمَاءِ فِي الْجَنَّةِ، وَذَلِكَ أَنَّهُمْ يَزُورُونَ اللهَ تَعَالَى فِي كُلِّ جُمْعَةٍ، فَيَقُولُ لَهُمْ تَمَنَّوا عَلَىَّ مَا شِئْتُمْ، فَيلتَفِتُون إِلَى الْعُلَمَاءِ فَيَقُولُونَ مَاذَا نَتَمَنّى؟ فَيَقُولُونَ تَمَنَّوا عَلَيْهِ كَذَا وَكَذَا، فَهُمْ يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِمْ فِي الْجَنَّةِ كَمَا يَحْتاجُونَ إِلَيْهِمْ فِي الدُّنْيَا.
(رواه ابن عساكر عن جابر)
Албатта, дунёдаги яхши кишилар охиратда ҳам яхши кишилардир. Жаннат аҳлидан биринчи бўлиб жаннатга кирувчилари яхши кишилардир.
Табароний ривояти.
* إِنَّ أَهْل الْمَعْرُوفِ فِي الدُّنْيَا هُمْ أَهْلُ الْمَعْرُوفِ فِي الآخِرَةِ، وَإِنَّ أَوَّلَ أَهْل الْجَنَّةِ دُخُولاً الْجَنَّةِ هُمْ أَهْلُ الْمُعْرُوفِ.
(رواه الطبراني)
Албатта, мўмин банда ўлганидан кейин биринчи оладиган мукофоти унинг жанозасида иштирок этган барчанинг (гуноҳлари) мағфират қилинишидир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.
* إِنَّ أَوَّلَ مَا يُجَازَى بِهِ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ مَوْتِهِ أَنْ يُغْفَرَ لِجَمِيعِ مَنْ تَبِعَ جَنَازَتَهُ.
(رواه البيهقي عن ابن عباس)
Албатта, Аллоҳнинг ердаги уйлари масжидлардир. Уни зиёрат қилган (бандаларини) ҳурмат қилиш Аллоҳнинг зиммасидадир.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
إِنَّ بُيُوتَ اللهِ فِي الأرْضِ الْمَسَاجِدُ، وَإِنَّ حَقًّا على اللهِ أَنْ يُكْرِمَ مَنْ زَارَهُ فِيهَا.
(رواه الطبراني عن ابن مسعود)
Махфий садақа Парвардигор ғазабини ўчиради. Қариндошлик алоқаларини узмаслик умрни зиёда қилади. Албатта, яхшилик қилувчилар фожиали ёмонликдан омонда бўлади. «Ла илаҳа иллалоҳ» калимасини айтувчилардан бало эшикларининг тўқсон тўққизтаси йироқ қилинади. У балоларнинг энг пасти ғамдир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ صَدَقَةَ السِّرِّ تُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ، وَإِنَّ صلَةَ الرَّحِمِ تَزِيدُ فِي الْعُمْرِ وَإِنَّ صَنَائِعَ الْمَعْرُوفِ تَقِى مَصَارِعَ السُّوءِ، وَإِنَّ قَوْلَ: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» تَدْفَعُ عَنْ قَائِلهَا تِسْعَةً وَتِسْعِينَ بَابًا مِنَ البْلاَءِ أَدْنَاهَا الْهَمُّ.
(رواه ابن عساكر عن ابن عباس)
Албатта, жаннатда бир хона бор. Унинг ичидан усти, сиртидан ичи кўринади. Аллоҳ ўша хонани очларга таом улашганларга, сўзини мулойим қилганларга, рўза тутиб юрувчиларга, кечаси одамлар ухлаганида намоз ўқувчиларга тайёрлаб қўйган.
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Термизий ривояти.
* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ غُرَفًا يُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَبَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا أَعَدَّهَا اللهُ تَعَالَى لِمَنْ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَأَلاَنَ الْكَلاَمَ، وَتَابَعَ الصِّيَامَ، وَصَلَّى بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامٌ.
(رواه الترمذي عن علي)
Албатта, жаннатда бир ҳовли бор. У «Дорул фараҳ», яъни «хурсандчилик ҳовлиси» деб аталади. Унга фақат ёш болаларни хурсанд қилувчилар киради.
Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Ибн Адий ривояти.
* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ دَارًا يُقَال لَهَا «دَارُ الْفَرَحِ» لاَ يَدْخُلهَا إِلاَّ مَنْ فَرَّحَ الصِّبْيَانَ.
(رواه ابن عدي عن عائشة)
Албатта, жаннатда бир эшик бор. У «Зуҳо» деб номланади. Қиёмат куни бўлганда, бир жарчи нидо қилиб: «Зуҳо намозини доим ўқувчилар қани? Бу сизларнинг эшигингиздир. Унга Аллоҳнинг раҳмати ила киринглар», дейди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ فِي الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالَ لَهُ «الضُّحَى» فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ أَيْنَ الَّذِينَ كَانُوا يُدَاوِمُونَ عَلى صَلاَةِ الضُّحَى؟ هَذَا بَابُكُمْ فَادْخُلُوهُ بِرَحْمَةِ اللهِ.
(رواه الطبراني عن أبي هريرة)
Банда қабрига қўйилиб, дўстлари орқасига қайтганда, ҳатто уларнинг кавушлари товушини узилгунча эшитади. Икки фаришта келиб, уни ўтирғизиб: «Бу киши, яъни Муҳаммад (алайҳиссалом) ҳақларида нима дейсан?» дейишади. Мўмин киши: «Гувоҳлик бераманки, у зот Аллоҳнинг қули ва Расулидирлар», дейди. Кейин унга: «Дўзахдаги ўрнингга қара, Аллоҳ уни жаннатдаги ўринга алмаштирди», деб, унга иккиси ҳам кўрсатилади. Ва қабри етмиш газ кенгайтирилиб, қиёмат куни қайта тирилгунгача яшиллик билан тўлдирилади.
Аммо кофир ё мунофиққа бу киши, яъни «Муҳаммад (алайҳиссалом) ҳақларида нима дейсан?» дейилса, у: «Билмайман, одамлар айтган нарсани айтаман», дейди. Шунда унга: «Билмадинг ҳам, ўқий олмадинг ҳам», деб темир болға билан икки қулоғи орасига шундай уриладики, у оғриқдан қаттиқ қичқириб юборади. Унинг бақирганини жин ва инсондан бошқа ёнидаги барча махлуқот эшитади. Унинг қабри торайтирилади. Қабри торайганидан қовурғалари бир-бирига киришиб кетади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا وُضِعَ فِي قَبْرِهِ، وَتَوَلَّى عَنْهُ أَصْحَابُهُ، حَتَّى إِنَّهُ يَسْمَعُ قَرْعَ نِعَالِهِمْ، أَتَاهُ مَلَكَانِ فَيُقْعِدَانِهِ فَيَقُولاَنِ لَهُ، مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ «مُحَمَّدٍ» فَأَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَقُولُ، أَشْهَدُ أَنَّهُ عَبْدُ اللهِ وَرَسُولُهُ. فَيُقَالُ: انْظُرْ إِلَى مَقْعَدِكَ مِنَ النَّارِ، قَدْ أَبْدَلَكَ اللهُ بِهِ مَقْعَدًا مِنَ الْجَنَّةِ فَيَرَاهُمَا جَمِيعًا، وَيُفْسَحُ لَهُ قَبْرَهُ سَبْعُونَ ذِرَاعًا ، وَيُمْلأُ عَلَيْهِ خَضِرًا إِلَى يَومِ يُبْعَثُونَ. وَأَمَّا الكَافِرُ أَوِ الْمُنَافِقُ، فَيُقَالُ لَهُ: مَا كُنْتَ تَقُولُ فِي هَذَا الرَّجُلِ؟ فَيَقُولُ: لاَ أَدْرِي وكُنْتُ أَقُولُ مَا يَقُولُ النَّاسُ. فَيُقَالُ لَهُ لاَ دَرَيْتَ وَلاَ تَلَيْتَ، ثُمَّ َيُضْرَبُ بِمطراقٍ مِنْ حَدِيدٍ ضَرْبَةً بَيْنَ أُذُنَيْهِ فَيَصِيحُ صَيْحَةً يَسْمَعُهَا مَنْ يَلِيهِ غَيْرَ الثَّقَلَيْنِ وَيُضَيَّقُ عَلَيْهِ قَبْرُهُ، حَتَّى تَخْتَلِفَ أَضْلاَعُهُ.
(رواه البخاري ومسلم)
Аллоҳнинг инсонлар ҳожатини чиқарувчи хос бандалари бор. Одамлар ҳожатлари тушган вақтда ўша бандалардан ёрдам сўрашади. Ана ўша ҳожатбарор кишилар Аллоҳнинг азобидан омон қолувчилардир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى عِبَادًا، اخْتَصَّهُمْ بِحَوَائِجِ النَّاسِ، يَفْزَعُ النَّاسُ إِلَيْهِمْ فِي حَوَائِجِهِمْ، أُولَئِكَ هُمْ الآمِنُونَ مِنْ عَذَابِ اللهِ.
(رواه الطبراني عن ابن عمر)
Аллоҳнинг бандалар манфаати учун неъматлар билан хослаб қўйган хос қавмлари бор. Агар улар ўша неъматни сарф қилишса, ўша хослик уларда қарор топади. Агар ўша неъматни сарфлашмаса, улардан тортиб олиб, бошқаларга беради.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى أَقْوَامًا اختَصَّهُمْ بِالنِّعَمِ لِمَنافِعَ الْعِبَادِ، وَيُقِرهَا فِيهِمْ مَا بَذَلُوهَا، فَإِذَا مَنَعُوهَا نَزَعَهَا مِنْهُمْ فَحَوَّلَهَا إِلَى غَيْرِهِمْ.
(رواه ابن أبي الدنيا عن ابن عمر)
Аллоҳнинг ерда киши яхшилик ва ёмонликда эканини одам болалари тилидан сўзловчи фаришталари бор.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Байҳақий ривояти.
* إِنَّ للهِ مَلاَئِكَةً فِي الأرْضِ، تَنْطِقُ عَلَى أَلْسِنَةِ بَنِى آدَمَ بِمَا فِي الْمَرْءِ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِّ.
(رواه البيهقي عن أنس)
Аллоҳнинг ҳузуридаги энг катта гуноҳ – киши бир аёлга уйланиб, ҳожатини чиқаргач, талоқ қилади-да, маҳрини бермай кетади. Ва яна бир киши бировни ишлатади-да, унинг иш ҳақини бермай кетади.
Байҳақий ривояти.
* إِنَّ أَعْظَمَ الذُّنُوبِ عِنْدَ اللهِ رَجُلٌ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَلَمَّا قَضَى حَاجَتَهُ مِنْهَا طَلّقَهَا، وَذَهَبَ بِمَهْرِهَا، وَرَجُلٌ اسْتَعْمَلَ رَجُلاً فَذَهَبَ بِأُجْرَتِهِ.
(رواه البيهقي)
(Дуосида) «Йа арҳамар роҳимин» деб айтувчи кишиларга Аллоҳ таолонинг вакил қилинган фариштаси бор. Ким уни уч марта айтса, ҳалиги вакил фаришта: «Албатта, раҳм қилувчиларнинг раҳмлиси (Аллоҳ) сенга юзланди. Сен (хоҳлаганингча) сўрайвер», дейди.
Абу Умома (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى مَلَكًا مُوَكَّلاً بِمَنْ يَقُولُ: «يا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» فَمَنْ قَالَهَا ثَلاَثًا، قَال لَهُ الْمَلَك: إِنَّ أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ قَدْ أَقْبَلَ عَلَيْكَ: فَسَلْ.
(رواه الحاكم عن أبي أمامة)
Аллоҳ таоло берган нарсасини олиши бор. Ҳар бир нарса Унинг ҳузурида маълум вақт билан белгиланган. Шундай экан, ўша (содир бўлган) воқеага сабр қилиб, Ундан савоб талаб этсин.
Усома ибн Зайд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Можа ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى، وَكُلٌّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مُسَمًّى فَلْتَصْبِرْ وَلْتَحْتَسِبْ.
(رواه ابن ماجه عن أسامة بن زيد)
Ер аҳлидан Аллоҳнинг идишлари бордир. Раббингизнинг идиши солиҳ бандалари қалбидир. Аллоҳга қалбларнинг энг яхшиси мулойим ва юмшоғидир.
Табароний ривояти.
* إِنَّ للهِ تَعَالى آنِيَة مِنْ أَهْلِ الآرْضِ، وَآنِيَةُ رَبِّكُمْ قُلُوبُ عِبَادِهِ الصَّالِحِينَ وَأَحَبُّهَا إِلَيْهِ أَليْنُهَا وَأَرَقُّهَا.
(رواه الطبراني)
Албатта, сув покдир. Уни бирор нарса нажас қилмайди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الْمَاءَ طَهُورٌ لاَ يُنَجِّسُهُ شَىْءٌ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي سعيد)
Албатта, мўмин нажас бўлмайди.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يَنْجُسُ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Еган таомига шукр қилувчи сабр этиб, рўза тутувчининг ажри каби савобга эришади.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳоким ривояти.
* إِنَّ لِلطَّاعِمِ الشَّاكِرِ مِنَ الأجْرِ، مِثْلَ مَا للِصَّائمِ الصَّابِرِ.
(رواه الحاكم عن أبي هريرة)
Албатта, ҳар бир нарсанинг ҳақиқати бор. Киши унга етган нарса, етмасдан қолмаслигини ва унга етмаган нарса, етадиган эмаслигини билмагунча имон ҳақиқатига ета олмайди.
Абу Дардо (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* إِنَّ لِكُلِّ شَيْءٍ حَقِيقَةً وَمَا بَلَغَ عَبْدٌ حَقِيقَةَ الإِيْمَانِ حَتَّى يَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُخْطِئَهُ. وَمَا أَخْطَأَهُ لَمْ يَكُنْ لِيُصِيبَهُ.
(رواه أحمد عن أبي الدرداء)
Ҳар бир пайғамбарнинг дуоси бор. Ўша дуолари ила умматларини дуо қилишган ва ўша дуоси ижобат этилган. Мен дуойимни қиёмат куни умматимга шафоат бўлиши учун беркитиб қўйдим.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ لِكُلِّ نَبِيٍّ دَعْوَةً، قَدْ دَعَا بِهَا فِي أُمَّتِهِ، فَاسْتُجِيبَ لَهُ، وَإِنِّي اخْتَبَأْتُ دَعْوَتِي شَفَاعَةً لأُِمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ.
(رواه الشيخان عن أنس)
Албатта, ризқ калитлари Арш томон юзлантирилгандир. Аллоҳ таоло инсонларга нафақаларининг миқдорига қараб ризқларини туширади. Кимнинг нафақаси кўп бўлса, ризқи ҳам кўпайтирилади. Кимнинг нафақаси оз бўлса, ризқи ҳам оз бўлади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Дорақутний ривояти.
* إِنَّ مَفَاتِيحَ الرِّزْقِ مُتَوَجِّهَةٌ نَحْوَ الْعَرْشِ، فَيُنْزِلُ اللهَُ تَعالى عَلَى النَّاسِ أَرْزَاقَهُمْ عَلَى قَدْرِ نَفَقَاتِهِمْ، فَمَنْ كَثَّرَ كُثِّرَ لَهُ، وَمَنْ قَلَّلَ قلّلَ لَهُ.
(رواه الدار قطني عن أنس)
Шундай гуноҳлар борки, уларга на намоз, рўза, ҳаж ва на умра каффорат бўлади. Лекин ризқ талабида орттирилган ғам ўша гуноҳга каффоратдир.
Ибн Асокир ривояти.
* إِنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوبًا لاَ يُكَفِّرُها الصَّلاَةُ، وَلاَ الصِّيَامُ، وَلاَ الْحَجُّ، وَلاَ الْعُمْرَةُ، وَلَكِنْ يُكَفِّرُها الْهُمُومُ فِي طَلَبِ الْمَعِيشَةِ.
(رواه ابن عساكر)
Илмнинг кўтарилиши (яъни, камайиб кетиши), жаҳолат юз бериши, зино очиқчасига бўлиб кетиши, ароқ ичилиши, эркаклар кетиб, аёллар қолиши, ҳатто бир эркакка эллик нафар аёл тўғри келиши – буларнинг барчаси қиёмат аломатларидандир.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَشْرَاطِ السَّاعَةِ أَنْ يرْفَعَ الْعِلْمُ، وَيَظْهَرَ الْجَهْلُ، وَيَفْشُوَ الزِّنَا، وَيُشْرَبَ الْخَمْرُ، وَيَذْهَبَ الرِّجَالُ، وَتَبْقَى النِّسَاءُ، حَتَّى يَكُونَ لِخَمْسِينَ امْرَأَةً قَيِّمٌ وَاحِدٌ.
(رواه الشيخان عن أنس)
Албатта, жаннатга уни умид қилганлар киради. Дўзахдан эса ундан қўрққанлар четлатилади. Албатта, Аллоҳ таоло раҳм қилган кишига раҳм айлайди.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Байҳақий ривояти.
* إِنَّمَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ مَنْ يرْجُوهَا وَإِنَّمَا يُجَنَّبُ النَّارُ مَنْ يخَافُهَا وَإِنَّمَا يَرْحَمُ اللهُ تَعَالَى مَنْ يَرْحَمُ.
(رواه البيهقي عن ابن عمر)
Охиратдан насибаси йўқлар бу дунёда ипак кийишади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّمَا يَلبسُ الْحَرِيرَ فِي الدُّنْيَا مَنْ لاَ خَلاَقَ لَهُ فِي الآخِرَة.
(رواه الشيخان عن أنس)
Агар хосиятсизлик бирор нарсада бўладиган бўлса, албатта, у ҳовли, хотин ва отда бўлади.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنْ كَانَ الشُّؤْمُ فِي شَيْءٍ، فَفِي الدَّارِ، وَالْمَرْأَةِ، والْفَرَس.
(رواه الشيخان)
Аллоҳ ва Расули сизларни яхши кўришини истасангиз, омонатни адо қилинг, сўзлаганингизда рост гапиринг ва қўшничилик қиладиганларга қўшничиликни чиройли қилинг.
Табароний ривояти.
* إِنْ أَحبَبْتُمْ أَنْ يُحِبَّكُمُ اللهُ تَعَالَى وَرَسُولُهُ، فَأَدُّوا إِذَا ائْتُمِنْتُمْ، وَاصدُقوا إِذَا حَدَّثْتُمْ، وَأَحْسِنُوا جِوَارَ مَنْ جَاوَرَكُمْ.
(رواه الطبراني)
Истиғфорни кўпайтиришга қодир бўлсаларингиз, уни кўпайтираверинглар. Чунки Аллоҳнинг ҳузурида ундан кўра муваффақиятлироқ ва маҳбуброқ бирор нарса йўқдир.
Ҳаким ривояти.
* إِنِ اسْطَتَعْتُمْ أَنْ تُكْثِرُوا مِنَ الإسْتِغْفَارِ فَافعلوا فَإِنَّهُ لَيْسَ شَىْءٌ أَنْجَحَ عِنْدَ اللهِ تَعَالَى وَلاَ أَحَبَّ إِلَيْهِ مِنْهُ.
(رواه الحكيم)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Агар хоҳласангиз, қиёмат куни Аллоҳ таоло мўминларга аввал айтадиган ва уларнинг Аллоҳга айтадиган биринчи гапнинг хабарини бераман”. Аллоҳ таоло мўминларга: «Менга йўлиқишни истаганмидингиз?» деса, мўминлар: «Ҳа, ё Раббимиз», дейишади. Аллоҳ таоло: «Нима учун?» деб сўраса, мўминлар: «Сенинг афвинг ва мағфиратингни умид қилдик», дейишади. Шунда Аллоҳ таоло: «Сизларга афвим ва мағфиратимни вожиб қилдим», дейди.
Муоз (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
* إِنْ شِئْتُمْ أَنْبَأْتُكُمْ مَا أَوَّلُ مَا يَقُولُ اللهُ تَعَالى لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَمَا أَوَّلُ مَا يَقُولُونَ لَهُ، فَإِنَّ اللهَ تَعَالى يَقُولُ لِلْمُؤْمِنِينَ، هَلْ أَحْبَبْتُمْ لِقَائِي؟ فَيَقُولُونَ: نَعَمْ يَا رَبَّنَا، فَيَقُولُ: لِمَ؟ فَيَقُولُونَ: رَجَوْنَا عَفْوَكَ وَمَغْفِرَتَكَ، فَيَقُولُ، قَدْ أَوْجَبْتُ لَكُمْ عفوي ومَغْفِرَتِي.
(رواه الطبراني عن معاذ)
Сўзларнинг энг яхшиси Аллоҳнинг Китоби, ҳидоятларнинг энг яхшиси Муҳаммаднинг (алайҳиссалом) ҳидоятларидир. Ишларнинг энг ёмони янги пайдо бўлганидир. Албатта, ваъда қилинган нарса келувчидир. Сизлар уни қайтаришга ожиздирсизлар.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ «كِتَابُ اللهِ» وَأَحْسَنَ الْهَدْيِ «هَدْيُ مُحَمَّدٍ» صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، وَشَرَّ الأمُورِ مُحْدَثَاتُهَا، وَإِنَّ مَا تُوعَدُونَ لآتٍ وَمَا أَنْتُمْ بِمُعْجِزِينَ.
(رواه البخاري)
Албатта, Аллоҳ таоло барча нарсани чиройли тарзда бажариш ҳукмини битди. Агар қатл қилсангиз, чиройли суратда қатл қилинг. Агар сўйсаларингиз, чиройли суратда сўйинг. Сизлардан бирортангиз сўядиган бўлса, тиғини ўткирлаб, қурбонлигини роҳатлантирсин.
Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى كَتَبَ الإحْسَانَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ، فَإِذَا قَتَلْتُمْ فَأَحْسِنُوا الْقِتْلَةَ، وَإِذَا ذَبَحْتُمْ فَأَحْسِنُوا الذَّبْحَةَ، وَلْيُحِدَّ أَحَدُكُمْ شَفْرَتَهُ، فَلْيُرِحْ ذَبِيحَتَهُ.
(رواه مسلم)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Кабира гуноҳларнинг энг улкани киши ўз ота-онасини лаънатлашидир деганларида, «Ё Аллоҳнинг Расули, киши ота-онасини қандай қилиб лаънатлайди?» дейишди. Шунда у зот: «Киши бошқа одамнинг отасини сўкади, у ҳам (ўша сўкканнинг) ота ва онасини сўкади», дедилар.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَكْبَرِ الْكَبَائِرِ أَنْ يَلْعَنَ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قِيلَ يَا رَسُولَ اللهِ وَكَيْفَ يَلْعَنُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ، قَالَ يَسُبُّ الرَّجُلُ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ وَيَسُبُّ أُمَّهُ.
(رواه البخاري)
Қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида мақоми энг ёмон киши фаҳш сўз ва ишларни қилаверганидан одамлар қўрқиб тарк қилган кишидир.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ شَرَّ النَّاسِ مَنْزِلَةً عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَنْ تَرَكَهُ النَّاسُ اتِّقَاءَ فُحْشِهِ.
(رواه البخاري ومسلم عن عائشة)
Албатта, Аллоҳ салом сифатли Зотдир. Агар сизлардан бирингиз намозга ўтирадиган бўлса: «Аттаҳийяту лиллаҳи вассолавату ваттоййибату, ас-саламу ъалайка айюҳан набиййу ва роҳматуллоҳи ва барокатуҳу, ас-саламу ъалайна ва ъала ъибадиллаҳис солиҳин», деб айтсин. Чунки уни айтсангизлар, еру осмондаги барча бандага (савоби) етади. «Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳу» деб, кейин хоҳлаган нарсасини сўрашни ихтиёр қилаверсин.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى هُوَ السَّلاَمُ، فَإِذَا قَعَدَ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلاَةِ فَلْيَقُلِ، «التَّحِيَّاتُ لِلَّهِ وَالصَّلَوَاتُ وَالطَّيِّبَاتُ، السَّلاَمُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَرَحْمَةُ اللهِ وَبَرَكَاتُهُ، السَّلاَمُ عَلَيْنَا وَعَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ» فَإِنَّكُم إِذَا قُلْتُموها أَصَابَت كُلَّ عَبْدٍ صَالِحٍ فِي السَّمَاءِ وَالأرْضِ، (أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَأَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ) ثُمَّ ليَتَخَيَّرْ مِنَ الْمَسْأَلَةِ مَا شَاءَ.
(رواه البخاري ومسلم عن ابن مسعود)
Албатта, раҳм Раҳмондан олинган. Аллоҳ таоло: «Ким сени (яъни силаи раҳмни) боғласа, мен ҳам уни боғлайман. Ким сени узса, мен ҳам уни узаман», деди.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ الرَّحِمَ شَجنَةٌ مِنَ الرَّحْمَنِ، فَقَالَ اللهُ تَعَالَى مَنْ وَصَلَكِ وَصَلْتُهُ وَمَنْ قَطَعَكِ قَطَعْتُهُ.
(رواه البخاري)
Албатта, қуёш ва ой Аллоҳнинг аломатларидан бир аломатдир. Улар бирор кишининг ўлгани ёки тирик қолгани учун тутилмайди. Лекин Аллоҳ таоло ана шундай қилиш ила бандаларини қўрқитади. Агар сизлар ана шундай (қуёш, ой) тутилганини кўрсангиз, Аллоҳга дуо қилиб, такбир айтиб, намоз ўқиб, садақа улашинглар, шунда ана шу тутилиши очилиб кетади.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللهِ لاَ يَنخسِفَانِ لِمَوْتِ أَحَدٍ وَلاَ لِحَيَاتِهِ وَلَكِنْ يُخَوِّفُ اللهُ بِهِمَا عِبَادَهُ، فَإِذَا رَأَيْتُمْ ذَلِكَ فَادْعُوا اللهَ، وَكَبِّرُوا وَصَلُّوا، وَتَصَدَّقوا حَتَّى يَنْكَشِفَ مَا بِكُمْ.
(رواه البخاري ومسلم عن عائشة)
Албатта, ростгўйлик яхшиликка бошлайди. Яхшилик эса жаннатга етаклайди. Киши рост сўзлайди, ҳатто Аллоҳ ҳузурида сиддиқ деб ёзиб қўйилади. Албатта, ёлғон фужур (гуноҳ)га етаклайди. Фужур эса дўзахга элтади. Киши ёлғон сўзлайверади-да, ҳатто Аллоҳнинг ҳузурида каззоб (ёлғончи) деб ёзиб қўйилади.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ الصِّدْقَ يَهْدِي إِلَى الْبِرِّ وَإِنَّ الْبِرَّ يَهْدِي إِلَى الْجَنَّةِ، وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَصْدُقُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ صِدِّيقًا، وَإِنَّ الْكَذِبَ يَهْدِي إِلَى الْفُجُورِ، وَإِنَّ الْفُجُورَ يَهْدِي إِلَى النَّارِ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ، حَتَّى يُكْتَبَ عِنْدَ اللهِ كَذَّابًا.
(رواه البخاري ومسلم عن ابن مسعود)
Албатта, итоат яхши ишларда бўлади (яъни ёмон ишларда итоат йўқ).
Али (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ.
(رواه البخاري ومسلم عن عليّ)
Албатта, савдогарлар қиёмат куни фожир ҳолда қайта тирилишади. Лекин Аллоҳдан тақво қилиб, яхшиликлар қилган ва тўғри сўзлаганлар ундай эмас.
Термизий ривояти
* إِنَّ التُّجَّارَ يُبْعَثُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فُجَّارًا، إِلاَّ مَنِ اتَّقَى اللهَ وَبَرَّ وَصَدَقَ.
(رواه الترمذي)
Албатта, қасам молнинг бозорини чаққон қилиб, қасбингизни ҳалокатга элтади.
Икки шайх ривояти.
* إِنَّ الْحَلِف مَنْفَقَةٌ لِلسِّلْعَةِ مَمْحَقَةٌ لِلْكَسْبِ.
(رواه الشيخان)
Киши отаси ўлимидан кейин унинг дўстлари билан алоқа ришталарини узмасдан давом эттириши яхшиликларнинг энг яхшисидир.
Муғийра (розияллоҳу анҳу)дан Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ مِنْ أَبَرّ الْبِرِّ أَنْ يَصِلَ الرَّجُلُ أَهْلَ وُدِّ أَبِيهِ بَعْدَ أَنْ يُوَلِّىَ.
(رواه البخاري ومسلم عن المغيرة)
Менга нисбатан ёлғон ишлатиш бир кишига ёлғон ишлатиш каби эмас. Кимки менга нисбатан ёлғон ишлатса, жойини дўзахдан танлаб қўяверсин.
Муғийра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ كَذِبًا عَلَيَّ لَيْسَ كَكَذِبٍ عَلَى أَحَدٍ، مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّدًا فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ.
(رواه البخاري ومسلم عن المغيرة)
Албатта, нутқларнинг баъзисида сеҳр бор. Айрим шеърларда эса ҳикмат бор.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ مِنَ الْبَيَانِ لَسِحْرًا، وَإِنَّ مِنَ الشِّعْرِ لحكْمَةً.
(رواه البخاري)
Албатта, Аллоҳнинг шундай бандалари борки, агар улар Аллоҳга қасам ичса, у рўёбга чиқаради.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ مِنْ عِبَادِ اللهِ مَنْ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللهِ لأَبَرَّهُ.
(رواه البخاري ومسلم)
Аввалги пайғамбарлар каломидан одамларга етган гаплардан бири «Агар уялмасанг, хоҳлаган ишингни бажаравер» калимасидир.
Бухорий ривояти.
* إِنَّ مِمَّا أَدْرَكَ النَّاسُ مِنْ كَلاَمِ النُّبُوَّةِ الأُولَى «إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ».
(رواه البخاري)
Албатта, бу олов сизларнинг душманингиздир. Агар ухлайдиган бўлсангиз, уни ўчиринглар.
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ هَذِهِ النَّارَ إِنَّمَا هِيَ عَدُوٌّ لَكُمْ، فَإِذَا نِمْتُمْ فَأَطْفِئُوهَا عَنْكُمْ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي موسى)
Албатта, Аллоҳ ва Расули ароқ, ўлимтик ҳайвон гўшти, чўчқа ва бутларни сотишни ҳаром қилди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ وَرَسُولَهُ حَرَّمَا بَيْعَ الْخَمْرِ، وَالْمَيْتَةِ، وَالْخِنْزِيرِ، وَالأَصْنَامِ.
(رواه البخاري ومسلم عن جابر)
Динида қувватли бўлиш, мулойимлигида собитлик, қатъий ишонч, илмга интилувчанлик, бойликда ўртачалик, тамадан йироқ бўлиш, ҳалолдан касб қилиш, истиқомати яхши, ҳидоятда фаоллик, шаҳватдан ўзини қайтариш, қийналганларга раҳмли бўлиш мўминнинг аҳлоқларидандир. Аллоҳнинг шундай мўмин бандалари борки, ғазаб қилган кишиларга зулм қилмайди, яхши кўрган кишиси сабабли ёмонлик этмайди, омонатга берилган нарсага хиёнат қилмайди, ҳасад, таъна қилувчи ва лаънат айтувчи бўлмайди. Агар шоҳиди бўлмаса ҳам, ҳақни эътироф қилади, лақаб тўқимайди, намозида хушули бўлади, закот беришга шошилади, танглик ҳолатларда виқорли, кенг-мўлчиликда шукр айтувчи, ўзида борига қаноат этиб, ўзида йўқ нарсани даъво этмайди, ғазаби келганда қасдлашмайди, яхшилик қилишни хоҳлаб турганда бахиллиги ғолиб келмайди, одамлардан ўрганиш учун улар билан муносабатга киришади, англашлари учун сўзлайди. Агар зулм ва жабр қилинса, сабр қилади, ҳатто Раҳмон сифатли Зот унга ёрдам бергунча.
Жундуб (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.
* إِنَّ من أَخْلاَقِ الْمُؤْمِنِ قوَّةً فِي دِينٍ، وَحَزْمًا فِي لِينٍ، وَإِيْمَانًا فِي يَقِينٍ، وَحِرْصًا فِي عِلْمٍ، وَشَفَقة فِي مِقَةٍ وَحِلْمًا فِي عِلْمٍ، وَقَصْدًا فِي غنى، وَتَجَمُّلاً فِي فَاقَةٍ، وَتَحَرُّجًا عَنْ طَمَعٍ، وَكَسْبًا في حَلاَلٍ، وَبِرًّا فِي اسْتِقَامَةٍ، وَنَشَاطًا فِي هُدًى وَنَهْيًا عَنْ شَهْوَة، وَرَحْمَةً لِلْمَجْهُودِ، وَإِنَّ الْمُؤْمِنَ مِنْ عِبَادِ اللهِ لاَ يَحِيفُ عَلَى مَنْ يُبْغضُ، وَلاَ يَأْثَمُ فِي مَنْ يُحِبُّ وَلاَ يُضَيِّعُ مَا اسْتُوْدِعَ، وَلاَ يَحْسُدُ وَلاَ يَطْعَنُ وَلاَ يَلْعَنُ، وَيَعْتَرِفُ بِالْحَقِّ، وَإِنْ لَمْ يُشْهَدْ عَلَيْهِ، وَلاَ يَتَنَابَزُ بِالاْلْقَابِ، فِي الصَّلاَةِ مُتَخَشِّعًا، إِلَى الزَّكَاةِ مُسْرِعًا، فِي الزَّلاَزِلِ وَقُورًا، فِي الرَّخَاءِ شَكُورًا. قَانِعًا بِالَّذِى لَهُ، لاَ يَدَّعِى مَا لَيْسَ لَهُ، وَلاَ يُجْمِعُ فِي الْغَيْظِ، وَلاَ يَغْلِبُهُ الشُّحُّ عَنْ مَعْرُوفٍ يُرِيدُهُ. يُخَالِطُ النَّاسَ كَىْ يَعْلَم، وَيُنَاطِقُهُمْ كَىْ يَفْهَمَ. وَإِنْ ظُلِمَ وَبُغِىَ عَلَيْهِ صَبَرَ حَتَّى يَكُونَ الرَّحْمَنُ هُوَ الَّذِى يَنْتَصِرُ لَهُ.
(رواه الحكيم عن جندب)
Аллоҳнинг олган нарсаси ҳам, берган нарсаси ҳам Ўзиники. Унинг ҳузурида барча нарсалар маълум муддат ила белгилаб қўйилгандир.
Усома ибн Зайд (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ للهَ تَعَالَى مَا أَخَذَ، وَلَهُ مَا أَعْطَى وَكُلّ شَىْءٍ عِنْدَهُ بِأَجَلٍ مًسَمًّى.
(رواه الشيخان عن أسامة بن زيد)
Албатта, Аллоҳ таоло бачадонга бир фариштани вакил қилади. У: «Ё Рабб, нутфа бўлди, ё Рабб, лахта қон бўлди, ё Рабб, бир тишлам гўшт бўлди», дейди. Агар Аллоҳ уни халқ этишни ирода қилса, у вакил: «Ё Рабб! Бахтлими ёки бахтсизми? Ўғилми ё қизми? Чиройлими ёки хунукми? Ризқи қандай? Ажали-чи?» дейди. Мана шу каби жиҳатлар онаси қорнидалигидаёқ ёзиб-битиб қўйилади.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ تَعَالَى وَكَّلَ بِالرَّحِمِ مَلَكًا يَقُولُ: أَيْ رَبِّ نُطْفَةٌ، أَيْ رَبِّ عَلَقَةٌ أَيْ رَبِّ مُضْغَةٌ. فَإِذَا أَرَادَ اللهُ تَعَالى أَنْ يَقِضِىَ خَلْقَهَا قَالَ: أَيْ رَبِّ شَقِيٌّ أَمْ سَعِيدٌ؟ ذَكَرٌ أَوْ أُنْثَى؟ فَمَا الرِّزْقُ؟ وَمَا الأجَلُ؟ فَيُكْتَبُ كَذَلِكَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ.
(رواه البخاري ومسلم عن أنس)
Албатта, Аллоҳ таоло илмни бандалари (қалбидан) бир тортишда суғуриб олмайди. Лекин унга уламоларни вафот эттириш ила барҳам беради. Ҳатто олимлар қолмайди. Одамлар эса жоҳиллардан бошлиқ қилиб олишади. Кейин ўша жоҳиллардан бирон нарса сўралса, илмсиз ҳолда фатво берадилар. Бу билан ўзлари ҳам адашади, ўзгаларни ҳам адаштиришади.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّ اللهَ لاَ يَقْبِضُ الْعِلْمَ انْتِزَاعًا يَنْتَزِعُهُ مِنَ الْعِبَادِ، وَلَكِنْ يَقْبِضُ الْعِلْمَ بِقَبْضِ الْعُلَمَاءِ، حَتَّى إِذَا لَمْ يُبْقِ عالِمًا، اتَّخَذَ النَّاسُ رُؤَساءَ جُهَّالاً فَسُئِلُوا فَأَفْتَوْا بِغَيْرِ عِلْمٍ فَضَلُّوا وَأَضَلُّوا.
(رواه البخاري ومسلم عن ابن عمر)
Албатта, Аллоҳ таоло акса уришни яхши кўради, эснашни эса ёмон. Агар сизлардан бирингиз акса уриб, Аллоҳга ҳамд айтса, ҳар бир эшитган мусулмон зиммасида «Ярҳамукаллоҳ», деб айтиш мажбурияти бўлади. Аммо эснаш шайтондандир. Агар сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, қодир бўлгунича ўзидан қайтарсин. Чунки сизлардан бирингиз эснайдиган бўлса, шайтон ундан кулади.
Бухорий ривояти.
إِنَّ اللهَ يُحِبُّ الْعِطَاسَ: وَيَكْرَهُ التَّثَاؤُبَ، فَإِذَا عَطَسَ أَحَدُكُمْ وَحَمِدَ اللَّهَ كَانَ حَقًّا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ سَمِعَهُ أَنْ يَقُولَ لَهُ (يَرْحَمُكَ اللَّهُ) أَمَّا التَّثَاؤُبُ فَإِنَّمَا هُوَ مِنَ الشَّيْطَانِ، فَإِذَا تَثَاءَبَ أَحَدُكُمْ فَلْيَرُدَّهُ مَا اسْتَطَاعَ فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا تَثَاءَبَ ضَحِكَ مِنْهُ الشَّيْطَانُ.
(رواه البخاري)
Мен қиёмат куни Одам болаларининг саййидиман. Бунда фахрланиш йўқ. Ана шу кун пайғамбарларнинг бирортаси қолмасдан, яъни Одам ва у зотдан кейинги барчалари менинг байроғим остида бўлишади. Мен ерни биринчи бўлиб ёриб чиқувчи кишидирман. Бунда фахрланиш йўқ. Ва мен биринчи шафоат бўлувчи ва биринчи шафоат қилувчидирман. Бунда ҳам фахрланиш йўқ.
Абу Саид Худрий (розияллоҳу анҳу)дан. Аҳмад ривояти.
* أَنَا سَيِّدُ وَلَدِ آدَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ فَخْرَ، وَبِيَدِى لِوَاءُ الْحَمْدِ وَلاَ فَخْر، وَما مِنْ نِبِىٍّ يَوْمِئِذ: آدَمَ فَمَنْ سِوَاهُ إِلاَّ تَحْتَ لِوَائِى وَأَنَا أَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ عَنْهُ الأرْضُ وَلاَ فَخْرَ، وَأَنَا أَوَّلُ شَافِعٍ، وَأَوَّلُ مُشَفَّعٍ وَلاَ فَخْرَ.
(رواه أحمد عن أبي سعيد الخدري)
Албатта, орзу Аллоҳдан умматим учун раҳматдир. Агар орзу бўлмаганида, она фарзандини эмизмас ва боғбон дарахт экмас эди.
Дайламий ва бошқалар ривояти.
* إِنَّمَا الأمَلُ رَحْمَةٌ مِنَ اللهِ لأمَّتِى، لَوْلاَ الأمَلُ مَا أَرْضَعَتْ أمٌّ وَلَدًا وَلاَ غَرَسَ غَارِس شَجَرًا.
(رواه الديلمي وغيره)
Албатта, фазл эгалари фазл аҳлидаги фазилатни билишади.
Дайламий ривояти.
* إنَّمَا يَعْرِفُ الْفَضْلَ لأهْلِ الفَضْلِ ذو الفَضْلِ.
(رَوَاهُ الدَّيْلَمِيُّ)
Аллоҳдан очиқлик (рўшнолик) келишини кутиш ҳам ибодатдир. Кимки озгина ризққа рози бўлса, Аллоҳ ҳам унинг қилган озгина амалидан рози бўлади.
Ибн Абу Дунё ривояти.
* انْتَظَارُ الْفَرَجِ مِنَ اللهِ عِبَادَةٌ، وَمَنْ رَضِىَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ رَضِىَ اللهُ تَعَالى عَنْهُ بِالْقَلِيلِ مِنَ الْعَمَلِ.
(رواه ابن أبي الدنيا)
Ўзингиздан паст даражадаги кишига қаранглар. Аммо ўзингиздаги юқори даражадаги одамга қараманглар. Ана шундай қилишингиз Аллоҳнинг сизга берган неъматини паст санамаслигингиз учун яхшидир.
Ибн Можа ривояти.
* انْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْكُمْ، وَلاَ تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَكُمْ فَهُوَ أَجْدَرُ أَنْ لاَ تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَيْكُمْ.
(رواه ابن ماجه)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Биродаринг золим ёки мазлум бўлсин, унга ёрдам бер», деганларида, қандай қилиб золимга ёрдам бераман, дейилди. Шунда у зот (алайҳиссалом): «Зулмини даф қилиб, монелик қилишинг ана шу ёрдамдир», дедилар.
Бухорий ривояти.
* انْصُرْ أَخَاكَ ظَالِمًا، أَوْ مَظْلُومًا، قِيلَ كَيْفَ أَنْصُرُهُ ظَالِمًا؟ قَالَ تَحْجزُهُ وَتَرُدُّهُ عَنِ الظُّلْمِ فَإِنَّ ذَلِكَ نَصْرُهُ.
(رواه البخاري)
Аллоҳ қулоғига инсонларни яхшилик ила мақташини эшиттириш орқали тўлдирган киши жаннат аҳлидир. Аллоҳ қулоғига инсонларни ёмонлик ила мақташини эшиттириш орқали тўлдирган киши дўзах аҳлидир.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Можа ривояти.
* أَهْلُ الْجَنَّةِ مَنْ مَلأ الله تعالى أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ عليه خَيْرًا وَهُوَ يَسْمَعُ، وَأَهْلُ النَّارِ مَنْ مَلأَ الله أُذُنَيْهِ مِنْ ثَنَاءِ النَّاسِ عليه شَرًّا وَهُوَ يَسْمَعُ.
(رواه ابن ماجه عن ابن عباس)
Қиёмат куни одамлар орасида биринчи бўлиб ҳукм қилинадиган масала қон хусусидадир.
* أَوَّلُ مَا يُقْضَى بَيْنَ النَّاسِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي الدِّمَاءِ.
(رواه الشيخان)
Аллоҳ таоло Иброҳим (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб: «Ё халилим, кофирлар билан бўлса ҳам, хулқингизни чиройли қилинг, ана шунда яхшилар кирадиган жой (жаннат)га кирасиз. Чунки хулқи чиройли бўлганларга Менинг сўзим олдиндан айтилган. Яъни, Аршим соясида соялантириш, жаннатдан жой бериш ва ёнимга яқинлаштириш.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Ҳаким ривояти.
* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى إِبْرَاهِيمَ، يَا خَلِيلِى حَسِّنْ خُلُقَكَ، وَلَوْ مَعَ الْكُفَّارِ، تَدْخُلُ مَدَاخِلَ الأبْرَارِ، فَإِنَّ كَلِمَتِى سَبَقَتْ لِمَنْ حَسَّنَ خُلْقَهُ: أَنْ أُظِلّهُ فِي ظِلِّ عَرْشِى، وَأَنْ أُسْكِنَهُ حَظِيرَةَ قدْسِى، وَأَنْ ادْنِيَهُ مِنْ جِوَارِى.
(رواه الحكيم عن أبي هريرة)
Аллоҳ таоло Довуд (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб: «Золимлар Мени зикр қилмаслигини айтгин. Чунки Мени зикр қилган кишини Мен ҳам зикр қиламан. Золимларни зикр қилишим эса фақатгина уларни лаънатлашимдир», деди.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Ибн Асокир ривояти.
* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إِلَى دَاوُدَ: أَنْ قُلْ لِلظَّلَمَةِ لاَ يَذْكُرُونِى، فَإِنِّى أَذْكُرُ مَنْ يَذْكُرُنِى وَإِنَّ ذِكْرِى إِيَّاهُمْ أَنْ أَلْعَنَهُمْ.
(رواه ابن عساكر عن ابن عباس)
Ерда юзида биринчи қурилган масжид Масжидул Ҳаромдир. Кейин эса Масжиди Ақсодир.
Абу Зар (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَوَّلُ مَسْجِدِ وُضِعَ فِي الأَرْضِ الْمَسجِدُ الْحَرَامُ ثُمَّ الْمَسجِدُ الأقْصَى.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي ذر)
Сизларга, Аллоҳга тақво этишингизни ва ҳабаший қул (бошлиқ) бўлса ҳам, унинг сўзини эшитиб, итоат этишингизни васият қиламан. Чунки ким мендан кейин яшаса, кўплаб ихтилофларни кўради. Ана шу пайтда менинг суннатимни ва тўғри йўлга етакловчи рошид халифалар суннатини лозим тутиб, маҳкам ушланглар. Ва уни озиқ тишларингиз ила қаттиқ тишланглар. Аммо ишларнинг янги пайдо бўлганидан сақланинглар. Чунки барча янги пайдо бўлган ишлар бидъатдир. Ҳар бир бидъат залолатдир. Ҳар бир залолат эса дўзахдир.
Абу Довуд ва Термизий ривояти.
* أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللهِ تعالى وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ، وَإِنْ كان عَبْدًا حَبَشِيًّا، فَإِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِي فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ الْمَهْدِيِّينَ تَمَسَّكُوا بِهَا، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الأُمُورِ فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ، وكلَّ ضَلاَلَةٍ فِي النَّارِ.
(رواه أبو داود والترمذي)
Аллоҳ таоло Довуд (алайҳиссалом)га ваҳий қилиб, деди: «Бирор банда халқимни қўйиб, Мени маҳкам ушласа, Мен уни ниятидан биламан. Агар осмонлар ва улардаги нарсалар ёмонликни хоҳласа ҳам, Мен улар орасидан қутулиш йўлларини қилиб қўяман. Қайси бир банда Мени қўйиб, махлуқларимдан бирортасини маҳкам тутса, Мен уни ниятидан биламан ва олдидаги осмон сабабларини узиб, қадами остидан талаб қилган нарсаларига етувчи йўлни тўсиб қўяман. Қайси бир банда Менга итоат қилса, Мен унга сўрашидан аввал ато этаман ва истиғфор айтишидан олдин гуноҳларини кечираман».
Ибн Асокир ривояти.
* أَوْحَى اللهُ تَعَالى إلَى دَاوُدَ: مَا مِنْ عَبْد يَعْتَصِمُ بِى دُونَ خَلْقِى أَعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ، فَتَكِيدُهُ السَّمَوَاتُ بِمَنْ فِيهَا إلا جَعَلْتُ لَهُ مِنْ بَيْنِ ذَلِكَ مَخْرَجًا، وَمَا مِنْ عَبْدٍ يَعْتَصِمُ بَمَخْلُوقٍ دُونِى، أعْرِفُ ذَلِكَ مِنْ نِيَّتِهِ إِلاّ قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاءِ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَأَرْسَخْتُ الهَوَى مِنْ تَحْتِ قَدَمَيْهِ وَمَا مِنْ عَبْدٍ يُطِيعُنِى إِلاَّ وَأَنَا مُعْطِهِ قَبْلَ أَنْ يَسْأَلَنِى، وَغَافِرٌ لَهُ قَبْلَ أَنْ يَسْتَغْفِرَنِى.
(رواه ابن عساكر)
Жаннатга кирувчи аввалги жамоа Бадр кечасидаги (тўлин) ойга ўхшайди. Уларнинг излари нур таратиш жиҳатидан осмондаги дур юлдузидан ҳам кучлидир. Қалблари бир кишининг қалбига ўхшаб, ораларида на ихтилоф, на ғазаб ва на ҳасад бор.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَوَّلُ زُمْرَةٍ تَدْخُلُ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ، وَالَّذِينَ عَلَى آثَارِهِمْ كَأَشَدِّ كَوْكَبٍ دُرِّيٍّ فِي السَّمَاءِ إِضَاءَةً، قُلُوبُهُمْ عَلَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ لاَ اختِلاَفَ بَيْنَهُمْ ولاَ تَبَاغُضَ وَلاَ تَحَاسُدَ.
(رواه الشيخان عن أبي هريرة)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) «Сизларга рўза, намоз ва садақанинг даражасидан ҳам афзалроқ нарса хабарини берайми?» деганларида, саҳобалар: «Ҳа», дейишди. Шунда у зот (алайҳиссалом): «Кишилар орасини ислоҳ қилишдир. Чунки одамлар орасини фасод қилиш ҳалокатдир», дедилар.
Мунзирий ривояти.
* أَلاَ أُنَبِّئُِكُمْ بِأَفْضَلَ مِنْ دَرَجَةِ الصِّيَامِ وَالصَّلاَةِ وَالصَّدَقَةِ؟ قَالُوا: بَلَى قَالَ: إِصْلاَحُ ذَاتِ الْبَيْنِ، فَإِنَّ فَسَادَ ذَاتِ الْبَيْنِ هِىَ الْحَالِقَةُ.
(رواه المنذرى)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сизларга жаннатга киритадиган амалларни айтиб берайми? Булар: қилич билан уришиш, меҳмонни ҳурмат қилиш, намоз вақтига аҳамият бериш, совуқ кечада таҳоратни етук қилиш ва яхши кўрган таомни тарқатишдир», дедилар.
Ибн Асокир ривояти.
أَلاَ أُحَدِّثَكُمْ بِمَا يُدْخِلُكُمُ الْجَنَّةَ: ضَرْبٌ بِالسَّيْفِ، وَإِكْرَامُ الضَّيْفِ، وَاهْتِمَامٌ بِمَوَاقِيتِ الصَّلاَةِ، وَإِسْبَاغُ الطُّهُورِ فِي اللَّيْلَةِ الْقَرَّةِ، وَإِطْعَامُ الطَّعَامِ عَلَى حُبِّهِ.
(رواه ابن عساكر)
Расулуллоҳ (алайҳиссалом): «Сизларга ибодатнинг осони ва баданга енгил бўлгани ҳақида хабар берайми? У сукут қилиб юриш ва чиройли хулқли бўлиш», дедилар.
Сафвон ибн Салим (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* أَلاَ أخْبِرُكمْ بِأَيْسَرِ الْعِبَادَةِ وَأَهْوَنِهَا عَلَى الْبَدَنِ، الصَّمْتُ وَحُسْنُ الْخُلْقِ.
(رواه ابن أبي الدنيا عن صفوان بن سليم)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтдилар: «Сизлардан бирингизга дунё ишларидан машаққат ёки бало тушганда, ундан ўша балони аритувчи дуо хабарини берайми? У: “Ла илаҳа илла анта субҳанака инний кунту миназ золимин”, деб айтган Зуннун (Юнус алайҳиссалом) дуоларидир».
Ҳоким ривояти.
* أَلاَ اخْبِرُكمْ بِشَيْءٍ إِذَا نَزَلَ بِرَجُلِ مِنْكُمْ كَرْبٌ أَوْ بَلاَءٌ مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا دَعَا بِهِ فَيُفَرَّجُ عَنْهُ: دُعَاءُ ذِى النُّونِ «لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ».
(رواه الحاكم)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) марҳамат қилдилар: “Сизларнинг кучлиларингиз кимлигини айтайми? У ғазаби келганда ўзини бошқара оладиган кишидир”.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Табароний ривояти.
أَلاَ أَدُلّكمْ عَلَى أَشَدِّكمْ؟ أَمْلَكُكمْ لِنَفْسِهِ عِنْدَ الْغَضَبِ.
(رواه الطبراني عن أنس)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: “Жаброил (алайҳиссалом) менга дам солганлари каби сенга ҳам дам солайми?” Сен: «Бисмиллаҳи арқийка валлоҳу яшфийка мин кулли даин яътийка мин шаррин наффасати фил ъуқоди ва мин шарри ҳасидин иза ҳасад» (Аллоҳнинг исми ила сенга дам соламан. Аллоҳ сенга келувчи барча дарддан, тугунларга дам солувчилар ёмонлигидан ва ҳасад қилаётган ҳасадгўйнинг ёмонлигидан шифо берсин), деб уч марта айтиб дам соласан, дедилар.
Ҳоким ривояти.
* أَلاَ أَرْقِيكَ بِرُقْيَةٍ رقَانِي بِهَا جِبْرَائِيلُ، تَقُولُ: «بِسْمِ اللهِ أَرْقِيكَ وَاللهُ يَشْفِيكَ مِنْ كُلِّ دَاءٍ يَأْتِيكَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثَاتِ فِي الْعُقَدِ، وَمِنْ شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ» تَرْقِى بِهَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ.
(رواه الحاكم)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Агар уни айтсанг, Аллоҳ ғамингни кетказиб, қарзингдан халос эттиради. Тонг оттирганингда ва кечлатганингда: “Аллоҳумма инний аъузу бика минал ҳамми вал ҳазани ва аъузу бика минал ъажзи вал касали ва аъузу бика минал жубни вал бухли ва аъузу бика мин ғолабатит дайни ва қоҳрир рижал” (Ё Аллоҳ, Сенинг номинг ила ғамдан, хафаликдан, ожизликдан, дангасаликдан, қўрқоқликдан, бахилликдан, қарз ғолиб келишидан ва кишиларнинг қаҳридан паноҳ тилайман), деб айт”, дедилар».
Абу Довуд ривояти.
* أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلاَمًا إِذَا قُلْتَهُ أَذْهَبَ اللهُ تَعَالى هَمَّكَ، وَقَضَى عَنْكَ دَيْنَكَ قُلْ إِذَا أَصْبَحْتَ وَإِذَا أَمْسَيْتَ: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنَ الْهَمِّ وَالْحَزَنِ وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْعَجْزِ وَالْكَسَلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنَ الْجُبْنِ وَالْبُخْلِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ غَلَبَةِ الدَّيْنِ وَقَهْرِ الرِّجَالِ».
(رواه أبو داود)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Эшитмадингларми? Албатта, Аллоҳ таоло кўз ёши ва қалб хафалиги учун азобламайди. Лекин мана бунинг учун азоблайди ёки раҳм қилади деб, тилларига ишора этдилар. Албатта, маййит аҳли унга йиғлагани сабабли азобланади».
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَلاَ تَسْمَعُونَ: إِنَّ اللهَ لاَ يُعَذِّبُ بِدَمْعِ الْعَيْنِ وَلاَ بِحُزْنِ الْقَلْبِ وَلَكِنْ يُعَذِّبُ بِهَذَا (وَأَشَارَ إِلَى لِسَانِهِ) أَوْيَرْحَمُ، وَإِنَّ الْمَيِّتَ يُعَذّبُ بِبُكَاء أَهْلِهِ عَلَيْهِ.
(رواه الشيخان عن ابن عمر)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар: «Сенга баъзи калималарни ўргатайми? Аллоҳ кимга яхшиликни ирода қилса, ўша калималарни ўргатади. Бу калималар: «Аллоҳумма инний заъифун фақавви фи ризока заъфий ва хуз илал хойри биносиятий важъалил ислама мунтаҳа ризоя. Аллоҳумма инний заъифун фақаввиний ва инний залилун фа аъиззаний ва инний фақирун фарзуқний вакфиний биҳалалика ъан ҳаромика ва ағниний би фазлика ъамман сивака»дир.
Яъни: «Ё Аллоҳ, мен заифдирман, заифлигимни ризолигинг ичида кучлантиргин. Пешонамни яхшиликка бургин. Исломни розилигимнинг ниҳоясида қилгин. Ё Аллоҳ, мен заифман, менга куч бағишла. Мен хўрлангандирман, мени азиз қилгин, мен камбағалдирман, мени ризқлантиргин. Ҳалолинг ила ҳаром аралаштирмай мени кифоя эт. Фазлинг ила Ўзингдан бошқалардан беҳожат қил».
Ҳоким ривояти.
* أَلاَ أُعَلِّمُكَ كَلِمَاتٍ، مَنْ يُرِدِ اللهُ بِهِ خَيْرًا يُعَلِّمُهُنَّ إِيَّاهُ، ثُمَّ لاَ يُنْسِهِ أَبَدًا قُلْ: «اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيفٌ فَقَوِّ فِى رِضَاكَ ضَعْفِى، وَخُذْ إِلَى الْخَيْرِ بِنَاصِيَتِى، وَاجْعَلِ الإسْلاَمَ مُنْتَهَى رِضَاىَ، اللَّهُمَّ إِنِّى ضَعِيف فَقَوِّنِى، وَإِنِّى ذَلِيلٌ فَأَعِزَّنِى، وَإِنِّى فَقِيرٌ فَارْزُقْنِى، وَاكْفِنِى بِحَلاَلِكَ عَنْ حَرَامِكَ، وَأَغْنِنِى بِفَضْلِكَ عَمَّنْ سِوَاكَ».
(رواه الحاكم)
Сизларга энг катта – кабира гуноҳлар хабарини берайми? Улар Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш ва ёлғон сўз айтишдир.
Абу Бакра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* أَلاَ أُنَبِّئِكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ، الإشْرَاكُ بِاللهِ، وَعُقُوقُ الْوَلِدَيْنِ، وَقَوْلُ الزُّورِ.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي بكرة)
Ғийбатдан четланинглар, чунки ғийбат зинодан ҳам қаттиқроқдир. Албатта, киши зино қилиб қўйиб, тавба қилса, Аллоҳ унинг тавбасини қабул этади. Ғийбат қилган кишини эса то ғийбат қилинган киши кечирмагунча Аллоҳ ҳам уни кечирмайди.
Жобир (розияллоҳу анҳу)дан. Абу Шайх ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْغِيبَةَ، فَإِنَّ الْغِيْبَةَ أَشَدُّ مِنَ الزِّنَا، إِنَّ الرَّجُلَ قَدْ يَزْنِي وَيَتُوبُ، فَيَتُوبُ اللهُ عَلَيْهِ وَإِنَّ صَاحِبَ الْغِيْبَةِ لاَ يَغْفِرُ اللهُ تَعَالى لَهُ حَتى يَغْفِرَ لَهُ صَاحِبُهُ.
(رواه أبو الشيخ عن جابر)
Ёлғондан сақланинглар, чунки ёлғон имондан йироқлатувчидир.
Аҳмад ривояти.
إِيَّاكُمْ وَالْكَذِبَ فَإِنَّ الْكَذِبَ مُجَانِب لِلإيْمَانِ.
(رواه أحمد)
Зинодан сақланинглар, чунки унда тўртта ёмон хусусият бордир. 1. Юздан ҳуснни кетказади. 2. Ризқни кесади. 3. Раҳмонни ғазаблантиради. 4. (Ҳалол ҳисобласа) дўзахда абадий қолишни вожиб қилади.
Ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
إِيَّاكُمْ وَالزِّنَا فَإِنَّ فِيهِ أرْبَعَ خِصَالٍ: يُذْهِبُ الْبَهَاءَ عَنِ الْوَجْهِ، وَيَقْطَعُ الرِّزْقَ، وَيُسْخِطُ الرَّحْمَنَ، وَيُوجِبُ الْخُلودَ فِي النَّارِ.
(رواه الطبراني عن ابن عباس)
Кибрдан сақланинглар, чунки кибр иблисни Одам (алайҳиссалом)га сажда қилмасликка ундади. Ҳирсдан четланинглар, чунки ҳирс Одамни дарахт (меваси)дан ейишга ундади. Ҳасаддан сақланинглар, чунки ҳасад Одамнинг икки боласидан бирини шеригини ўлдиришга ундади. Мана шу ёмон хусусиятлар барча хатолар аслидир.
Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Асокир ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْكِبْرَ، فَإِنَّ إِبْلِيسَ حَمَلَهُ الْكِبْرُ عَلَى أَنْ لاَ يَسْجُدَ لآدَمَ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحِرْصَ، فَإِنَّ آدَمَ حَملَه الْحِرْص عَلَى أَنْ أَكَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ، وَإِيَّاكُمْ وَالْحَسَدَ، فَإنَّ ابْنَىْ آدَمَ إِنَّمَا قَتَلَ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ حَسَدًا، فَهُنَّ أَصْلُ كلِّ خَطِيئَةٍ.
(رواه ابن عساكر عن ابن مسعود)
* إِيَّاكُمْ وَالتَّعَمُّقَ فِي الدِّيْنِ، فَإِنَّ اللهَ تَعالىَ قَدْ جَعَلَهُ سَهْلاً فَخُذُوا مِنهُ ما تُطِيقُونَ، وَإِنَّ اللهَ تَعَالى يُحِبُّ مَا دَامَ مِنْ عَمَلٍ صَالِحٍ وَإِنْ كَانَ يَسِيرًا. (رواه أبو القاسم)
Қайси бир хотин вафот этса ва эри ундан рози бўлса, жаннатга киради.
Термизий ривояти.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ مَاتَتْ وَزَوْجُهَا رَاضٍ عَنْهَا دَخَلَتِ الْجَنَّةَ.
(رواه الترمذي)
Қайси хотин ўзида йўқ сочни бошида зиёда қилса, ўша ёлғондир. Бу билан ўша ёлғонни оширибди.
Насоий ривояти.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ زَادَتْ فِي رَأْسِهَا شَعْرًا لَيْسَ مِنْهُ فَإِنَّهُ زُورٌ تَزِيدُ فِيهِ.
(رواه النسائي)
Қайси мусулмон бошқа яланғоч мусулмонга кийим кийдирса, Аллоҳ таоло жаннатда унга яшил кийим кийдиради. Қайси мусулмон бошқа мусулмонни оч қолганида таомлантирса, Аллоҳ уни жаннат меваларидан таомлантиради. Қайси мусулмон бошқа мусулмонни чанқаганида сув билан сийласа, Аллоҳ таоло қиёмат куни уни идишлари муҳрланган май билан сийлайди.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* أَيُّمَا مُسْلِمٍ كَسَا مُسْلِمًا ثَوْبًا عَلَى عُرْيٍ كَسَاهُ اللهُ تعالى مِنْ خُضْرِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ أَطْعَمَ مُسْلِمًا عَلَى جُوعٍ أَطْعَمَهُ اللهُ يوم القيامة مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ، وَأَيُّمَا مُسْلِمٍ سَقَى مُسْلِمًا عَلَى ظَمَإٍ سَقَاهُ اللهُ تَعَالى يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ الرَّحِيقِ الْمَخْتُومِ.
(رواه مسلم عن أبي سعيد)
Қайси хотиннинг уч фарзанди вафот этса, ўша вафот этган фарзандлари унинг учун дўзахдан тўсиқ бўлади.
Абу Саид (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ривояти.
* أيُّمَا امْرَأةٍ مَاتَ لَهَا ثَلاَثَةٌ مِنَ الوَلَدِ كُنَّ لَهَا حِجَابًا مِنَ النَّارِ.
(رَوَاهُ البُخَارِيُّ عَنْ أبِي سَعِيدٍ)
Қайси хотин эри рухсатисиз уйидан чиқса, токи уйига қайтгунича ёки эри ундан рози бўлгунича Аллоҳнинг ғазабида бўлади.
Хатиб ривояти.
* أَيُّمَا امْرَأَةٍ خَرَجَتْ مِن بَيْتِهَا بِغَيْرِ إذْنِ زَوْجِهَا كَانَتْ فِي سُخْطِ اللهِ تَعَالَى حَتى تَرْجِعَ إِلَى بَيْتِهَا أَوْيَرْضَى عَنْهَا زَوْجُهَا.
(رواه الخطيب)
Қайси банда Аллоҳ йўлидаги биродарини зиёрат этса, унга: «Маза қилдинг, жаннат сенга мазали бўлди», деб нидо қилинади. Аллоҳ таоло: «Бандам Мени зиёрат этди, меҳмон қилиш Менинг зиммамда. Мен унга жаннатдан бошқа меҳмондўстликка рози бўлмайман», дейди.
Анас (розияллоҳу анҳу)дан. Ибн Абу Дунё ривояти.
* أَىُّ عَبْد زَارَ أَخًا لَهُ فِي اللهِ نُودِىَ أَنْ طِبْتَ، وَطَابَتْ لَكَ الْجَنّةُ، وَيَقُولُ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ: عَبْدِى زَارَنِى، عَلَىَّ قِرَاهُ، وَلَنْ أَرْضَى لِعَبْدِى بِقِرًى دُونَ الْجَنَّةِ.
(رواه ابن أبي الدنيا عن أنس)
Қайси киши Аллоҳ ато қилган илмни беркитса, Аллоҳ таоло уни қиёмат куни оловдан бўлган юган ила юганлайди.
Табароний ривояти.
* أَيُّمَا رَجُلٍ آتَاهُ اللهُ عِلْمًا فَكَتَمَهُ، ألْجَمَهُ الله يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ.
(رواه الطبراني)
Руҳлар – тўпланган аскарлардир. Руҳоният оламида танишганлари бу дунёда ҳам улфат бўлишади. Бир-бирларини инкор қилганлар бу дунёда ҳам бирлаша олмайди.
Ҳазрат Ойша (розияллоҳу анҳо)дан. Бухорий ривояти.
* الأَرْوَاحُ جُنُودٌ مُجَنَّدَةٌ فَمَا تَعَارَفَ مِنْهَا ائْتَلَفَ، وَمَا تَنَاكَرَ مِنْهَا اخْتَلَفَ.
(رواه البخاري عن عائشة)
Нафақадаги тежамкорлик яшашнинг ярмидир. Инсонларга дўстона муносабатда бўлиш ақлнинг ярмидир. Чиройли савол бериш илмнинг ярмидир.
Ибн Умар (розияллоҳу анҳумо)дан. Табароний ривояти.
* الإقْتِصَادُ فِي النَّفَقَةِ نِصْفُ الْمَعِيشَةِ وَالتَّوَدُّدُ إِلَى النَّاسِ نِصْفُ الْعَقْلِ وَحُسْنُ السُّؤَالِ نِصْفُ الْعِلْمِ.
(رواه الطبراني عن ابن عمر)
Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, элчиларига, охират кунига, қадарнинг яхшиси ва ёмонига ишониш имондир.
Умар (розияллоҳу анҳу)дан. Муслим ривояти.
* الإيْمَانُ: أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَرُسلِهِ، وَالْيَوْمِ الآخِرِ، وَتٌؤْمِنَ بِالْقَدَرِ خَيْرِهِ وَشَرِّهِ.
(رواه مسلم عن عمر)
Қарздан сақланинглар, чунки у кечаси ғам, кундузи эса хўрликдир.
Байҳақий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالدَّيْنَ، فَإِنَّهُ هَمٌ بِاللَّيْلِ، وَمَذَلةٌ بِالنَّهَارِ.
(رواه البيهقي)
Эй инсонлар, жонингизни қийнаманг. Чунки сизлар кар ёки бу ерда йўқ Зотга дуо қилмаяпсизлар. Зеро, У Зот сизлар билан биргадир. Албатта, У эшитувчи ва яқин Зотдир. [Буни Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) сафарда саҳобалар такбирни баланд овозда айтишганида зикр этганлар].
Абу Мусо (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* يَأَيُّهَا النَّاسُ ارْبَعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ، إِنَّكُمْ لاَ تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلاَ غَائِبًا، إِنَّكُمْ تَدْعُونَ سَمِيعًا قَرِيبًا، وَهُوَ مَعَكُمْ (قاله فى سفر وكانوا يجهرون بالتكبير).
(رواه البخاري ومسلم عن أبي موسى)
Қабрларга пешоб қилишдан сақланинглар. Чунки у песликни келтириб чиқаради.
Дайламий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْبَوْلَ فِي الْمَقَابِرِ فَإِنَّهُ يُورِثُ الْبَرَصَ.
(رواه الديلمي)
Имон қалб билан таниб, тил ила айтиб, рукнларга амал қилиш биландир.
Табароний ривояти.
* الإيْمَانُ مَعْرِفَةٌ بِالْقَلْبِ، وَقَوْلٌ بِاللِّسَانِ، وَعَمَلٌ بالأرْكَانِ.
(رواه الطبراني)
Гумондан йироқ бўлинглар. Чунки гумон сўзларнинг энг ёмонидир. Жосуслик, ҳийла, кўра олмаслик, ҳасад, ғазаб ва душманлик қилманглар. Эй Аллоҳнинг бандалари, ўзаро биродар бўлинглар.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالظَّنَّ، فَإِنَّ الظَّنَّ أَكْذَبُ الْحَدِيثِ، وَلاَ تَجَسَّسُوا، وَلاَ تَحَسَّسُوا، وَلاَ تَنَافَسُوا، وَلاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَبَاغَضُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا.
(رواه البخاري ومسلم عن أبي هريرة)
Узр айтиладиган ишлардан четланинглар.
Дайламий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَمَا يُعْتَذَرُ مِنْهُ.
(رواه الديلمي)
Тамадан йироқ бўлинглар, чунки у камбағалликнинг нақд ўзгинасидир.
Табароний ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالطَّمَعَ، فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحاضِرُ.
(رواه الطبراني)
Имон олтмиш нечта бўлакдир. Ҳаё имоннинг ўша бўлакларидан биридир.
Бухорий ривояти.
* الإِيْمَانُ بِضْعٌ وَسِتُّونَ شُعْبَةً، وَالْحَيَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِيْمَانِ.
(رواه البخاري)
Ҳаё фақат яхшилик олиб келади.
Муслим ривояти.
* الْحَيَاءُ لاَ يَأْتِى إِلاَّ بَخَيْرٍ.
(رواه مسلم)
Эй инсонлар! Сизлар бездирувчисизлар. Қайси бирингиз одамларга намоз ўқиб берса, енгил қилиб ўқисин. Чунки уларнинг ичида бемор, заиф, кекса ёшли ва ҳожатманд бордир.
Бухорий ривояти.
* أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّكُمْ مُنَفِّرُونَ، فَمَنْ صَلَّى بِالنَّاسِ فَلْيُخَفِّفْ، فَإِنَّ فِيهِمُ الْمَرِيضَ، وَالضَّعِيفَ، وَالْكَبِيرَ وَذَا الْحَاجَةِ.
(رواه البخاري)
Аллоҳ таолонинг соясига аввалгилардан бўлиб кирувчилар ким эканини биласизларми? Улар ҳақни қабул қиладилар, сўралган нарсани берадилар ва одамларга ўзларига ҳукм қилгандек ҳукм қиладилар.
Аҳмад ривояти.
* أَتَدْرُونَ مَنِ السَّابِقُونَ إِلَى ظِلِّ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ؟ الَّذِينَ إِذَا أُعْطُوا الْحَقَّ قَبِلُوهُ، وَإِذَا سُئِلُوهُ بَذَلُوهُ، وَحَكَمُوا لِلنَّاسِ كَحُكْمِهِمْ لأِنْفُسِهِمْ.
(رواه أحمد)
Ҳадларни шубҳалар билан бекор қилинглар.
Абу Ҳанифа ривояти.
* اِدْرَءُوا الْحُدُودَ بِالشُّبُهَاتِ.
(رواه أبو حنيفة)
Қоринни овқат ва ичимликлар ила тўлдиришдан йироқ бўлинглар. Чунки у жисмни фасод қилиб, намоздан тўсувчи касалликни мерос қолдиради. Сизлар ўртачасини қасд қилинглар, ана шу жасадга манфаатли бўлиб, ҳаддан ошишдан узоқдир.
Бухорий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْبِطْنَةَ فِي الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ، فَإِنَّهَا مَفْسَدَةٌ لِلجِسْمِ تُورِثُ السَّقَمَ عَنِ الصَّلاَةِ، وَعَلَيْكُمْ بِالْقَصْدِ فِيهِمَا فَإِنَّهُ أَصْلَحُ لِلْجَسَدِ وَأَبْعَدُ مِنَ السَّرَفِ.
(رواه البخاري)
* أَيُّهَا النَّاسُ، لاَ تَتَمَنَّوْا لِقَاءَ الْعَدُوِّ، وَسَلُوا اللهَ الْعَافِيَةَ فَإِذَا لَقِيتُمُوهُمْ فَاصْبِرُوا، وَاعْلَمُوا أَنَّ الْجَنَّةَ تَحْتَ ظِلاَلِ السُّيُوفِ، اللَّهُمَّ مُنْزِلَ الْكِتَابِ، وَمُجْرِيَ السَّحَابِ، وَهَازِمَ الأَحْزَابِ، اهْزِمْهُمْ وَانْصُرْنَا عَلَيْهِمْ. (رواه البخاري ومسلم عن عبد الله بن أبي أوفى)
Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Йўллар (чети)да ўтиришдан сақланинглар”, деганларида, саҳобалар бунинг чораси йўқ, чунки биз у ерда ўтириб сўзлашамиз, дейишди. У зот (алайҳиссалом): «Ўтирмасликдан бошқа илож бўлмаса, унда йўл ҳақини адо этинглар», деганларида, саҳобалар: «Унда йўл ҳақи нима?» дейишди. Шунда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): «Кўзни (номаҳрамларга тушишидан) тўсиш, озор беришдан тийилиш, саломга алик олиш, амри маъруф ва наҳйи мункар, яъни яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариб туриш», дедилар.
Бухорий ривояти.
* إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ عَلَى الطُّرُقَاتِ، فَقَالُوا مَا لَنَا بُدٌّ، إِنَّمَا هِيَ مَجَالِسُنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا، قَالَ: فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجَالِسَ، فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهَا، قَالُوا، وَمَا حَقُّ الطَّرِيقِ؟ قَالَ: غَضُّ الْبَصَرِ، وَكَفُّ الأذَى، وَرَدُّ السَّلاَمِ، وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْيٌ عَنِ الْمُنْكَرٍ.
(رواه البخاري)
Денгиз суви пок бўлиб, унда ўлган (сув ҳайвони) ҳалолдир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* الْبَحْرُ هُوَ الطَّهُورُ مَاؤُهُ، وَالْحِلُّ مَيْتَتُهُ. (متفق عليه)
Қасам уни ичувчининг ниятига қараб бўлади.
Муслим ривояти.
* الْيَمِينُ عَلَى نِيَّةِ المُسْتَحْلِفِ.
(رواه مسلم)
Албатта, амаллар ниятларга қараб бўлади. Албатта, ҳар бир кишига ният қилган нарсаси бўлади. Кимнинг ҳижрати Аллоҳ ва Расули учун бўлса, унинг ҳижрати Аллоҳ ва Расули учундир. Кимнинг ҳижрати дунёга етишиш ёки бирор аёлга уйланиш бўлса, унинг ҳижрати ҳам ўша қилган ниятига қараб бўлибди.
Умар ибн Хаттоб (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَى الله وَرَسُولِهِ، وَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْيَا يُصِيبُهَا، أَوْ امْرَأَةٍ يَنْكِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ.
(رواه البخاري ومسلم عن عمر بن الخطاب)
Ислом – Аллоҳга бирор нарсани шерик қилмасдан ибодат этишинг, намозни қоим қилишинг, фарз закотни адо этишинг, Рамазон рўзасини тутишинг ва Байтуллоҳни ҳаж қилишингдир.
Бухорий ва Муслим ривояти.
* الإسْلاَمُ: أَنْ تَعْبُدَ اللهَ، وَلاَ تُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمَ الصَّلاَةَ، وَتُؤَدِّيَ الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ، وَتُصُومَ رَمَضَانَ،وَتَحُجَّ الْبَيْتَ.
(رواه الشيخان)
Имон – Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, Унга йўлиқишга, элчиларига ва охират куни қайта тирилишга ишонишингдир.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан. Бухорий ва Муслим ривояти.
* الإِيمَانُ، أَنْ تُؤْمِنَ بِاللَّهِ، وَمَلاَئِكَتِهِ، وَكُتُبِهِ، وَبِلِقَائِهِ، وَبِرُسُلِهِ، وَتُؤْمِنَ بِالْبَعْثِ الآخِرِ.
(رواه الشيخان عن أبي هريرة)