(1) ИСРО КЕЧАСИДА НАМОЗ ҚАНДАЙ ФАРЗ ҚИЛИНГАН?
(1) بَاب: كَيْفَ فُرِضَتِ الصَّلَاةُ فِي الْإِسْرَاءِ؟
225.349 Ибн Шиҳоб Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Абу Зарр Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бундай деганларини сўзлаб берар эди: «Мен Маккада эканимда уйимнинг шифти очилди. Шунда Жаброил тушиб, кўксимни ёрди, сўнг уни замзам суви билан ювди. Кейин ҳикмат ва иймон тўла бир олтин тос келтириб, уни кўксим ичига қуйди, сўнг ёпди. Сўнгра қўлимдан тутиб, мени дунё осмонига олиб чиқди. Дунё осмонига етиб келганимда, Жаброил осмон қўриқчисига: «Оч!» деди.
«Ким бу?» деди.
«Бу Жаброил», деди.
«Сен билан бирга бирортаси борми?» деди.
«Ҳа, мен билан Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам бор», деди.
«Унга (олиб чиқишга) элчи юборилдими?» деди.
«Ҳа», деди.
У очгач, дунё осмонига кўтарилдик. Қарасак, бир киши ўтирган экан. Унинг ўнг томонида оломон, чап томонида ҳам оломон бор эди. У ўнг томонига қараганда кулар, сўл томонига қараганда эса йиғлар эди. «Марҳабо, солиҳ Набий, солиҳ ўғил хуш келибди!» деди. Жаброилга: «Бу ким?» дедим. «Бу Одамдир. Унинг ўнг ва чап томонидаги оломон зурриётларининг арвоҳларидир. Уларнинг ўнг томонидагилари жаннат аҳли, чап томонидаги оломон эса дўзах аҳлидир. Шу боис ўнг томонига қараганда кулади, сўл томонига қараганда йиғлайди», деди.
Ниҳоят, мени иккинчи осмонга олиб чиқди ва унинг қўриқчисига: «Оч!» деди. Қўриқчи унга олдингиси айтган сўзларни айтди ва очди».
Анас розияллоҳу анҳу айтади: «У (Абу Зарр) осмонларда у зот Одам, Идрис, Мусо, Ийсо ва Иброҳим салавотуллоҳи алайҳимни кўрганларини айтди-ю, уларнинг манзиллари қандайлигини аниқ айтмади. Бироқ у Одамни дунё осмонида ва Иброҳимни олтинчи осмонда кўрганларини зикр қилди».
Анас розияллоҳу анҳу айтади: «Жаброил Набий соллаллоҳу алайҳи васалламни Идриснинг олдидан олиб ўтганида, у:
«Марҳабо, солиҳ Набий, солиҳ биродар!» деди.
(Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар)
«Бу ким?» дедим.
«Бу Идрис!» деди (Жаброил). Кейин Мусонинг олдидан ўтдим.
«Марҳабо, солиҳ Набий, солиҳ биродар!» деди.
«Бу ким?» дедим.
«Бу Мусо!» деди (Жаброил). Кейин Ийсонинг олдидан ўтдим.
«Марҳабо, солиҳ биродар, солиҳ Набий!» деди.
«Бу ким?» дедим.
«Бу Ийсо!» деди (Жаброил). Кейин Иброҳимнинг олдидан ўтдим.
«Марҳабо, солиҳ Набий, солиҳ ўғил!» деди.
«Бу ким?» дедим.
«Бу Иброҳим соллаллоҳу алайҳи васаллам!» деди (Жаброил)».
Ибн Шиҳоб айтади: «Менга Ибн Ҳазм хабар қилдики, Ибн Аббос ва Абу Ҳабба Ансорий бундай дейишар эди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Кейин шундай бир баландликка кўтарилдимки, у ерда қаламларнинг қитирлашини эшитар эдим», деганлар».
Ибн Ҳазм ва Анас ибн Молик айтади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам дедилар: «Шунда Аллоҳ умматимга эллик (вақт) намозни фарз қилди. Мен шу билан қайтдим. Мусонинг олдидан ўтаётганимда: «Аллоҳ умматингга нимани фарз қилди?» деди. «Эллик (вақт) намозни фарз қилди», дедим. «Роббинг ҳузурига қайтиб бор, чунки умматинг бунга тоқат қила олмайди», деди.
Шунда мурожаат қилган эдим, (Аллоҳ) ярмини кечди. Мусонинг олдига қайтиб келиб: «Ярмини кечди», дедим. «Роббингга мурожаат қил, чунки умматинг бунга тоқат қила олмайди», деди.
Шунда мурожаат қилган эдим, (Аллоҳ) ярмини кечди. Кейин у(Мусо)нинг олдига қайтиб келиб: «Ярмини кечди», дедим. «Роббинг ҳузурига қайтиб бор, чунки умматинг бунга тоқат қила олмайди», деди.
Хуллас, яна мурожаат қилган эдим, (Аллоҳ) «Булар ўзи бешта, аммо (савобда) элликтадир! Менинг ҳузуримда сўз ўзгартирилмас!» деди. Мусонинг олдига қайтиб келган эдим, «Роббингга мурожаат қил!» деди. «Роббимдан ҳаё қилдим», дедим.
Кейин (Жаброил) мени олиб юриб, ниҳоят, Сидратул Мунтаҳога етказди. Уни мен билмайдиган ранглар ўраб олган эди. Сўнгра жаннатга киритилдим. Қарасам, унда марварид гумбаз бор экан, тупроғи мушк экан».
Изоҳ: Сидратул мунтаҳо – луғатда «ниҳоя дарахти», «чегара дарахти» деган маъноларни англатади. Ҳадисда таърифланишича, у бутасимон дарахт бўлиб, чавандоз бир неча ўн йил от чоптирса ҳам, унинг сояси тугамайди. Унинг «ниҳоя» деб номланишига сабаб шуки, барча махлуқотнинг илми ўша жойгача етади, ундан уёғида нима борлигини Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайди. Фаришталар ҳам ундан уёғига ўта олмайдилар. Бу ҳам ғайбга тааллуқли нарсалардан бўлиб, у ҳақда оят ва ҳадисларда келган маълумотлар билан кифояланиш лозим. Унинг кайфияти ва бошқа жиҳатлари Аллоҳнинг Ўзигагина маълум бўлиб, инсон ақлу идрокидан устундир.
225/349 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ أَبُو ذَرٍّ رَضِيَ الله عَنْهُ يُحَدِّثُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «فُرِجَ عَنْ سَقْفِ بَيْتِي وَأَنَا بـِمَكَّةَ، فَنَزَلَ جِبْرِيلُ، فَفَرَجَ صَدْرِي، ثُمَّ غَسَلَهُ بـِمَاءِ زَمْزَمَ، ثُمَّ جَاءَ بِطَسْتٍ مِنْ ذَهَبٍ مُـمْتَلِئٍ حِكْمَةً وَإِيـمَانًا، فَأَفْرَغَهُ فِي صَدْرِي، ثُمَّ أَطْبَقَهُ، ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِي فَعَرَجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، فَلَمَّا جِئْتُ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا، قَالَ جِبْرِيلُ لِخَازِنِ السَّمَاءِ: افْتَحْ، قَالَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا جِبْرِيلُ، قَالَ: هَلْ مَعَكَ أَحَدٌ؟ قَالَ: نَعَمْ، مَعِي مُحَمَّدٌ صلى الله عليه وسلم، فَقَالَ: أُرْسِلَ إِلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ. فَلَمَّا فَتَحَ عَلَوْنَا السَّمَاءَ الدُّنْيَا، فَإِذَا رَجُلٌ قَاعِدٌ، عَلَى يَـمِينِهِ أَسْوِدَةٌ، وَعَلَى يَسَارِهِ أَسْوِدَةٌ، إِذَا نَظَرَ قِبَلَ يـَمِينِهِ ضَحِكَ، وَإِذَا نَظَرَ قِبَلَ يَسَارِهِ بَكَى، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْاِبْنِ الصَّالِحِ، قُلْتُ لِجِبْرِيلَ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا آدَمُ عليه السلام، وَهَذِهِ الْأَسْوِدَةُ عَنْ يَـمِينِهِ وَشِـمَالِهِ نَسَمُ بَنِيهِ، فَأَهْلُ الْيَمِينِ مِنْهُمْ أَهْلُ الْجَنَّةِ، وَالْأَسْوِدَةُ الَّتِي عَنْ شِـمَالِهِ أَهْلُ النَّارِ، فَإِذَا نَظَرَ عَنْ يَـمِينِهِ ضَحِكَ، وَإِذَا نَظَرَ قِبَلَ شِـمَالِهِ بَكَى، حَتَّى عَرَجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ، فَقَالَ لِخَازِنـِهَا: افْتَحْ، فَقَالَ لَهُ خَازِنُهَا مِثْلَ مَا قَالَ الْأَوَّلُ، فَفَتَحَ». قَالَ أَنَسٌ: فَذَكَرَ أَنَّهُ وَجَدَ فِي السَّمَوَاتِ آدَمَ، وَإِدْرِيسَ، وَمُوسَى، وَعِيسَى، وَإِبْرَاهِيمَ، صَلَوَاتُ اللهِ عَلَيْهِمْ، وَلَمْ يُثْبِتْ كَيْفَ مَنَازِلُهُمْ، غَيْرَ أَنَّهُ ذَكَرَ: أَنَّهُ وَجَدَ آدَمَ فِي السَّمَاءِ الدُّنْيَا، وَإِبْرَاهِيمَ فِي السَّمَاءِ السَّادِسَةِ، قَالَ أَنَسٌ: فَلَمَّا مَرَّ جِبْرِيلُ بِالنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم بِإِدْرِيسَ، قَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْأَخِ الصَّالِحِ. فَقُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا إِدْرِيسُ عليه السلام، ثُمَّ مَرَرْتُ بـِمُوسَى فَقَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْأَخِ الصَّالِحِ، قُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا مُوسَى عليه السلام، ثُمَّ مَرَرْتُ بِعِيسَى عليه السلام، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِالْأَخِ الصَّالِحِ وَالنَّبِيِّ الصَّالِحِ، قُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا عِيسَى عليه السلام، ثُمَّ مَرَرْتُ بِإِبْرَاهِيمَ عليه السلام، فَقَالَ: مَرْحَبًا بِالنَّبِيِّ الصَّالِحِ وَالْاِبْنِ الصَّالِحِ، قُلْتُ: مَنْ هَذَا؟ قَالَ: هَذَا إِبْرَاهِيمُ عليه السلام».
قَالَ: وَكَانَ ابْنُ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا وَأَبُو حَبَّةَ الْأَنْصَارِيَّ رَضِيَ الله عَنْهُ يَقُولَانِ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم «ثُمَّ عُرِجَ بِي حَتَّى ظَهَرْتُ لِمُسْتَوًى أَسْـمَعُ فِيهِ صَرِيفَ الْأَقْلَامِ». قَالَ أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «فَفَرَضَ اللهُ عَلَى أُمَّتِي خَمْسِينَ صَلَاةً، فَرَجَعْتُ بِذَلِكَ حَتَّى مَرَرْتُ عَلَى مُوسَى عليه السلام، فَقَالَ: مَا فَرَضَ اللهُ لَكَ عَلَى أُمَّتِكَ؟ قُلْتُ: فَرَضَ خَمْسِينَ صَلَاةً، قَالَ: فَارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ ذَلِكَ، فَرَاجَعْتُ، فَوَضَعَ شَطْرَهَا، فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى عليه السلام قُلْتُ: وَضَعَ شَطْرَهَا، فَقَالَ: رَاجِعْ رَبَّكَ، فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ، فَرَاجَعْتُ، فَوَضَعَ شَطْرَهَا، فَرَجَعْتُ إِلَيْهِ، فَقَالَ: ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ، فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ ذَلِكَ، فَرَاجَعْتُهُ، فَقَالَ: هِيَ خَمْسٌ، وَهْيَ خَمْسُونَ، لَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ، فَرَجَعْتُ إِلَى مُوسَى عليه السلام، فَقَالَ: رَاجِعْ رَبَّكَ، فَقُلْتُ: اسْتَحْيَيْتُ مِنْ رَبِّي، ثُمَّ انْطَلَقَ بِي حَتَّى انْتَهَى بِي إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى، وَغَشِيَهَا أَلْوَانٌ لَا أَدْرِي مَا هِيَ، ثُمَّ أُدْخِلْتُ الْجَنَّةَ، فَإِذَا فِيهَا حَبَايِلُ اللُّؤْلُؤِ، وَإِذَا تُرَابُهَا الْمِسْكُ».
226.350 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Аллоҳ намозни фарз қилганда ҳазарда ҳам, сафарда ҳам икки ракат-икки ракат қилиб фарз қилган. Кейин сафар намози жойида қолдирилди, ҳазар намози эса кўпайтирилди».
226/350 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: فَرَضَ اللهُ الصَّلَاةَ حِينَ فَرَضَهَا، رَكْعَتَيْنِ رَكْعَتَيْنِ، فِي الْحَضَرِ وَالسَّفَرِ، فَأُقِرَّتْ صَلَاةُ السَّفَرِ، وَزِيدَ فِي صَلَاةِ الْحَضَرِ.
227.354 Умар ибн Абу Салама розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам битта кийимда намоз ўқидилар. Унинг икки учини бир-бирига қарама-қарши қилиб олган эдилар».
227/354 - عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبِي سَلَمَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ قَدْ خَالَفَ بَيْنَ طَرَفَيْهِ.
228/357
228/357 – عَنْ أُمِّ هَانِىءٍ بِنْتِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ حديث صلَاة النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يومَ الفَتْحِ، تقدَّم.
228a.357 Умму Ҳониъ бинт Абу Толиб розияллоҳу анҳо айтади:
Ғуслларини қилиб бўлгач, туриб битта кийимга илтиҳоф қилиб олдилар ва саккиз ракат намоз ўқидилар. Тамомлаганларида: «Эй Аллоҳнинг Расули, онамнинг ўғли мен ҳимояга олган кишини – Ҳубайранинг ўғли фалончини ўлдираман, деяпти», дедим. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Сен ҳимояга олган кишини биз ҳам ҳимояга олдик, эй Умму Ҳониъ», дедилар».
Умму Ҳониъ: «Ўшанда чошгоҳ вақти эди», деган.
228a/357 – عَنْ أُمِّ هَانِىءٍ بِنْتِ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ حديث صلَاة النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يومَ الفَتْحِ، تقدَّم.
228أ/375- وَفِي هَذِهِ الرِّوَايَةِ قَالَتْ: فَصَلَّى ثَـمَانِيَ رَكَعَاتٍ، مُلْتَحِفًا فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ، فَلَمَّا انْصَرَفَ، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، زَعَمَ ابْنُ أُمِّي أَنَّهُ قَاتِلٌ رَجُلًا قَدْ أَجَرْتُهُ، فُلَانَ بْنَ هُبَيْرَةَ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «قَدْ أَجَرْنَا مَنْ أَجَرْتِ يَا أُمَّ هَانِئٍ». قَالَتْ أُمُّ هَانِئٍ: وَذَاكَ ضُحًى.
229.358 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир киши Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан битта кийимда намоз ўқиш ҳақида сўради. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳаммангизда ҳам иккитадан кийим бормиди?» дедилар».
229/358 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ سَائِلًا سَأَلَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم، عَنِ الصَّلَاةِ فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «أَوَ لِكُلِّكُمْ ثَوْبَانِ؟».
(4) БИТТА КИЙИМДА НАМОЗ ЎҚИСА, УНИ КИФТИДАН ОШИРИБ ОЛСИН
(4) بَاب: إِذَا صَلَّى فِي الثَّوْبِ الْوَاحِدِ فَلْيَجْعَلْ عَلَى عَاتِقَيْهِ
230.359 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз кифтида ҳеч нарса бўлмай, битта кийимда намоз ўқимасин», дедилар».
230/359 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم: «لَا يُصَلِّي أَحَدُكُمْ فِي الثَّوْبِ الْوَاحِدِ لَيْسَ عَلَى عَاتِقَيْهِ شَيْءٌ».
231.360 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтади:
«Гувоҳлик бераманки, мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким битта кийимда намоз ўқиса, унинг икки учини бир-бирига қарама-қарши қилиб олсин», деганларини эшитганман».
231/360 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَـمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «مَنْ صَلَّى فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ، فَلْيُخَالِفْ بَيْنَ طَرَفَيْهِ».
(5) КИЙИМ ТОР БЎЛГАНИДА...
(5) بَاب: إِذَا كَانَ الثَّوْبُ ضَيِّقًا
232.361 Саъид ибн Ҳорисдан ривоят қилинади:
«Биз Жобир ибн Абдуллоҳдан битта кийимда намоз ўқиш ҳақида сўраган эдик, бундай деди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сафарларидан бирида у зот билан бирга чиқдим. Кечаси бир юмушим юзасидан келсам, у зот намоз ўқиётган эканлар. Эгнимда битта кийим бор эди. Унга ўраниб олдим-да, у зотнинг ён тарафларига ўтиб, намоз ўқидим. Тамомлагач: «Кечаси юришинг нечун, эй Жобир?» дедилар. У зотга ҳожатимни айтдим. Гапим тугагач: «Мен кўраётган бу ўраниш нимаси?» дедилар. «Кийимим...» дедим (тор демоқчи). У зот: «Агар кенг бўлса, унга илтиҳоф қилиб ол. Бордию тор бўлса, уни изор қилиб ол», дедилар».
232/361 – عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: خَرَجْتُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي بَعْضِ أَسْفَارِهِ، فَجِئْتُ لَيْلَةً لِبَعْضِ أَمْرِي، فَوَجَدْتُهُ يُصَلِّي، وَعَلَيَّ ثَوْبٌ وَاحِدٌ، فَاشْتَمَلْتُ بِهِ، وَصَلَّيْتُ إِلَى جَانِبِهِ، فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ: «مَا السُّرَى يَا جَابِرُ؟». فَأَخْبَرْتُهُ بِـحَاجَتِي، فَلَمَّا فَرَغْتُ قَالَ: «مَا هَذَا الْاِشْتِمَالُ الَّذِي رَأَيْتُ؟» قُلْتُ: كَانَ ثَوْبٌ، قَالَ: «فَإِنْ كَانَ وَاسِعًا فَالْتَحِفْ بِهِ، وَإِنْ كَانَ ضَيِّقًا فَاتَّزِرْ بِهِ».
233.362 Саҳл розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Ёш болалардек изорларини бўйинларига боғлаб олган ҳолда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга намоз ўқийдиган кишилар бўларди. Аёлларга: «Эркаклар қад ростлаб ўтириб олмагунларича бошингизни кўтарманглар», дейиларди».
233/362 - عَنْ سَهْلٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رِجَالٌ يُصَلُّونَ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، عَاقِدِي أُزْرِهِمْ عَلَى أَعْنَاقِهِمْ كَهَيْئَةِ الصِّبْيَانِ، وَيُقَالُ لِلنِّسَاءِ: لَا تَرْفَعْنَ رُءُوسَكُنَّ حَتَّى يَسْتَوِيَ الرِّجَالُ جُلُوسًا.
(6) ШОМИЙ ЧАКМОНДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(6) بَاب: الصَّلَاةِ فِي الْجُبَّةِ الشَّأْمِيَّةِ
234.363 Муғийра ибн Шуъба розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Бир сафарда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга эдим. У зот: «Эй Муғийра, идовани ол», дедилар. Мен уни олдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам юриб бориб, кўринмай кетдилар. Кейин қазои ҳожат қилдилар. У зотнинг эгниларида шомий чакмон бор эди. Унинг енгидан қўлларини чиқаришга уриндилар-у, торлик қилди. Кейин қўлларини унинг тагидан чиқардилар. Мен у зотга сув қуйиб бериб турдим, намозга қиладиган таҳоратларидек таҳорат қилдилар ва икки маҳсиларига масҳ тортдилар. Сўнгра намоз ўқидилар».
234/363 - عَنِ الـمُغِيرَةَ بْنِ شُعْبَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنْتُ مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي سَفَرٍ، فَقَالَ: «يَا مُغِيرَةُ، خُذِ الْإِدَاوَةَ». فَأَخَذْتُهَا، فَانْطَلَقَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَتَّى تَوَارَى عَنِّي، فَقَضَى حَاجَتَهُ، وَعَلَيْهِ جُبَّةٌ شَأْمِيَّةٌ، فَذَهَبَ لِيُخْرِجَ يَدَهُ مِنْ كُمِّهَا فَضَاقَتْ، فَأَخْرَجَ يَدَهُ مِنْ أَسْفَلِهَا، فَصَبَبْتُ عَلَيْهِ، فَتَوَضَّأَ وُضُوءَهُ لِلصَّلَاةِ، وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ، ثُمَّ صَلَّى.
(7) НАМОЗДА ВА УНДАН БОШҚА(ҲОЛАТЛАР)ДА ЯЛАНҒОЧ БЎЛИШНИНГ МАКРУҲЛИГИ ҲАҚИДА
(7) بَاب: كَرَاهِيَةِ التَّعَرِّي فِي الصَّلَاةِ وَغَيْرِهَا
235.364 Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумо шундай сўзлаб берди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам улар (қурайшликлар) билан бирга Каъбага тош ташир эдилар. Устиларида изорлари бор эди. Амакилари Аббос у зотга: «Эй жияним, изорингни ечиб, тошнинг остидан елкангга ташлаб олсанг бўлар эди», деди. Шунда у зот уни ечиб, икки елкаларига ташладилар-у, ҳушларидан кетиб, йиқилдилар. Ўшандан кейин у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни кийимсиз ҳолда кўришмади».
Изоҳ: Бу ҳодиса содир бўлган пайтда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йигирма беш ёшда бўлиб, ҳали пайғамбарлик келмаган эди. Шундай бўлса ҳам, Аллоҳ таоло у кишининг авратларини очиб юришларига изн бермади ва беҳуш қилиб қўйди. Кейин ўзларига келиб, изорларини қайта кийиб олдилар. Ўша воқеадан кейин у зотнинг авратларига номаҳрам кўз тушмади.
235/364 - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُمَا يُحَدِّثُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَنْقُلُ مَعَهُمُ الْحِجَارَةَ لِلْكَعْبَةِ، وَعَلَيْهِ إِزَارُهُ، فَقَالَ لَهُ الْعَبَّاسُ عَمُّهُ: يَا ابْنَ أَخِي، لَوْ حَلَلْتَ إِزَارَكَ فَجَعَلْتَ عَلَى مَنْكِبَيْكَ دُونَ الْحِجَارَةِ، قَالَ: فَحَلَّهُ فَجَعَلَهُ عَلَى مَنْكِبَيْهِ، فَسَقَطَ مَغْشِيًّا عَلَيْهِ، فَمَا رُئِيَ بَعْدَ ذَلِكَ عُرْيَانًا صلى الله عليه وسلم.
(8) АВРАТНИ ТЎСИШ ҲАҚИДА
(8) بَاب: مَا يَسْتُرُ مِنَ الْعَوْرَةِ
236.367 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам саммоча ўранишдан ва кишини авратни тўсишга ярамайдиган бир эн кийимда эҳтибо* қилиб ўтиришдан қайтардилар».
Изоҳ: «Саммоча ўраниш» деганда маълум суратда кийиниш назарда тутилади: а) эн кийимни қўл-оёқларини ҳам қўшиб, бутун танасига ўраб олиш. Бунда киши қўллари эркин ҳаракат қила олмагани сабабли турли зарарлардан ўзини ҳимоя қила олмаслиги мумкин. Шунингдек, қўлини ҳаракатлантирганда аврат жойининг очилиб кетиш эҳтимоли ҳам бор. Ана шу сабабларга кўра бундан қайтарилган. Бу маънони луғатшунослар танлаган; б) эн кийимни бир елкадан ташлаб олади-да, иккинчи томони очиқ қолади. Бу ҳолатда ҳаракат қилинганда аврат очилиб қолади. Шу сабабдан бундай кийинишдан қайтарилган. Бу маънони фақиҳлар танлаган. Бу икки ҳолатда ҳам кийимни яланғоч танага кийиш назарда тутилган.
* «Эҳтибо» – орқани ерга қўйиб, икки тиззани кўтариб, бел билан болдирни қўшиб, кийимга ўраб ўтириш бўлиб, мато ўрнида инсоннинг ўз қўли бўлиши ҳам мумкин, яъни орқани ерга қўйиб, икки тиззасини қучоқлаб ўтириш ҳам «эҳтибо» дейилади.
236/367 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَنِ اشْتِمَالِ الصَّمَّاءِ، وَأَنْ يَحْتَبِيَ الرَّجُلُ فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ، لَيْسَ عَلَى فَرْجِهِ مِنْهُ شَيْءٌ.
237.368 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам икки хил савдодан – лимос* ва нибоздан,* саммоча ўранишдан ва кишининг бир эн кийимда эҳтибо қилиб ўтиришидан қайтардилар».
* Лимос – савдо молини кўрмасдан, ушлаб кўриш орқали савдо қилиб олиш. У «муломаса» ҳам дейилади;
* Нибоз – савдо молининг устига бирор нарсани ташлаш орқали сотиб олганини билдириш. У «мунобаза» ҳам дейилади.
237/368 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: نَهَى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَنْ بَيْعَتَيْنِ: عَنِ اللِّمَاسِ وَالنِّبَاذِ، وَأَنْ يَشْتَمِلَ الصَّمَّاءَ، وَأَنْ يَحْتَبِيَ الرَّجُلُ فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ.
238.369 Ҳумайд ибн Абдурраҳмон ибн Авф хабар қилади:
«Абу Ҳурайра деди: «Абу Бакр ўша ҳажда мени Минода «Огоҳ бўлинг! Бу йилдан кейин мушрик ҳаж қилмайди ва Байтни яланғоч киши тавоф қилмайди!» деб жар солишимиз учун қурбонлик куни жарчиларга қўшиб жўнатди».
Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам (Абу Бакрнинг) ортидан Алийни юбориб, унга «Бароат»ни* эълон қилишни буюрганлар.
Абу Ҳурайра айтади: «Алий қурбонлик куни биз билан бирга Мино аҳли ичида «Бу йилдан кейин мушрик ҳаж қилмайди ва Байтни яланғоч киши тавоф қилмайди», деб жар солди».
* «Бароат» сўзи ора очиқлик, шартномани бекор қилиш маъносини англатади. Бу ерда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан мушриклар ўртасида тузилган аҳднинг бекор қилиниши ҳакида нозил бўлган Тавба сурасининг аввалги оятлари назарда тутилган. Ҳазрати Алий Набий алайҳиссаломнинг кўрсатмаларига биноан ушбу оятларни ўқиб эълон қилганлар. Тавба сурасининг яна бир номи ҳам Бароатдир.
238/369 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: بَعَثَنِي أَبُو بَكْرٍ فِي تِلْكَ الْحَجَّةِ، فِي مُؤَذِّنِينَ يَوْمَ النَّحْرِ. نُؤَذِّنُ بِـمِنًى: أَلَا لَا يَحُجُّ بَعْدَ الْعَامِ مُشْرِكٌ، وَلَا يَطُوفَ بِالْبَيْتِ عُرْيَانٌ. ثُمَّ أَرْدَفَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم عَلِيًّا، فَأَمَرَهُ أَنْ يُؤَذِّنَ بِـ: بَرَاءَة. قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ: فَأَذَّنَ مَعَنَا عَلِيٌّ فِي أَهْلِ مِنًى يَوْمَ النَّحْرِ: لَا يَحُجُّ بَعْدَ الْعَامِ مُشْرِكٌ، وَلَا يَطُوفُ بِالْبَيْتِ عُرْيَانٌ.
(9) СОН ҲАҚИДА АЙТИЛГАН ГАПЛАР ХУСУСИДА
(9) بَاب: مَا يُذْكَرُ فِي الْفَخِذِ
239.371 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Хайбарга ғазот қилдилар. Унинг яқинида ғира-ширада бомдод намозини ўқидик. Кейин Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси соллаллоҳу алайҳи васаллам уловга миндилар. Абу Т-А-лҳа ҳам уловга минди, мен эса Абу Т-А-лҳага мингашиб олдим. Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси соллаллоҳу алайҳи васаллам (уловни) Хайбарнинг тор кўчасига ҳайдадилар. Тиззам Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сонларига тегиб турар эди. Сўнг изорларини сонларидан юқори кўтардилар, ҳатто Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси соллаллоҳу алайҳи васалламнинг сонлари оқлигини кўриб турардим. Қишлоққа кирганларида: «Аллоҳу акбар! Хароб бўлсин Хайбар! Албатта, биз бирор қавмнинг ерига тушсак, огоҳлантирилганларнинг тонги нақадар ёмон бўлур!» деб уч марта айтдилар. Одамлар ўз ишлари билан (қўрғондан) чиқишди-да, (бизни кўриб) «Муҳаммад!» дейишди».
Абдулазиз айтади: «Баъзи шерикларимизнинг айтишича, «ва бешлик!»* яъни «қўшин!» ҳам дейишган.
Шундай қилиб, биз у ерни куч билан қўлга киритдик. Кейин асирлар жамланди. Диҳя келиб: «Эй Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси, асирлардан менга бир чўри беринг», деди. У зот: «Бориб, бир чўри олавер», дедилар. У София Сафийя бинт Ҳуяйни олди.
Шунда бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб: «Эй Набиюллоҳ Аллоҳнинг Набийси, Диҳяга Қурайза ва Назир қабиласининг саййидаси София Сафийя бинт Ҳуяйни берибсиз. У фақат сизга муносиб», деди. «Уни чақиринглар, уни (олиб келсин)», дедилар. Уни (чўрини) олиб келди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам унга назар солгач, (Диҳяга) «Асирлардан бошқа чўри олақол», дедилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни озод қилдилар ва унга уйландилар».
Шунда Собит унга: «Эй Абу Ҳамза*, у зот унга нимани маҳр қилиб бердилар?» деди. У шундай деди: «Ўзини. Уни озод қилдилар ва унга уйландилар. У зот йўлдаликларида Умму Сулайм унинг сеп-сидирғаларини тайёрлаб, кечки пайт у зотнинг ҳузурларига киритди. Шундай қилиб, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам куёв бўлиб тонг оттирдилар.
Кейин у зот: «Кимда бирор нарса бўлса, олиб келсин!» дедилар ва тери тўшама тўшадилар. Биров хурмо, яна биров ёғ олиб кела бошлади. – (Абдулазиз) «Менимча, толқонни ҳам айтди», дейди – Кейин аралаштириб, ҳайс* тайёрлашди. Мана шу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг валиймалари* бўлди».
* «Бешлик» – араблар қўшинни шундай деб аташган. Чунки у вақтда қўшин беш қисмдан таркиб топган: олд қисм, орқа қисм, ўрта қисм, ўнг ва чап қанотлар.
* Абу Ҳамза – Анас розияллоҳу анҳунинг куняси.
* Ҳайс – қуриган хурмо, ёғ ва толқон аралашмасидан тайёрланадиган таом.
* Валийма – никоҳ муносабати билан уюштирилган зиёфат, тўй.
239/371 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم غَزَا خَيْبَرَ، فَصَلَّيْنَا عِنْدَهَا صَلَاةَ الْغَدَاةِ بِغَلَسٍ، فَرَكِبَ نَبِيُّ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَرَكِبَ أَبُو طَلْحَةَ، وَأَنَا رَدِيفُ أَبِي طَلْحَةَ، فَأَجْرَى نَبِيُّ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي زُقَاقِ خَيْبَرَ، وَإِنَّ رُكْبَتِي لَتَمَسُّ فَخِذَ نَبِيِّ اللهِ صلى الله عليه وسلم، ثُمَّ حَسَرَ الْإِزَارَ عَنْ فَخِذِهِ، حَتَّى إِنِّي أَنْظُرُ إِلَى بَيَاضِ فَخِذِ نَبِيِّ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَلَمَّا دَخَلَ الْقَرْيَةَ قَالَ: «اللهُ أَكْبَرُ، خَرِبَتْ خَيْبَرُ، إِنَّا إِذَا نَزَلْنَا بِسَاحَةِ قَوْمٍ فَسَاءَ صَبَاحُ الْمُنْذَرِينَ». قَالَهَا ثَلَاثًا، قَالَ: وَخَرَجَ الْقَوْمُ إِلَى أَعْمَالِهِمْ، فَقَالُوا: مُحَمَّدٌ وَالْخَمِيسُ – يَعْنِي: الْجَيْشَ - قَالَ: فَأَصَبْنَاهَا عَنْوَةً، فَجُمِعَ السَّبْيُ، فَجَاءَ دِحْيَةُ، فَقَالَ: يَا نَبِيَّ اللهِ، أَعْطِنِي جَارِيَةً مِنَ السَّبْيِ، قَالَ: «اذْهَبْ فَخُذْ جَارِيَةً». فَأَخَذَ صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَيٍّ، فَجَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: يَا نَبِيَّ اللهِ، أَعْطَيْتَ دِحْيَةَ صَفِيَّةَ بِنْتَ حُيَيٍّ، سَيِّدَةَ قُرَيْظَةَ وَالنَّضِيرِ؟ لَا تَصْلُحُ إِلَّا لَكَ، قَالَ: «ادْعُوهُ بِـهَا». فَجَاءَ بِـهَا، فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «خُذْ جَارِيَةً مِنَ السَّبْيِ غَيْرَهَا». قَالَ: فَأَعْتَقَهَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَتَزَوَّجَهَا، حَتَّى إِذَا كَانَ بِالطَّرِيقِ جَهَّزَتْهَا لَهُ أُمُّ سُلَيْمٍ، فَأَهْدَتْهَا لَهُ مِنَ اللَّيْلِ، فَأَصْبَحَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَرُوسًا، فَقَالَ: «مَنْ كَانَ عِنْدَهُ شَيْءٌ فَلْيَجِئْ بِهِ». وَبَسَطَ نِطَعًا، فَجَعَلَ الرَّجُلُ يَجِيءُ بِالتَّمْرِ، وَجَعَلَ الرَّجُلُ يَجِيءُ بِالسَّمْنِ، قَالَ وَأَحْسِبُهُ قَدْ ذَكَرَ السَّوِيقَ، قَالَ: فَحَاسُوا حَيْسًا، فَكَانَتْ وَلِيمَةَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم.
(10) АЁЛ КИШИ НЕЧТА КИЙИМДА НАМОЗ ЎҚИЙДИ?
(10) بَاب: فِي كَمْ تُصَلِّي الْمَرْأَةُ فِي الثِّيَابِ؟
240.372 Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бомдод ўқир эдилар. Мўмина аёллар ҳам миртларига* ўранган ҳолда у зот билан бирга ҳозир бўлишарди. Сўнг уйларига қайтишар экан, уларни ҳеч ким танимас эди».
* Мирт – ипакдан ёки ипак ва юнгдан тўқиладиган йўл-йўл устки эн кийим (яхлит мато).
240/372 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: لَقَدْ كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي الْفَجْرَ، فَيَشْهَدُ مَعَهُ نِسَاءٌ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ، مُتَلَفِّعَاتٍ فِي مُرُوطِهِنَّ، ثُمَّ يَرْجِعْنَ إِلَى بُيُوتِـهِنَّ، مَا يَعْرِفُهُنَّ أَحَدٌ.
(11) НАҚШЛИ КИЙИМДА НАМОЗ ЎҚИСА
(11) بَاب: إِذَا صَلَّى فِي ثَوْبٍ لَهُ أَعْلَامٌ
241.373 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам нақшли хамийсада* намоз ўқидилар ва унинг нақшларига бир назар солдилар. Тамомлагач: «Бу кўйлагимни Абу Жаҳмга элтиб беринглар ва менга Абу Жаҳмнинг анбижониясини* олиб келинглар. Чунки у ҳозир мени намозимдан чалғитди», дедилар».
* Анбижония – Анбижон деган жойдан келтириладиган нақшсиз қалин эн кийим.
241/373 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى فِي خَمِيصَةٍ لَهَا أَعْلَامٌ، فَنَظَرَ إِلَى أَعْلَامِهَا نَظْرَةً، فَلَمَّا انْصَرَفَ قَالَ: «اذْهَبُوا بِخَمِيصَتِي هَذِهِ إِلَى أَبِي جَهْمٍ، وَائْتُونِي بِأَنْبِجَانِيَّةِ أَبِي جَهْمٍ، فَإِنَّهَا أَلْهَتْنِي آنِفًا عَنْ صَلَاتِي».
(12) ХОЧ ЧИЗИЛГАН ЁКИ СУРАТЛАРИ БОР КИЙИМДА НАМОЗ ЎҚИСА НАМОЗ ФОСИД БЎЛАДИМИ? БУ БОРАДА ҚАЙТАРИЛГАН НАРСАЛАР
(12) بَاب: إِنْ صَلَّى فِي ثَوْبٍ مُصَلَّبٍ أَوْ تَصَاوِيرَ هَلْ تَفْسُدُ صَلَاتُهُ؟ وَمَا يُنْهَى عَنْ ذَلِكَ
242.374 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Оиша розияллоҳу анҳонинг гулли юпқа пардаси бор эди. У билан уйнинг бир тарафини тўсиб қўйган эди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мана бу пардангни кўзимиздан нари қил, чунки ундаги суратлар намозимда менга кўринаверяпти», дедилар».
242/374 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: كَانَ قِرَامٌ لِعَائِشَةَ، سَتَرَتْ بِهِ جَانِبَ بَيْتِهَا، فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «أَمِيطِي عَنَّا قِرَامَكِ هَذَا، فَإِنَّهُ لَا تَزَالُ تَصَاوِيرُهُ تَعْرِضُ فِي صَلَاتِي».
(13) ИПАК ФАРРУЖДА НАМОЗ ЎҚИГАН, СЎНГ УНИ ЕЧИБ ТАШЛАГАН КИШИ ҲАҚИДА
(13) بَاب: مَنْ صَلَّى فِي فَرُّوجِ حَرِيرٍ ثُمَّ نَزَعَهُ
243.375 Уқба ибн Омир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга ипак фарруж* ҳадя қилинди. Уни кийиб, намоз ўқидилар. Сўнг бурилиб, худди уни ёқтирмагандек, шартта ечиб ташладилар ва «Бу тақводорларга муносиб эмас», дедилар».
* Фарруж – орқа этаги кесмали, тор устки кийим, орқаси кесилган қабо (365-ҳадиснинг изоҳига қаранг).
243/375 - عَنْ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أُهْدِيَ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَرُّوجُ حَرِيرٍ، فَلَبِسَهُ فَصَلَّى فِيهِ، ثُمَّ انْصَرَفَ فَنَزَعَهُ نَزْعًا شَدِيدًا، كَالْكَارِهِ لَهُ، وَقَالَ: «لَا يَنْبَغِي هَذَا لِلْمُتَّقِينَ».
(14) ҚИЗИЛ КИЙИМДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(14) بَاب: الصَّلَاةِ فِي الثَّوْبِ الْأَحْمَرِ
244.376 Авн ибн Абу Жуҳайфа отасидан ривоят қилади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни теридан қилинган бир қизил чодир ичида кўрдим. Билолнинг Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга таҳорат суви ол(иб, қуйиб тур)ганини ҳамда кишиларнинг ўша таҳорат сувини талашаётганини ҳам кўрдим. Ундан ким озгина қўлга киритса, ўзига суртар, ким етиша олмаса, шеригининг қўлидаги намликдан олар эди. Кейин Билолнинг аназани* олиб, (ерга) суқиб қўйганини кўрдим.
Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам бир қизил ҳуллада*, уни шимарган ҳолда чиқиб келдилар. Аназага қараб, одамларга икки ракат намоз ўқиб бердилар. Аназанинг олдидан одамлар ва ҳайвонлар ўтаётганини кўрдим».
* Ҳулла – бошқа халқларда пиджак ва шимдан иборат кийимлар тўпламини «костюм» дейилгани каби, арабларда ридо ва изордан иборат кийим «ҳулла» дейилади.
244/376 - عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي قُبَّةٍ حَمْرَاءَ مِنْ أَدَمٍ، وَرَأَيْتُ بِلَالًا أَخَذَ وَضُوءَ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَرَأَيْتُ النَّاسَ يَبْتَدِرُونَ ذَاكَ الْوَضُوءَ، فَمَنْ أَصَابَ مِنْهُ شَيْئًا تَـمَسَّحَ مِنْهُ، وَمَنْ لَمْ يُصِبْ مِنْهُ شَيْئًا أَخَذَ مِنْ بَلَلِ يَدِ صَاحِبِهِ، ثُمَّ رَأَيْتُ بِلَالًا أَخَذَ عَنَزَةً فَرَكَزَهَا، وَخَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي حُلَّةٍ حَمْرَاءَ مُشَمِّرًا، صَلَّى إِلَى الْعَنَزَةِ بِالنَّاسِ رَكْعَتَيْنِ، وَرَأَيْتُ النَّاسَ وَالدَّوَابَّ يَـمُرُّونَ مِنْ بَيْنِ يَدَيِ الْعَنَزَةِ.
(15) ТОМЛАРДА, МИНБАРДА ВА ТАХТА УСТИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(15) بَاب: الصَّلَاةِ فِي السُّطُوحِ وَالْمِنْبَرِ وَالْخَشَبِ
245.377 Абу Ҳозим шундай сўзлаб берди:
«Саҳл ибн Саъддан: «Минбар нимадан эди?» деб сўрашди. Шунда у айтди: «Одамлар орасида уни мендан кўра биладиганроғи қолмади. У ғобадаги* юлғун дарахтидан эди. Уни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга фалонанинг мавлоси фалончи ясаб берганди. У ясалиб, ўрнатилганидан кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг устига чиқиб турдилар ва қиблага юзланиб такбир айтдилар. Одамлар у зотнинг орқаларида туришди. Кейин у зот қироат ва рукуъ қилдилар, одамлар ҳам ортларида туриб рукуъ қилишди. Сўнг у зот бошларини кўтардилар. Кейин орқаларига тисарилиб, ерга сажда қилдилар. Кейин минбарга қайтдилар. Кейин рукуъ қилдилар, сўнг бошларини кўтардилар. Кейин орқаларига тисарилиб туриб, ерга сажда қилдилар. Таомили шундай эди».
* Ғоба – луғатда асли дарахтзор, ўрмон деган маънони билдириб, бу ерда Мадинадан тўққиз мил узоқликда, Шом йўлида жойлашган ўрмон кўзда тутилган.
245/377 - عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ وَقَدْ سُئِلَ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ الْمِنْبَرُ؟ فَقَالَ: مَا بَقِيَ بِالنَّاسِ أَعْلَمُ مِنِّي، هُوَ مِنْ أَثْلِ الْغَابَةِ، عَمِلَهُ فُلَانٌ مَوْلَى فُلَانَةَ لِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَقَامَ عَلَيْهِ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حِينَ عُمِلَ وَوُضِعَ، فَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ، كَبَّرَ وَقَامَ النَّاسُ خَلْفَهُ، فَقَرَأَ وَرَكَعَ، وَرَكَعَ النَّاسُ خَلْفَهُ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ ثُمَّ رَجَعَ الْقَهْقَرَى، فَسَجَدَ عَلَى الْأَرْضِ، ثُمَّ عَادَ إِلَى الْمِنْبَرِ، ثُمَّ رَكَعَ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ، ثُمَّ رَجَعَ الْقَهْقَرَى حَتَّى سَجَدَ بِالْأَرْضِ، فَهَذَا شَأْنُهُ.
(16) БЎЙРАДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(16) بَاب: الصَّلَاةِ عَلَى حَصِيرِ
246.380 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Унинг бувиси Мулайка Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни у зот учун пиширган бир таомига чорлади. Шунда у зот ундан едилар. Кейин: «Туринглар, сизларга намоз ўқиб берайин», дедилар.
Анас айтади: «Мен туриб бориб, кўп ишлатилганидан қорайиб кетган бўйрамизга сув сепдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам турдилар, мен ва бир етим бола у зотнинг орқаларида, кампир эса бизнинг орқамизда саф тортдик. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга икки ракат намоз ўқиб бериб, сўнгра кетдилар».
246/380 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ جَدَّتَهُ مُلَيْكَةَ دَعَتْ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم لِطَعَامٍ صَنَعَتْهُ لَهُ، فَأَكَلَ مِنْهُ، ثُمَّ قَالَ: «قُومُوا فَلَأُصَلِّ لَكُمْ». قَالَ أَنَسٌ: فَقُمْتُ إِلَى حَصِيرٍ لَنَا قَدِ اسْوَدَّ مِنْ طُولِ مَا لُبِسَ، فَنَضَحْتُهُ بِـمَاءٍ، فَقَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، وَصَفَفْتُ وَالْيَتِيمَ وَرَاءَهُ، وَالْعَجُوزُ مِنْ وَرَائِنَا، فَصَلَّى لَنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم رَكْعَتَيْنِ، ثُمَّ انْصَرَفَ.
(17) ТЎШАК УСТИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(17) بَاب: الصَّلَاةِ عَلَى الْفِرَاشِ
247.382 Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг жуфти ҳалоллари Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг олд томонларида, икки оёғим у кишининг қиблаларида бўлган ҳолда ухлар эдим. Сажда қиладиган бўлсалар, менга тегиб қўяр эдилар. Шунда оёқларимни йиғиштириб олар, турганларида эса яна узатиб олардим. У пайтда уйларда чироқ бўлмас эди».
247/382 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا زَوْجِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَنَّهَا قَالَتْ: كُنْتُ أَنَامُ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَرِجْلَايَ فِي قِبْلَتِهِ، فَإِذَا سَجَدَ غَمَزَنِي فَقَبَضْتُ رِجْلَيَّ، فَإِذَا قَامَ بَسَطْتُهُمَا، قَالَتْ: وَالْبُيُوتُ يَوْمَئِذٍ لَيْسَ فِيهَا مَصَابِيحُ.
248.383 Оиша розияллоҳу анҳо Урвага шундай хабар қилди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқир эканлар, тўшакларида (Оиша) у зот билан қибла орасида жаноза кўндаланг қўйилгани каби ётар экан».
Изоҳ: Тобутга солинган ўлик «жаноза» дейилади
248/383 – وَعَنْهَا رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يُصَلِّي وَهْيَ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْقِبْلَةِ، عَلَى فِرَاشِ أَهْلِهِ، اعْتِرَاضَ الْجَنَازَةِ.
(18) ИССИҚ ҚАТТИҚ БЎЛГАНДА КИЙИМГА САЖДА ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(18) بَاب: السُّجُودِ عَلَى الثَّوْبِ فِي شِدَّةِ الْحَرِّ
249.385 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга намоз ўқир эдик, иссиқ қаттиқлигидан баъзиларимиз кийимининг бир четини сажда ўрнига қўйиб олар эди».
249/385 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كُنَّا نُصَلِّي مَعَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَيَضَعُ أَحَدُنَا طَرَفَ الثَّوْبِ مِنْ شِدَّةِ الْحَرِّ فِي مَكَانِ السُّجُودِ.
(19) КАВУШДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(19) بَاب: الصَّلَاةِ فِي النِّعَالِ
250.386. «Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам кавушларида намоз ўқирмидилар?» деб сўрадим. «Ҳа», деди».
250/386 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ سُئِلَ: أَكَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي فِي نَعْلَيْهِ؟ قَالَ: نَعَمْ.
(20) МАҲСИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(20) بَاب: الصَّلَاةِ فِي الْخِفَافِ
251.387 Ҳаммам ибн Ҳорисдан ривоят қилинади:
«Жарир ибн Абдуллоҳни кўрдим. У бавл қилди, сўнг таҳорат қилди ва икки маҳсисига масҳ тортди. Сўнг туриб, намоз ўқиди. Кейин (бу ҳақда) сўрашган эди, «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай қилганларини кўрганман», деди».
Иброҳим айтади: «(Бу гап) уларга жуда ҳам ёқарди, чунки Жарир энг кейин мусулмон бўлганлардан эди».
251/387 - عَنْ جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ بَالَ ثُمَّ تَوَضَّأَ وَمَسَحَ عَلَى خُفَّيْهِ، ثُمَّ قَامَ فَصَلَّى، فَسُئِلَ فَقَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَنَعَ مِثْلَ هَذَا. فَكَانَ يُعْجِبُهُمْ، لِأَنَّ جَرِيرًا كَانَ مِنْ آخِرِ مَنْ أَسْلَمَ.
(21) САЖДАДА ИККИ ҚЎЛТИҚ ОРАСИНИ ОЧИШ ВА УЗОҚЛАШТИРИШ ҲАҚИДА
(21) بَاب: يُبْدِي ضَبْعَيْهِ وَيُجَافِي فِي السُّجُودِ
252.390 Абдуллоҳ ибн Молик ибн Буҳайна розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқисалар, қўллари орасини очиқ тутар, ҳатто қўлтиқларининг оқлиги кўринар эди».
252/390 - عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مَالِك ابْنِ بـُحَيْنَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم: كَانَ إِذَا صَلَّى فَرَّجَ بَيْنَ يَدَيْهِ حَتَّى يَبْدُوَ بَيَاضُ إِبْطَيْهِ.
(22) ҚИБЛАГА ЮЗЛАНИШНИНГ ФАЗЛИ ҲАҚИДА
(22) بَاب: فَضْلِ اسْتِقْبَالِ الْقِبْلَةِ
253.391 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким намозимизни ўқиса, қибламизга юзланса ва сўйган жонлиғимизни еса, у Аллоҳ ва Унинг Расули кафолатидаги мусулмондир. Аллоҳнинг кафолатини поймол қилманглар», дедилар».
253/391 - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «مَنْ صَلَّى صَلَاتَنَا وَاسْتَقْبَلَ قِبْلَتَنَا، وَأَكَلَ ذَبِيحَتَنَا، فَذَلِكَ الْمُسْلِمُ الَّذِي لَهُ ذِمَّةُ اللهِ وَذِمَّةُ رَسُولِهِ، فَلَا تُخْفِرُوا اللهَ فِي ذِمَّتِهِ».
(23) АЛЛОҲ ТАОЛОНИНГ «ВА ИБРОҲИМНИНГ МАҚОМИНИ НАМОЗГОҲ ТУТИНГ» ДЕГАН СЎЗИ ҲАҚИДА
(23) بَاب: قَوْلِ اللهِ تَعَالَى:وَاتَّخِذُوا مِن مَّقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى
254.395 Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
Умра қилиб, Байтни тавоф этган, Сафо билан Марва орасида саъй қилмаган киши ҳақида: «У ўз аёлига яқинлик қиладими?» деб сўрадик. Шунда у: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам (Маккага) келиб, Байтни етти марта тавоф қилдилар, Мақом ортида икки ракат намоз ўқидилар ва Сафо билан Марва орасида саъй қилдилар. Дарҳақиқат, сизлар учун Аллоҳнинг Расулида гўзал намуна бордир», деди.
254/395 - عَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أنَّهُ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ لِلْعُمْرَةَ، وَلَمْ يَطُفْ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، أَيَأْتِي امْرَأَتَهُ؟ فَقَالَ: قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَطَافَ بِالْبَيْتِ سَبْعًا، وَصَلَّى خَلْفَ الْمَقَامِ رَكْعَتَيْنِ، وَطَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَالْمَرْوَةِ، وَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ.
255.398 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Байтга кирганларида, унинг ҳамма тарафида дуо қилдилар. Ундан чиққунларича намоз ўқимадилар. Чиққанларидан кейин Каъбанинг рўпарасида икки ракат намоз ўқидилар ва: «Мана шу қибладир», дедилар».
255/398 - عَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: لَمَّا دَخَلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الْبَيْتَ، دَعَا فِي نَوَاحِيهِ كُلِّهَا، وَلَمْ يُصَلِّ حَتَّى خَرَجَ مِنْهُ، فَلَمَّا خَرَجَ رَكَعَ رَكْعَتَيْنِ فِي قُبُلِ الْكَعْبَةِ، وَقَالَ: «هَذِهِ الْقِبْلَةُ».
(24) ҚАЕРДА БЎЛМАСИН, ҚИБЛАГА ЮЗЛАНИШ ҲАҚИДА
(24) بَاب: التَّوَجُّهِ نَحْوَ الْقِبْلَةِ حَيْثُ كَانَ
256.399. Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўн олти ёки ўн етти ой Байтул Мақдисга қараб намоз ўқидилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Каъбага юзлантирилишни истар эдилар. Шунда Аллоҳ «Гоҳо юзингнинг осмонга тез-тез қараганини кўрурмиз...» (ояти)ни нозил қилди. Шунда у зот қибла томонга юзландилар. Одамларнинг эси пастлари – яҳудийлар: «Буларни ўзлари юзланиб турган қиблаларидан нима юз ўгиртирди экан?» дейишди. (Шунда) «Машриқу мағриб Аллоҳники, Ўзи хоҳлаган кишини ҳидоят қилади», деб айт» (ояти нозил бўлди).
Ўшанда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга бир киши намоз ўқиди. Намозни ўқиб бўлгач, чиқиб кетди. Кейин аср намозида Байтул Мақдис томон юзланиб турган бир жамоа ансорийларнинг олдидан ўтиб қолди ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан бирга намоз ўқиганига ҳамда у зотнинг Каъба томонга юзланганларига гувоҳлик беришини айтди. Шунда одамлар бурилиб-бурилиб, ниҳоят, Каъба томонга юзланишди».
256/399 - عَنِ الْبَرَاءِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، صَلَّى نَحْوَ بَيْتِ الْمَقْدِسِ سِتَّةَ عَشَرَ أَوْ سَبْعَةَ عَشَرَ شَهْرًا. تَقَدَّمَ، وَبَيْنَهْمَا مُـخَالَفَةٌ فِي اللَّفْظِ.
257.400. Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туяларининг устида у кетаётган тарафга қараб намоз ўқир эдилар. Қачон фарзни ўқимоқчи бўлсалар, тушиб, қиблага юзланар эдилар».
257/400 - عَنْ جَابِرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، يُصَلِّي عَلَى رَاحِلَتِهِ حَيْثُ تَوَجَّهَتْ، فَإِذَا أَرَادَ الْفَرِيضَةَ، نَزَلَ فَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ.
258.401 Иброҳим Алқамадан ривоят қилади:
«Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу деди: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқидилар. [Иброҳим: «Кўпайтириб юбордиларми, камайтирибми, билмайман», дейди.] Салом берганларида, «Эй Аллоҳнинг Расули, намозда бирон янгилик бўлдими?» дейилди. «Нима бўлди?» дедилар. «Сиз бундай-бундай намоз ўқидингиз», дейишди.
Шунда қиблага юзландилар, чўккаладилар ва иккита сажда қилдилар, сўнг салом бердилар. Бизга юзланиб: «Намозда бирон янгилик бўлганида, сизларга албатта хабар берган бўлар эдим. Лекин мен ҳам сизлар каби инсонман. Сизлар унутганингиз каби унутаман. Агар унутсам, эслатинг. Бирортангиз намозида иккиланса, тўғрисини (кўнгли таскин топганини) танласин ва шу асосда тугалласин. Кейин салом берсин, сўнг икки марта сажда қилсин», дедилар».
258/401 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ مَـسْعُودٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: صَلَّى النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم - قَالَ إِبْرَاهِيمُ الرَّاوِي عَنْ عَلْقَمَةَ الرَّاوِي عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ: لَا أَدْرِي، زَادَ أَوْ نَقَصَ - فَلَمَّا سَلَّمَ قِيلَ لَهُ: يَا رَسُولَ اللهِ أَحَدَثَ فِي الصَّلَاةِ شَيْءٌ؟ قَالَ: «وَمَا ذَاكَ؟» قَالُوا: صَلَّيْتَ كَذَا وَكَذَا، فَثَنَى رِجْلَيْهِ، وَاسْتَقْبَلَ الْقِبْلَةَ، وَسَجَدَ سَجْدَتَيْنِ، ثُمَّ سَلَّمَ. فَلَمَّا أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ قَالَ: «إِنَّهُ لَوْ حَدَثَ فِي الصَّلَاةِ شَيْءٌ لَنَبَّأْتُكُمْ بِهِ، وَلَكِنْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ، أَنْسَى كَمَا تَنْسَوْنَ، فَإِذَا نَسِيتُ فَذَكِّرُونِي، وَإِذَا شَكَّ أَحَدُكُمْ فِي صَلَاتِهِ، فَلْيَتَحَرَّى الصَّوَابَ فَلْيُتِمَّ عَلَيْهِ، ثُمَّ يُسَلِّمْ، ثُمَّ يَسْجُدْ سَجْدَتَيْنِ».
(25) ҚИБЛА БОРАСИДА КЕЛГАН ХАБАРЛАР ВА АДАШИБ, ҚИБЛАДАН БОШҚА ЁҚҚА ҚАРАБ НАМОЗ ЎҚИБ ҚЎЙГАНДА ҚАЙТАРИШ ЛОЗИМ ЭМАС, ДЕБ БИЛГАНЛАР ҲАҚИДА
(25) بَاب: مَا جَاءَ فِي الْقِبْلَةِ وَمَنْ لَا يَرَى الْإِعَادَةَ عَلَى مَنْ سَهَا فَصَلَّى إِلَى غَيْرِ الْقِبْلَةِ
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Умар розияллоҳу анҳу бундай деган: «Роббимга уч нарсада мувофиқ келдим: «Эй Аллоҳнинг Расули, Мақоми Иброҳимни намозгоҳ қилиб олсак эди», деганимда, «Ва Иброҳимнинг мақомини намозгоҳ тутинг» (ояти) нозил бўлди.
Яна (бири) ҳижоб ояти эди. «Эй Аллоҳнинг Расули, аёлларингизни ўзларини тўсишга амр қилсангиз эди, чунки уларга яхши ҳам, фожир ҳам сўзлайди», дедим. Шунда ҳижоб ояти* нозил бўлди.
Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг аёллари у зотга рашк қилиб, нимагадир келишиб олишди. Шунда: «У сизларни талоқ қилса, ажаб эмаски, Робби сиздан кўра яхшироқ жуфтларни берса», дедим. Кейин ўша оят нозил бўлди».*
* Ҳижоб ояти: «Эй Набий, жуфтларингга, қизларингга ва мўминларнинг аёлларига айт: жилбобларини ўзларига яқин қилсинлар. Ана шу уларнинг танилмоқлари ва озорга учрамасликлари учун яқинроқдир. Аллоҳ кўп мағфиратли ва ўта раҳмлидир» (Аҳзоб сураси, 59-оят).
* Бунда қуйидаги оят назарда тутилмоқда: «У сизларни талоқ қилса, ажаб эмаски, Парвардигори унга сиздан кўра яхшироқ – муслима, мўмина, итоаткор, тавбали, ибодатли, рўзадор жувон ва қиз жуфтларни алмаштириб берса» (Таҳрим сураси, 5-оят).
259/402 – عَنْ عمر رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: وَافَقْتُ رَبِّي فِي ثَلَاثٍ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، لَوِ اتَّخَذْنَا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى، فَنَزَلَتْ: (وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلًّى) [البقرة: 125]، وَآيَةُ الْحِجَابِ، قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللهِ، لَوْ أَمَرْتَ نِسَاءَكَ أَنْ يَـحْتَجِبْنَ، فَإِنَّهُ يُكَلِّمُهُنَّ الْبَرُّ وَالْفَاجِرُ، فَنَزَلَتْ آيَةُ الْحِجَابِ، وَاجْتَمَعَ نِسَاءُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي الْغَيْرَةِ عَلَيْهِ، فَقُلْتُ لَهُنَّ: (عَسَى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ أَنْ يُبَدِّلَهُ أَزْوَاجًا خَيْرًا مِنْكُنَّ). [التحريم: 5]، فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ.
(26) МАСЖИДДА ТУПУКНИ ҚЎЛ БИЛАН СИДИРИБ ТАШЛАШ ҲАҚИДА
(26) بَاب: حَكِّ الْبُزَاقِ بِالْيَدِ مِنَ الْمَسْجِدِ
260.405 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қибла томонда балғам кўриб қолдилар. Бу у зотга ёқмади, ҳатто юзларидан билинди. Туриб, қўллари билан уни сидириб ташладилар ва: «Бирортангиз намозда турса, албатта, у Роббига муножот қилаётган бўлади [ёки албатта, Робби у билан қибланинг орасида бўлади]. Ҳеч бирингиз қибла томонга ҳаргиз туфламасин, балки сўл томонига ёки оёқ остига (туфласин)», дедилар. Сўнг ридоларининг бир четини тутиб, унга туфладилар. Кейин бир-бирига букладилар-да: «Ёки мана бундай қилсин», дедилар».
260/405 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم رَأَى نُخَامَةً فِي الْقِبْلَةِ، فَشَقَّ ذَلِكَ عَلَيْهِ، حَتَّى رُئِيَ فِي وَجْهِهِ، فَقَامَ فَحَكَّهُ بِيَدِهِ، فَقَالَ: «إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا قَامَ فِي صَلَاتِهِ، فَإِنَّهُ يُنَاجِي رَبَّهُ، أَوْ: إِنَّ رَبَّهُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْقِبْلَةِ، فَلَا يَبْزُقَنَّ أَحَدُكُمْ قِبَلَ قِبْلَتِهِ، وَلَكِنْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمَيْهِ». ثُمَّ أَخَذَ طَرَفَ رِدَائِهِ، فَبَصَقَ فِيهِ، ثُمَّ رَدَّ بَعْضَهُ عَلَى بَعْضٍ، فَقَالَ: «أَوْ يَفْعَلْ هَكَذَا».
(27) МАСЖИДДАГИ МИШИҚНИ МАЙДА ТОШ БИЛАН СИДИРИБ ТАШЛАШ ҲАҚИДА
(27) بَاب: حَكِّ الْمُخَاطِ بِالْحَصَى مِنَ الْمَسْجِدِ
408, 409. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу ва Абу Саъид розияллоҳу анҳу сўзлаб беришди:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжид деворида балғам кўриб қолдилар. Майда тош олиб, уни сидириб ташладилар-да: «Бирортангиз балғам ташласа, рўпарасига ҳам, ўнг томонига ҳам ташламасин, сўл томонига ёки сўл оёғи остига туфласин», дедилар».
408 و409 - حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِيلَ قَالَ: أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ سَعْدٍ، أَخْبَرَنَا ابْنُ شِهَابٍ، عَنْ حُمَيْدِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ: أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ وَأَبَا سَعِيدٍ حَدَّثَاهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ r رَأَى نُخَامَةً فِي جِدَارِ الْمَسْجِدِ، فَتَنَاوَلَ حَصَاةً فَحَكَّهَا فَقَالَ: «إِذَا تَنَخَّمَ أَحَدُكُمْ فَلَا يَتَنَخَّمَنَّ قِبَلَ وَجْهِهِ وَلَا عَنْ يَمِينِهِ، وَلْيَبْصُقْ عَنْ يَسَارِهِ أَوْ تَحْتَ قَدَمِهِ الْيُسْرَى». حديث: 408 طرفاه: 410، 411، 416 - تحفة: 12281 حديث 409 طرفاه: 411، 414 - تحفة: 3997
(28) МАСЖИДДА ТУФЛАШНИНГ КАФФОРАТИ ҲАҚИДА
(28) بَاب: كَفَّارَةِ الْبُزَاقِ فِي الْمَسْجِدِ
262.415 Анас ибн Молик розияллоҳу анҳу айтади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Масжидда туфлаш гуноҳдир, бунинг каффорати уни кўмиб ташлашдир», дедилар».
262/415 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: «الْبُزَاقُ فِي الْمَسْجِدِ خَطِيئَةٌ، وَكَفَّارَتُهَا دَفْنُهَا».
(29) ИМОМНИНГ ОДАМЛАРГА НАМОЗНИ МУКАММАЛ АДО ЭТИШ БОРАСИДА ВАЪЗ АЙТИШИ ВА ҚИБЛАНИНГ ЗИКРИ ҲАҚИДА
(29) بَاب: عِظَةِ الْإِمَامِ النَّاسَ فِي إِتْمَامِ الصَّلَاةِ، وَذِكْرِ الْقِبْلَةِ
263.418 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қибламни мана бу ерда деб ўйлайсизларми? Аллоҳга қасамки, менга хушуъингиз* ҳам, рукуъингиз ҳам махфий қолмайди. Албатта, мен сизларни ортимдан ҳам кўриб тураман», дедилар».
* Хушуъ – намозни сокинлик, синиқлик билан, фикрни бир жойга жамлаган ҳолда эътибор билан ўқиш. Намознинг хушуъси дейилганда уни сергаклик билан, Аллоҳдан қўрқувни тўла ҳис қилган, бутун вужуди билан намозга берилган ҳолда ўқиш тушунилади.
263/418 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «هَلْ تَرَوْنَ قِبْلَتِي هَا هُنَا؟ فَوَاللهِ مَا يَخْفَى عَلَيَّ خُشُوعُكُمْ وَلَا رُكُوعُكُمْ، إِنِّي لَأَرَاكُمْ مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِي».
(30) «ФАЛОН ҚАБИЛАНИНГ МАСЖИДИ» ДЕСА БЎЛАДИМИ?
(30) بَاب: هَلْ يُقَالُ: مَسْجِدُ بَنِي فُلَانٍ؟
264.420 Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Ҳафёдан Санийятул-вадоъгача бўлган масофада совутилган отлар, Санийядан Бану Зурайқ масжидигача бўлган масофада совутилмаган отларнинг мусобақасини уюштирдилар. Абдуллоҳ ибн Умар ўша мусобақалашганлардан эди».
264/420 - عَنْ بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم سَابَقَ بَيْنَ الْخَيْلِ الَّتِي أُضْمِرَتْ مِنَ الْحَفْيَاءِ، وَأَمَدُهَا ثَنِيَّةُ الْوَدَاعِ، وَسَابَقَ بَيْنَ الْخَيْلِ الَّتِي لَمْ تُضْمَرْ مِنَ الثَّنِيَّةِ إِلَى مَسْجِدِ بَنِي زُرَيْقٍ، وَأَنَّ عَبْدَ اللهِ بْنَ عُمَرَ كَانَ فِيمَنْ سَابَقَ.
(31) МАСЖИДДА НАРСА ТАҚСИМЛАШ ВА ХУРМО ШИНГИЛИНИ ОСИБ ҚЎЙИШ ҲАҚИДА
(31) بَاب: الْقِسْمَةِ، وَتَعْلِيقِ الْقِنْوِ فِي الْمَسْجِدِ
265.421 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга Баҳрайндан мол келтирилди. У зот: «Уни масжидга тўкинглар», дедилар. Бу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга келтирилган молларнинг энг кўпи эди. Кейин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозга чиқдилар, бироқ унга қайрилиб ҳам қарамадилар. Намозни тугатгач, келиб, унинг олдига ўтирдилар ва кимни кўрсалар, беравердилар. Ҳузурларига Аббос келиб қолди ва: «Эй Аллоҳнинг Расули, менга ҳам беринг, чунки ўзим учун ҳам, (укам) Ақийл учун ҳам товон тўладим», деди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: «Ол», дедилар. У кийимига солди. Кейин уни кўтаришга уринган эди, кучи етмади.
«Эй Аллоҳнинг Расули, бирортасига буюринг, менга кўтаришиб юборсин», деди. У зот: «Йўқ!» дедилар.
«Бўлмаса, ўзингиз менга уни ортиб қўйинг», деди. «Йўқ!» дедилар.
У бир қисмини тўкди-да, кейин кўтаришга уринди ва: «Эй Аллоҳнинг Расули, бирортасига буюринг, менга кўтаришиб юборсин», деди. «Йўқ!» дедилар.
«Бўлмаса, ўзингиз менга уни ортиб қўйинг», деди. «Йўқ!» дедилар.
Шунда у яна бир қисм тўкди. Кейин кўтариб, елкасига ташлади-да, жўнаб кетди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг (молга бўлган) ҳирсидан таажжубланиб, то кўринмай кетгунича орқасидан қараб қолдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам у ерда молдан бир дирҳамлиги ҳам қолмагунича ўринларидан турмадилар».
265/421 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: أُتِيَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِـمَالٍ مِنَ الْبَحْرَيْنِ، فَقَالَ: «انْثُرُوهُ فِي الْمَسْجِدِ». وَكَانَ أَكْثَرَ مَالٍ أُتِيَ بِهِ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم، فَخَرَجَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى الصَّلَاةِ وَلَمْ يَلْتَفِتْ إِلَيْهِ، فَلَمَّا قَضَى الصَّلَاةَ جَاءَ فَجَلَسَ إِلَيْهِ، فَمَا كَانَ يَرَى أَحَدًا إِلَّا أَعْطَاهُ، إِذْ جَاءَهُ الْعَبَّاسُ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَعْطِنِي، فَإِنِّي فَادَيْتُ نَفْسِي وَفَادَيْتُ عَقِيلًا، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «خُذْ». فَحَثَا فِي ثَوْبِهِ، ثُمَّ ذَهَبَ يُقِلُّهُ فَلَمْ يَسْتَطِعْ، فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، أُؤْمُرْ بَعْضَهُمْ يَرْفَعُهُ إِلَيَّ، قَالَ: «لَا». قَالَ: فَارْفَعْهُ أَنْتَ عَلَيَّ، قَالَ: «لَا». فَنَثَرَ مِنْهُ، ثُمَّ احْتَمَلَهُ، فَأَلْقَاهُ عَلَى كَاهِلِهِ، ثُمَّ انْطَلَقَ، فَمَا زَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُتْبِعُهُ بَصَرَهُ حَتَّى خَفِيَ عَلَيْنَا، عَجَبًا مِنْ حِرْصِهِ، فَمَا قَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَثَمَّ مِنْهَا دِرْهَمٌ.
(32) УЙЛАРДАГИ НАМОЗГОҲЛАР ҲАҚИДА
(32) بَاب: الْمَسَاجِدِ فِي الْبُيُوتِ
266.425 Маҳмуд ибн Рабиъ Ансорий розияллоҳу анҳу хабар қилади:
«Итбан ибн Молик – у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг Бадрда иштирок этган ансорий саҳобаларидан – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, кўзим хиралашиб қолди. Қавмимга намоз ўқиб бераман. Ёмғир бўлиб, мен билан улар ўртасидаги водийда сел оққанида, масжидга бориб, уларга намоз ўқиб бера олмай қоламан. Истардимки, эй Аллоҳнинг Расули, келиб уйимда намоз ўқиб берсангиз-у, ўша жойни намозгоҳ қилиб олсам», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: «Аллоҳ хоҳласа, албатта шундай қиламан», дедилар».
Итбан айтади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан Абу Бакр эрталаб қуёш кўтарилган пайтда келдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам изн сўрадилар, мен изн бердим. Уйга кирмагунча ўтирмадилар. Кейин: «Уйингнинг қаерида намоз ўқиб беришимни истайсан?» дедилар. У зотга уйнинг бир четини кўрсатдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туриб, таҳрима такбирини айтдилар. Биз ҳам турдик. У зот бизни сафга турғизиб, икки ракат намоз ўқидилар, сўнг салом бердилар.
У зот учун тайёрлаган хазирамизни* деб, у зотни ушлаб қолдик. Шу пайт маҳалладагилардан бир қанча киши бирин-кетин уйга кириб тўпланишди. Улардан бир киши: «Молик ибн Духайшин [ёки ибн Духшун] қаерда?» деди. Уларнинг бири: «У Аллоҳ ва Расулини севмайдиган мунофиқ-ку», деди.
Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ундай дема! Унинг Аллоҳнинг важҳини (розилигини) ирода қилган ҳолда «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ», деб айтганини билмайсанми?» дедилар.
«Аллоҳ ва Расули билувчи. Бироқ биз унинг мунофиқларга мойиллигини ва уларга самимиятини кўряпмиз-да?!» деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Албатта, Аллоҳнинг важҳини истаган ҳолда «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ», деган кишини Аллоҳ дўзахга ҳаром қилгандир», дедилар».
Ибн Шиҳоб (ровийлардан бири) айтади: «Ҳусойн ибн Муҳаммад Ансорийдан – у Бану Солим қабиласининг обрўли кишиларидан – Маҳмуд ибн Рабиънинг ушбу ҳадиси ҳақида сўраган эдим, бу ҳадис борасида уни тасдиқлади».
* Хазира – таом тури. Гўштни майда тўғраб, сувда қайнатилади. Гўшт чала пишганидан сўнг уни ун билан аралаштириб, қовуриб пиширилади.
266/425 – عَنْ مَحْمُودِ بْنِ الرَّبِيعِ الْأَنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ عِتْبَانَ بْنَ مَالِكٍ وَهُوَ مِنْ أَصْحَابِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم مِـمَّنْ شَهِدَ بَدْرًا مِنَ الْأَنْصَارِ، أَنَّهُ أَتَى رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، قَدْ أَنْكَرْتُ بَصَرِي، وَأَنَا أُصَلِّي لِقَوْمِي، فَإِذَا كَانَتِ الْأَمْطَارُ، سَالَ الْوَادِي الَّذِي بَيْنِي وَبَيْنَهُمْ، لَمْ أَسْتَطِعْ أَنْ آتِيَ مَسْجِدَهُمْ فَأُصَلِّيَ لَهُمْ، وَوَدِدْتُ يَا رَسُولَ اللهِ أَنَّكَ تَأْتِينِي فَتُصَلِّي فِي بَيْتِي فَأَتَّخِذَهُ مُصَلًّى، قَالَ: فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «سَأَفْعَلُ إِنْ شَاءَ اللهُ». قَالَ عِتْبَانُ: فَغَدَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَأَبُو بَكْرٍ حِينَ ارْتَفَعَ النَّهَارُ، فَاسْتَأْذَنَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَأَذِنْتُ لَهُ، فَلَمْ يَجْلِسْ حَتَّى دَخَلَ الْبَيْتَ، ثُمَّ قَالَ: «أَيْنَ تُحِبُّ أَنْ أُصَلِّيَ مِنْ بَيْتِكَ؟» قَالَ: فَأَشَرْتُ لَهُ إِلَى نَاحِيَةٍ مِنَ الْبَيْتِ، فَقَامَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَكَبَّرَ، فَقُمْنَا فَصَفَّنَا، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ سَلَّمَ، قَالَ: وَحَبَسْنَاهُ عَلَى خَزِيرَةٍ صَنَعْنَاهَا لَهُ، قَالَ: فَثَابَ فِي الْبَيْتِ رِجَالٌ مِنْ أَهْلِ الدَّارِ ذَوُو عَدَدٍ، فَاجْتَمَعُوا، فَقَالَ قَائِلٌ مِنْهُمْ: أَيْنَ مَالِكُ بْنُ الدُّخَيْشِنِ، أَوِ الدُّخْشُنِ؟ فَقَالَ بَعْضُهُمْ: ذَلِكَ مُنَافِقٌ لَا يُحِبُّ اللهَ وَرَسُولَهُ، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «لَا تَقُلْ ذَلِكَ، أَلَا تَرَاهُ قَدْ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، يُرِيدُ بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ؟». قَالَ: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ، قَالَ: فَإِنَّا نَرَى وَجْهَهُ وَنَصِيحَتَهُ إِلَى الْمُنَافِقِينَ، قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «فَإِنَّ اللهَ قَدْ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ مَنْ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، يَبْتَغِي بِذَلِكَ وَجْهَ اللهِ».
(33) НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМНИНГ «АЛЛОҲ ЯҲУДЛАРНИ ЛАЪНАТЛАСИН, УЛАР ПАЙҒАМБАРЛАРИНИНГ ҚАБРЛАРИНИ МАСЖИД ҚИЛИБ ОЛИШДИ», ДЕГАН СЎЗЛАРИГА КЎРА ЖОҲИЛИЯТ МУШРИКЛАРИНИНГ ҚАБРЛАРИ ОЧИЛИБ, ЎРНИГА МАСЖИД ҚИЛИБ ОЛИНАДИМИ? ҚАБРЛАРДА (УЛАРНИНГ УСТИДА, УЛАРГА ҚАРАБ ВА УЛАР ОРАСИДА) НАМОЗ ЎҚИШ МАКРУҲ ЭКАНИ ХУСУСИДА
(33) بَاب: هَلْ تُنْبَشُ قُبُورُ مُشْرِكِي الْجَاهِلِيَّةِ، وَيُتَّخَذُ مَكَانَهَا مَسَاجِدَ
267.427 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Умму Ҳабиба билан Умму Салама Ҳабашистонда ўзлари кўрган ичи суратли черковни эслаб, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламга уни зикр қилишди. Шунда у зот: «Албатта, ана ўшалар ораларидан бир солиҳ киши вафот этса, унинг қабри устига масжид қуришар ва унинг ичига ўша суратларни чизиб олишарди. Ана ўшалар қиёмат куни Аллоҳ ҳузурида махлуқотнинг энг ёмонларидир», дедилар».
267/427 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا: أَنَّ أُمَّ حَبِيبَةَ وَأُمَّ سَلَمَةَ، ذَكَرَتَا كَنِيسَةً رَأَيْنَهَا بِالْحَبَشَةِ، فِيهَا تَصَاوِيرُ، فَذَكَرَتَا لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: «إِنَّ أُولَئِكَ، إِذَا كَانَ فِيهِمُ الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَمَاتَ، بَنَوْا عَلَى قَبْرِهِ مَسْجِدًا، وَصَوَّرُوا فِيهِ تِلْكَ الصُّوَرَ، فَأُولَئِكَ شِرَارُ الْخَلْقِ عِنْدَ اللهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ».
268.428 Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келиб, унинг энг юқорисига – Бану Амр ибн Авф деган маҳаллага тушдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам улар билан ўн тўрт кеча турдилар. Кейин Бану Нажжорга одам юбордилар. Улар қиличларини елкаларига осиб келишди. Мен ҳозир Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам га қараб тургандекман ҳамон кўз ўнгимда: у зот уловларининг устида, Абу Бакр эса у зотга мингашиб олган, атрофларида Бану Нажжорнинг хос жамоаси.
Ниҳоят, у зот (сафар анжомларини) Абу Айюбнинг ҳовлисига туширдилар. У зот намозни вақти кирган жойда ўқишни яхши кўрар, қўй қўраларида ҳам намоз ўқийверар эдилар. У зот масжид бино қилишга буюрдилар. Бану Нажжор қабиласининг хос жамоасига: «Эй Бану Нажжор, мана бу чорбоғингизнинг қийматини мен билан савдолашинг», дея одам юбордилар. Улар: «Йўқ, Аллоҳга қасамки, унинг қийматини фақат Аллоҳдан талаб қиламиз», дейишди.
Анас айтади: «Сизларга айтсам, унинг ичида мушрикларнинг қабрлари, хароба жойлар ва хурмозор бор эди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам амр қилдилар, мушрикларнинг қабрлари очилди, сўнг харобалар текисланди ва хурмолар кесиб юборилди. Кейин хурмоларни масжиднинг қибласига териб қўйишди. Унинг (масжиднинг) икки кесакисини тошлардан қилишди. Тош ташишаркан, «ражаз»* айтишарди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам улар билан бирга эдилар. У зот:
«Аллоҳим! Охират яхшилигидан
Ўзга ҳеч яхшилик йўқ эрур, албат.
Илоҳим, ансору муҳожирларни
Ўз мағфиратинг-ла қилгин мағфират», дердилар».
* Ражаз – қисқа вазнли шеър тури. Унинг битта мисраси «мустафъилун, мустафъилун, мустафъилун» бўлади.
268/428 - عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَدِمَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم الْمَدِينَةَ، فَنَزَلَ أَعْلَى الْمَدِينَةِ فِي حَيٍّ يُقَالُ لَهُمْ: بَنُو عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ، فَأَقَامَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِيهِمْ أَرْبَعَ عَشْرَةَ لَيْلَةً، ثُمَّ أَرْسَلَ إِلَى بَنِي النَّجَّارِ، فَجَاءُوا مُتَقَلِّدِي السُّيُوفِ، كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم عَلَى رَاحِلَتِهِ، وَأَبُو بَكْرٍ رِدْفُهُ، وَمَلَأُ بَنِي النَّجَّارِ حَوْلَهُ، حَتَّى أَلْقَى بِفِنَاءِ أَبِي أَيُّوبَ، وَكَانَ يُحِبُّ أَنْ يُصَلِّيَ حَيْثُ أَدْرَكَتْهُ الصَّلَاةُ، وَيُصَلِّي فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ، وَأَنَّهُ أَمَرَ بِبِنَاءِ الْمَسْجِدِ، فَأَرْسَلَ إِلَى مَلَإٍ مِنْ بَنِي النَّجَّارِ، فَقَالَ: «يَا بَنِي النَّجَّارِ، ثَامِنُونِي بِحَائِطِكُمْ هَذَا». قَالُوا: لَا وَاللهِ، لَا نَطْلُبُ ثَـمَنَهُ إِلَّا إِلَى اللهِ تَعَالَى، فَقَالَ أَنَسٌ: فَكَانَ فِيهِ مَا أَقُولُ لَكُمْ، قُبُورُ الْمُشْرِكِينَ، وَفِيهِ خِرَبٌ، وَفِيهِ نَخْلٌ، فَأَمَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بِقُبُورِ الْمُشْرِكِينَ فَنُبِشَتْ، ثُمَّ بِالْخَرِبِ فَسُوِّيَتْ، وَبِالنَّخْلِ فَقُطِعَ، فَصَفُّوا النَّخْلَ قِبْلَةَ الْمَسْجِدِ، وَجَعَلُوا عِضَادَتَيْهِ الْحِجَارَةَ، وَجَعَلُوا يَنْقُلُونَ الصَّخْرَ وَهُمْ يَرْتَجِزُونَ، وَالنَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَعَهُمْ، وَهُوَ يَقُولُ:
«اللَّهُمَّ لَا خَيْرَ إِلَّا خَيْرُ الْآخِرَهْ فَاغْفِرْ لِلأَنْصَارِ وَالْمُهَاجِرَهْ».
(34) ТУЯ ТУРАДИГАН ЖОЙЛАРДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(34) بَاب: الصَّلَاةِ فِي مَوَاضِعِ الْإِبِلِ
269.430 Нофеъдан ривоят қилинади:
«Ибн Умарнинг туясига қараб намоз ўқиётганини кўрдим. У: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг шундай қилаётганларини кўрганман», деди».
269/430 – عَنْ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أنَّهُ كَانَ يُصَلِّي إِلَى بَعِيرِهِ، وَقَالَ: رَأَيْتُ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَفْعَلُهُ.
(35) ОЛДИДА ТАНДИР ЁКИ ОЛОВ, ЁХУД (МУШРИКЛАР) ИБОДАТ ҚИЛАДИГАН НАРСАЛАР ТУРГАНИДА, АЛЛОҲНИ ИРОДА ҚИЛИБ НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(35) بَاب: مَنْ صَلَّى وَقُدَّامَهُ تَنُّورٌ أَوْ نَارٌ أَوْ شَيْءٌ مِمَّا يُعْبَدُ، فَأَرَادَ بِهِ اللهَ تعالى
270.431
270/431 - عَنْ أنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: (عُرِضَتْ عَلَيَّ النَّارُ وَأنَا أُصَلِّي).
(36) ҚАБРИСТОНДА НАМОЗ ЎҚИШНИНГ МАКРУҲЛИГИ ҲАҚИДА
(36) بَاب: كَرَاهِيَةِ الصَّلَاةِ فِي الْمَقَابِرِ
271.432 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уйларингизда ҳам намоз ўқиб туринг, уларни қабристонга айлантириб қўйманг», дедилар».
271/432 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «اجْعَلُوا فِي بُيُوتِكُمْ مِنْ صَلَاتِكُمْ، وَلَا تَتَّخِذُوهَا قُبُورًا».
(37)
(37) بَابٌ
272.435 Оиша розияллоҳу анҳо ва Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо айтишади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга (ўлим ҳолати) келган чоғи бир хамийсаларини юзларига ташлаб олдилар. У нафасларини қисса, юзларини очар эдилар. У зот ўша ҳолатда: «Яҳудий ва насронийларга Аллоҳнинг лаънати бўлсинки, пайғамбарларининг қабрларини масжид қилиб олдилар», деб, уларнинг қилмишидан огоҳлантирдилар».
272/435 - عَنْ عَائِشَةَ وَعَبْدَ اللهِ بْنَ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَا: لَمَّا نَزَلَ بِرَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم طَفِقَ يَطْرَحُ خَمِيصَةً لَهُ عَلَى وَجْهِهِ، فَإِذَا اغْتَمَّ بِـهَا كَشَفَهَا عَنْ وَجْهِهِ، فَقَالَ وَهْوَ كَذَلِكَ: «لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الْيَهُودِ وَالنَّصَارَى، اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ»، يُحَذِّرُ مَا صَنَعُوا.
(38) АЁЛ КИШИНИНГ МАСЖИДДА УХЛАШИ ҲАҚИДА
(38) بَاب: نَوْمِ الْمَرْأَةِ فِي الْمَسْجِدِ
273.439. Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Араб қабилаларидан бирида қора танли бир чўри бор эди, уни озод қилишди. Лекин у ўша қавм билан қолди. У бундай деди: «Уларнинг бир қизи бўлиб, унинг жавоҳир қадалган қизил чарм белбоғи бор эди. Уни ечиб ёки тушириб қўйди. Бирдан бир калхат учиб ўтиб қолди ва ётган (белбоғни) гўшт деб ўйлаб олиб қочди. Уни қидириб топа олмай, мендан гумон қилишди».
(Оиша) айтади: «Уни тинтий бошлашди, ҳатто олдини ҳам текширишди».
(Чўри бундай дейди:) «Аллоҳга қасамки, улар билан турганимда, бирдан бир калхат учиб келиб, белбоғни ташлаб кетди. У уларнинг олдига тушди. Мен уларга: «Мана ўша сизлар гумонсираб, менга туҳмат қилган нарсангиз. Ҳолбуки, бунга алоқам йўқ эди. Мана ўша нарса», дедим».
Чўри Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларига келиб, мусулмон бўлди. Оиша розияллоҳу анҳо айтади: «Масжидда унинг чодири ёки пастак уйчаси бор эди. Ҳузуримга келиб, суҳбатлашиб турар эди. Ҳар гал олдимда ўтирганида шундай дер эди:
«Белбоғ воқеаси куни Роббимизнинг ажойиботларидан,
У Зот мени қутқарди куфр оламидан».
Мен унга: «Сенга нима бўлганки, қачон мен билан ўтирсанг, доим шунақа дейсан?» деган эдим, у шу воқеани айтиб берди».
273/439 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَ: أَنَّ وَلِيدَةً كَانَتْ سَوْدَاءَ لِحَيٍّ مِنَ الْعَرَبِ، فَأَعْتَقُوهَا فَكَانَتْ مَعَهُمْ، قَالَتْ: فَخَرَجَتْ صَبِيَّةٌ لَهُمْ عَلَيْهَا وِشَاحٌ أَحْمَرُ مِنْ سُيُورٍ، قَالَتْ: فَوَضَعَتْهُ، أَوْ وَقَعَ مِنْهَا، فَمَرَّتْ بِهِ حُدَيَّاةٌ وَهْوَ مُلْقًى، فَحَسِبَتْهُ لَحْمًا فَخَطَفَتْهُ، قَالَتْ: فَالْتَمَسُوهُ فَلَمْ يَجِدُوهُ، قَالَتْ: فَاتَّهَمُونِي بِهِ، قَالَتْ: فَطَفِقُوا يُفَتِّشُونَ، حَتَّى فَتَّشُوا قُبُلَهَا، قَالَتْ: وَاللهِ إِنِّي لَقَائِمَةٌ مَعَهُمْ، إِذْ مَرَّتِ الْحُدَيَّاةُ فَأَلْقَتْهُ، قَالَتْ: فَوَقَعَ بَيْنَهُمْ، قَالَتْ: فَقُلْتُ: هَذَا الَّذِي اتَّهَمْتُمُونِي بِهِ، زَعَمْتُمْ وَأَنَا مِنْهُ بَرِيئَةٌ، وَهُوَ ذَا هُوَ، قَالَتْ: فَجَاءَتْ إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَأَسْلَمَتْ، قَالَتْ عَائِشَةُ: فَكَانَ لَهَا خِبَاءٌ فِي الْمَسْجِدِ أَوْ حِفْشٌ، قَالَتْ: فَكَانَتْ تَأْتِينِي فَتَحَدَّثُ عِنْدِي، قَالَتْ: فَلَا تَجْلِسُ عِنْدِي مَجْلِسًا إِلَّا قَالَتْ:
وَيَوْمَ الْوِشَاحِ مِنْ أَعَاجِيبِ رَبِّنَا أَلَا إِنَّهُ مِنْ بَلْدَةِ الْكُفْرِ أَنْجَانِي
قَالَتْ عَائِشَةُ رَضِيَ الله عَنْهَا: فَقُلْتُ لَهَا: مَا شَأْنُكِ، لَا تَقْعُدِينَ مَعِي مَقْعَدًا إِلَّا قُلْتِ هَذَا؟ قَالَتْ: فَحَدَّثَتْنِي بِـهَذَا الْحَدِيثِ.
(39) ЭРКАКЛАРНИНГ МАСЖИДДА УХЛАШИ ҲАҚИДА
(39) بَاب: نَوْمِ الرِّجَالِ فِي الْمَسْجِدِ
274.441 Саҳл ибн Саъд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Фотиманинг уйига келдилар, бироқ уйда Алийни кўрмадилар. Шунда у зот: «Амакиваччанг қани?» дедилар. «Мен билан унинг ўртамизда бир нима ўтган эди, мен билан аччиқлашиб, чиқиб кетди, олдимда қайлула* ҳам қилмади», деди.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир одамга: «Қара-чи, у қаерда экан?» дедилар. У келиб: «Эй Аллоҳнинг Расули, у масжидда ухлаб ётибди», деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бордилар. У (Алий) ёнбошлаб ётар, ридосининг ёни очилиб қолган, ўзига тупроқ теккан эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ундан тупроқни қоқа туриб: «Тур, Абу Туроб, тур, Абу Туроб*», дедилар.
* Қайлула – туш пайтида мизғиб олиш.
* «Абу Туроб» – луғатда «тупроқнинг отаси» маъносида. Куня саналмаган бу каби иборалар арабларда кўпинча лақаб ёки эркалаш маъносида ҳам ишлатилади. Бу ерда Абу Туроб дегани «Тупроқвой» маъносига яқин.
274/441 - عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: جَاءَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم بَيْتَ فَاطِمَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا، فَلَمْ يَجِدْ عَلِيًّا فِي الْبَيْتِ، فَقَالَ: «أَيْنَ ابْنُ عَمِّكِ؟». قَالَتْ: كَانَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ شَيْءٌ، فَغَاضَبَنِي فَخَرَجَ، فَلَمْ يَقِلْ عِنْدِي، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم لِإِنْسَانٍ: «انْظُرْ أَيْنَ هُوَ». فَجَاءَ فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، هُوَ فِي الْمَسْجِدِ رَاقِدٌ، فَجَاءَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ مُضْطَجِعٌ، قَدْ سَقَطَ رِدَاؤُهُ عَنْ شِقِّهِ، وَأَصَابَهُ تُرَابٌ، فَجَعَلَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يـَمْسَحُهُ عَنْهُ وَيَقُولُ: «قُمْ أَبَا تُرَابٍ، قُمْ أَبَا تُرَابٍ».
(40) МАСЖИДГА КИРГАНДА ИККИ РАКАТ НАМОЗ ЎҚИСИН
(40) بَاب: إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ
275.444 Абу Қатода Саламий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бирортангиз масжидга кирса, ўтирмай туриб икки ракат намоз ўқисин», дедилар».
275/444 - عَنْ أَبِي قَتَادَةَ السَّلَمِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمُ الْمَسْجِدَ فَلْيَرْكَعْ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ أَنْ يَجْلِسَ».
(41) МАСЖИД ҚУРИШ ҲАҚИДА
(41) بَاب: بُنْيَانِ الْمَسْجِدِ
276.446 Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу хабар қилади:
«Масжид Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг даврларида хом ғиштдан қурилган, шифти хурмо шохларидан, устунлари эса хурмо ёғочидан эди. Абу Бакр унга бирор қўшимча киритмади. Умар унга қўшимча қилди: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам даврларидаги бино хом ғишт ва хурмо шохларидан қурилганича қолса-да, устунларини ёғочдан қайта қилди. Сўнг Усмон уни ўзгартириб, кўп қўшимчалар қўшди. Деворларини нақшинкор тошлар ва ганч билан безади. Устунларини нақшинкор тошлардан қилиб, томини сож* ёғочи билан ёпди».
* Сож – тахтанинг сифатли ва қимматбаҳо тури, у Ҳиндистондан келтирилган.
276/446 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: أَنَّ الْمَسْجِدَ كَانَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم مَبْنِيًّا بِاللَّبِنِ، وَسَقْفُهُ الْجَرِيدُ، وَعُمُدُهُ خَشَبُ النَّخْلِ، فَلَمْ يَزِدْ فِيهِ أَبُو بَكْرٍ شَيْئًا، وَزَادَ فِيهِ عُمَرُ، وَبَنَاهُ عَلَى بُنْيَانِهِ فِي عَهْدِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم بِاللَّبِنِ وَالْجَرِيدِ، وَأَعَادَ عُمُدَهُ خَشَبًا، ثُمَّ غَيَّرَهُ عُثْمَانُ، فَزَادَ فِيهِ زِيَادَةً كَثِيرَةً، وَبَنَى جِدَارَهُ بِالْحِجَارَةِ الْمَنْقُوشَةِ وَالْقَصَّةِ، وَجَعَلَ عُمُدَهُ مِنْ حِجَارَةٍ مَنْقُوشَةٍ، وَسَقَفَهُ بِالسَّاجِ.
(42) МАСЖИД ҚУРИШДА КЎМАКЛАШИШ ҲАҚИДА
(42) بَاب: التَّعَاوُنِ فِي بِنَاءِ الْمَسْجِدِ
277.447 Абу Саъид ал-Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
У киши ҳадис айтиб ниҳоят, сўз масжид қурилишига келганда бундай деди: «Биз ғиштни биттадан кўтарардик, Аммор эса иккита-иккитадан кўтарар эди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам буни кўриб, унинг чангини қоқдилар ва: «Амморнинг шўри қурисин, уни боғий* тўда ўлдиради. У уларни жаннатга чақирса, улар уни дўзахга чақиришади», дедилар. Аммор: «Фитналардан Аллоҳдан паноҳ сўрайман», деди».
* Боғий – луғатда «тажовузкор», истилоҳда «одил имомга итоатсизлик қилиб, Ислом давлатига қурол кўтариб қарши чиққан шахс».
277/447 – عَنْ أبِي سَعِيدٍ الـخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أنَّهُ: كَانَ يُحَدِّثُ يَوْمًا حَتَّى أَتَى ذِكْرُ بِنَاءِ الْمَسْجِدِ، فَقَالَ: كُنَّا نَحْمِلُ لَبِنَةً لَبِنَةً، وَعَمَّارٌ لَبِنَتَيْنِ لَبِنَتَيْنِ، فَرَآهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، فَيَنْفُضُ التُّرَابَ عَنْهُ، وَيَقُولُ: «وَيْحَ عَمَّارٍ، تَقْتُلُهُ الْفِئَةُ الْبَاغِيَةُ، يَدْعُوهُمْ إِلَى الْجَنَّةِ، وَيَدْعُونَهُ إِلَى النَّارِ».
(43) МАСЖИД ҚУРГАН КИШИ ҲАҚИДА
(43) بَاب: مَنْ بَنَى مَسْجِدًا
278.450 Убайдуллоҳ Хавлоний эшитган эканки, Усмон ибн Аффон Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидларини қураётган кезлари одамларнинг ўз шаънига қилган гап-сўзларига жавобан: «Сизлар ошириб юбординглар. Мен Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким бир масжид қурса – Букайр: «Аллоҳнинг важҳини розилигини истаб», деди, деб ўйлайман», деган – Аллоҳ унга жаннатда унинг мислини қуриб беради», деяётганларини эшитганман», деган экан.
278/450 - عَنْ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَوْلِ النَّاسِ فِيهِ حِينَ بَنَى مَسْجِدَ الرَّسُولِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِنَّكُمْ أَكْثَرْتُمْ، وَإِنِّي سَـمِعْتُ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «مَنْ بَنَى مَسْجِدًا يَبْتَغِي بِهِ وَجْهَ اللهِ، بَنَى اللهُ لَهُ مِثْلَهُ فِي الْجَنَّةِ».
(44) МАСЖИДДАН ЎТГАНДА КАМОН ЎҚИНИНГ ТИҒЛАРИНИ УШЛАБ ОЛИШ ҲАҚИДА
(44) بَاب: يَأْخُذُ بِنُصُولِ النَّبْلِ إِذَا مَرَّ فِي الْمَسْجِدِ
279.451 Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Бир киши ёнида камон ўқлари билан масжиддан ўтди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга: «Тиғларини(нг учини) ушлаб ол», дедилар».
279/451 - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: مَرَّ رَجُلٌ فِي الْمَسْجِدِ وَمَعَهُ سِهَامٌ، فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: «أَمْسِكْ بِنِصَالِهَا»؟
(45) МАСЖИДДАН ЎТИШ ҲАҚИДА
(45) بَاب: الْمُرُورِ فِي الْمَسْجِدِ
280.452 Абу Бурда отасидан ривоят қилади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким масжидларимиз ёки бозорларимиздан камон ўқлари билан ўтса, тиғларини кафти билан ушлаб олсин, токи бирор мусулмонга жароҳат етказиб қўймасин», дедилар».
280/452 – عَنْ أبِي مُوسَى الأَشْعَرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «مَنْ مَرَّ فِي شَيْءٍ مِنْ مَسَاجِدِنَا، أَوْ أَسْوَاقِنَا، بِنَبْلٍ، فَلْيَأْخُذْ عَلَى نِصَالِهَا، لَا يَعْقِرْ بِكَفِّهِ مُسْلِمًا».
(46) МАСЖИДДА ШЕЪР АЙТИШ ҲАҚИДА
(46) بَاب: الشِّعْرِ فِي الْمَسْجِدِ
281.453 Абу Салама ибн Абдурраҳмон ибн Авф хабар қилади:
«Ҳассон ибн Собит Ансорий Абу Ҳурайрадан гувоҳлик сўраб: «Аллоҳ ҳаққи, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Эй Ҳассон, Аллоҳнинг Расули номидан жавоб қил! Аллоҳим, уни Руҳул-қудс (Жаброил) ила қўлла!» деганларини эшитганмисан?» деди. Абу Ҳурайра: «Ҳа», деди».
281/453 - عَنْ حَسَّانَ بْنَ ثَابِتٍ الْأَنْصَارِيَّ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنَّهُ اسْتَشْهَدَ أَبَا هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أنْشُدُكَ الله، هَلْ سَـمِعْتَ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: «يَا حَسَّانُ، أَجِبْ عَنْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم، اللَّهُمَّ أَيِّدْهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ»؟ قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ: نَعَمْ.
(47) МАСЖИДДАГИ НАЙЗАБОЗЛАР ҲАҚИДА
(47) بَاب: أَصْحَابِ الْحِرَابِ فِي الْمَسْجِدِ
282.454 Оиша розияллоҳу анҳо айтади:
«Бир куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳужрамнинг эшиги олдида турган эдилар, масжидда эса ҳабашлар ўйин қилишаётган эди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам мени ридолари билан тўсиб турар, мен уларнинг ўйинларини томоша қилар эдим».
282/454 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: لَقَدْ رَأَيْتُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَوْمًا عَلَى بَابِ حُجْرَتِي وَالْحَبَشَةُ يَلْعَبُونَ فِي الْمَسْجِدِ، وَرَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يَسْتُرُنِي بِرِدَائِهِ، أَنْظُرُ إِلَى لَعِبِهِمْ. وَفِي رِوَايَةٍ: يَلْعَبُونَ بِـحِرَابِـهِمْ.
(48) МАСЖИДДА ҚАРЗНИ СЎРАШ ВА (УНИ) ҚИСТАБ, ТУРИБ ОЛИШ ҲАҚИДА
(48) بَاب: التَّقَاضِي وَالْمُلَازَمَةِ فِي الْمَسْجِدِ
283.457 Каъб розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«У масжидда Ибн Абу Ҳадраддан қарзини тўлашини талаб қилди. Кейин икковининг овози кўтарилиб кетиб, ҳатто Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам буни уйларида туриб эшитдилар. Шунда у зот ҳужраларининг дарпардасини (икки томонга) очиб, уларнинг олдига чиқдилар-да: «Эй Каъб!» деб чақирдилар. «Лаббай, эй Аллоҳнинг Расули», деди. У зот: «Қарзингдан бунчасини кеч», деб, ярмига ишора қилдилар. «Бўлди, кечдим, эй Аллоҳнинг Расули», деди. У зот (Ибн Абу Ҳадрадга қараб:) «Тур, уни (қолганини) тўла», дедилар».
283/457 – عَنْ كَعْبِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّهُ تَقَاضَى ابْنَ أَبِي حَدْرَدٍ دَيْنًا كَانَ لَهُ عَلَيْهِ فِي الْمَسْجِدِ، فَارْتَفَعَتْ أَصْوَاتُهُمَا حَتَّى سَـمِعَهَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ فِي بَيْتِهِ، فَخَرَجَ إِلَيْهِمَا، حَتَّى كَشَفَ سِجْفَ حُجْرَتِهِ، فَنَادَى: «يَا كَعْبُ». قَالَ: لَبَّيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «ضَعْ مِنْ دَيْنِكَ هَذَا» وَأَوْمَأَ إِلَيْهِ: أَيِ الشَّطْرَ، قَالَ: لَقَدْ فَعَلْتُ يَا رَسُولَ اللهِ، قَالَ: «قُمْ فَاقْضِهِ».
(49) МАСЖИДНИ СУПУРИШ, ЛАТТА-ПУТТА, АХЛАТ ВА ХАС-ЧЎПЛАРНИ ЙИҒИШТИРИБ ОЛИШ ҲАҚИДА
(49) بَاب: كَنْسِ الْمَسْجِدِ، وَالْتِقَاطِ الْخِرَقِ وَالْقَذَى وَالْعِيدَانِ
284.458 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Қора танли бир эркак [ёки қора танли бир аёл] масжидни супуриб юрар эди. У вафот этди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни сўраб қолган эдилар: «У вафот этган», дейишди. У зот: «Буни менга билдирмабсизлар-да, унинг қабрини кўрсатинглар», дедилар. Кейин у зот қабрига келиб, унга жаноза намози ўқидилар».
284/458 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا أَسْوَدَ، أَوِ امْرَأَةً سَوْدَاءَ، كَانَ يَقُمُّ الْمَسْجِدَ، فَمَاتَ، فَسَأَلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَنْهُ، فَقَالُوا: مَاتَ، قَالَ: «أَفَلَا كُنْتُمْ آذَنْتُمُونِي بِهِ؟ دُلُّونِي عَلَى قَبْرِهِ»، أَوْ قَالَ: قَبْرِهَا. فَأَتَى قَبْرَهُ فَصَلَّى عَلَيْهِ.
(50) МАСЖИДДА ХАМР САВДОСИНИ ҲАРОМ ҚИЛИШ ҲАҚИДА
(50) بَاب: تَحْرِيمِ تِجَارَةِ الْخَمْرِ فِي الْمَسْجِدِ
285.459 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Бақара сурасининг рибо хусусидаги оятлари нозил қилинганида, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга чиқиб, уларни одамларга ўқиб бердилар, сўнгра хамр савдосини ҳам ҳаром қилдилар».
285/459 - عَنْ عَائِشَةَ رَضيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: لَمَّا أُنْزِلَ الْآيَاتُ مِنْ سُورَةِ الْبَقَرَةِ فِي الرِّبَا، خَرَجَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم إِلَى الْمَسْجِدِ فَقَرَأَهُنَّ عَلَى النَّاسِ، ثُمَّ حَرَّمَ تـِجَارَةَ الْخَمْرِ.
(51) МАСЖИДДА ТУТҚУН ЁКИ ҚАРЗДОРНИ БОҒЛАБ ҚЎЙИШ ҲАҚИДА
(51) بَاب: الْأَسِيرِ أَوِ الْغَرِيمِ يُرْبَطُ فِي الْمَسْجِدِ
286.461 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ушбу кеча жинларнинг ифрити намозимни бузиш учун тўсатдан олдимда пайдо бўлди [ёки шунга ўхшаш гап айтдилар]. Аллоҳ менга унга нисбатан устунлик берди. Ҳаммаларингиз эрталаб туриб, уни кўришингиз учун масжид устунларидан бирига боғлаб қўймоқчи бўлдим. Аммо биродарим Сулаймоннинг «Роббим, менга ўзимдан кейин бирор киши муяссар бўлмайдиган подшоҳликни ҳадя эт...» деган гапини эслаб қолдим», дедилар».
Равҳ (ровийлардан бири) айтади: «Кейин уни хору зор ҳолида ҳайдаб юбордилар».
Изоҳ: Ёмонликда учига чиққан ва қувватли жин-шайтон араб тилида «ифрит» дейилади. Бу сўз шайтонга ўхшаш одамга нисбатан ҳам ишлатилади.
286/461 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، أنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِنَّ عِفْرِيتًا مِنَ الْجِنِّ تَفَلَّتَ عَلَيَّ الْبَارِحَةَ - أَوْ كَلِمَةً نَحْوَهَا - لِيَقْطَعَ عَلَيَّ الصَّلَاةَ، فَأَمْكَنَنِي اللهُ مِنْهُ، فَأَرَدْتُ أَنْ أَرْبِطَهُ إِلَى سَارِيَةٍ مِنْ سَوَارِي الْمَسْجِدِ، حَتَّى تُصْبِحُوا وَتَنْظُرُوا إِلَيْهِ كُلُّكُمْ، فَذَكَرْتُ قَوْلَ أَخِي سُلَيْمَانَ: رَبِّ هَبْ لِي مُلْكًا لَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِي».
(52) КАСАЛЛАР ВА БОШҚАЛАР УЧУН МАСЖИДДА ЧОДИР ҚУРИШ ҲАҚИДА
(52) بَاب: الْخَيْمَةِ فِي الْمَسْجِدِ لِلْمَرْضَى وَغَيْرِهِمْ
287.463 Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Хандақ куни Саъд жон томиридан жароҳатланди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам уни яқинроқдан зиёрат қилиб туришлари учун масжидга бир чодир ўрнаттирдилар. Ваҳоланки, масжидда Бану Ғифорга тегишли бошқа бир чодир ҳам бор эди. Уларни (саҳобаларни) ўзлари томон оқиб чиқаётган қонгина хавотирга солди. Шунда улар: «Эй чодирдагилар, сизлардан биз тарафга оқиб келаётган нарса нима?» дейишди. Қарашса, Саъднинг жароҳатидан қон оқаётган экан. У ўша туфайли вафот этди».
287/463 - عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: أُصِيبَ سَعْدٌ يَوْمَ الْخَنْدَقِ فِي الْأَكْحَلِ، فَضَرَبَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم خَيْمَةً فِي الْمَسْجِدِ لِيَعُودَهُ مِنْ قَرِيبٍ، فَلَمْ يَرُعْهُمْ، وَفِي الْمَسْجِدِ خَيْمَةٌ مِنْ بَنِي غِفَارٍ، إِلَّا الدَّمُ يَسِيلُ إِلَيْهِمْ، فَقَالُوا: يَا أَهْلَ الْخَيْمَةِ، مَا هَذَا الَّذِي يَأْتِينَا مِنْ قِبَلِكُمْ؟ فَإِذَا سَعْدٌ يَغْذُو جُرْحُهُ دَمًا، فَمَاتَ فِيهَا.
(53) БИРОР САБАБ БИЛАН МАСЖИДГА ТУЯ КИРИТИШ ҲАҚИДА
(53) بَاب: إِدْخَالِ الْبَعِيرِ فِي الْمَسْجِدِ لِلْعِلَّةِ
288.464 Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга: «Мен касал бўлиб қолдим», деб шикоят қилдим. У зот: «Улов миниб, одамларнинг ортидан тавоф қилавер», дедилар. Мен тавоф қилдим. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Байтнинг ёнида «Ват-тур ва китабим мастур»ни* қироат қилиб намоз ўқиётган эдилар».
288/464 - عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ الله عَنْهَا قَالَتْ: شَكَوْتُ إِلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَنِّي أَشْتَكِي، قَالَ: «طُوفِي مِنْ وَرَاءِ النَّاسِ وَأَنْتِ رَاكِبَةٌ». فَطُفْتُ، وَرَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي إِلَى جَنْبِ الْبَيْتِ، يَقْرَأُ بِـ (الطُّورِ وَكِتَابٍ مَسْطُورٍ).
(54)
(54) بَابٌ
289.465 Анас розияллоҳу анҳу бундай сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саҳобаларидан икки киши қоронғи кечада Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурларидан чиқишди. Улар билан бирга олдиларини ёритиб турувчи чироққа ўхшаш икки нур бор эди. Улар ажраб кетишгач, ҳар бири билан то уйига етиб олгунича, биттадан нур бирга бўлди».
289/465 – عَنْ أنَسٍ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّ رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، خَرَجَا مِنْ عِنْدِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي لَيْلَةٍ مُظْلِمَةٍ، وَمَعَهُمَا مِثْلُ الْمِصْبَاحَيْنِ، يُضِيآنِ بَيْنَ أَيْدِيهِمَا، فَلَمَّا افْتَرَقَا صَارَ مَعَ كُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا وَاحِدٌ، حَتَّى أَتَى أَهْلَهُ.
(55) МАСЖИДДАН ДАРЧА ВА ЙЎЛАК ОЧИШ ҲАҚИДА
(55) بَاب: الْخَوْخَةِ وَالْمَمَرِّ فِي الْمَسْجِدِ
290.466 Абу Саъид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам хутба қилиб: «Албатта, Аллоҳ бир бандага дунё билан Ўзининг ҳузуридаги нарса орасида ихтиёр берди. У Аллоҳнинг ҳузуридагини танлади», дедилар. Шунда Абу Бакр йиғлади. Ичимда: «Аллоҳ бир бандага дунё билан Ўзининг ҳузуридаги нарса орасида ихтиёр берган бўлса ва у Аллоҳнинг ҳузуридагисини танлаган бўлса, бу шайхни нима йиғлатяптийкин», дедим. Кейин ўша банда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бўлиб чиқдилар. Абу Бакр энг билимдонимиз экан. У зот: «Йиғлама, эй Абу Бакр. Албатта, мол-давлату ошноликда одамларнинг менга энг фидокори Абу Бакрдир. Агар умматимдан халил (дўст) тутганимда, албатта, Абу Бакрни тутган бўлар эдим. Лекин (ўртадаги) Ислом биродарлиги ва меҳр-муҳаббати (афзалдир). Масжидда Абу Бакрнинг эшигидан бошқа бирорта эшик қолмай тўсиб ташлансин», дедилар».
290/466 - عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: خَطَبَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: «إِنَّ اللهَ خَيَّرَ عَبْدًا بَيْنَ الدُّنْيَا وَبَيْنَ مَا عِنْدَهُ، فَاخْتَارَ مَا عِنْدَ اللهِ». فَبَكَى أَبُو بَكْرٍ رَضِيَ الله عَنْهُ، فَقُلْتُ فِي نَفْسِي: مَا يُبْكِي هَذَا الشَّيْخَ؟ إِنْ يَكُنِ اللهُ خَيَّرَ عَبْدًا بَيْنَ الدُّنْيَا وَبَيْنَ مَا عِنْدَهُ، فَاخْتَارَ مَا عِنْدَ اللهِ؟ فَكَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم هُوَ الْعَبْدَ، وَكَانَ أَبُو بَكْرٍ أَعْلَمَنَا، قَالَ: «يَا أَبَا بَكْرٍ لَا تَبْكِ، إِنَّ أَمَنَّ النَّاسِ عَلَيَّ فِي صُحْبَتِهِ وَمَالِهِ أَبُو بَكْرٍ، وَلَوْ كُنْتُ مُتَّخِذًا خَلِيلًا مِنْ أُمَّتِي لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ، وَلَكِنْ أُخُوَّةُ الْإِسْلَامِ وَمَوَدَّتُهُ، لَا يَبْقَيَنَّ فِي الْمَسْجِدِ بَابٌ إِلَّا سُدَّ، إِلَّا بَابُ أَبِي بَكْرٍ».
291.467 Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам вафотларидан олдинги бетобликларида бошларини бир парча мато билан боғлаган ҳолда чиқдилар. Минбарга ўтириб, Аллоҳга ҳамду сано айтдилар. Сўнг: «Ҳақиқатда, одамларнинг бирортаси моли-жонини менга нисор қилишда Абу Бакр ибн Абу Қуҳофадан кўра фидокорроқ эмас. Агар одамлардан халил тутганимда, албатта, Абу Бакрни халил тутган бўлар эдим. Лекин Ислом дўстлиги афзалдир. Бу масжиддаги Абу Бакрнинг дарчасидан бошқа барча дарчаларни мендан тўсиб ташланглар», дедилар».
291/467 - عَنِ عَبْدِ الله بْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ الله عَنْهُمَا قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ عَاصِبُ رَأْسَهُ بِخِرْقَةٍ، فَقَعَدَ عَلَى الْمِنْبَرِ، فَحَمِدَ اللهَ وَأَثْنَى عَلَيْهِ، ثُمَّ قَالَ: «إِنَّهُ لَيْسَ مِنَ النَّاسِ أَحَدٌ أَمَنَّ عَلَيَّ فِي نَفْسِهِ وَمَالِهِ مِنْ أَبِي بَكْرِ بْنِ أَبِي قُحَافَةَ، وَلَوْ كُنْتُ مُتَّخِذًا مِنَ النَّاسِ خَلِيلًا لَاتَّخَذْتُ أَبَا بَكْرٍ خَلِيلًا، وَلَكِنْ خُلَّةُ الْإِسْلَامِ أَفْضَلُ، سُدُّوا عَنِّي كُلَّ خَوْخَةٍ فِي هَذَا الْمَسْجِدِ، غَيْرَ خَوْخَةِ أَبِي بَكْرٍ.
(56) КАЪБА ҲАМДА МАСЖИДЛАРДАГИ ЭШИК ВА ҚУЛФЛАР ҲАҚИДА
(56) بَاب: الْأَبْوَابِ وَالْغَلَقِ لِلْكَعْبَةِ وَالْمَسَاجِدِ
292.468 Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Маккага келиб, Усмон ибн Т-А-лҳани чақирдилар. У эшикни (Каъба эшигини) очди. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам, Билол, Усома ибн Зайд ва Усмон ибн Т-А-лҳа киришди. Кейин эшик ёпилди. У ерда бир муддат туриб, сўнг чиқишди. Шошилиб Билолдан сўраган эдим, «У зот унинг ичида намоз ўқидилар», деди. «Қаерида?» дедим. «Икки устун орасида», деди. Қанча ўқиганларини сўраш ёдимдан чиқибди».
292/468 - عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَدِمَ مَكَّةَ، فَدَعَا عُثْمَانَ بْنَ طَلْحَةَ، فَفَتَحَ الْبَابَ، فَدَخَلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، وَبِلَالٌ، وَأُسَامَةُ بْنُ زَيْدٍ، وَعُثْمَانُ بْنُ طَلْحَةَ، ثُمَّ أُغْلِقَ الْبَابُ، فَلَبِثَ فِيهِ سَاعَةً، ثُمَّ خَرَجُوا. قَالَ ابْنُ عُمَرَ: فَبَدَرْتُ فَسَأَلْتُ بِلَالًا، فَقَالَ: صَلَّى فِيهِ، فَقُلْتُ: فِي أَيٍّ؟ قَالَ: بَيْنَ الْأُسْطُوَانَتَيْنِ. قَالَ ابْنُ عُمَرَ: فَذَهَبَ عَلَيَّ أَنْ أَسْأَلَهُ كَمْ صَلَّى.
(57) МАСЖИДДА ҲАЛҚА ҚУРИШ ВА ЎТИРИШ ҲАҚИДА
(57) بَاب: الْحِلَقِ وَالْجُلُوسِ فِي الْمَسْجِدِ
293.472 Нофеъдан ривоят қилинади:
«Ибн Умар розияллоҳу анҳумо бундай деган: «Бир киши Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан минбардаликларида «Тунги намоз ҳақида нима дейсиз?» деб сўради. У зот: «Икки ракат-икки ракатдан (ўқилади). Тонг отиб қолишидан қўрққанида битта (ракат) ўқийди, бу унинг ўқиган намозларини тоқ қилади (яъни витр ўрнига ўтади)», дедилар».
Ибн Умар: «Охирги намозингизни тоқ қилинглар, чунки Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам шунга буюрганлар», дер эди».
293/472 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم وَهْوَ عَلَى الْمِنْبَرِ: مَا تَرَى فِي صَلَاةِ اللَّيْلِ؟ قَالَ: «مَثْنَى مَثْنَى، فَإِذَا خَشِيَ الصُّبْحَ صَلَّى وَاحِدَةً، فَأَوْتَرَتْ لَهُ مَا صَلَّى»؛ وَإِنَّهُ كَانَ يَقُولُ: اجْعَلُوا آخِرَ صَلَاتِكُمْ وِتْرًا، فَإِنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم أَمَرَ بِهِ.
(58) МАСЖИДДА ЧАЛҚАНЧА ЁТИШ ВА ОЁҚ УЗАТИШ ҲАҚИДА
(58) بَاب: الْاِسْتِلْقَاءِ فِي الْمَسْجِدِ
294.475 Ибн Шиҳобдан ривоят қилинади:
«Аббод ибн Тамим амакисидан ривоят қилишича, у Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг масжидда бир оёқларини иккинчиси устига қўйиб, чалқанча ётганларини кўрган».
Ибн Шиҳоб Саъид ибн Мусайябнинг «Умар ва Усмон ҳам шундай қилар эдилар», деганини ҳам ривоят қилган.
294/475 – عَنْ عَبْدِ الله بْنِ زَيْدٍ الأنْصَارِيِّ رَضِيَ الله عَنْهُ أَنَّهُ رَأَى رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم مُسْتَلْقِيًا فِي الْمَسْجِدِ، وَاضِعًا إِحْدَى رِجْلَيْهِ عَلَى الْأُخْرَى.
(59) БОЗОР МАСЖИДИДА НАМОЗ ЎҚИШ ҲАҚИДА
(59) بَاب: الصَّلَاةِ فِي مَسْجِدِ السُّوقِ
295.477 Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Жамоат намози (кишининг) ўз уйидаги намозидан ва бозоридаги намозидан йигирма беш даража ортиқ бўлади. Зотан, бирортангиз гўзал қилиб таҳорат қилса ва масжидга намоз ўқишнигина ният қилиб борса, то масжидга кириб келгунича босган ҳар қадами туфайли Аллоҳ уни бир даражага кўтаради ва битта хатосини ўчиради. Масжидга кирганида эса уни (намоз) тутиб турар экан, намозда бўлади. Модомики намоз ўқиётган жойида бўлар экан ва ўша жойда таҳорати синмас экан, фаришталар: «Аллоҳим, уни мағфират қил! Аллоҳим, унга раҳм қил!» деб салавот айтишади (яъни унинг ҳаққига)», дедилар».
295/477 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «صَلَاةُ الْجَمِيعِ تَزِيدُ عَلَى صَلَاتِهِ فِي بَيْتِهِ، وَصَلَاتِهِ فِي سُوقِهِ، خَمْسًا وَعِشْرِينَ دَرَجَةً، فَإِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الوضُوءَ، وَأَتَى الْمَسْجِدَ، لَا يُرِيدُ إِلَّا الصَّلَاةَ، لَمْ يَخْطُ خَطْوَةً إِلَّا رَفَعَهُ اللهُ بِهَا دَرَجَةً، وَحَطَّ عَنْهُ خَطِيئَةً، حَتَّى يَدْخُلَ الْمَسْجِدَ، وَإِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ، كَانَ فِي صَلَاةٍ مَا كَانَتْ تَحْبِسُهُ، وَتُصَلِّي - يَعْنِي عَلَيْهِ – الْمَلَائِكَةُ، مَا دَامَ فِي مَجْلِسِهِ الَّذِي يُصَلِّي فِيهِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ، مَا لَمْ يُحْدِثْ».
(60) МАСЖИД ВА БОШҚА ЖОЙДА БАРМОҚЛАРНИ БИР-БИРИГА КИРИШТИРИШ ҲАҚИДА
(60) بَاب: تَشْبِيكِ الْأَصَابِعِ فِي الْمَسْجِدِ وَغَيْرِهِ
296.481 Абу Мусо розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўмин билан мўмин бир-бирини тутиб турадиган деворлар кабидир», дея бармоқларини бир-бирига кириштирдилар».
296/481 - عَنْ أَبِي مُوسَى رَضِيَ الله عَنْهُ عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ، يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا».
297.482 Ибн Сириндан ривоят қилинади:
«Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу айтди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизга кундузги икки намоздан бирини ўқиб бердилар. – Ибн Сирин: «Абу Ҳурайра унинг номини айтди, лекин мен унутиб қўйдим», дейди. – У зот бизга икки ракат намоз ўқиб бериб, сўнг салом бердилар-да, масжидга кўндаланг қўйилган ёғочнинг олдига бориб, унга суяндилар. У зот ғазаблангандек эдилар. Ўнг қўлларини сўл қўлларига қўйиб, бармоқларини бир-бирига кириштирдилар ва ўнг ёноқларини чап кафтлари орқасига қўйдилар. Шошқалоқлар «Намоз қисқарибди», деб, масжид эшикларидан чиқиб кетишди. Қавм ичида Абу Бакр ва Умар бор эди. Улар ҳам у зотга гапиришдан ҳайиқишди. Қавм ичида қўллари узун киши бўлиб, уни «Зул-ядайн»* деб аташар эди. У: «Эй Аллоҳнинг Расули, унутдингизми ёки намоз қисқардими?» деди. У зот: «Унутмадим ҳам, қисқармади ҳам», дедилар-да: «Зул-ядайн айтганидек бўлдими?» деб сўрадилар. «Ҳа», дейишди. Шунда олдинга ўтиб, қолдирганларини ўқидилар. Кейин салом бердилар ва такбир айтиб, ҳар доимги саждаларидек ёки ундан узунроқ сажда қилдилар. Кейин бошларини кўтардилар ва такбир айтдилар. Кейин такбир айтиб, доимги саждаларидек ёки ундан узунроқ сажда қилдилар. Сўнг бошларини кўтардилар ва такбир айтдилар».
Баъзан ундан (Ибн Сириндан) «Кейин салом берганлар», дейилганми?» деб сўрашганида, «Менга Имрон ибн Ҳусойннинг «Сўнг салом бердилар», деган хабари келган», дерди.
* «Зул-ядайн» – икки қўл соҳиби, яъни узунқўл.
Изоҳ: Ҳадисда айтилганидек гаплашиш намозни бузмаслиги Исломнинг олдинги ҳукмларига биноан бўлиб, кейин мансух (бекор) қилинган. Шунинг учун ҳам мазкур воқеада иштирок этган Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу ўз халифалиги даврида шундай ҳолатга тушганида намозни қайта ўқиган.
297/482 - عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ الله عَنْهُ قَالَ: صَلَّى بِنَا رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِحْدَى صَلَاتَيِ الْعَشِيِّ، فَصَلَّى بِنَا رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ سَلَّمَ، فَقَامَ إِلَى خَشَبَةٍ مَعْرُوضَةٍ فِي الْمَسْجِدِ، فَاتَّكَأَ عَلَيْهَا كَأَنَّهُ غَضْبَانُ، وَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى، وَشَبَّكَ بَيْنَ أَصَابِعِهِ، وَوَضَعَ خَدَّهُ الْأَيـْمَنَ عَلَى ظَهْرِ كَفِّهِ الْيُسْرَى، وَخَرَجَتِ السَّرَعَانُ مِنْ أَبْوَابِ الْمَسْجِدِ، فَقَالُوا: قَصُرَتِ الصَّلَاةُ؟ وَفِي الْقَوْمِ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ، فَهَابَا أَنْ يُكَلِّمَاهُ، وَفِي الْقَوْمِ رَجُلٌ فِي يَدَيْهِ طُولٌ، يُقَالُ لَهُ: ذُو الْيَدَيْنِ، قَالَ: يَا رَسُولَ اللهِ، أَنَسِيتَ أَمْ قَصُرَتِ الصَّلَاةُ؟ قَالَ: «لَمْ أَنْسَ وَلَمْ تُقْصَرْ». فَقَالَ: «أَكَمَا يَقُولُ ذُو الْيَدَيْنِ؟» فَقَالُوا: نَعَمْ، فَتَقَدَّمَ فَصَلَّى مَا تَرَكَ، ثُمَّ سَلَّمَ، ثُمَّ كَبَّرَ وَسَجَدَ مِثْلَ سُجُودِهِ أَوْ أَطْوَلَ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَكَبَّرَ، ثُمَّ كَبَّرَ وَسَجَدَ مِثْلَ سُجُودِهِ أَوْ أَطْوَلَ، ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ وَكَبَّرَ، ثُمَّ سَلَّمَ.
(61) МАДИНА ЙЎЛЛАРИДАГИ МАСЖИДЛАР ВА НАБИЙ СОЛЛАЛЛОҲУ АЛАЙҲИ ВАСАЛЛАМ НАМОЗ ЎҚИГАН ЖОЙЛАР ҲАҚИДА
(61) بَاب: الْمَسَاجِدِ الَّتِي عَلَى طُرُقِ الْمَدِينَةِ وَالْمَوَاضِعِ الَّتِي صَلَّى فِيهَا النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم
298.483 Мусо ибн Уқба сўзлаб берди:
«Солим ибн Абдуллоҳнинг йўлдаги (маълум) жойларни танлаб намоз ўқиётганини кўрдим. У айтдики, отаси ўша ерларда намоз ўқиган ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ана шу жойларда намоз ўқиганларини кўрган экан.
Ибн Умарнинг ўша жойларда намоз ўқиганини менга Нофеъ ҳам айтиб берган.
Солимдан сўраганимда, унинг сўзи ўша жойларнинг бирортасида Нофеъга номувофиқ келганини билмайман, фақат Равҳо тепалигидаги масжид хусусида икковлари ҳар хил гапиришган».
298/483 - عَنِ عَبْدِ الله بْنِ عُمَرَ رَضِيَ الله عَنْهُمَا: أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي فِي أمَاكِنَ مِنَ الطَّرِيقِ وَيَقُولُ: إنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم يُصَلِّي فِي تِلْكَ الأمْكِنَةِ.
299.484 Нофеъдан ривоят қилинади:
«Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу унга шундай деди: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам умра ва ҳаж қилганларида Зулҳулайфага* – Зулҳулайфадаги масжид ўрнидаги самура* тагига тушар эдилар. Шу йўлдан бирор ғазот, ҳаж ёки умрадан қайтсалар, водийнинг ўртасида тушардилар. Водийнинг ўртасидан кўтарилганларида шарқий водийнинг чеккасидаги ўзанда туяларини чўктирар эдилар. Тошлоқдаги масжидда ҳам, масжид турган дўнглик устида ҳам эмас, (мана шу ерда) тонггача қўноқлардилар. У ерда бир пастлик бўлиб, унинг олдида Абдуллоҳ намоз ўқир эди. Унинг ўртасида қумтепалар бўлиб, у ерда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқир эдилар. Кейинроқ сел у ерга оқизиқ* олиб келиб, Абдуллоҳ намоз ўқийдиган ҳалиги жойни кўмиб ташлади».
* Зулҳулайфа – Мадинаи Мунаввара яқинидаги жой. Ҳозирда «Абяру Али» деб аталади. Мадина тарафидан келадиган ҳожилар учун мийқот ҳисобланади. Макка билан Зулҳулайфанинг ораси 410 км.
* Самура – тиканли дарахтлар оиласига мансуб бўлиб, уларнинг ичида энг сифатли ёғоч берадиган дарахт.
* Оқизиқ – сув билан оқиб келган минерал ва органик жинслар.
Изоҳ: Бу ва бундан кейинги ҳадисларда Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо Нофеъ роҳимаҳуллоҳга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиган жойларни ўша даврдаги ҳолатига кўра таърифлаган.
299/484 – وَعَنْهُ رَضِيَ الله عَنْهُ: أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم، كَانَ يَنْزِلُ بِذِي الْحُلَيْفَةِ حِينَ يَعْتَمِرُ، وَفِي حَجَّتِهِ حِينَ حَجَّ، تَحْتَ سَـمُرَةٍ، فِي مَوْضِعِ الْمَسْجِدِ الَّذِي بِذِي الْحُلَيْفَةِ، وَكَانَ إِذَا رَجَعَ مِنْ غَزْوٍ، كَانَ فِي تِلْكَ الطَّرِيقِ، أَوْ حَجٍّ أَوْ عُمْرَةٍ، هَبَطَ مِنْ بَطْنِ وَادٍ، فَإِذَا ظَهَرَ مِنْ بَطْنِ وَادٍ أَنَاخَ بِالْبَطْحَاءِ الَّتِي عَلَى شَفِيرِ الْوَادِي الشَّرْقِيَّةِ، فَعَرَّسَ ثَمَّ حَتَّى يُصْبِحَ، لَيْسَ عِنْدَ الْمَسْجِدِ الَّذِي بِحِجَارَةٍ، وَلَا عَلَى الْأَكَمَةِ الَّتِي عَلَيْهَا الْمَسْجِدُ، كَانَ ثَمَّ خَلِيجٌ يُصَلِّي عَبْدُ اللهِ عِنْدَهُ، فِي بَطْنِهِ كُثُبٌ، كَانَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم ثَمَّ يُصَلِّي، فَدَحَا السَّيْلُ فِيهِ بِالْبَطْحَاءِ، حَتَّى دَفَنَ ذَلِكَ الْمَكَانَ الَّذِي كَانَ عَبْدُ اللهِ يُصَلِّي فِيهِ.
301.485, 486. Яна Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга (Нофеъга) бундай сўзлаб берди:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Равҳо тепалигидаги масжиддан пастроқдаги кичик масжид ўрнида намоз ўқидилар».
Ҳақиқатда, Абдуллоҳ Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиган жойни яхши билар эди, «У ер масжидда намоз ўқишга турганингда ўнг томонингда. Бу масжид Маккага кетишингда йўлнинг ўнг четида. У билан катта масжид орасида бир тош ёки шунга яқин масофа бор», дер эди.
Ибн Умар розияллоҳу анҳумо Равҳодан* чиқаверишдаги Ирққа* қараб намоз ўқир эди. Ўша Ирқнинг чегараси Маккага қараб юрганингда йўл четида, у билан чиқавериш орасидаги масжиддан қуйироқда тугайди. Ўша ерда бир масжид қурилган. Абдуллоҳ у масжидда намоз ўқимас эди. Уни чап тарафида, орқада қолдириб, унинг олдида, қоқ Ирққа қараб намоз ўқир эди. Абдуллоҳ Равҳодан борганда пешинни ўша жойга етмагунича ўқимас, сўнг (етиб боргачгина) пешинни ўша ерда ўқир эди. Маккадан келаётганда субҳдан бир муддат олдин ёки саҳар пайтининг охирида шу ердан ўтса, ўша ерда қўноқлар ва бомдодни ўқир эди».
* Равҳо – Макка билан Мадина орасида жойлашган жой номи.
* Ирқ – «Ирқуз-забя» ёки «Ирқуз-зубя» деган жойнинг қисқача номи. Ҳозир «Тарафу забя» дейилади.
300/485 - وَحَدَّثَ عَبْدُ اللهِ: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم صَلَّى حَيْثُ الْمَسْجِدُ الصَّغِيرُ، الَّذِي دُونَ الْمَسْجِدِ الَّذِي بِشَرَفِ الرَّوْحَاءِ، وَقَدْ كَانَ عَبْدُ اللهِ يَعْلَمُ الْمَكَانَ الَّذِي كَانَ صَلَّى فِيهِ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ: ثَمَّ عَنْ يَـمِينِكَ، حِينَ تَقُومُ فِي الْمَسْجِدِ تُصَلِّي، وَذَلِكَ الْمَسْجِدُ عَلَى حَافَةِ الطَّرِيقِ الْيُمْنَى وَأَنْتَ ذَاهِبٌ إِلَى مَكَّةَ، بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْمَسْجِدِ الْأَكْبَرِ رَمْيَةٌ بِحَجَرٍ، أَوْ نَحْوُ ذَلِكَ.
301/486 - وَكَانَ عَبْدُ الله يُصَلِّي إِلَى الْعِرْقِ الَّذِي عِنْدَ مُنْصَرَفِ الرَّوْحَاءِ، وَذَلِكَ الْعِرْقُ انْتِهَاءُ طَرَفِهِ عَلَى حَافَةِ الطَّرِيقِ، دُونَ الْمَسْجِدِ الَّذِي بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْمُنْصَرَفِ، وَأَنْتَ ذَاهِبٌ إِلَى مَكَّةَ، وَقَدِ ابْتُنِيَ ثَمَّ مَسْجِدٌ، فَلَمْ يَكُنْ عَبْدُ اللهِ يُصَلِّي فِي ذَلِكَ الْمَسْجِدِ، كَانَ يَتْرُكُهُ عَنْ يَسَارِهِ وَوَرَاءَهُ، وَيُصَلِّي أَمَامَهُ إِلَى الْعِرْقِ نَفْسِهِ. وَكَانَ عَبْدُ اللهِ يَرُوحُ مِنَ الرَّوْحَاءِ، فَلَا يُصَلِّي الظُّهْرَ حَتَّى يَأْتِيَ ذَلِكَ الْمَكَانَ، فَيُصَلِّي فِيهِ الظُّهْرَ، وَإِذَا أَقْبَلَ مِنْ مَكَّةَ، فَإِنْ مَرَّ بِهِ قَبْلَ الصُّبْحِ بِسَاعَةٍ، أَوْ مِنْ آخِرِ السَّحَرِ، عَرَّسَ حَتَّى يُصَلِّيَ بِهَا الصُّبْحَ.
302.487 Яна Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу унга бундай сўзлаб берган:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Рувайсадан* пастда, Рувайса баридидан* икки милча қуйироқдаги дўнгликдан ўтиб, йўлнинг ўнг тарафидаги катта сершох дарахт остига, йўлнинг рўпарасидаги кенг ва текис жойга тушар эдилар. Унинг (дарахтнинг) танаси тик, учлари синиб, ичкарига букилиб қолган, этагида эса кўплаб қум уюмлари бор эди».
* Рувайса – Макка билан Мадина орасида жойлашган қишлоқ, у билан Мадина орасида ўн етти фарсах масофа бор.
* Барид – почта хизмати маскани. Илгари шаҳарлараро хабарларни етказиш учун йўлларда қурилган почта хизмати бинолари. Уларнинг оралиғи икки ёки уч фарсах бўлган. Бир фарсах эса 5544 метрга тенг бўлиб, бу масофани ҳам «барид» дейишган.
302/487 – وَحَدَّثَ عَبْدُ الله: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَنْزِلُ تَحْتَ سَرْحَةٍ ضَخْمَةٍ دُونَ الرُّوَيْثَةِ، عَنْ يَمِينِ الطَّرِيقِ وَوِجَاهَ الطَّرِيقِ، فِي مَكَانٍ بَطْحٍ سَهْلٍ، حَتَّى يُفْضِيَ مِنْ أَكَمَةٍ دُوَيْنَ بَرِيدِ الرُّوَيْثَةِ بِـمِيلَيْنِ، وَقَدِ انْكَسَرَ أَعْلَاهَا فَانْثَنَى فِي جَوْفِهَا، وَهِيَ قَائِمَةٌ عَلَى سَاقٍ، وَفِي سَاقِهَا كُثُبٌ كَثِيرَةٌ.
303.488 Яна Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга бундай сўзлаб берган:
«Адирликка қараб юрганингда Аржнинг* орқа томонидаги сел йўли ёқасида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам намоз ўқиганлар. Ўша намоз ўқилган жой олдида икки ёки учта қабр бор. Йўлнинг ўнг тарафида, йўл бўйидаги харсанглар олдидаги бу қабрлар устида тош уйилган. Абдуллоҳ туш авжи қизиғида, кун оққандан кейин ўша харсангларни оралаб Арждан келар ва ўша жойда пешин намозини ўқир эди».
* Арж – Макка билан Мадина орасида жойлашган қишлоқ номи.
303/488 – وَحَدَّثَ عَبْدُ الله: أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم، صَلَّى فِي طَرَفِ تَلْعَةٍ مِنْ وَرَاءِ الْعَرْجِ، وَأَنْتَ ذَاهِبٌ إِلَى هَضْبَةٍ، عِنْدَ ذَلِكَ الْمَسْجِدِ قَبْرَانِ أَوْ ثَلَاثَةٌ، عَلَى الْقُبُورِ رَضْمٌ مِنْ حِجَارَةٍ عَنْ يـَمِينِ الطَّرِيقِ، عِنْدَ سَلِمَاتِ الطَّرِيقِ، بَيْنَ أُولَئِكَ السَّلِمَاتِ كَانَ عَبْدُ اللهِ يَرُوحُ مِنَ الْعَرْجِ، بَعْدَ أَنْ تَـمِيلَ الشَّمْسُ بِالْهَاجِرَةِ، فَيُصَلِّي الظُّهْرَ فِي ذَلِكَ الْمَسْجِدِ.
304.489 Яна Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга шундай сўзлаб берган:
«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам йўлнинг чап тарафидаги дарахтзорлар олдида, Ҳаршонинг* берироғидаги пастқамликка тушар эдилар. Ўша пастқамлик Ҳаршо этагига туташарди. У билан йўл ораси бир камон ўқи масофасига яқин эди. Абдуллоҳ йўлга энг яқин ва энг узун дарахтга қараб намоз ўқир эди».
* Ҳаршо – Тиҳома юртидаги тоғ номи бўлиб, у Мадина билан Шом орасида жойлашган. Шунингдек, унинг водийсида жойлашган Жуҳфага яқин қишлоқ ҳам шу ном билан аталган.
Изоҳ: «Бир камон ўқи масофаси» деганда камон ўқини баланд кўтариб отганда бориб тушадиган масофа назарда тутилади. Бу ҳам қадимги арабларда масофа ўлчови сифатида қўлланилган ва бу ўлчов бирлиги «ғалва» деб аталган. Ҳанафий уламоларга кўра, у бугунги ўлчовда 184 метр 80 см га тўғри келади.
304/489 – قَالَ عَبْدُ الله: وَنَزَلَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم عِنْدَ سَرَحَاتٍ عَنْ يَسَارِ الطَّرِيقِ، فِي مَسِيلٍ دُونَ هَرْشَى، ذَلِكَ الْمَسِيلُ لَاصِقٌ بِكُرَاعِ هَرْشَى، بَيْنَهُ وَبَيْنَ الطَّرِيقِ قَرِيبٌ مِنْ غَلْوَةٍ، وَكَانَ عَبْدُ اللهِ يُصَلِّي إِلَى سَرْحَةٍ، هِيَ أَقْرَبُ السَّرَحَاتِ إِلَى الطَّرِيقِ، وَهْيَ أَطْوَلُهُنَّ.
305.490 Яна Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга шундай сўзлаб берган:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Сафровотдан* Мадинага қараб тушиб келган пайтлари Марруз-заҳроннинг энг қуйисидаги сел йўлига, Маккага кетишингда ўша сел йўлининг ўртасига, йўлнинг сўл томонига тушар эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тушган жойлари билан йўл орасида бир тош масофа бор эди, холос».
* Сафровот – Марруз-заҳрондан кейин келадиган водийлар ёки тоғликлар.
305/490 – وَيَقُولُ: إَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَنْزِلُ فِي الْمَسِيلِ الَّذِي فِي أَدْنَى مَرِّ الظَّهْرَانِ، قِبَلَ الْمَدِينَةِ، حِينَ يَهْبِطُ مِنَ الصَّفْرَاوَاتِ، يَنْزِلُ فِي بَطْنِ ذَلِكَ الْمَسِيلِ عَنْ يَسَارِ الطَّرِيقِ، وَأَنْتَ ذَاهِبٌ إِلَى مَكَّةَ، لَيْسَ بَيْنَ مَنْزِلِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَبَيْنَ الطَّرِيقِ إِلَّا رَمْيَةٌ بِحَجَرٍ.
306.491 Яна Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумо унга шундай сўзлаб берган:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам Зу Тувога* тушиб, тонг отгунча тунар эдилар. Бомдод намозини Маккага келганларида ўқир эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўша намозгоҳлари кенг қирнинг устида, у ерда қурилган масжидда эмас, балки ундан пастроқдаги кенг қумтепа устидадир».
* Зу Туво – Макка яқинидаги водий.
306/491- قَالَ: وَكَانَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم يَنْزِلُ بِذِي طُوًى، وَيَبِيتُ حَتَّى يُصْبِحَ، يُصَلِّي الصُّبْحَ حِينَ يَقْدَمُ مَكَّةَ، وَمُصَلَّى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم ذَلِكَ عَلَى أَكَمَةٍ غَلِيظَةٍ، لَيْسَ فِي الْمَسْجِدِ الَّذِي بُنِيَ ثَمَّ، وَلَكِنْ أَسْفَلَ مِنْ ذَلِكَ عَلَى أَكَمَةٍ غَلِيظَةٍ.
307.492 Яна Абдуллоҳ розияллоҳу анҳу унга шундай сўзлаб берган:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзлари билан Каъба томондаги узун тоғ ўртасидаги икки тоғ дарасига юзландилар ва ўша жойда қурилган масжидни дўнглик томондаги масжиднинг сўл томонида қолдирдилар. Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг намоз ўқиган жойлари эса ундан пастроқда, қора дўнглик устидадир. Дўнггача ўн газ ёки шунга яқин қолдирасан. Сўнг Каъба билан сенинг ўртангдаги тоғнинг икки дарасига юзланиб намоз ўқийсан».
307/492 - وَأَنَّ عَبْدَ اللهِ يُـحَدِّثُ: إَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم اسْتَقْبَلَ فُرْضَتَيِ الْجَبَلِ، الَّذِي بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْجَبَلِ الطَّوِيلِ نَحْوَ الْكَعْبَةِ، فَجَعَلَ الْمَسْجِدَ الَّذِي بُنِيَ ثَمَّ يَسَارَ الْمَسْجِدِ بِطَرَفِ الْأَكَمَةِ، وَمُصَلَّى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم أَسْفَلَ مِنْهُ عَلَى الْأَكَمَةِ السَّوْدَاءِ، تَدَعُ مِنَ الْأَكَمَةِ عَشَرَةَ أَذْرُعٍ أَوْ نَحْوَهَا، ثُمَّ تُصَلِّي مُسْتَقْبِلَ الْفُرْضَتَيْنِ مِنَ الْجَبَلِ الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَ الْكَعْبَةِ.